0:00:06.988,0:00:11.477
1962'de Michel Siffre adlı[br]bir mağara kâşifi,

0:00:11.477,0:00:17.266
ışık ve saat olmadan, kendisini[br]aylarca yer altına kapattığı

0:00:17.266,0:00:20.405
bir deney serisi başlattı.

0:00:20.405,0:00:24.296
Kendisini, yaşam belirtilerini[br]takip eden elektrotlara bağladı

0:00:24.296,0:00:28.225
ve uyuma, yemek yeme saaatlerini[br]takip etmeye başladı.

0:00:28.225,0:00:30.165
Siffre sonunda gün ışığına çıktığında,

0:00:30.165,0:00:32.645
öncü olacak bu deneylerinin sonucu,

0:00:32.645,0:00:37.575
vücudunun düzenli bir uyuma-uyanma[br]döngüsünü takip ettiğini ortaya çıkardı.

0:00:37.575,0:00:40.654
Dışarıdan hiçbir belirti olmamasına rağmen

0:00:40.654,0:00:42.035
uykuya daldı,

0:00:42.035,0:00:42.975
uyandı,

0:00:42.975,0:00:46.246
belirli aralıklarla yemek yedi.

0:00:46.246,0:00:52.385
Latincede "bir gün boyunca" anlamına gelen[br]sirkadyen ritmi olarak bilinmeye başlandı.

0:00:52.385,0:00:56.676
Ardından bilim adamları,[br]bu ritimlerin hormon salgımızı,

0:00:56.676,0:00:58.563
vücudumuzun yemeği sindirim biçimini

0:00:58.563,0:01:01.807
ve hatta ilaçların bünyedeki[br]etkilerini etkilediğini keşfettiler.

0:01:01.807,0:01:07.666
Bu değişimleri inceleyen[br]bilim dalı kronobiyolojidir.

0:01:07.666,0:01:12.277
Zamanı hissedebilmek; uyumak ve[br]uyanmaktan, bize fırlatılan bir topu

0:01:12.277,0:01:17.906
ne zaman yakalayacağımızı tam olarak[br]bilmeye kadar, her şeyi yapmamızı sağlar.

0:01:17.906,0:01:19.977
Tüm bu kabiliyetleri, beynimizdeki

0:01:19.977,0:01:23.627
bileşik zaman sistemine borçluyuz.

0:01:23.627,0:01:28.117
Bu sistem; kaç saniyenin geçtiğini[br]bizlere ileten kronometreye,

0:01:28.117,0:01:30.776
günün saatlerini sayan bir saate

0:01:30.776,0:01:34.148
ve mevsimlerden haberdan eden[br]bir takvime teḳâbul ediyor.

0:01:34.148,0:01:37.457
Her biri, beynin farklı[br]bir bölgesinde bulunuyor.

0:01:37.457,0:01:41.917
Karanlık mağarasında kalan Siffre,[br]üst kiyazmatik çekirdekteki

0:01:41.917,0:01:47.587
veya hipotalamustaki SCN'ye,[br]yani en ilkel saate bel bağladı.

0:01:47.587,0:01:52.875
Sirke sineği ve fareler üzerinde yapılan[br]araştırmalarca işlenişi şöyle gerçekleşir:

0:01:52.875,0:01:58.873
CLK veya saat olarak bilinen protein,[br]gün boyunca SCN'de birikiyor.

0:01:58.873,0:02:02.657
Uyanık olmamızı söyleyen[br]faal genle beraber,

0:02:02.657,0:02:05.294
PER adı verilen farklı[br]bir protein oluştururlar.

0:02:05.294,0:02:07.174
PER yeterli miktarda depolandığında,

0:02:07.174,0:02:09.718
CLK'yi oluşturan geni devre dışı bırakarak

0:02:09.718,0:02:11.977
nihayetinde bizi uykuya daldırır.

0:02:11.977,0:02:17.256
Daha sonra, saat seviyesinde düşüş[br]yaşanır, böylece PER derişmesi de düşer,

0:02:17.256,0:02:19.158
böylece CLK seviyesi artar

0:02:19.158,0:02:21.551
ve döngü başa sarılır.

0:02:21.551,0:02:23.335
Farklı proteinler de rol alıyor;

0:02:23.335,0:02:28.318
fakat bizim gün ve gece döngümüz,[br]gündüz CLK ve gece PER arasında olan

0:02:28.318,0:02:32.169
ikilem ile sürdürülüyor olabilir.

0:02:32.169,0:02:34.561
Daha net olarak,

0:02:34.561,0:02:36.697
SCN seviyemiz şu gibi[br]dış etmenlere bağlıdır:

0:02:36.697,0:02:37.427
ışık,

0:02:37.427,0:02:38.137
yemek,

0:02:38.137,0:02:38.861
gürültü

0:02:38.861,0:02:40.027
ve sıcaklık.

0:02:40.027,0:02:41.659
Bunlara Almanca'da[br]

0:02:41.659,0:02:44.268
''zaman bahşedenler'' anlamına gelen[br]zeitgeber diyoruz.

0:02:44.268,0:02:46.827
Siffre yer altında bu işaretlerin çoğundan

0:02:46.827,0:02:50.848
bihaber kaldı ama normal hayatta[br]bizim günlük yaşantımızı ayarlıyorlar.

0:02:50.848,0:02:54.378
Mesela gün ışığı gözümüze nüfuz ettikçe

0:02:54.378,0:02:56.209
bu durum uyanmamızı sağlıyor.

0:02:56.209,0:02:59.083
Göz sinirinden SCN'ye[br]doğru ilerlenildikçe,

0:02:59.083,0:03:02.398
dış çevrede neler olduğunu iletir.

0:03:02.398,0:03:05.668
Devamında hipotalamus, uykuyu tetikleyen

0:03:05.668,0:03:07.859
melatonin hormonun üretimini duraklatır.

0:03:07.859,0:03:08.978
Aynı zamanda,

0:03:08.978,0:03:11.639
uyku döngümüzü kontrol etmeye yarayan

0:03:11.639,0:03:14.110
beyindeki vazopressin ve noradrelin

0:03:14.110,0:03:16.649
üretimini arttırır.

0:03:16.649,0:03:17.989
Sabah 10 civarında,

0:03:17.989,0:03:22.060
vücudun artan ısısı, enerji[br]ve atikliğimizi yukarıya çeker

0:03:22.060,0:03:23.620
ve öğle vaktinde,

0:03:23.620,0:03:27.448
kas faaliyetimizi[br]ve eş güdümümüzü geliştirir.

0:03:27.448,0:03:30.799
Gece maruz kaldığımız parlak[br]ekranlar bu sinyalleri şaşırtabilir,

0:03:30.799,0:03:35.829
ki bu yüzden yatmadan önce TV başında[br]pineklemek uykuyu kaçırabilir.

0:03:35.829,0:03:39.550
Saati algılarken daha net olmamız[br]gereken zamanlar da olabiliyor,

0:03:39.550,0:03:43.000
bu noktada beynin dahili[br]kronometresi devreye giriyor.

0:03:43.000,0:03:46.087
Bu durumu açıklayan bir teoriye göre,

0:03:46.087,0:03:49.069
belirli sinir hücreleri[br]arasındaki etkileşim,

0:03:49.069,0:03:52.581
her zaman neredeyse[br]aynı sürede gerçekleşir.

0:03:52.581,0:03:56.080
Beyin zarındaki ve beynin[br]diğer bölümlerindeki sinir hücreleri,

0:03:56.080,0:03:59.469
belirli, tahmin edilebilir[br]döngülerde iletişime geçerler;

0:03:59.469,0:04:04.670
ki bu da beyin zarının tam olarak ne kadar[br]zaman geçtiğini belirlemesini sağlar.

0:04:04.670,0:04:07.321
Bu da bizim zaman algımızı yaratır.

0:04:07.321,0:04:11.882
Siffre, mağarasında bununla alakalı[br]inanılmaz bir ek buluşa imza attı.

0:04:11.882,0:04:16.312
Her gün, kendisini her saniyede[br]bir basamak olacak şekilde

0:04:16.312,0:04:19.511
120'ye kadar saymaya koşulladı.

0:04:19.511,0:04:25.439
Zamanla, iki dakika sürecek olan vakit[br]beş dakika gibi gelmeye başladı.

0:04:25.439,0:04:30.658
Tenha ve karanlık mağarasındaki hayatı,[br]beyninin düzeni koruma çabalarına karşın,

0:04:30.658,0:04:34.421
Siffre'nin zaman algısını çarpıttı.

0:04:34.421,0:04:38.332
Bu durum, daha başka nelerin bizim zaman[br]algımızı etkileyebileceğini sorgulatıyor.

0:04:38.332,0:04:41.482
Zaman nesnel bir olgu değilse,[br]ne anlama geliyor?

0:04:41.482,0:04:44.421
Her birimiz farklı bir şekilde[br]algılıyor olabilir miyiz?

0:04:44.421,0:04:46.551
Sadece zaman gösterir.