Έτσι, ας ξεκινήσουμε απ' την αρχή. Πίσω στα 1800, κατά τη δεκαετία του 1840... Οι τράπεζες, εκείνη την εποχή, είχαν, πραγματικά, τη δυνατότητα να δημιουργούν χρήμα. Ο τρόπος που έκαναν αυτό ήταν μέσω της εκτύπωσης κομματιών χαρτιού. Όταν βάζατε τα κέρματα σας σε μια τράπεζα, σας δίναν μια απόδειξη και ότι αυτή η απόδειξη θα έλεγε ότι καταθέσατε £5... Και επειδή ήταν πιο βολική η μεταφορά αυτών των κομματιών χαρτιού, από το να μεταφέρονται μεταλλικά νομίσματα, ο κόσμος συνήθιζε να χρησιμοποιεί αυτά τα κομμάτια χαρτιού, σαν να ήταν χρήματα. Πραγματικά, θα ...ξόδευαν αυτό το χαρτί στα καταστήματα, και... εφόσον ο καταστηματάρχης γνώριζε την τράπεζα και εμπιστευόταν την τράπεζα, θα αποδέχονταν το χαρτί. Έτσι, βασικά, τα κομμάτια χαρτιού που εξέδιδαν οι τράπεζες αντιμετωπίζονταν ως τα χρήματα (τα νομίσματα). Και έγιναν το ίδιο (αξιόπιστα) όπως τα χρήματα. Τώρα, όταν οι τράπεζες το αντιλήφθηκαν αυτό, συνειδητοποίησαν ότι, στην πραγματικότητα, αν μόνο τυπώνουμε περισσότερα κομμάτια χαρτιού, με χρηματικά ποσά γραμμένα σε αυτά και οι άνθρωποι τα αντιμετωπίζουν ως χρήματα, τότε, στην ουσία, έχουμε τη δύναμη να δημιουργούμε χρήμα! Οπότε, όσο περισσότερο χαρτί τυπώνουμε, τόσο περισσότερο μπορούμε να δανείζουμε... και όσο περισσότερο δανείζουμε, τόσο περισσότερους τόκους θα μαζεύουμε! Έτσι, μπορείτε να φανταστείτε, με τέτοια κίνητρα, αυτό δεν τελείωσε καλά. Δημιούργησαν πάρα πολύ χρήμα και αυτό άρχισε να προκαλεί αστάθεια στην οικονομία. Προκάλεσε τραπεζικές κρίσεις, και μετά από αρκετά χρόνια που συνέβαινε αυτό, η κυβέρνηση του καιρού εκείνου... που είχε έναν συντηρητικό πρωθυπουργό, τον Sir Robert Peel, παρενέβη και είπε, Λοιπόν, δεν μπορούμε πλέον να επιτρέπουμε στις τράπεζες να εκδίδουν χαρτονομίσματα (αποδείξεις --υποτιθέμενων-- καταθέσεων) λόγω των προβλημάτων που αυτό προκαλεί στην οικονομία. Έτσι, πέρασαν αυτή τη νομοθεσία (το νομοσχέδιο), τη «Χάραξη Τραπεζικού Καταστατικού Χάρτη» ("The Bank Charter Act") που έλεγε, ότι από αυτή τη στιγμή και μετά, μόνο η Τράπεζα της Αγγλίας θα έχει την εξουσία να δημιουργεί "χάρτινο χρήμα" (χαρτονομίσματα)... Αλλά τους ξέφυγε κάτι· επειδή... τα χαρτονομίσματα δεν είναι ο μόνος τρόπος που μπορούν να γίνουν πληρωμές και με την αυξανόμενη χρήση επιταγών οι άνθρωποι είχαν ένα τρόπο καταβολής των πληρωμών, χρησιμοποιώντας τους αριθμούς στα λογιστικά βιβλία των τραπεζών --τις λογιστικές εγγραφές. Έτσι είχαν αυτόν τον τρόπο καταβολής πληρωμών χωρίς όντως να χρειάζονται το πραγματικό χάρτινο ή μεταλλικό χρήμα! Με την πάροδο του χρόνου, καθώς ανακαλύψαμε τον ηλεκτρισμό, εμφανίστηκαν οι χρεωστικές κάρτες, οι ηλεκτρονικές μεταφορές κεφαλαίων και η διαδικτυακή τραπεζική (internet banking). Έτσι, είμαστε σήμερα στο σημείο όπου, περισσότερο από το 99% του συνόλου των χρημάτων που "αλλάζουν χέρια", το πράττει ηλεκτρονικά! Το σοκαριστικό είναι ότι, παρόλο που το νομισματικό μας σύστημα, τώρα, είναι ηλεκτρονικό, αυτός ο νόμος δεν έχει ενημερωθεί από το 1844, πράγμα που σημαίνει ότι είναι ξεπερασμένος, εδώ και ελαφρώς λιγότερο από 170 χρόνια. ...ο νόμος που, στην πραγματικότητα, διέπει το χρηματοπιστωτικό ("νομισματικό") μας σύστημα! Τώρα, ο λόγος ότι οι τράπεζες μπορούν να δημιουργούν χρήμα είναι ότι οι υποχρεώσεις τους, οι λογιστικές εγγραφές που δημιουργούν, είναι αυτό που χρησιμοποιούμε ως χρήμα. Όταν χρησιμοποιείτε μια χρεωστική κάρτα, δεν υπάρχουν... π.χ., χαρτονομίσματα των £10 που μετακινούνται από το λογαριασμό σας στο λογαριασμό κάποιου άλλου. Είναι, στην πραγματικότητα, απλώς, λογιστικές εγγραφές μεταξύ των τραπεζών! Η Τράπεζα της Αγγλίας το εξηγεί αυτό αρκετά ξεκάθαρα. Λένε, «[Ο] τομέα δημιουργίας χρήματος στο Ηνωμένο Βασίλειο αποτελείται από εγχώριες, κοινές και συνεταιριστικές τράπεζες. [...] Οι οργανώσεις δημιουργίας χρήματος εκδίδουν υποχρεώσεις, που αντιμετωπίζονται ως μέσα συναλλαγής από τρίτους.» Και αυτές οι υποχρεώσεις (υποσχέσεις πληρωμής σε πρώτη ζήτηση) είναι οι αριθμοί που βλέπετε στο λογαριασμό σας. Τώρα, το τι σημαίνει αυτό, είναι ότι, με την άνοδο των ηλεκτρονικών μέσων πληρωμής, κατά κάποιον τρόπο, έχουμε φτάσει στο σημείο όπου... [Sir Mervyn King (πρώην κυβερνήτης της Κεντρ. Τράπ. της Αγγλίας)] ": Το περισσότερο από το χρήμα στην οικονομία μας --χρήμα με την ευρεία έννοια-- αποτελείται από υποχρεώσεις τραπεζών με τη μορφή τραπεζικών καταθέσεων". Έτσι, το περισσότερο από το χρήμα στην οικονομία μας αποτελείται από υποχρεώσεις τραπεζών (υποσχέσεις πληρωμής) με τη μορφή τραπεζικών καταθέσεων. Όταν μιλάμε για το ότι, περίπου το 97% της παροχής χρήματος (χρήματος σε κυκλοφορία) δημιουργείται από τις τράπεζες ...για αυτό το πράγμα μιλάμε. Οπότε, σε αυτό το γράφημα, η μπλε γραμμή είναι η τραπεζικά-εκδιδόμενη παροχή χρήματος. Αυτά είναι τα μετρητά εδώ κάτω, χαμηλά. Αυτό είναι, λοιπόν, το 3% του συνόλου της υπάρχουσας παροχής χρήματος και, άρα, αυτό είναι το 97% της παροχής χρήματος που δημιουργείται από τον τραπεζικό τομέα. Και αυτό το 3% είναι αυτό που καλύπτεται από το νόμο. Και αυτό είναι το 97% που αγνοείται από τους τρέχοντες νόμους. Το έβρισκα πάντα περίεργο, ότι υπάρχει αυτό το ένα μέρος του κράτους, η αστυνομία, η οποία είναι υπεύθυνη για το κυνήγι και την ποινική δίωξη του οποιουδήποτε τυπώνει τα δικά του χρήματα, ιδιωτικά --το αποκαλούν παραχάραξη-- και, ακόμα, υπάρχει ένα ολόκληρο άλλο μέρος του κράτους, που, στην πραγματικότητα, έχει περισσότερους πόρους και περισσότερη χρηματοδότηση, που καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια να ενθαρρύνει τις τράπεζες, ιδιωτικές εταιρείες, να δημιουργούν χρήματα. Και δεν μπορούσα ποτέ, πραγματικά, να καταλάβω γιατί υπήρχε αυτή η αντίφαση και γιατί ήταν καλό το ηλεκτρονικό χρήμα να δημιουργείται από τον ιδιωτικό τραπεζικό τομέα, αλλά... κακό αν κάποιος εκτύπωνε χαρτονομίσματα. Τώρα, σκόνταψα πάνω σε αυτή τη συνέντευξη με τον Paul Fisher (Εκτελεστικός Διευθ. της Κεντρ. Τράπ. της Αγγλίας) στο BBC [Paul Fisher] «Όταν ξεκινάτε να τυπώνετε χρήματα, δημιουργείτε κάποια αξία για τον εαυτό σας. Εάν μπορείτε να εκδώσετε αξίας χιλίων λιρών χρεώγραφα αποδεκτά από όλους, έχετε χίλιες λίρες για τίποτα. «Και έτσι, πράγματι περιορίζουμε τη δυνατότητα των ανθρώπων να δημιουργήσουν τα δικά τους χαρτονομίσματα με αυτόν τον τρόπο.» [Συνέντευξη] "Μας προστατεύετε από τους εαυτούς μας...." [Paul Fisher] «Σας προστατεύουμε απ' τους τσαρλατάνους!». [Γέλια από το ακροατήριο] Μιλούσε για την παραχάραξη, αλλά, για μένα, η φράση κλειδί είναι αυτή: «Εάν μπορείτε να εκδώσετε αξίας χιλίων λιρών χρεώγραφα αποδεκτά από όλους, έχετε χίλιες λίρες για τίποτα». Τώρα, το τι κάνουν οι τράπεζες, όταν εκδίδουν δάνεια, είναι να εκδίδουν υποχρεώσεις, χρεόγραφα. Τα τελευταία δέκα χρόνια μόνο, οι τράπεζες έχουν εκδώσει περισσότερα από £1 τρισεκατομμύριο καινούργιων τέτοιων χρεογράφων --τέτοιων υποχρεώσεων. Τώρα, το κάτι που πήραν για τίποτα ήταν χρέος αξίας £1 τρισεκατομμυρίου... Τοκοφόρες συµβάσεις! Πρόκειται για ενυπόθηκα δάνεια, προσωπικά δάνεια, επιχειρηματικά δάνεια. Αυτό είναι χρέος, από εμάς προς τον τραπεζικό τομέα. Και όπως είδατε σήμερα το πρωί, οι συνολικοί τόκοι, που πρέπει να καταβληθούν για αυτό το χρέος, είναι μια μεταφορά από την κοινωνία στον τραπεζικό τομέα, μεγέθους μεταξύ £108 δις και £217 δις κάθε χρόνο. Τώρα, φυσικά, μερικά από αυτά επιστρέφουν στον κόσμο μέσα από τους τόκους σε λογαριασμούς ταμιευτηρίου, και μέσα από τα μπόνους, τις προμήθειες και τους φόρους που πληρώνουν οι τράπεζες, αλλά, παρόλα αυτά, υπάρχει ένα τεράστιο ποσοστό αυτών, που ξαφρίζονται στη μέση. Και πρόκειται για μια γιγαντιαία μεταφορά πλούτου, και προκαλεί παρόξυνση της ανισότητας. Τώρα, νομίζω, οι οικονομολόγοι και οι άνθρωποι στην κυβέρνηση που υπερασπίζονται αυτό το σύστημα και λένε ότι είναι κάτι που πρέπει να κρατήσουμε και κάτι χρήσιμο, νομίζω ότι το κάνουν επειδή πιστεύουν ότι μπορεί να ελεγχθεί. Και πιστεύουν ότι μπορεί να ελεγχθεί επειδή διδάσκονται ορισμένες ιστορίες, σε οικονομικά μαθήματα, σχετικά με τον "πολλαπλασιαστή χρήματος" και ότι η Κεντρική Τράπεζα έχει τον έλεγχο πάνω στο πόσα χρήματα υπάρχουν στην οικονομία. Εμείς, πραγματικά, δεν πιστεύουμε ότι μπορεί να ελεγχθεί και αυτός είναι ένας από τους λόγους που έχουμε κατασταλάξει σε αυτή την ιδιαίτερη προσέγγιση της μεταρρύθμισης. Αλλά ο λόγος που αυτό δεν μπορεί να ελεγχθεί.... Καταρχήν, αυτό δεν μοιάζει με μια παροχή χρήματος που είναι υπό έλεγχο.... Αυτό είναι κάτι που είναι εκτός ελέγχου. Αλλά ακόμη και Mervyn King είπε ότι ο βασικός ρόλος της Τράπεζας της Αγγλίας ήταν πάντα να διασφαλίσει ότι η οικονομία παρέχεται με τη σωστή ποσότητα χρήματος -- ούτε υπερβολικά πολύ, ούτε υπερβολικά λίγο. «Εδώ και πενήντα χρόνια, οι προκάτοχοί μου αγωνίστηκαν να αποφευχθεί το να υπάρχει υπερβολικά πολύ, ώστε να οδηγεί σε πληθωρισμό. Βρίσκομαι στην αντίθετη κατάσταση, όπου πρέπει να εξηγήσω ότι υπάρχει υπερβολικά λίγο χρήμα στην οικονομία.» Έτσι, εδώ, έχουμε τον πιο ισχυρό άνδρα, μιας από τις πιο ισχυρές κεντρικές τράπεζες στον κόσμο, να παραδέχεται ότι για τον τελευταίο μισό αιώνα, έχουν αγωνιστεί για να κρατήσουν τις τράπεζες υπό έλεγχο, για να διατηρήσουν την παροχή χρήματος υπό έλεγχο. Και όταν λαμβάνετε μια τέτοια ομολογία, νομίζω ότι αυτό, πραγματικά, δείχνει ότι το σύστημα δεν μπορεί να ελεγχθεί. Το βιβλίο υπεισέρχεται, πραγματικά, σε μεγάλη λεπτομέρεια --πιθανώς, περίπου εξήντα σελίδες-- εξηγώντας, γιατί οι μηχανισμοί, που οι οικονομολόγοι πιστεύουν ότι μπορούν να ελέγξουν την παροχή χρήματος, δεν λειτουργούν πλέον. Αλλά, ουσιαστικά, είναι επειδή υπάρχει αυτή η μάχη μεταξύ της επιθυμίας του τραπεζικού τομέα να δημιουργήσει όσο περισσότερα χρήματα γίνεται, για να μεγιστοποιήσει τα κέρδη του, επειδή όσο περισσότερα χρήμα δημιουργεί τόσο περισσότερο δανείζει και όσο περισσότερο δανείζει τόσο περισσότερους τόκους λαμβάνει, και την ανάγκη της Τράπεζας της Αγγλίας να προστατεύσει το δημόσιο συμφέρον, να περιορίσει τον πληθωρισμό και την αστάθεια στην οικονομία. Και, από αυτές τις δύο επιθυμίες... για τα τελευταία 50 χρόνια τουλάχιστον, το κίνητρο των τραπεζών για κέρδος είναι που έχει κερδίσει. Οπότε... Ποιες είναι οι συνέπειες; Λοιπόν, πρώτα, γνωρίζουμε ότι οι τράπεζες δημιουργούν υπερβολικά πολύ χρήμα. Δημιουργούν αυτό το χρήμα για τα λάθος πράγματα. Έτσι, βλέπουμε την πλειοψηφία του χρήματος, όταν πρωτοδημιουργείται, να πηγαίνει κατευθείαν στην αγορά κατοικίας και στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Πολύ λίγο, περίπου 13% κατά τα τελευταία δέκα χρόνια, έχει πάει σε μη χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις. Αυτή είναι η πραγματική οικονομία: θέσεις εργασίας, καταστήματα, επιχειρήσεις και εργοστάσια. Και, περίπου 10% έχει πάει σε πιστωτικές κάρτες, προσωπικά δάνεια και χρηματοδότηση καταναλωτών. Και αυτό έχει οδηγήσει σε οικονομικές κρίσεις, όπως είπε ο Adair Turner, και όπως είδαμε σήμερα το πρωί. Κάποιοι από αυτούς τους τίτλους που έχουν βγει στις εφημερίδες τις τελευταίες ημέρες γίνονται ολοένα και χειρότεροι. Η Βρετανία βιώνει μια χειρότερη βαράθρωση, από ό,τι κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Ύφεσης. Για μια στιγμή, βρεθήκαμε να μιλάμε για το ότι είμαστε στην ανάκαμψη· η ανάπτυξη υπήρξε 0,1%. Τώρα, είμαστε πίσω σε διπλού-βάθους ύφεση. Και μετά ήμασταν πίσω σε ανάκαμψη και πάλι και τώρα είμαστε σε τριπλού-βάθους ύφεση. Αυτό είναι ένα πραγματικό roller-coaster (περιστροφικό τρενάκι λούνα-παρκ). Η παγκόσμια ανεργία θα φτάσει το ρεκόρ των 200 εκατομμυρίων, το 2013. 200 εκατομμύρια άτομα.... Δεν υπάρχει τίποτα χρήσιμο να κάνουν αυτοί οι άνθρωποι, πραγματικά, με δεδομένη την κατάσταση που βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή; Αλλά, δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα! Δεν υπάρχουν αρκετοί... αριθμοί στα υπολογιστικά συστήματα, δημιουργημένοι από τον τραπεζικό τομέα, ώστε να επιτρέψουν σε αυτούς τους ανθρώπους να κάνουν κάτι χρήσιμο.... Έχει οδηγήσει σε μαζικό χρέος, γιατί το χρήμα δημιουργείται από τις τράπεζες, όταν κάνουν δάνεια. Έτσι, όσο ανεβαίνει η παροχή χρήματος, το χρέος ανεβαίνει επίσης. Και, για μια ολόκληρη γενιά, έχει γίνει απρόσιτο το να είναι σε θέση να αγοράσουν ένα σπίτι. Η ανισότητα που συζητήσαμε. Η αστάθεια, η οποία είναι πραγματικά --πραγματικά-- κακή για τις επιχειρήσεις. Θα ακούτε πάντα οικονομολόγους και μέλη ομάδων συμφερόντων των τραπεζών να λένε ότι το σημερινό τραπεζικό σύστημα είναι καλό, γιατί παρέχει πίστωση για τις επιχειρήσεις και βοηθά την οικονομία να αναπτυχθεί, αλλά, στην πραγματικότητα, πιστεύουμε ότι, συνολικά, το παρόν τραπεζικό σύστημα είναι πραγματικά επιβλαβές για την επιχειρηματική οικονομία και για πραγματική δημιουργία πλούτου. Είναι πολύ καταστροφικό για το περιβάλλον, όπως συζητήθηκε σήμερα το πρωί. Και, είναι κακό για τη Δημοκρατία, επίσης. Οι τράπεζες τώρα έχουν περισσότερη δύναμη να διαμορφώσουν την οικονομία, μέσω των δανειοδοτικών δραστηριοτήτων τους, από ολόκληρη την κυβέρνηση! Αλλά, έχουμε όλους αυτούς τους βουλευτές, να ελέγχουν το τι κάνει η κυβέρνηση, και μόνο περίπου 80 μέλη Διοικητικών Συμβουλίων, προσέχουν το τι κάνουν οι τράπεζες. Και ο λόγος που το σύστημα έφτασε σε αυτό το σημείο είναι επειδή κάθε φορά που κάτι έχει πάει στραβά με το τρέχον τραπεζικό σύστημα, η κυβέρνηση έχει παρέμβει με ένα δίχτυ ασφαλείας, ή με ένα νέο μέτρο στήριξης, προκειμένου να επιτραπεί στο σύστημα να συνεχίσει. Και το έχετε δει αυτό στην υπερβολή του κατά τα τελευταία πέντε ή έξι χρόνια. Τώρα, θέλω να υποστηρίξω ότι μερικοί άνθρωποι υποθέτουν ότι αν το τραπεζικό σύστημα είναι δομημένο με έναν ορισμένο τρόπο, είναι επειδή κάποια σοφοί έχουν καθίσει και το έχουν σχεδιάσει. Αλλά, το σημερινό τραπεζικό σύστημα... Χωρίς να μπούμε εδώ στα επιχειρήματα των υποστηρικτών της εξελικτικής του πορείας, δεν υπάρχει κανένα σημάδι ευφυούς σχεδιασμού στο ισχύον τραπεζικό σύστημα. [γέλιο από το ακροατήριο] Εξελίχθηκε μέσα στο χρόνο και κάθε φορά που υπήρξε μια κρίση, υπήρξε κάποιο νέο πακέτο από την κυβέρνηση, κάποιο νέο μέτρο από την Τράπεζα της Αγγλίας. Τα πράγματα όπως οι διασώσεις (bailouts), η χρηματοδότηση δανείων -- όλα αυτά τα διαφορετικά σχήματα για να συνεχίζεται το σύστημα. Τώρα, μερικές φορές η εξέλιξη λειτουργεί πραγματικά καλά και μπορεί να πάρετε κάτι που είναι αρκετά όμορφο και αποτελεσµατικό και αποδοτικό, και μερικές φορές δεν λειτουργεί τόσο καλά.... Δεν υπάρχει έπαθλο για όποιον μαντέψει ποιο από αυτά τα δύο ψάρια αντιπροσωπεύει τον τραπεζικό τομέα αυτή τη στιγμή.... Έτσι, στην πραγματικότητα, ξέρετε ότι αν χτίσετε το σπίτι σας στην άμμο, θα καταρρεύσει. Αυτό είναι αυτό που έχουμε αυτή προς στιγμή. Έχουμε ένα τραπεζικό σύστημα, που, πραγματικά, είναι χτισμένο στην άμμο. Δεν έχει σημασία πόση ενίσχυση, ή πόση υποστήριξη παρέχετε. Δεν είναι αρκετό για να πάτε στους ενοίκους λέγοντας, «παρακαλώ πατάτε ελαφρά όσο είστε μέσα στο σπίτι, γιατί είναι λίγο ασταθές και εάν θα μπορούσατε να χάσετε κάποιο βάρος, θα ήταν πολύ καλό, επίσης.» Θα πρέπει να το διαγράψετε πλήρως. Θα πρέπει να ξεκινήσετε από την αρχή και να δημιουργήσετε κάτι πάνω σε γερά θεμέλια, από το μηδέν. Και, αυτό είναι που πιστεύουμε ότι κάνουμε στο βιβλίο, εδώ. Έτσι, έχουμε αυτό το πολύ δυσλειτουργικό σύστημα, το οποίο δεν λειτουργεί, πραγματικά, για τα συμφέροντα της οικονομίας, ή τα συμφέροντα της κοινωνίας. Και ο συνάδελφός μου, ο Andrew Jackson, ο οποίος έχει κάνει, μακράν, το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς για το βιβλίο, βρήκε αυτό το απόσπασμα, που νομίζω ότι πραγματικά συνοψίζει μέρος του ήθους πίσω από το βιβλίο. «Τα προβλήματά μας δημιουργήθηκαν από ανθρώπους, ως εκ τούτου, μπορούν να επιλυθούν από ανθρώπους. Δεν υπάρχει πρόβλημα της ανθρώπινης μοίρας που να ξεπερνά τα ανθρώπινα όντα.» Το νομισματικό σύστημα είναι, απλά, μια συλλογή κανόνων και νόμων και υπολογιστικών συστημάτων. Και είναι πραγματικά εξαιρετικά εύκολο να αλλάξει. Οι πραγματικές προκλήσεις είναι πράγματα όπως η περιβαλλοντική κρίση, η κρίση του νερού, οι ενεργειακές κρίσεις, οι αλλαγές που θα δούμε τα επόμενα 40 χρόνια, η αύξηση του πληθυσμού· αυτά είναι πραγματικά, απτά προβλήματα, που πρέπει να βρούμε πραγματικούς πρακτικούς τρόπους αντιμετώπισής τους. Αυτό είναι μόνο ένα τεχνητό νομισματικό σύστημα. Είναι ένα σύστημα βασισμένο σε υπολογιστές. Δεν μπορούμε να αφήνουμε τους εαυτούς μας να αποσπούνται από τις μεγάλες προκλήσεις, από αυτό το τεχνητό, διαλυμένο, δυσλειτουργικό νομισματικό σύστημα. Οπότε, τι να κάνουμε; Λοιπόν, θα τα διατρέξουμε στα γρήγορα και, στη συνέχεια, θα πάμε σε λίγο περισσότερες λεπτομέρειες σε καθένα από αυτά. Το πρώτο πράγμα είναι ότι πρέπει να αφαιρέσουμε τη δύναμη των τραπεζών να δημιουργούν χρήμα. Χρειάζεται να επαναφέρουμε αυτή την εξουσία σε μια *διαφανή* διαδικασία, που να περιλαμβάνει *λογοδοσία*. Να έχουμε χρήμα που δημιουργείται *χωρίς χρέος*. Να δημιουργούμε χρήμα μόνο όταν *ο πληθωρισμός είναι χαμηλός* και σταθερός. Να διασφαλίσουμε ότι οποιεσδήποτε νέες πιστώσεις πηγαίνουν στην πραγματική οικονομία, αντί στις χρηματοπιστωτικές αγορές και σε χρηματοδότηση ιδιοκτησίας. Και, δίνουμε σε εμάς, ως πελάτες των τραπεζών και μέλη του δήμου, ελέγχο και διαφάνεια στο πώς πραγματικά είναι επενδεδυμένα τα χρήματά μας. Το πρώτο: αφαίρεση της δύναμης των τραπεζών να δημιουργήσει χρήμα. Δεν θέλω να υπεισέλθω σε όλες τις τεχνικές λεπτομέρειες του πώς γίνεται αυτό. Εξηγείται αρκετά απλά στο βιβλίο, αλλά θα παρουσιάσουμε επίσης, τον επόμενο μήνα, μια σειρά από βίντεο που διατρέχουν την διαδικασία βήμα προς βήμα, αν προτιμάτε να βλέπετε τα πράγματα οπτικά. Αλλά, απλώς μια γρήγορη επισκόπηση. Όπως είπα, οι τράπεζες σήμερα έχουν την εξουσία να δημιουργούν χρήμα, επειδή οι υποχρεώσεις (καταθέσεις) που εκδίδουν είναι τα χρήματα που χρησιμοποιούμε στην οικονομία. Έτσι, οι οργανώσεις δημιουργίας χρήματος εκδίδουν υποχρεώσεις (υποσχέσεις πληρωμής, καταθέσεις) που αντιμετωπίζονται ως μέσα συναλλαγής από τρίτους. Χρησιμοποιούμε αυτές τις υποχρεώσεις (καταθέσεις), για να πραγματοποιούμε πληρωμές μεταξύ μας. Στο παρόν σύστημα, είμαστε εδώ, χρησιμοποιώντας τις υποχρεώσεις των τραπεζών για να πραγματοποιούμε τις πληρωμές μας. Και το τι κάνουμε μέσα από τη συγκεκριμένη μεταρρύθμιση που περιγράφουμε στο βιβλίο, είναι ότι, στην ουσία, αρχίζουμε χρησιμοποιώντας χρήματα που δημιουργούνται από την Τράπεζα της Αγγλίας. Έτσι, αντί να χρησιμοποιείτε μια υπόσχεση πληρωμής από μια τράπεζα, ως το μέσο πληρωμής κάποιου άλλου, στην ουσία, χρησιμοποιείτε πραγματικό ηλεκτρονικό χρήμα, που δημιουργήθηκε από την Τράπεζα της Αγγλίας. Για σας, ως πελάτης μιας τράπεζας, αυτό σημαίνει ότι έχετε δύο επιλογές όταν παίρνετε το μισθό σας. Μπορείτε να πείτε στην Τράπεζα, «κοιτάξτε, θέλω απλά να διατηρηθούν τα χρήματά μου ασφαλή», ή μπορείτε να της πείτε, «Θέλω να πάτε και να τα επενδύσετε για μένα. Θέλω να πάρω κάποιο τόκο». Και, εάν πείτε ότι θέλετε τα χρήματά σας να διατηρηθούν ασφαλή, αυτά τα χρήματα θα τοποθετηθούν σε ένα λογαριασμό συναλλαγών, που θα είναι ουσιαστικά το ίδιο με ένα τρεχούμενο λογαριασμό σήμερα. Όμως, η διαφορά μεταξύ ενός σημερινού τρεχούμενου λογαριασμού και τέτοιων νέων λογαριασμών, θα είναι στο ότι τα χρήματά σας θα βρίσκονταν, στην ουσία πλέον, στην Τράπεζα της Αγγλίας. Θα ήταν ηλεκτρονικό χρήμα, αποθηκευμένο ηλεκτρονικά, στην Τράπεζα της Αγγλίας. Και, αυτό θα ήταν *πραγματικά* δικό σας. Δεν θα ήταν της τράπεζας. Δεν θα ήταν σε θέση να παίξει με αυτό, να το επενδύσει, να κάνει τίποτα με αυτό. Με το λογαριασμός επενδύσεων, αυτό που πραγματικά κάνετε εκεί, είναι ότι δίνετε το ηλεκτρονικό χρήμα σας, που έχει δημιουργηθεί από την Τράπεζα της Αγγλίας, στην τράπεζά σας, έτσι ώστε να μπορεί στη συνέχεια να πάει και να το δανείσει σε κάποιον άλλο. Αυτό που γίνεται έτσι, μέσα από απλές αλλαγές κανόνων και μερικές αλλαγές στη λογιστική, είναι ότι οι τράπεζες γίνονται αυτό που οι άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι τώρα, δηλαδή, μεσάζοντες μεταξύ αποταμιευτών και τους δανειοληπτών. Μετά από αυτή τη μεταρρύθμιση, αυτό που θα κάνουν οι τράπεζες θα είναι να παίρνουν χρήματα από αποταμιευτές και επενδυτές, και *πραγματικά* να το δανείζουν σε δανειολήπτες, κάνοντας ακριβώς ότι νομίζουν οι άνθρωποι ότι κάνουν τώρα. Έτσι, με τις τράπεζες να μην έχουν πλέον την δύναμη να δημιουργούν χρήμα, θα χρειαστεί να επαναφέρουμε αυτή την εξουσία σε μια *διαφανή* και ελέγξιμη διαδικασία (που να περιλαμβάνει *λογοδοσία*). Είμαι βέβαιος ότι όλοι είστε εδώ, γιατί ξέρετε ότι δεν μπορούμε να εμπιστευτούμε στις τράπεζες τη δημιουργία χρήματος, για όλους τους λόγους που έχουμε συζητήσει. Αλλά, υποθέτω ότι δεν θα εμπιστεύεστε ούτε αυτούς τους ανθρώπους.... επειδή το πρόβλημα είναι ότι, οι πολιτικοί, έχουν τα ίδια κίνητρα να καταχραστούν την εξουσία δημιουργίας χρήματος, όπως και οι τράπεζες. Όσο περισσότερο δημιουργήσουν, τόσο περισσότερη τεχνητή άνθηση μπορούν να δημιουργήσουν στην οικονομία, για να κάνουν τον κόσμο να τους ψηφίσει. Και, αυτό θα έχει άσχημο τέλος. Έτσι, το απόλυτο βασικό πράγμα που πρέπει να γίνει, είναι ότι θα πρέπει να διαχωριστεί η απόφαση του πόσα χρήματα δημιουργούνται, και του πως χρησιμοποιούνται αυτά τα χρήματα. Γιατί εφόσον το ίδιο πρόσωπο ή την ίδια οργάνωση παίρνει αυτές τις δύο αποφάσεις, θα υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων... Έτσι, αυτό που προτείναμε είναι ότι μια νέα επιτροπή, η Επιτροπή Δημιουργίας Χρήματος, που θα αντικαθιστούσε την Επιτροπή Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Αγγλίας, θα γίνει υπεύθυνη να αποφασίζει πόσο το χρήμα στην οικονομία πρέπει να αυξηθεί ή να μειωθεί και η κυβέρνηση θα είναι αρμόδια, ουσιαστικά, να αποφασίζει πώς να εισαχθούν αυτές οι μεταβολές στην οικονομία (που θα ξοδευτούν ή από που θα εξοικονομηθούν). Το πραγματικά σημαντικό είναι να σιγουρευτεί το ότι, αυτή η Επιτροπή Δημιουργία Χρήματος είναι προστατευμένη από ομάδες συμφερόντων. Τόσο από την τρέχουσα εκλεγμένη κυβέρνηση, που θα έχει τους δικούς της στόχους για το τι θέλει την οικονομία να κάνει, που, ενδεχομένως, να μην συμβαδίζουν με το καλύτερο για την οικονομία, όσο και από τις τράπεζες, παρομοίως. Όλη αυτή η διαδικασία πρέπει να είναι διαφανής, υπεύθυνη, να είναι υπόλογη στο Κοινοβούλιο. Αλλά, δεν μπορούμε να έχουμε τον George Osborne να καλεί την Επιτροπή Δημιουργία Χρήματος και να της λέει, «Μπορείτε να βάλετε ένα άλλα £100 δισεκατομμύρια στην οικονομία, γιατί, πραγματικά, μου χρειάζεται μια ανάκαμψη πριν από το 2015;» Στη συνέχεια, θα πρέπει να διασφαλισθεί ότι χρήμα δημιουργείται μόνο όταν ο πληθωρισμός είναι χαμηλός και σταθερός. Έτσι, επιτρέψτε μου να σας δείξω τι συμβαίνει με το ισχύον σύστημα. Λοιπόν, οι τράπεζες αυξάνουν τα δάνειά τους, δηλαδή δημιουργούν περισσότερα χρήματα. Αυτό αρχίζει να πιέζει τις τιμές προς τα επάνω και νομίζουν ότι η οικονομία είναι υγιής, οπότε... δανείζουν περισσότερο! Και λένε, "Ουάου, κοίτα τις τιμές των ακινήτων! Θά 'πρεπε να δανείζουμε ακόμη περισσότερο!» Και, σε αυτό το σημείο, είστε σε μια φούσκα, αλλά όλοι πείθουν τους εαυτούς τους ότι δεν είναι φούσκα. Και, αυτό είναι, λίγο ή πολύ, το τι συνέβη με την παροχή χρήματος κατά τα τελευταία 40 χρόνια και ιδιαίτερα κατά τα τελευταία 10 χρόνια. Το τι θα συνέβαινε με την Επιτροπή Δημιουργίας Χρήματος, είναι ότι θα άρχιζαν να προσθέτουν χρήμα στην οικονομία και όταν θα άρχιζε να προκαλεί αυξήσεις τιμών, άρα άρχιζε να προκαλεί πληθωρισμό, τότε θα σταματούσαν. Όταν θα κατέβαινε ο πληθωρισμός, θα δημιουργούσαν επιπλέον χρήμα και πάλι και στη συνέχεια θα σταματούσαν και πάλι, μέχρι να ισορροπήσει η κατάσταση. Αντίθετα, όταν οι τράπεζες δημιουργούν χρήμα, όσο περισσότερο δημιουργούν τόσο περισσότερος πληθωρισμός δημιουργείται, και τόσο περισσότερο θέλουν να δημιουργήσουν, επειδή σκέφτονται, «οι τιμές των ακινήτων αυξάνονται, άρα έχουμε τη δυνατότητα... να δανείσουμε περισσότερα στον κόσμο, για να αγοράζει σπίτια». Η Επιτροπή Δημιουργίας Χρήματος, στην ουσία, έχει την ευθύνη να σταματάει τη δημιουργία χρήματος, όταν αυτό προκαλεί πληθωρισμό. Έτσι, είναι το εντελώς το αντίθετο από αυτό που θα κάνουν οι τράπεζες στην ίδια κατάσταση. Δέχομαι συχνά το ερώτημα: «Δεν είναι πάντα η δημιουργία χρήματος πληθωριστική;» «Δεν πρόκειται πάντα η δημιουργία χρήματος να οδηγεί σε αύξηση τιμών;» Λοιπόν, αυτό πραγματικά εξαρτάται. Διότι, αν βάλετε 40% του συνόλου του νέου χρήματος που δημιουργείτε στην αγορά κατοικίας και στις κεφαλαιαγορές, τότε θα περιμένουμε τις τιμές σε αυτές τις αγορές να ανέβουν. Και το έχουμε δει αυτό με την αγορά κατοικίας. Το έχουμε δει αυτό με το χρηματιστήριο. Δεν ξέρω αν είδατε την εφημερίδα εχθές, αλλά υπήρχε ένα περίεργος τίτλο. Πρώτα είχε «Αυτή η κατρακύλα είναι χειρότερη από τη Μεγάλη Ύφεση» και από κάτω είχε, «Οι αγορές χτυπούν μέγιστα 4 1/2 χρόνων!» Σαν γιατί συμβαίνει αυτό, γιατί; Είναι ένα σύμπτωμα του που πάει το χρήμα -- ειδικά το χρήμα της ποσοτικής χαλάρωσης (QE). Αν, αντ' αυτού, βάλετε χρήμα σε μη-χρηματοπιστωτικές επιχειρήσεις και άρα στην πραγματική οικονομία, αυτό που πρόκειται να κάνει είναι να τονώσει το συγκεκριμένο μέρος της οικονομίας. Γνωρίζετε ότι έχουμε 2 1/2 εκατομμύρια ανθρώπους στα σπίτια τους, να μην κάνουν τίποτα --μπορούν να απασχοληθούν. Αυτό που θα συμβεί, στην ουσία, είναι ότι η οικονομική δραστηριότητα θα αυξηθεί. Οπότε, η οικονομία θα αναπτυχθεί. Έτσι, δεν είναι πάντα η δημιουργία χρήματος πληθωριστική. Μπορεί, στην πραγματικότητα, εάν τοποθετηθεί στους σωστούς τομείς της οικονομίας, να βοηθήσει την οικονομία να μεγαλώσει γρηγορότερα από ότι οι πληθωριστικές πιέσεις. Πρέπει να δημιουργήσουμε *χρήμα χωρίς χρέος*. Τώρα, αυτό είναι ένα από τα πιο βασικά σημεία ολόκληρου του βιβλίο, γιατί, όταν το 97% από όλα τα χρήματα που χρησιμοποιούμε έχουν δημιουργηθεί από τραπεζικά δάνεια, αυτό σημαίνει ότι όσο περισσότερα χρήματα θέλουμε στην οικονομία, τόσο περισσότερο χρέος πρέπει να έχουμε. Αν μόλις είχαμε μια κρίση και χρειαζόμαστε νέο χρήμα στην οικονομία, ο μόνος πραγματικός τρόπος για να εισαχθεί, είναι οι τράπεζες να αυξήσουν το δανεισμό. Γι ' αυτό και βλέπετε τόσο μεγάλη έμφαση τώρα στο «λοιπόν, θα πρέπει να κάνουμε τις τράπεζες να χορηγούν και πάλι δάνεια». Παρόλο που η κρίση προκλήθηκε από ανθρώπους που είχαν υπερβολικό χρέος. Και, αντιστρόφως, εάν θέλουμε λιγότερο χρέος στην οικονομία, τότε θα πρέπει να έχουμε λιγότερο χρήμα, γιατί, καθώς εξοφλείτε τα χρέη σας, αυτό το χρήμα, ουσιαστικά, ακυρώνεται. Είναι, απλά, η αντίστροφη λογιστική διαδικασία της δημιουργίας χρήματος. Αυτό που στην ουσία χρειαζόμαστε, είναι λιγότερο χρέος και περισσότερο χρήμα στην οικονομία για να βγούμε από αυτή την κρίση, απ' αυτή την τρέχουσα ύφεση. Αυτό είναι αδύνατο στο ισχύον σύστημα! Όπως βλέπετε εδώ, αυτά τα δυο είναι δεμένα μεταξύ τους. Καθώς αυξάνει η παροχή χρήματος, αυξάνει και το χρέος, επειδή το χρήμα και το χρέος είναι οι απέναντι πλευρές της ίδιας λογιστικής καταχώρηση, ο ίδιος ισολογισμός. Έτσι, αυτό που μπορούμε να περιμένουμε να δούμε να συμβαίνει, αν έχουμε πραγματικά ανάκαμψη με το ισχύον σύστημα: ότι το χρέος θα αυξηθεί. Και, τελικά, αυτό πρόκειται να οδηγήσει σε ακόμα μια κρίση, αλλά μπορεί να είναι πολύ πολύ χειρότερα την επόμενη φορά. Αυτό που κάνουν αυτές οι μεταρρυθμίσεις είναι ότι χωρίζουν τη δημιουργία χρήματος από τη δημιουργία χρέους. Έτσι, όταν οι τράπεζες χορηγούν δάνεια, πραγματικά μεταφέρουν υφιστάμενα χρήματα από κάποιον αποταμιευτή σε κάποιο δανειζόμενο, αλλά δεν δημιουργούν χρήμα στη διαδικασία αυτή. Έτσι, χρήματα μπορούν να δημιουργηθούν και αυτά τα χρήματα μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να αποπληρωθεί πολύ από το υφιστάμενο χρέος. Και, επίσης, λόγω ορισμένων από τις άλλες αλλαγές που πρέπει να γίνουν στα λογιστικά, οι οποίες εξηγούνται στο βιβλίο, μπορούμε να πληρώσουμε σχεδόν £1 τρισεκατομμύριο χρεών προσώπων και νοικοκυριών, κατά τη διάρκεια περίπου 20 χρόνων. Απλά, σκεφτείτε την πλήρη μεταμόρφωση, που θα προκαλέσει στις ζωές των περισσότερων από τους ανθρώπους σε αυτή τη χώρα, το να μην έχουν αυτό το τεράστιο χρέος. Τα προσωπικά χρέη είναι τόσο υψηλά όσο ποτέ. Και, πραγματικά, αυτές οι αλλαγές στο σύστημα επιτρέπουν αυτό το χρέος να μειωθεί. Έτσι, αντί να έχουμε την ετήσια επιβάρυνση τόκων στην όλη παροχή χρήματος, από £108 δις έως £217 δις ετησίως, αυτή θα μπορούσε να μειωθεί, ενδεχομένως στο μισό από αυτό, ίσως και σε ακόμα λιγότερο. Το πέμπτο πράγμα. Πρέπει να τοποθετηθεί χρήμα στην πραγματική οικονομία. Μιλήσαμε εν συντομία για αυτό. Υπάρχουν περίπου τέσσερις εναλλακτικές, που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε, για να μπει αυτό το χρήμα στην οικονομία. Έτσι, μπορείτε να ξοδέψετε περισσότερα σε δημόσιες υπηρεσίες --να τοποθετήσετε τα χρήματα εντός του κρατικού μηχανισμού. Μπορείτε να περικόψετε φόρους. Μπορείτε να αποπληρώσετε το εθνικό χρέος. Ή, θα μπορούσατε, στην ουσία, απλά να το μοιράσετε μεταξύ των ανθρώπων και να τους το δώσετε άμεσα. Αναφερόμαστε στο βιβλίο στο συνδυασμό όλων αυτών που, πιθανώς, θα προτιμούσατε να χρησιμοποιήσετε και γιατί. Και, πρακτικά, η αποπληρωμή του εθνικού χρέους θα πρέπει να είναι, κατά πάσα πιθανότητα, η τελευταία προτεραιότητα. Αλλά, το σημαντικό είναι ότι, όλα αυτά τα πράγματα, αν γίνουν σωστά, θα τοποθετήσουν χρήμα στην πραγματική οικονομία. Ενώ, αυτό που έχουμε τώρα είναι τράπεζες, που τοποθετούν το μεγαλύτερο ποσοστό του χρήματος σε στέγαση και στις κεφαλαιαγορές. Και, κάποιο από αυτό το χρήμα ρέει εκτός αυτών των αγορών στην πραγματική οικονομία. Αυτό που θα θέλαμε να δούμε είναι, καθώς το χρήμα εισαγάγεται, μόλις δημιουργείται, να πηγαίνει στην κυβέρνηση, και στη συνέχεια να εισέρχεται πρώτα στην πραγματική οικονομία. Και, στη συνέχεια, οι τράπεζες να πρέπει να δανειστούν αυτό το χρήμα από τους ανθρώπους και τις επιχειρήσεις εντός της πραγματικής οικονομίας, πριν να μπορούν να το δανείσουν πίσω στην πραγματική οικονομία, πίσω σε επιχειρήσεις, ή σε αγορά στέγης και στις χρηματαγορές. Ένα από τα πράγματα που θα θέλαμε να δούμε είναι ότι αυτή η ροή χρημάτων στις χρηματαγορές, την κερδοσκοπία, και τις συναλλαγές, πρέπει πραγματικά να μειωθεί. Οπότε, 6, πρέπει να δώσουμε στους εαυτούς μας έλεγχο και διαφάνεια για το που επενδύονται τα χρήματά μας. Τώρα, είδα αυτή την αγγελία κάποια στιγμή, που πραγματικά με έκανε να γελάσω. «Έχετε ποτέ αναρωτηθεί που πηγαίνουν τα χρήματά σας;» Αυτή είναι η Lloyds TSB που λέει, «Έχετε ποτέ αναρωτηθεί που πηγαίνουν τα χρήματά σας;». Νομίζω... Ναι! [Γέλια από το ακροατήριο] Νομίζω ότι δεν ήταν ενήμεροι για την εκστρατεία Μετακίνησε τα Χρήματά σου ή πόσο πέφταν στην ίδια την παγίδα τους εδώ, επειδή.... Όχι, οι περισσότεροι άνθρωποι δεν σκέφτονται που πηγαίνουν τα χρήματά τους, και αυτό γιατί η τράπεζα δε σας λέει ποτέ! Έτσι, ένα από τα πράγματα που θα κάναμε ως μέρος αυτών των μεταρρυθμίσεων, θα ήταν να απαιτείται ότι, εφόσον βάζετε τα χρήματά σας σε λογαριασμό επένδυσης, χάνετε την πρόσβαση στα χρήματά σας, έτσι ώστε η Τράπεζα να πάει και να τα επενδύσει κι ότι η Τράπεζα, στην πραγματικότητα, θα σας πει, εντάξει, «θα τα χρησιμοποιήσουμε σε... εμπόριο όπλων, στη βιομηχανία πετρελαίου, στην πετρελαιοφόρο άμμο, για επένδυση σε επιχειρήσεις, ή για επένδυση στη κερδοσκοπία επί των εμπορευμάτων». Και, μερικοί άνθρωποι --δεν είμαστε αφελείς-- δεν πρόκειται να νοιαστούν για αυτό. Δεν πρόκειται να ασχοληθούν. Αλλά, αυτό σημαίνει, ότι οι άνθρωποι που όντως ενδιαφέρονται σε τι χρησιμοποιούνται τα χρήματά τους, έχουν αυτή την επιλογή να ...αποσυρθούν. Να πουν, «δεν θέλω τα λεφτά μου να χρησιμοποιηθούν με αυτόν τον τρόπο». Και να επιλέξουν διαφορετικούς λογαριασμούς, από όπου τα χρήματά τους θα χρησιμοποιηθούν διαφορετικά. Θα είναι εύκολο να το περάσουμε αυτό; Φυσικά, όχι! Θα υπάρξει μαζική αντίδραση. Υπάρχουν τεράστια κεκτημένα συμφέροντα. Και, μερικά από τα πράγματα που θα ακούμε τα επόμενα χρόνια, καθώς αυτά τα πράγματα θα διαδίδονται εντός της κυριαρχούσας κουλτούρας... Πράγματα όπως: "Θα είναι πληθωριστικό". Εάν επιτρέψουμε στο κράτος να δημιουργεί χρήμα, αυτό θα προκαλέσει πληθωρισμό. Πραγματικά, αυτό είναι αρκετά εύκολο να απαντηθεί. Λοιπόν, ποιό από αυτά τα δύο είναι πιο πιθανό να προκαλέσει πληθωρισμό; Ξέρετε... Τράπεζες που θέλουν να δημιουργήσουν όσο χρήμα είναι δυνατόν, επειδή μεγιστοποιούν τα κέρδη τους με το να δημιουργούν περισσότερο, ή μια Επιτροπή που έχει την ευθύνη να διακόπτει τη δημιουργία χρήματος, όταν ο πληθωρισμός αρχίζει να ανεβαίνει; Είναι μαι αρκετά σαφής επιλογή. Και είναι αυτοί που θα πουν, «Θα είμαι υπερπληθωριστικό!». Θα καταλήξουμε όπως η Ζιμπάμπουε ή η Γερμανία τη δεκαετία του 1920. Λοιπόν, οι άνθρωποι που κάνουν αυτόν τον ισχυρισμό, δυστυχώς, έχουν μεγάλη άγνοια του τι πραγματικά συνέβη στη Ζιμπάμπουε και τι πραγματικά συνέβη στην Δημοκρατία της Βαϊμάρης (Weimer), στη Γερμανία. Τώρα, στο βιβλίο υπάρχει ένα ολόκληρο παράρτημα για τη Ζιμπάμπουε και για άλλες περιπτώσεις που υπήρξε υπερπληθωρισμός (hyperinflation), και παραδείγματα, όπου κράτη έχουν δημιουργήσει χρήμα χωρίς υπερπληθωρισμό. Υπάρχει μια μελέτη, στην οποία κάνουμε αναφορά εκεί, όπου διατρέχουν όλους τους 50 καταγεγραμμένους υπερπληθωρισμούς στην ιστορία, και διαπιστώνουν ότι σε όλους τους υπήρξε είτε μια οικονομική κατάρρευση, είτε μια πολιτική κατάρρευση, είτε ένας πόλεμος, προτού ο υπερπληθωρισμός πραγματικά ξεκινήσει. Δεν ήταν μόνο και μόνο επειδή κάποιοι κεντρικοί τραπεζίτες ξεκίνησαν την εκτύπωση χρήματος, θέλοντας και μη. Υπήρχε κάποια θεμελιώδης κατάρρευση στην οικονομία, πριν αυτοί οι υπερπληθωρισμοί να ξεκινήσουν. Έτσι, η ιδέα ότι αυτό θα οδηγήσει σε υπερπληθωρισμό είναι πολύ επιπόλαιη. Θα το ακούσετε αυτό όλη την ώρα: «Θα μειώσει δραστικά το επίπεδο της πίστωσης». Πραγματικά, το ακούσαμε αυτό από την Ανεξάρτητη Επιτροπή επί των Τραπεζικών Συναλλαγών. Τους ρωτήσαμε τι εννοούσαν με τη λέξη "δραστικά". Εννοούσαν 10% ή 50% [μείωση]; Δεν ήξεραν πραγματικά --δεν μας απάντησαν σε αυτό. Τους ρωτήσαμε επίσης εάν θα μπορούσαμε να δούμε τους υπολογισμούς, ή τη μοντελοποίηση, ή την επεξεργασία που είχαν κάνει για να δείξουν ότι είναι δραστική, και, παραδόξως, δεν μας απάντησαν ούτε σε αυτό. Έτσι, αυτό είναι, ακριβώς, μια αντανακλαστική αντίδραση, χωρίς να κατανοούν πραγματικά τον τρόπο που λειτουργεί το σύστημα. Τα αποταμιευτικά προϊόντα, αυτή τη στιγμή, για τα οποία άνθρωποι έχουν πει δεν χρειάζομαι τα χρήματά μου για τους επόμενους 6 ή 12 μήνες, ήδη σήμερα, υπάρχουν αρκετά χρήματα σε αυτούς τους λογαριασμούς, αρκετές υποχρεώσεις (υποσχέσεις πληρωμής), για να καλύψει όλες τις επενδύσεις που απαιτούνται για την επιχειρηματική οικονομία και για να κρατήσουν τον κόσμο σε θέση να αγοράζει σπίτια, χωρίς να ωθούνται οι τιμές των σπιτιών προς τα επάνω. Άρα, υπάρχει ήδη αρκετό χρήμα εκεί έξω, για να παρέχεται χρηματοδότηση στα κομμάτια εκείνα της οικονομίας που χρειαζόμαστε πραγματικά. Ίσως να μην υπάρχει αρκετό χρήμα, για να σπρώξει προς τα επάνω τις τιμές των σπιτιών κατά 200% σε δέκα χρόνια. Μπορεί να μην υπάρχει αρκετό χρήμα για να χρηματοδοτηθεί όλη αυτή η κερδοσκοπία των χρηματαγορών, και νομίζω ότι αυτό είναι ένα καλό πράγμα. Και, επίσης, θα ακούσετε αυτό: «Λοιπόν, θα σκοτώσετε την καλύτερη βιομηχανία της Βρετανίας». Ξέρετε... «Χρειαζόμαστε τον τραπεζικό τομέα, επειδή οι φόροι που πληρώνει, πληρώνουν για τα σχολεία μας, τα νοσοκομεία μας.... Χωρίς αυτόν θα σκάβαμε τη λάσπη για τα προς το ζην.» Δεν είναι αλήθεια. Ο τραπεζικός κλάδος, κατά το έτος που πλήρωσε τους περισσότερους φόρους στην ιστορία, η κατασκευαστική βιομηχανία, σε αυτή τη χώρα, πλήρωσε τρεις φορές περισσότερους φόρους. Θέλει καθένας να μαντέψει τι αντιπροσωπεύει αυτός ο αριθμός; Είναι ο αριθμός των εργαζόμενων στον τραπεζικό τομέα σε σχέση με τον αριθμό των εργαζόμενων στο υπόλοιπο της οικονομίας. Η τραπεζική απασχολεί μόνο 1 σε κάθε 53 άτομα. Έτσι, για κάθε 1 άτομο στον τραπεζικό τομέα, κάθε άτομο σε αυτή τη βιομηχανία που προστατεύουμε, με το να μην τους ζητάμε να κάνουν αλλαγές και να μην τους ζητάμε να αναμορφώσουν τον τρόπο της επιχειρηματικής τους πρακτικής, υπάρχουν 52 άνθρωποι στο υπόλοιπο της οικονομίας, που επηρεάζονται αρνητικά από τις επιπτώσεις αυτού του τραπεζικού τομέα. Έτσι, οι μεταρρυθμίσεις αυτές είναι, πραγματικά, για το υπόλοιπο 98% του ενεργού πληθυσμού. Για τις επιχειρήσεις, για τους ανθρώπους με θέσεις εργασίας εκτός του τραπεζικού τομέα. Τώρα, πιθανώς, θα πρέπει να το επεξηγήσω αυτό. Δεν υπάρχει τίποτα προσωπικό, σε αυτό που κάνουμε, κατά των τραπεζών, ή των ανθρώπων που εργάζονται σε αυτές. Είναι η βιομηχανία που αποτελεί πρόβλημα. Πρόκειται για το σχεδιασμό της βιομηχανίας και τις επιπτώσεις που αυτός έχει. Και, δεν αφορά τους ανθρώπους σε αυτές. Αφορά την αλλαγή των κανόνων του παιχνιδιού, καθώς και τους τρόπους που επιτρέπεται στις εταιρείες αυτές να λειτουργούν. Και, θα ακούσετε επίσης: «Είναι πολύ ριζοσπαστικό», που είναι πραγματικά περίεργο, δεδομένου ότι, απλά, προτείνουμε να ανανεωθεί αυτός ο νόμος της δεκαετία του 1840. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι οι Συντηρητικοί, της δεκαετία του 1840, θεωρούνται, πραγματικά, ακραίοι. Οπότε, τα οφέλη της μεταρρύθμισης. Θα έχουμε σταθερό χρήμα. Θα έχουμε αυτό αντί για αυτό. Θα έχουμε το χρέος να πέφτει, όπως εδώ. Αντί για φούσκες στις τιμές των ακινήτων, θα έχουμε τιμές κατοικιών που θα μένουν σταθερές, έως ότου, στην ουσία, τα κέρδη να τις προφταίνουν και να γίνονται προσιτές και πάλι. Ανεργία. Θέλω, απλώς, να σας δώσω ένα παράδειγμα του πόσο γελοίο είναι αυτό το σημερινό σύστημα, για να καταλήξω. Έχουμε 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους να κάθονται στο σπίτι, να μην κάνουν τίποτα, να ψάχνουν απεγνωσμένα για κάτι χρήσιμο να κάνουν, για μια δουλειά. Έχουμε, επίσης, πράγματα που πρέπει να γίνουν στην οικονομία. Έχουμε σχολεία που χρειάζονται ανοικοδόμηση. Η κυβέρνηση κωλυσιεργεί γύρω από αυτό το πρόγραμμα ανοικοδόμησης σχολείων, τα τελευταία μερικά χρόνια, λέγοντας, «δεν υπάρχουν αρκετά χρήματα. Είμαστε σε ύφεση. Χρειαζόμαστε να βάλουμε σε τάξη τα δημόσια οικονομικά μας». Και, τελικά βγήκαν και εκχώρησαν £2 δισεκατομμύρια για την ανακατασκευή σχολείων στην Αγγλία. Τώρα, τα £2 δισεκατομμύρια ακούγονται σαν πολλά χρήματα και είναι τόσα πολλά χρήματα, ώστε έπρεπε να τα δανειστούν από την Πρωτοβουλία Ιδιωτικής Χρηματοδότησης. Έτσι, στην ουσία, δανείζονται χρήματα που δημιουργούνται μέσω λογιστικών εγγραφών από τράπεζες, και πληρώνουν τόκους για αυτά, επειδή δε έχουν αρκετά χρήματα για να χρηματοδοτήσουν την ανακατασκευή των σχολείων. Τώρα, ο λόγος γι ' αυτό, σύμφωνα με το BBC, είναι ότι, «Η ρύθμιση αυτή θα γλυτώσει τον πενιχρών κονδυλίων προϋπολογισμό του Υπουργείο Παιδείας, η ετήσια αξία του οποίου κόβεται στο μισό σε αυτή την Κοινοβουλευτική θητεία και έχει ύψος £3.8 δισεκατομμύρια. Οπότε, £3.8 δισεκατομμύρια για ανακατασκευή σχολείων και διατήρηση του συνόλου του εκπαιδευτικού συστήματος, της πραγματικής φυσικής υποδομής του, σε τάξη. Και πάλι, ακούγονται σαν πολλά χρήματα, αλλά... αυτή η πράσινη γραμμή εδώ στην κορυφή είναι το πόσα χρήματα έχουν τοποθετηθεί σε ενυπόθηκα δάνεια και χρηματοδότηση καταναλωτών περί την τελευταία εικοσαετία. Τον Ιούνιο του 1999, οι τράπεζες δημιούργησαν £4,5 δισεκατομμύρια καινούριο χρήμα σε ένα μήνα, για να τοποθετηθεί στην αγορά ακινήτων. Στο να αγοραστούν υπάρχοντα σπίτια και στην κατασκευή λίγων καινούριων. Το 2005, δημιούργησαν £7 δισεκατομμύρια σε ένα μήνα. Τον Σεπτέμβριο του 2007, δημιούργησαν £16 δισεκατομμύρια σε ένα μήνα για επένδυση σε ιδιοκτησία. Έτσι, στο διάστημα μίας εβδομάδας, έχουν δημιουργήσει τόσο χρήμα όσο η κυβέρνηση είναι πρόθυμη να δαπανήσει για την ανακατασκευή των σχολείων σε έναν ολόκληρο χρόνο. Τώρα, αυτό είναι τρελό. Εφόσον δίνουμε στις τράπεζες την εξουσία να δημιουργούν το χρήμα, αυτό θα κάνουν. Θα το τοποθετούν σε αγορές όπως αυτές, αντί στο να κάνει πράγματα που πραγματικά χρειάζεται να κάνουμε. Όπως είπα και πριν, δεν μπορούμε να επιτρέπουμε σε αυτό το σύστημα να συνεχίζει να λειτουργεί όπως είναι, με δεδομένες τις πραγματικές προκλήσεις που πρόκειται να αντιμετωπίσουμε στα επόμενα 40 χρόνια. Άρα, σε αυτό το θέμα αναφέρεται το βιβλίο. Μπορεί να είναι δύσκολο. Έπρεπε, κάπως, να το σχεδιάσουμε εν μέρει για τους οικονομολόγους, οι οποίοι κανονικά θα απέρριπταν αυτές τις ιδέες, αλλά έχουμε προσπαθήσει να το γράψουμε έτσι ώστε, αν δεν έχετε τέτοιο υπόβαθρο στα οικονομικά, εάν ξεκινάτε από την αρχή, οι γνώση σας θα οικοδομηθούν σταδιακά και το βιβλίο θα αρχίσει πραγματικά να βγάζει νόημα. Και, εάν φτάσετε στο τέλος, τότε θα γνωρίζετε περισσότερα για το νομισματικό σύστημα από ότι το 99% των επαγγελματιών οικονομολόγων. Οπότε, αυτό είναι. Αυτό είναι που πρέπει να κάνουμε. Η πίεση, πραγματικά, μεγαλώνει, λόγω των πραγματικών προκλήσεων που αντιμετωπίζουμε. Το κίνημα σε αυτή τη χώρα είναι, μακράν, το ισχυρότερο στον κόσμο. Αυτή είναι η μεγαλύτερη συγκέντρωση, που γνωρίζω, για τη μεταρρύθμιση του νομισματικού συστήματος. Έτσι, αν εμείς δεν το κάνουμε, τότε κανείς άλλος δεν πρόκειται να την προωθήσει. Έτσι, πραγματικά εξαρτάται από εμάς. Αυτό θα αφορά το υπόλοιπο του απογεύματος. Πώς πραγματικά αλλάζουμε το σύστημα.