1
00:00:01,012 --> 00:00:04,069
Bio jednom jedan džin,

2
00:00:04,075 --> 00:00:09,617
sebični džin, čiji je zadivljujući vrt
bio najlepši u celoj zemlji.

3
00:00:09,617 --> 00:00:12,053
Jedne noći, ovaj džin je došao kući,

4
00:00:12,077 --> 00:00:14,519
zatekao gomilu dece
kako se igraju u njegovom vrtu

5
00:00:14,543 --> 00:00:16,633
i pobesneo.

6
00:00:16,633 --> 00:00:20,128
"Moj vrt je samo moj i ničiji više!"

7
00:00:20,152 --> 00:00:21,570
reče džin.

8
00:00:22,359 --> 00:00:24,720
Potom je sagradio
jedan visoki zid oko njega.

9
00:00:25,886 --> 00:00:30,881
Pisac Oskar Vajld napisao je priču
"Sebični džin" 1888. godine.

10
00:00:31,947 --> 00:00:37,060
Skoro sto godina kasnije, taj džin
je došao u moje detinjstvo u Bruklinu

11
00:00:37,084 --> 00:00:38,261
i nikada nije otišao.

12
00:00:39,060 --> 00:00:41,085
Odrasla sam u religioznoj porodici,

13
00:00:41,109 --> 00:00:43,887
čitajući i Bibliju i Kuran.

14
00:00:44,566 --> 00:00:47,990
Mnogo više sam čitala religiozne knjige,
ali sam i čitala iz zabave,

15
00:00:48,014 --> 00:00:51,078
nego što sam gledala televiziju.

16
00:00:51,102 --> 00:00:54,315
Svakog dana mogli ste pronaći
moju braću, sestre i mene

17
00:00:54,339 --> 00:00:57,460
sklupčane u nekom delu stana kako čitamo.

18
00:00:57,484 --> 00:00:59,022
Nekada nam se to ne bi svidelo

19
00:00:59,046 --> 00:01:02,802
zato što bi letnjih dana
u Njujorku hidrant pukao

20
00:01:02,826 --> 00:01:05,897
i bili bismo izuzetno ljubomorni
kada bismo čuli svoje prijatelje

21
00:01:05,897 --> 00:01:07,755
kako se igraju dole u mlazovima vode.

22
00:01:07,755 --> 00:01:11,278
Njihova neopisiva sreća bi pronašla
svoj put do naših otvorenih prozora.

23
00:01:11,498 --> 00:01:14,716
Međutim, shvatila sam da što bih se više
udubljivala u svoje knjige,

24
00:01:14,740 --> 00:01:16,875
što bih sporije čitala svaku rečenicu,

25
00:01:16,899 --> 00:01:19,524
manje bih čula buku spoljašnjeg sveta.

26
00:01:19,770 --> 00:01:22,976
Za razliku od svoje braće i sestara
koji su pretrčavali kroz knjige,

27
00:01:22,976 --> 00:01:24,565
ja sam čitala polako -

28
00:01:24,589 --> 00:01:26,943
veoma, veoma polako.

29
00:01:27,816 --> 00:01:31,146
Ja sam bila to dete koje je prelazilo
prstom ispod reči,

30
00:01:31,170 --> 00:01:33,363
dok nisam bila odučena od toga

31
00:01:33,363 --> 00:01:36,138
jer mi je rečeno
da velika deca ne koriste prste.

32
00:01:36,138 --> 00:01:39,879
U trećem razredu morali smo da sedimo
sa rukama sklopljenim na stolu,

33
00:01:39,903 --> 00:01:44,241
odvajajući ih samo da okrenemo stranu
i odmah bi ih vraćali u prvobitni položaj.

34
00:01:45,061 --> 00:01:47,552
Učiteljica nije bila stroga.

35
00:01:47,576 --> 00:01:49,098
Bile su to sedamdesete

36
00:01:49,098 --> 00:01:52,546
i njen cilj je bio da nas nauči da čitamo,
ne samo na nivou našeg uzrasta

37
00:01:52,546 --> 00:01:54,097
već na mnogo višem.

38
00:01:54,129 --> 00:01:56,722
Uvek su nas terali da čitamo brže,

39
00:01:57,769 --> 00:02:01,459
ali u tišini svog stana,
daleko od pogleda svoje učiteljice,

40
00:02:01,483 --> 00:02:03,914
ja sam prevlačila prstom ispod reči.

41
00:02:03,938 --> 00:02:06,804
Taj sebični džin mi je ponovo
ispričao svoj priču,

42
00:02:06,828 --> 00:02:10,704
kako se osećao prevarenim
kada su se deca ušunjala u njegov vrt,

43
00:02:10,728 --> 00:02:12,747
kako je sagradio taj visoki zid

44
00:02:12,771 --> 00:02:15,262
koji deca nisu mogla da pređu,

45
00:02:15,286 --> 00:02:17,660
ali je zima došla u njegov vrt

46
00:02:17,684 --> 00:02:20,247
i nikada više nije otišla.

47
00:02:20,784 --> 00:02:23,338
Svakim novim čitanjem
saznala sam nešto novo

48
00:02:23,362 --> 00:02:26,950
o tvrdom kamenju sa puteva na kojima
su deca bila primorana da se igraju

49
00:02:26,974 --> 00:02:29,084
kada su bila izbačena iz vrta,

50
00:02:29,108 --> 00:02:32,496
o nežnosti malog dečaka
koji se pojavio jednog dana,

51
00:02:32,520 --> 00:02:34,662
pa čak i o samom džinu.

52
00:02:34,686 --> 00:02:37,737
Možda on ipak nije bio besan.

53
00:02:37,761 --> 00:02:40,032
Možda je samo želeo da saoseća sa nekim,

54
00:02:40,056 --> 00:02:41,600
da ga neko razume.

55
00:02:42,438 --> 00:02:45,738
"Moj vrt je samo moj i ničiji više."

56
00:02:47,566 --> 00:02:50,300
Mnogo godina kasnije saznala sam
za pisca Džona Gardnera

57
00:02:50,324 --> 00:02:52,601
koji je to nazivao "fantastičnim snom"

58
00:02:52,625 --> 00:02:54,345
ili "snom o fantastici",

59
00:02:54,369 --> 00:02:57,580
i shvatila da sam ja bila u toj knjizi,

60
00:02:57,604 --> 00:03:01,391
provodeći vreme sa likovima
u svetu koji je pisac stvorio

61
00:03:01,415 --> 00:03:03,007
i u koji me je pozvao.

62
00:03:03,031 --> 00:03:06,119
Kao dete sam znala
da u pričama treba uživati,

63
00:03:06,143 --> 00:03:08,723
da priče žele da se polako čitaju

64
00:03:08,747 --> 00:03:13,568
i da je neki pisac proveo mesece,
možda i godine pišući ih,

65
00:03:13,592 --> 00:03:14,939
a moj posao čitaoca,

66
00:03:14,963 --> 00:03:18,169
posebno čitaoca koji je želeo
da jednog dana postane pisac,

67
00:03:18,193 --> 00:03:20,280
je da poštujem tu priču.

68
00:03:21,445 --> 00:03:27,179
Mnogo pre nego što je postojala kablovska,
internet, pa čak i telefoni,

69
00:03:27,203 --> 00:03:31,764
postojali su ljudi koji su delili ideje,
informacije i sećanja kroz priču.

70
00:03:31,788 --> 00:03:35,359
To je jedan od najranijih oblika
tehnologije koja nas povezuje.

71
00:03:35,953 --> 00:03:38,377
Priča da ima nečeg boljeg
niz Nil bila je ta

72
00:03:38,401 --> 00:03:40,617
koja je poslala Egipćane nizvodno,

73
00:03:40,617 --> 00:03:43,141
priča da postoji bolji način
da se očuvaju tela mrtvih

74
00:03:43,141 --> 00:03:46,462
razlog je zbog kojeg su Tutankamonovi
ostaci preživeli do 21. veka.

75
00:03:46,486 --> 00:03:48,431
Pre više od dva miliona godina,

76
00:03:48,455 --> 00:03:52,084
kada su prvi ljudi počeli
da prave oruđe od kamena,

77
00:03:52,108 --> 00:03:53,759
neko mora da je pitao: "Šta ako?"

78
00:03:54,203 --> 00:03:57,203
i neko drugi se setio te priče.

79
00:03:57,227 --> 00:04:00,765
Bez obzira na to da li su je prenosili
putem reči, pokreta, ili crteža,

80
00:04:00,789 --> 00:04:03,754
priča se prenosila, pamtila se:

81
00:04:03,778 --> 00:04:06,646
udari čekićem i saslušaj njegovu priču.

82
00:04:07,536 --> 00:04:09,472
Svet postaje bučniji.

83
00:04:09,496 --> 00:04:11,497
Sa kasetofona smo prešli

84
00:04:11,521 --> 00:04:15,839
na vokmene, pa na prenosive CD plejere,

85
00:04:15,863 --> 00:04:17,361
na ajpode

86
00:04:17,361 --> 00:04:20,563
i došli do toga da možemo slušati
bilo koju pesmu kad god to želimo.

87
00:04:20,563 --> 00:04:23,863
Od četiri televizijska kanala
u mom detinjstvu,

88
00:04:23,863 --> 00:04:27,500
došli smo do, čini se, beskonačnog broja
kanala na kablovskoj i na internetu.

89
00:04:27,500 --> 00:04:32,192
Kako nas tehnologija sve brže i brže
vodi kroz vreme i prostor,

90
00:04:32,216 --> 00:04:35,452
čini se da se priča gubi iz vida.

91
00:04:35,476 --> 00:04:37,918
Mislim, bukvalno da se zanemaruje.

92
00:04:38,640 --> 00:04:42,256
Čak i kada se naš stav
prema pričama menja,

93
00:04:42,280 --> 00:04:47,847
ili se njena forma menja od knjige
u audio formate, Instagram ili Snepčet

94
00:04:47,871 --> 00:04:50,416
moramo se setiti da prevlačimo
prstom ispod reči.

95
00:04:50,440 --> 00:04:53,059
Pamćenje tih priča,
bez obzira na to u kom su obliku

96
00:04:53,083 --> 00:04:56,374
nas je uvek vodilo na mesta
na koja smo mislili da nikada nećemo ići,

97
00:04:56,374 --> 00:04:59,463
upoznalo nas sa ljudima koje nikada
nismo mislili da ćemo upoznati

98
00:04:59,463 --> 00:05:02,432
i pokazalo nam svetove
koje smo možda propustili.

99
00:05:03,043 --> 00:05:06,956
S obzirom na to da tehnologija
napreduje sve brže i brže,

100
00:05:06,980 --> 00:05:09,116
meni prija nešto sporije.

101
00:05:09,562 --> 00:05:13,216
Prevlačenje prstom ispod reči
dovelo me je do života pisanja knjiga

102
00:05:13,240 --> 00:05:15,636
za ljude svih uzrasta,

103
00:05:15,660 --> 00:05:17,500
knjige pisane da bi se čitale polako,

104
00:05:17,524 --> 00:05:19,008
da se u njima uživa.

105
00:05:19,805 --> 00:05:23,508
Moja ljubav prema dubljem
i bližem posmatranju sveta,

106
00:05:23,532 --> 00:05:26,799
prema potpunom prepuštanju
sebe njemu omogućila mi je

107
00:05:26,823 --> 00:05:30,403
da uvidim raznorazne
pripovedne mogućnosti

108
00:05:30,427 --> 00:05:32,086
i pokazala se kao dar,

109
00:05:32,110 --> 00:05:34,203
zato što me je sporo čitanje

110
00:05:34,227 --> 00:05:37,062
naučilo svemu što je trebalo
da znam o pisanju.

111
00:05:37,086 --> 00:05:40,738
Pisanje me je naučilo svemu što je trebalo
da znam o stvaranju svetova

112
00:05:40,762 --> 00:05:44,247
gde bi ljudi mogli da budu
viđeni i saslušani,

113
00:05:44,271 --> 00:05:47,624
gde bi njihova iskustva
mogla da se pretvore u stvarnost

114
00:05:47,648 --> 00:05:51,065
i gde bi moja priča,
koju bi neko pročitao ili čuo,

115
00:05:51,089 --> 00:05:54,284
probudila nešto u njima
što bi nas povezalo,

116
00:05:54,308 --> 00:05:55,716
postalo razgovor.

117
00:05:56,352 --> 00:05:59,004
Nije li u tome poenta -

118
00:05:59,028 --> 00:06:03,725
da nađemo način da se na kraju dana
ne osećamo kao da smo sami na ovom svetu,

119
00:06:03,749 --> 00:06:07,647
da se osećamo kao da smo ga promenili
pre nego što sa njega odemo?

120
00:06:08,242 --> 00:06:11,364
Kamen u čekić, čovek u mumiju,

121
00:06:11,388 --> 00:06:15,352
ideja u priču i sve je to zapamćeno.

122
00:06:16,641 --> 00:06:19,576
Nekada čitamo da bismo razumeli budućnost.

123
00:06:20,211 --> 00:06:23,132
Nekada čitamo da bismo razumeli prošlost.

124
00:06:23,156 --> 00:06:27,155
Čitamo da bismo se izgubili, da zaboravimo
na teška vremena u kojima živimo

125
00:06:27,179 --> 00:06:30,128
i čitamo da bismo se setili onih
koji su bili tu pre nas,

126
00:06:30,152 --> 00:06:31,969
koji su preživeli nešto gore.

127
00:06:32,643 --> 00:06:34,990
Ja pišem iz tih istih razloga.

128
00:06:35,893 --> 00:06:37,480
Pre nego što smo došli u Bruklin,

129
00:06:37,480 --> 00:06:40,030
moja porodica je živela
u Grinvilu, Južnoj Karolini,

130
00:06:40,030 --> 00:06:42,849
u rasno podeljenom kraju
koji se zvao Nikoltaun.

131
00:06:43,749 --> 00:06:46,176
Svi u tom naselju bili smo potomci ljudi

132
00:06:46,200 --> 00:06:48,997
kojima nije bilo dozvoljeno
da uče da čitaju i pišu.

133
00:06:49,651 --> 00:06:51,081
Zamislite to:

134
00:06:51,105 --> 00:06:55,076
opasnost razumevanja
kako slova prave reči,

135
00:06:55,100 --> 00:06:58,224
opasnost od samih reči,

136
00:06:58,248 --> 00:07:02,333
opasnost od pismenih ljudi
i njihovih priča.

137
00:07:03,666 --> 00:07:06,835
Uprkos tome što su nam pretili smrću,

138
00:07:06,859 --> 00:07:09,151
ako bismo se držali jedne priče,

139
00:07:09,175 --> 00:07:11,470
naše priče nisu umrle,

140
00:07:11,494 --> 00:07:14,540
zato što je postojala
još jedna priča ispod te.

141
00:07:14,564 --> 00:07:16,675
Tako su stvari uvek funkcionisale.

142
00:07:16,699 --> 00:07:18,778
Od kada komuniciramo,

143
00:07:18,802 --> 00:07:20,903
postojali su slojevi u pričama,

144
00:07:20,927 --> 00:07:24,593
priče ispod priča i još priča ispod tih.

145
00:07:24,617 --> 00:07:29,239
Ovako je priča preživljavala
i ovako će nastaviti da preživljava.

146
00:07:29,263 --> 00:07:31,127
Kada sam počela da povezujem tačkice

147
00:07:31,127 --> 00:07:33,497
koje povezuju način
na koji sam naučila da pišem

148
00:07:33,497 --> 00:07:35,350
sa načinom na koji sam naučila da čitam

149
00:07:35,350 --> 00:07:37,511
sa gotovo ućutkanim ljudima,

150
00:07:38,336 --> 00:07:43,473
shvatila sam da je moja priča
veća, starija i dublja

151
00:07:43,497 --> 00:07:45,253
nego što ću ja ikada biti

152
00:07:45,277 --> 00:07:47,522
i zbog toga će se ona nastaviti.

153
00:07:48,722 --> 00:07:51,286
Među tim skoro ućutkanim ljudima

154
00:07:51,310 --> 00:07:54,100
bilo je onih koji nikada
nisu naučili da čitaju.

155
00:07:55,433 --> 00:07:59,666
Njihovi potomci,
generacije oslobođene ropstva,

156
00:07:59,666 --> 00:08:01,310
ako su bili dovoljno imućni,

157
00:08:01,310 --> 00:08:04,325
išli su na fakultete,
specijalizacije i dalje od toga.

158
00:08:04,804 --> 00:08:07,247
Neki su se, poput moje bake
i moje braće i sestara,

159
00:08:07,247 --> 00:08:09,057
čini se rodili sa knjigom u rukama,

160
00:08:09,057 --> 00:08:11,322
kao da istorija za njih nije ni postojala.

161
00:08:11,322 --> 00:08:15,267
Neki su, poput moje majke,
skočili na karavan Velike migracije -

162
00:08:15,291 --> 00:08:17,772
ne mislim na pravi karavan -

163
00:08:17,796 --> 00:08:19,754
i pozdravili se sa Jugom.

164
00:08:20,362 --> 00:08:23,272
Međutim, evo priče ispod te priče:

165
00:08:23,296 --> 00:08:25,805
oni koji su otišli i oni koji su ostali

166
00:08:25,829 --> 00:08:28,269
nosili su sa sobom istoriju priče,

167
00:08:28,293 --> 00:08:30,272
znajući duboko u sebi da napisati priču

168
00:08:30,272 --> 00:08:32,800
nije bio jedini način
na koji je mogu sačuvati,

169
00:08:32,800 --> 00:08:34,862
znajući da su mogli
da sednu na svoje terase

170
00:08:34,862 --> 00:08:37,052
ili stepenice nakon dugog dana

171
00:08:37,052 --> 00:08:39,581
i počnu laganu priču svojoj deci.

172
00:08:40,330 --> 00:08:44,524
Znali su da mogu da pevaju svoje priče
na vrućini dok beru pamuk,

173
00:08:44,548 --> 00:08:46,302
ili sakupljaju duvan.

174
00:08:46,326 --> 00:08:50,274
Znali su da mogu da propovedaju
svoje priče i ušiju ih u tkanine,

175
00:08:50,298 --> 00:08:54,128
pretvore najbolnije priče u nešto smešno

176
00:08:54,152 --> 00:08:56,836
i da kroz taj smeh izbace istoriju zemlje

177
00:08:56,860 --> 00:08:59,485
koja je iznova i iznova pokušavala

178
00:08:59,509 --> 00:09:01,033
da ukrade njihova tela,

179
00:09:01,057 --> 00:09:02,676
njihov duh

180
00:09:02,700 --> 00:09:04,032
i njihovu priču.

181
00:09:05,954 --> 00:09:09,536
Tako sam kao dete naučila
da zamišljam nevidljivi prst

182
00:09:09,560 --> 00:09:12,956
koji me je vodio od reči do reči.

183
00:09:12,980 --> 00:09:15,356
od rečenice do rečenice,

184
00:09:15,380 --> 00:09:17,908
od neznanja do shvatanja.

185
00:09:18,742 --> 00:09:22,322
Kako tehnologija nastavlja
da se razvija brzo,

186
00:09:22,346 --> 00:09:24,268
ja nastavljam da čitam polako,

187
00:09:26,054 --> 00:09:29,809
znajući da poštujem rad pisca

188
00:09:29,833 --> 00:09:32,422
i trajnu moć priče.

189
00:09:32,446 --> 00:09:35,673
Čitam polako kako bih smanjila buku

190
00:09:35,697 --> 00:09:39,468
i setila se onih koji su bili tu pre mene,

191
00:09:39,492 --> 00:09:45,698
verovatno prve ljude koji su konačno
naučili da upravljaju vatrom

192
00:09:45,722 --> 00:09:48,117
i zagospodarili svojom novom moći

193
00:09:48,926 --> 00:09:52,713
nad plamenom, svetlošću i vrelinom.

194
00:09:53,853 --> 00:09:57,546
Čitam polako da bih se setila
sebičnog džina,

195
00:09:57,570 --> 00:09:59,872
kako je najzad srušio taj zid

196
00:09:59,896 --> 00:10:02,356
i pustio decu da se slobodno
igraju u njegovom vrtu.

197
00:10:03,325 --> 00:10:07,377
Čitam polako da bih odala
počast svojim precima,

198
00:10:07,401 --> 00:10:09,517
kojima uopšte nije bilo
dozvoljeno da čitaju.

199
00:10:10,171 --> 00:10:12,760
I oni mora da su gospodarili vatrama,

200
00:10:12,784 --> 00:10:16,154
bojažljivo pričajući o svojim snovima,

201
00:10:16,178 --> 00:10:18,726
svojim nadama, svojim budućnostima.

202
00:10:20,417 --> 00:10:25,001
Svaki put kada čitamo,
pišemo ili pričamo priču,

203
00:10:25,025 --> 00:10:27,300
mi ulazimo u njihov krug

204
00:10:28,339 --> 00:10:30,509
i on ostaje neprekinut,

205
00:10:31,515 --> 00:10:35,098
a moć priče živi dalje.

206
00:10:36,047 --> 00:10:37,200
Hvala.

207
00:10:37,224 --> 00:10:40,407
(Aplauz)