WEBVTT

00:00:06.819 --> 00:00:13.382
၁၉၂၀ ဇန်နဝါရီ ၁၇ မှာ လက်နက်ကိုင် လူ ခြောက်
ယောက်ဟာ ရှီကာဂို ကုန်တွဲကို လုယက်ခဲ့တယ်။

00:00:13.382 --> 00:00:15.756
ဒါပေမဲ့ သူတို့လိုက်နေတာက ငွေမဟုတ်ဘူး။

00:00:15.756 --> 00:00:18.996
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတစ်လွှားမှာ 
အရက်တွေ တရားမဝင် ဖြစ်လာခဲ့ပြီး

00:00:18.996 --> 00:00:20.433
တစ်နာရီမပြည့်ခင်မှာ

00:00:20.433 --> 00:00:24.788
ဓားပြတွေဟာ ဒေါ်လာ ထောင်ချီတန်တဲ့ 
ဝီစကီတွေနဲ့အတူ လစ်ပြေးသွားခဲ့တယ်။

00:00:24.788 --> 00:00:30.038
ဒါကတော့ ပိတ်ပင်မှုကာလရဲ့ ရည်ရွယ်မထားတဲ့ 
အကျိုးဆက်တွေရဲ့ ပထမဆုံး အတွေ့အကြုံပါ။

NOTE Paragraph

00:00:30.038 --> 00:00:34.979
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုမှာ နိုင်ငံတစ်လွှား
အရက် ထုတ်လုပ် ရောင်းချမှုကို တားမြစ်တာက

00:00:34.979 --> 00:00:37.669
ပထမ ကမ္ဘာစစ်အတွင်း စစ်ရေးကာလ 
အစီအမံတစ်ရပ်အနေနဲ့ စခဲ့တဲ့

00:00:37.669 --> 00:00:41.199
ရုရှားမှာ အလားတူ တားမြစ်မှုက 
ရှေ့ဆင့်နောက်ဆင့်ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

00:00:41.199 --> 00:00:43.989
ဒါပေမဲ့ အရက်နဲ့ပတ်သက်ပြီး အနောက်တိုင်း 
ကမ္ဘာ အမြင်မှာတော့

00:00:43.989 --> 00:00:48.370
လူမှု ပြဿနာတွေရဲ့ အဓိက အကြောင်းရင်း
အဖြစ်နဲ့က အတော်ကြီး ပိုရှေးကျပါတယ်။

00:00:48.370 --> 00:00:51.870
မြို့တွေထဲကို အလုပ်သမား လူဦးရေ
အသစ်တွေ တဖွဲဖွဲဝင်လာခဲ့စဉ်

00:00:51.870 --> 00:00:54.750
စက်မှုတော်လှန်ရေး အတွင်းမှာ 
ပထမဆုံး လူကြိုက်များခဲ့ကာ

00:00:54.750 --> 00:00:57.710
အမျိုးသားတွေဟာ သောက်ဖို့
သီခြားအခန်းတွေထဲမှာ စုမိကြတယ်။

NOTE Paragraph

00:00:57.710 --> 00:01:01.855
၁၉ ရာစု မတိုင်ခင် အရက်သေစာ​ရှောင်တဲ့ 
လှုပ်ရှားမှုဆိုတဲ့ အရက်ဆန့်ကျင်တဲ့အဖွဲ့တွေ

00:01:01.855 --> 00:01:05.735
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုနဲ့ ဥရောပရဲ့ 
အပိုင်းတွေမှာ စတင် ပေါ်ပေါက်လာတယ်။

00:01:05.735 --> 00:01:09.385
အရက်သေစာရှောင်ကြဉ်ခြင်း အုပ်စုတွေဟာ
အရက်ဟာ ဆင်းရဲမှု၊အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုလို

00:01:09.385 --> 00:01:12.575
ပြဿနာတွေ နောက်ကွယ်က အခြေခံကျတဲ့
မောင်းနှင်အားလို့ ယုံကြည်ခဲ့ကြပြီး

00:01:12.575 --> 00:01:15.515
အစိုးရတွေကို ဒါနဲ့ပတ်သက်ပြီး
စတင် စည်းရုံးခဲ့တယ်။

00:01:15.515 --> 00:01:18.205
တချို့က အသင့်အတင့် သောက်သုံးတာကို 
ထောက်ခံအားပေးကြပေမဲ့

00:01:18.205 --> 00:01:22.205
အများမအပြားက အရက်ကို လုံးဝ
တာမြစ်သင့်တယ်လို့ ယုံကြည်ကြတယ်။

00:01:22.205 --> 00:01:25.695
လှုပ်ရှားမှုတွေဟာ ကျယ်ပြန့်တဲ့လူ့မှုအဖွဲ့
ကဏ္ဍတွေကနေ ထောက်ခံမှု ယူတယ်။

00:01:25.695 --> 00:01:29.275
အမျိုးသမီး အဖွဲ့အစည်းတွေဟာ အစကနေ
တက်ကြွတဲ့ ပါဝင်ဆောင်ရွက်သူတွေဖြစ်ခဲ့ကာ

00:01:29.275 --> 00:01:34.179
အရက်က ယောကျ်ားတွေ မိသားစုတွေကိုဥပက္ခာပြုကာ
ဇနီးသည်တွေကို နှိပ်စက်စေတယ်လို့ ဆိုတယ်။

00:01:34.179 --> 00:01:36.679
ဘာသာရေး အာဏာပိုင်တွေ
အထူးသဖြင့် ပရိုတက်စတင့်ဝါဒီတွေက

00:01:36.679 --> 00:01:40.289
ဖြားယောင်းမှုနဲ့ အပြစ်ကို
ဖြစ်စေတာအဖြစ် အရက်ကို ရှုတ်ချကြတယ်။

00:01:40.289 --> 00:01:43.659
တိုးတက်ရေး အလုပ်သမား လှုပ်ရှားသူတွေက
အရက် သုံးစွဲတာဟာ အလုပ်သမားတွေရဲ့

00:01:43.659 --> 00:01:46.589
စည်းရုံနိုင်စွမ်းကို ထိခိုက်စေတယ်လို့ 
ယုံကြည်ကြတယ်။

NOTE Paragraph

00:01:46.589 --> 00:01:50.029
အစိုးရတွေဟာလည်း တားမြစ်မှု 
အယူအဆအတွက် အစိမ်းသက်သက်မဖြစ်ခဲ့ဘူး။

00:01:50.029 --> 00:01:53.799
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုနဲ့ ကနေဒါမှာ
လူဖြူ အခြေချသူတွေဟာ ရမ်လို အရက်ပြင်းတွေနဲ့

00:01:53.799 --> 00:01:56.179
ဒေသရင်း လူစုတွေ မိတ်ဆက်ပေးခဲ့ပြီး

00:01:56.179 --> 00:01:59.209
နောက်တော့ တုံ့ပြန်ဆက်သွယ်ခြင်းတွေရဲ့
အပျက်သဘော ရှုထောင့်တွေကနေ

00:01:59.209 --> 00:02:03.306
အရက်က ဒီလူစုတွေကို ဖျက်လိုဖျက်ဆီး
လုပ်တယ်လို့ အပြစ်တင်တယ်။

00:02:03.306 --> 00:02:07.136
အမေရိကန်နဲ့ ကနေဒါ အစိုးရတွေဟာ 
ဒေသခံ လူမျိုးစုတွေနဲ့

00:02:07.136 --> 00:02:10.711
သီးသန့် နယ်မြေတွေမှာ အရက်
ရောင်းချမှုကို တားမြစ်ခဲ့တယ်။

NOTE Paragraph

00:02:10.711 --> 00:02:13.742
အမေရိကန် အရက်ရှောင် လှုပ်ရှားမှု
တွေဟာ ပထမဆုံးအောင်ပွဲတွေကို

00:02:13.742 --> 00:02:15.822
ပြည်နယ်နဲ့ဒေသတွင်း အဆင့်တွေမှာ ရခဲ့တယ်။

NOTE Paragraph

00:02:15.822 --> 00:02:20.089
Maine နဲ့အတူ အခြားသော ပြည်နယ်များစွာဟာ
၁၈၅၀ နှစ်လွန်တွေမှာ အရက် ထုတ်လုပ်၊

00:02:20.089 --> 00:02:22.109
ရောင်းချမှုကို တားမြစ်ခဲ့တယ်။

00:02:22.109 --> 00:02:26.109
၁၉၁၉ မှာ US အခြေခံဥပဒေမှာ
၁၈ ခုမြောက် ပြင်ဆင်ချက်က

00:02:26.109 --> 00:02:29.439
အရက်ပါတဲ့ အဖျော် ယမကာတွေ
အားလုံးရဲ့ ထုတ်လုပ်၊ ရောင်းချ၊

00:02:29.439 --> 00:02:32.249
သယ်ယူပို့ဆောင်မှုကို တားမြစ်ခဲ့တယ်။

NOTE Paragraph

00:02:32.249 --> 00:02:35.899
ပြင်ဆင်ချက်က Volstead Act အောက်
တစ်နှစ်အကြာမှာ အသက်ဝင်ခဲ့တယ်။

00:02:35.899 --> 00:02:39.039
ဥပဒေက တစ်ဦးချင်း သုံးစွဲမှုကို
မတားမြစ်ခဲ့တာကြောင့်

00:02:39.039 --> 00:02:43.443
လူဖြူ စားသောက်ဆိုင်တွေနဲ့ ဘားတွေဟာ
ကျန်နေတဲ့ ကုန်ကို အပူတပြင်း ရောင်းချိန်မှာ

00:02:43.443 --> 00:02:46.183
လူချမ်းသာတွေက သိုလှောင်ဖို့
အခွင့်အလမ်းရခဲ့တယ်။

00:02:46.183 --> 00:02:51.614
အရက်၊ဘီယာ၊ ဝိုင်ချက်စက်ရုံတွေ ပိတ်တော့
အလုပ်သမားတွေ အလုပ်ပြုတ်ခဲ့တယ်။

00:02:51.614 --> 00:02:56.423
တစ်ချိန်တည်းမှာ ရာဇဝတ်မှု အုပ်စုတွေက 
အရက်လိုအပ်မှုကို ကမန်းကတန်းဖြည့်ဆည်းတယ်။

00:02:56.423 --> 00:03:00.482
ထုတ်လုပ်တာ ခိုးသွင်းတာ တရားမဝင် 
အရက်ရောင်းရာမှာ ဝင်ငွေကောင်းတဲ့

00:03:00.482 --> 00:03:02.982
မှောင်ခိုစျေးကွက်တစ်ခု တည်ဆောက်တယ်။

00:03:02.982 --> 00:03:06.022
မကြာခဏ သူတို့ဟာ အကျင့်ပျက်
ရဲတွေ၊ အစိုးရ အရာရှိတွေနဲ့

00:03:06.022 --> 00:03:07.412
တွဲကာ အလုပ်လုပ်ခဲ့ကြတာပါ။

00:03:07.412 --> 00:03:12.174
နိုင်ငံရေး ဂိုဏ်းကွဲမှု ထောက်ခံတဲ့အနေနဲ့
Illinois ပြည်နယ် ရှေ့နေချုပ်အတွက်

00:03:12.174 --> 00:03:16.347
၁၉၂၈ အဓိက ရွေးကောက်ပွဲကို 
ဗုံးခွဲတာတောင်လုပ်ခဲ့တယ်။

NOTE Paragraph

00:03:16.347 --> 00:03:20.381
"speakeasies" လို့ သိကြတဲ့
သိန်းချီတဲ့ တရားမဝင် ဘားတွေက

00:03:20.381 --> 00:03:22.021
အရက် စတင်ရောင်းခဲ့တယ်။

00:03:22.021 --> 00:03:25.861
ညစ်ပတ်တဲ့ မြေအောက် တရားမဝင် ဘားတွေ
ကနေ အနုစိတ် ကပွဲခန်းမတွေအထိပါ။

00:03:25.861 --> 00:03:29.511
လူတွေဟာ ကိုယ်တိုင် သောက်သုံးမှုအတွက်
အရက်ကို အိမ်မှာ ချက်တာ (သို့)

00:03:29.511 --> 00:03:34.966
ဆရာဝန် ဆေးညွှန်း(သို့) ဘာသာရေးရည်ရွယ်ချက်
အတွက် တရားမဝင် ရယူနိုင်ခဲ့ကြတယ်။

00:03:34.966 --> 00:03:38.080
လုပ်ငန်းသုံး အရက်ပျံကို 
သောက်သုံးခြင်းကနေ တားဆီးဖို့

00:03:38.080 --> 00:03:42.207
အစိုးရဟာ ဘေးဖြစ်စေတဲ့ ဓာတုပစ္စည်းတွေ
ထည့်ဖို့ ထုတ်လုပ်သူတွေကို ပြဌာန်းခဲ့တာက

00:03:42.207 --> 00:03:46.195
ထောင်ချီတဲ့ အဆိပ်သင့် သေဆုံးမှုတွေ
ဖြစ်စေခဲ့တယ်။

NOTE Paragraph

00:03:46.195 --> 00:03:49.885
ပိတ်ပင်တဲ့ ကာလအတွင်းမှာ လူတွေဘယ်လောက်
အရက်သောက်နေခဲ့တာကိုအတိအကျ မသိဘူး။

00:03:49.885 --> 00:03:53.195
အကြောင်းက တရားမဝင် အရက်ကို
ထိန်းတာ(သို့) အခွန်ကောက်တာမရှိတာကြောင့်ပါ။

00:03:53.195 --> 00:03:54.878
ဒါပေမဲ့ ၁၉၂၀ နှောင်းပိုင်းမှာ

00:03:54.878 --> 00:03:58.618
ပိတ်ပင်မှုဟာ ၎င်းက ကတိပြုခဲ့တဲ့ 
လူမှုရေး တိုးတက်မှုတွေ မဖြစ်စေခဲ့တာ

00:03:58.618 --> 00:03:59.818
ရှင်းလင်းလာခဲ့တယ်။

00:03:59.818 --> 00:04:04.022
ဒီအစား ၎င်းက နိုင်ငံရေး အကျင့်ပျက်မှုနဲ့
လူစုဖွဲ့ ရာဇဝတ်မှုကို ဖြစ်စေခဲ့ပြီး

00:04:04.022 --> 00:04:06.875
သန်းချီတဲ့ နိုင်ငံသားတွေရဲ့ 
မထီမဲ့မြင်ပြုတာခံရတယ်။

00:04:06.875 --> 00:04:12.707
Detroit ဘီယာ ခန်းမကို ဝင်စီးမှုမှာ ရပ်ရွာ
အရာရှိ၊မြို့တော်ဝန်နဲ့ လွှတ်တော် အမတ်ဟာ

NOTE Paragraph

00:04:12.707 --> 00:04:14.637
အရက်သောက်လို့အဖမ်းခံရတယ်။

NOTE Paragraph

00:04:14.637 --> 00:04:17.637
၁၉၂၉ စီးပွားရေးကပ်ကြီး
စတင်မှုနဲ့အတူ

00:04:17.637 --> 00:04:21.637
အစိုးရဟာ အရက်ရောင်းချမှုတွေကနေ
အခွန်ငွေ လုံးဝ လိုအပ်ခဲ့ပြီး ပိတ်ပင်မှုကို

00:04:21.637 --> 00:04:25.497
ဖြေလျှော့ပေးခြင်းက စီးပွားရေးကို 
နှိုးဆွပေးလိမ့်မယ်လို့ယုံကြည်ခဲ့တယ်။

00:04:25.497 --> 00:04:30.950
၁၉၃၃ မှာ ကွန်ဂရက်က အပြည့်အဝ ရုတ်သိမ်းဖို့
တစ်ခုတည်းသော ပြင်ဆင်ချက် ၁၈ ခုမြောက်ကို

00:04:30.950 --> 00:04:34.800
အစားထိုးတဲ့ ၂၁ ခုမြောက် 
ပြင်ဆင်ချက်ကို အတည်ပြုခဲ့တယ်။

NOTE Paragraph

00:04:34.800 --> 00:04:36.480
အရက်သေစာရှောင်ကြဉ်တဲ့ လှုပ်ရှားမှု

00:04:36.480 --> 00:04:40.140
အဖွဲ့ဝင်တွေက အရက်ဟာ လူအဖွဲ့အစည်း
ပြဿနာတွေရဲ့ ရင်းမြစ်လို့ ယုံကြည်ခဲ့ပေမဲ့

00:04:40.140 --> 00:04:42.630
လက်တွေ့မှာ ပိုရှုပ်ထွေးပါတယ်။

00:04:42.630 --> 00:04:45.220
ဒါကို လုံးဝ တားမြစ်ခြင်းက
အလုပ်မဖြစ်ခဲ့ပေမဲ့

00:04:45.220 --> 00:04:50.161
အရက်ရဲ့ ကျန်းမာရေးနဲ့ လူမှုရေး သက်ရောက်မှု
တွေ ဒီနေ့ ပူပန်စရာတွေ အဖြစ် ရှိနေကြဆဲပါ။