1
00:00:06,814 --> 00:00:14,045
Przeciętny 20-latek zna
od 27 do 52 tysięcy słów.

2
00:00:14,045 --> 00:00:20,053
Do 60. roku życia średnia wzrasta
do przedziału od 35 do 56 tysięcy.

3
00:00:20,053 --> 00:00:24,330
Wymówienie większości wyrazów
na głos trwa mniej niż sekundę,

4
00:00:24,330 --> 00:00:28,535
więc przy każdym słowie mózg
musi szybko podjąć decyzję.

5
00:00:28,535 --> 00:00:32,235
Która z tysięcy opcji jest poprawna?

6
00:00:32,235 --> 00:00:36,345
W około 98% przypadków mózg
dobiera prawidłowe słowo.

7
00:00:36,345 --> 00:00:37,475
Jak?

8
00:00:37,475 --> 00:00:41,115
Rozumienie mowy różni się
od rozumienia tekstu

9
00:00:41,115 --> 00:00:44,375
i przypomina rozumienie języka migowego,

10
00:00:44,375 --> 00:00:48,861
chociaż rozumienie mowy
zbadano lepiej niż język migowy.

11
00:00:48,861 --> 00:00:51,421
Klucz do rozumienia mowy

12
00:00:51,421 --> 00:00:54,691
to rola mózgu jako procesora równoległego,

13
00:00:54,691 --> 00:00:58,691
co oznacza, że wiele działań
jest wykonywanych w tym samym czasie.

14
00:00:58,691 --> 00:01:01,441
Zgodnie z większością teorii
każde znane nam słowo

15
00:01:01,441 --> 00:01:05,771
jest przypisane do oddzielnej
jednostki przetwarzania,

16
00:01:05,771 --> 00:01:10,931
która ma ocenić,
czy słyszane słowo to ten wyraz.

17
00:01:10,931 --> 00:01:15,139
W mózgu jednostka przetwarzająca,
do której przypisane jest słowo,

18
00:01:15,139 --> 00:01:19,796
przypomina schemat aktywności
określonych grup neuronów

19
00:01:19,796 --> 00:01:21,686
w korze mózgowej.

20
00:01:21,686 --> 00:01:23,506
Kiedy słyszymy początek słowa,

21
00:01:23,506 --> 00:01:27,286
uaktywnia się kilka tysięcy jednostek,

22
00:01:27,286 --> 00:01:29,352
bo już sam początek słowa

23
00:01:29,352 --> 00:01:31,532
daje wiele możliwości.

24
00:01:31,532 --> 00:01:35,535
W czasie wypowiadania słowa
coraz więcej jednostek rejestruje

25
00:01:35,535 --> 00:01:40,666
brak kluczowych danych i się wyłącza.

26
00:01:40,666 --> 00:01:43,126
Na długo przed końcem słowa

27
00:01:43,126 --> 00:01:48,090
pozostaje tylko jeden aktywny
schemat przypisany do danego słowa.

28
00:01:48,090 --> 00:01:50,828
To "moment rozpoznania".

29
00:01:50,828 --> 00:01:53,648
W trakcie wyszukiwania konkretnego słowa

30
00:01:53,648 --> 00:01:56,718
aktywne jednostki wyciszają inne,

31
00:01:56,718 --> 00:01:58,838
żeby oszczędzić istotne milisekundy.

32
00:01:58,838 --> 00:02:03,635
Większość ludzi rozumie
do około ośmiu sylab na sekundę.

33
00:02:03,635 --> 00:02:06,965
Jednak chodzi nie tylko
o rozpoznanie słowa,

34
00:02:06,965 --> 00:02:10,415
ale też jego zrozumienie.

35
00:02:10,415 --> 00:02:13,715
Jeszcze przed dokładnym 
rozpoznaniem słowa

36
00:02:13,715 --> 00:02:16,875
mózg ma dostęp do wielu
potencjalnych znaczeń.

37
00:02:16,875 --> 00:02:21,898
Badania pokazują,
że już po usłyszeniu początku,

38
00:02:21,898 --> 00:02:23,298
jak "cap",

39
00:02:23,298 --> 00:02:26,798
słuchacze przed usłyszeniem całego słowa
rejestrują potencjalne znaczenia,

40
00:02:26,798 --> 00:02:31,970
jak "captain", czyli kapitan,
albo "capital", czyli stolica.

41
00:02:31,970 --> 00:02:35,120
Kiedy słyszymy dane słowo,

42
00:02:35,120 --> 00:02:38,480
w głowie zachodzi krótka eksplozja znaczeń

43
00:02:38,480 --> 00:02:43,291
i do momentu rozpoznania mózg
ustala jedną interpretację słowa.

44
00:02:43,291 --> 00:02:46,221
Proces rozpoznania przebiega szybciej,

45
00:02:46,221 --> 00:02:50,821
jeśli zamiast pojedynczych słów
słyszymy całe zdanie nadające kontekst.

46
00:02:50,821 --> 00:02:55,009
Kontekst pomaga nam
też w określeniu znaczenia

47
00:02:55,009 --> 00:02:59,009
słów wieloznacznych:
"bat", czyli kij, i "crane", czyli żuraw,

48
00:02:59,009 --> 00:03:03,009
albo w przypadku homofonów,
jak "morze" i "może".

49
00:03:03,009 --> 00:03:07,393
Dla osób wielojęzycznych
język to kolejna wskazówka

50
00:03:07,393 --> 00:03:12,706
eliminująca słowa niepasujące do języka.

51
00:03:12,706 --> 00:03:16,706
A co z dodaniem nowych słów?

52
00:03:16,706 --> 00:03:20,706
Nawet jako dorośli możemy
często spotkać nowe słowa.

53
00:03:20,706 --> 00:03:25,109
Ale jeśli każde słowo jest reprezentowane
przez określony schemat aktywności

54
00:03:25,109 --> 00:03:27,439
przekazywanej do wielu neuronów,

55
00:03:27,439 --> 00:03:31,992
jak zapobiec nadpisywaniu
starych słów przez nowe?

56
00:03:31,992 --> 00:03:38,865
Nowe słowa są początkowo
przechowywane w hipokampie,

57
00:03:38,865 --> 00:03:42,693
części mózgu odległej od głównego
magazynu słów w korze mózgowej,

58
00:03:42,693 --> 00:03:46,063
więc nie dzielą neuronów z innymi słowami.

59
00:03:46,063 --> 00:03:49,073
Dopiero po wielu nocach snu

60
00:03:49,073 --> 00:03:54,470
nowe słowa stopniowo
przenoszą się i przeplatają ze starymi.

61
00:03:54,470 --> 00:03:57,990
Według naukowców stopniowy
proces wprowadzania słów

62
00:03:57,990 --> 00:04:01,354
pomaga w uniknięciu
zastępowaniu znanych słów.

63
00:04:01,354 --> 00:04:02,774
Za dnia

64
00:04:02,774 --> 00:04:07,304
nasza nieświadoma aktywność podczas
rozmów generuje eksplozje znaczeń.

65
00:04:07,304 --> 00:04:12,305
Kiedy śpimy, nasze mózgi
integrują nowe informacje

66
00:04:12,305 --> 00:04:14,125
z siecią słów.

67
00:04:14,125 --> 00:04:17,655
Po obudzeniu jesteśmy gotowi

68
00:04:17,596 --> 00:04:20,696
na stale zmieniający się świat języka.