WEBVTT

00:00:01.167 --> 00:00:02.625
Здагадаецеся, што гэта?

00:00:04.083 --> 00:00:08.226
А калі б я сказала, што існуе месца,
дзе істоты зроблены са шкла?

00:00:08.250 --> 00:00:11.268
Ці што ёсць такія формы жыцця,
якія мы не можам пабачыць,

00:00:11.268 --> 00:00:14.309
але касманаўты бачаць іх пастаянна?

NOTE Paragraph

00:00:14.333 --> 00:00:18.559
Гэтыя нябачныя шкляныя істоты ‒ 
зусім не іншапланяцяне.

00:00:18.583 --> 00:00:20.226
Гэта дыятомы:

00:00:20.250 --> 00:00:22.297
фотасінтэтычныя, аднаклеткавыя
водарасці,

00:00:22.297 --> 00:00:26.407
якія вырабляюць кісларод і спрыяюць
засейванню хмар у планетарным маштабе.

00:00:26.407 --> 00:00:30.358
Яны маюць незвычайна сканструяваны
экзашкілет зроблены з...

00:00:30.358 --> 00:00:32.677
‒ правільна, шкла.

NOTE Paragraph

00:00:32.677 --> 00:00:36.904
Іх можна пабачыць з космасу
ў разнакаляровых вірах акіяну.

00:00:36.904 --> 00:00:37.988
А калі яны паміраюць,

00:00:37.988 --> 00:00:40.880
іх шкляныя панцыры ідуць
глыбока на самае дно акіянаў,

00:00:40.880 --> 00:00:42.275
забіраючы вуглярод з паветра

00:00:42.275 --> 00:00:43.225
з сабой у магілу.

00:00:43.225 --> 00:00:47.450
Што вядзе да значнага змяншэння
колькасці вугляроду ў акіянах.

00:00:47.450 --> 00:00:49.890
Мы жывем на планеце, поўнай чужакоў.

NOTE Paragraph

00:00:49.890 --> 00:00:52.732
Існуе столькі дзіўных формаў жыцця,
і трэба іх вывучаць.

00:00:52.732 --> 00:00:55.622
Звычайна яны жывуць на краі свету.

00:00:55.622 --> 00:00:58.937
Мы іх не заўважаем і не разумеем.

00:00:58.937 --> 00:01:01.878
Адзін з такіх краёў свету ‒ Антарктыда.

00:01:01.878 --> 00:01:03.753
Калі мы звычайна 
думаем пра Антарктыду,

NOTE Paragraph

00:01:03.753 --> 00:01:06.014
то ўяўляем штосьці
мёртвае і бясплоднае,

00:01:06.014 --> 00:01:08.172
акрамя некалькіх пінгвінаў.

00:01:08.172 --> 00:01:12.118
Але Антарктыда заслугоўвае
тытулу палярнага аазісу жыцця,

00:01:12.118 --> 00:01:16.372
дзе жыве безлік 
проста неверагодных істотаў.

00:01:16.372 --> 00:01:19.555
Але чаму іх не было 
ў апошняй перадачы пра прыроду?

00:01:19.555 --> 00:01:22.516
Нуу, таму што яны ціха чакаюць
пад снегам і льдом,

00:01:22.516 --> 00:01:24.699
зусім намі не заўважаныя.

00:01:24.699 --> 00:01:25.988
Гэта мікробы ‒

00:01:25.988 --> 00:01:28.902
маленькія расліны і жывёлы,
што жывуць унутры ледавікоў,

00:01:28.902 --> 00:01:30.840
пад акеанічным ільдом,

00:01:30.840 --> 00:01:32.623
і плаваюць у падледніковых
прудах.

00:01:32.623 --> 00:01:35.698
І яны не менш харызматычныя,
чым уся вядомая мегафаўна,

00:01:35.698 --> 00:01:39.328
якую мы звычайна бачым
у прыродазнаўчых праграмах.

00:01:39.328 --> 00:01:43.713
Але як можна прымусіць людзей
вывучаць тое, што яны не могуць убачыць?

NOTE Paragraph

00:01:43.713 --> 00:01:46.738
Нядаўна я цягам пяці тыдняў
кіравала экспедыцыяй у Антарктыду,

00:01:46.738 --> 00:01:51.080
каб нарэшце зняць дзікую прыроду 
ў мікробным маштабе.

00:01:51.080 --> 00:01:53.153
Я ўзяла з сабой 
185 кілаграмаў абсталявання

00:01:53.153 --> 00:01:54.829
і загрузілася ў ваенны самалёт.

00:01:54.829 --> 00:01:56.433
Я прывезла мікраскопы,

00:01:56.433 --> 00:02:00.160
каб вывучыць і засняць 
гэтых мікраскапічных экстрэмафілаў.

00:02:00.160 --> 00:02:03.567
Усё гэта, каб малазразумелая экасістэма,
у якой мы жывем,

00:02:03.567 --> 00:02:06.180
стала для нас больш яснай.

00:02:06.180 --> 00:02:08.287
Каб засняць гэтых нябачных істот у руху,

NOTE Paragraph

00:02:08.287 --> 00:02:09.953
мне трэба было дабрацца да іх дому.

00:02:09.953 --> 00:02:14.108
Я рызыкнула пагрузіцца глыбей пад лёд.

00:02:14.108 --> 00:02:18.495
Штогод акеанічны лёд амаль падвойвае
велічыню Антарктыды.

00:02:18.495 --> 00:02:21.230
Каб паглядзець, што там,
за трыма метрамі льда,

00:02:21.230 --> 00:02:24.952
я спусцілася па доўгай, металічнай трубе,
устаўленай ў акеанічны лёд,

00:02:24.952 --> 00:02:28.243
бо хацела паназіраць за
схаванай, але поўнай жыцця экасістэмай.

00:02:28.477 --> 00:02:34.546
Я была наўпрост паміж акеанічным дном
і зіхоткай столяй з ільду.

00:02:34.546 --> 00:02:36.651
Вось як гэта выглядала звонку.

00:02:36.651 --> 00:02:39.660
Гэта было проста магічна.

00:02:39.660 --> 00:02:43.077
Некаторыя знаходкі, як ракушкавыя, 
аказаліся проста цудоўнымі,

00:02:43.077 --> 00:02:46.473
а яшчэ там была безліч прыгожых, 
геаметрычных дыятомаў.

00:02:46.473 --> 00:02:49.559
Затым я выправілася ў даследчую вандроўку
у рэгіён Сухіх Далінаў

NOTE Paragraph

00:02:49.559 --> 00:02:50.925
на пару тыдняў.

00:02:50.925 --> 00:02:54.242
98 працэнтаў Антарктыды
пакрытыя льдом,

00:02:54.242 --> 00:02:58.111
а Сухія Даліны ‒ найбуйнейшы
абшар Антарктыды, дзе можна пабачыць,

00:02:58.111 --> 00:03:01.936
як сам кантынент выглядае пад ільдом.

00:03:01.936 --> 00:03:04.167
Я ўзяла пробу бактэрый з
Крывавых Вадаспадаў ‒

00:03:04.167 --> 00:03:07.482
прыроднай з'явы, калі з падлёдных 
вадаёмаў выдзяляецца аксід жалеза.

00:03:07.482 --> 00:03:12.065
Яшчэ крыху больш за дзесяцігоддзе таму
гэта месца лічылася безжыццёвым.

00:03:12.065 --> 00:03:15.252
Я залезла на ледавік,
каб прасвідраваць дзіру ў яго нетрах,

00:03:15.252 --> 00:03:18.750
і ўбачыць безліч крэпкіх істотаў,
што там жывуць

00:03:18.750 --> 00:03:21.390
на розных слаях ільда.

00:03:21.390 --> 00:03:23.293
Гэтыя так званыя "крыяканітавыя дзіры"

00:03:23.293 --> 00:03:25.797
фармуюцца, калі маленькія кавалкі
цёмнага пылу

00:03:25.797 --> 00:03:27.615
трапляюць на ледавік, пачынаюць таяць

00:03:27.615 --> 00:03:31.478
і становяцца вадкімі дзіркамі,
якія потым зверху замярзаюць.

00:03:31.478 --> 00:03:34.418
Яны захоўваюць сотні кавалкаў пылу
ўнутры ледавіка,

00:03:34.418 --> 00:03:36.327
як невялікія выспы-сусветы,

00:03:36.327 --> 00:03:38.543
кожная з якіх мае сваю экасістэму.

00:03:38.543 --> 00:03:41.257
Некаторых істотаў, што яна знайшла,
вы, магчыма, пазнáеце.

NOTE Paragraph

00:03:41.257 --> 00:03:42.930
Напрыклад, чароўныя ціхаходкі ‒

00:03:42.930 --> 00:03:44.426
я іх абажаю!

00:03:44.426 --> 00:03:46.957
Нібыта маленькія
мядзведзі-мармеладкі з кіпцюрамі.

00:03:46.957 --> 00:03:48.978
Іх яшчэ называюць вадзянымі мядзведзікамі.

00:03:48.978 --> 00:03:50.738
Яны вядомыя сваёй суперздольнасцю,

00:03:50.738 --> 00:03:53.210
якая дазваляе ім выжываць
у экстрэмальных умовах,

00:03:53.210 --> 00:03:56.065
нават у вакууме космасу.

00:03:56.065 --> 00:03:59.375
Але не трэба быць касманаўтам
ці ехаць на Антарктыду, каб іх знайсці.

00:03:59.375 --> 00:04:01.405
Яны жывуць у імху па ўсім свеце,

00:04:01.405 --> 00:04:04.252
ад расколін тратуару да паркаў.

00:04:04.252 --> 00:04:08.289
Хутчэй за ўсё, вы праходзіце між тонамі 
гэтых нябачных жывёлаў штодня.

00:04:08.289 --> 00:04:10.482
Іншыя істоты могуць
толькі выглядаць знаёмымі,

NOTE Paragraph

00:04:10.482 --> 00:04:12.623
і пры гэтым быць дзівакамі, 
як круглыя чэрві.

00:04:12.623 --> 00:04:14.722
Не будучы ні змеямі, 
ні землянымі чарвякамі,

00:04:14.722 --> 00:04:16.625
круглыя чэрві ‒ істоты ўнікальныя.

00:04:16.625 --> 00:04:20.345
Яны не могуць ані аднаўляцца
як звычайныя чэрві, ані паўзці як змеі.

00:04:20.345 --> 00:04:23.002
Але маюць маленькія кінжалы-іголкі ў роце,

00:04:23.002 --> 00:04:27.710
з дапамогай якіх яны ловяць здабычу
і затым высмоктваюць яе вантробы.

00:04:27.710 --> 00:04:29.724
На кожнага чалавека на планеце

00:04:29.724 --> 00:04:33.873
існуе 57 мільярдаў круглых чарвякоў.

00:04:33.873 --> 00:04:36.495
Частку з іх вы можаце зусім не распазнаць.

NOTE Paragraph

00:04:36.495 --> 00:04:38.423
Але яны жывуць не менш цікавым жыццём.

00:04:38.423 --> 00:04:43.207
Як, напрыклад, калаўроткі з каронамі, 
якія ператавараюцца ў Румба-рты,

00:04:43.207 --> 00:04:45.560
альбо інфузорыі 
з такім празрыстым страваваннем,

00:04:45.560 --> 00:04:47.380
што пра яго часам не хочацца ведаць.

00:04:47.380 --> 00:04:52.090
Ці цыянабактэрыі, што выглядаюць
як рассыпанае канфеці ў сподку Петры.

00:04:52.090 --> 00:04:55.747
Вельмі часта тое, што мы бачым у медыя, ‒

NOTE Paragraph

00:04:55.747 --> 00:04:58.990
гэта насканаваныя электрамікраскопамі
мікраарганізмы,

00:04:58.990 --> 00:05:01.210
што выглядаюць, як страшныя монстры.

00:05:01.210 --> 00:05:04.618
А без назірання іх рухаў,
іх жыццё выглядае для нас ілюзорным,

00:05:04.618 --> 00:05:07.955
нават негледзячы на тое, 
што яны атачаюць нас паўсюль.

00:05:07.955 --> 00:05:09.708
Як яны жывуць?

00:05:09.708 --> 00:05:12.208
Як узаемадзейнічаюць з асяроддзем?

00:05:12.208 --> 00:05:15.998
Калі б вы толькі бачылі фота пінгвіна
ў заапарку,

00:05:15.998 --> 00:05:19.540
але не бачылі б яго нажыва, 
калі ён брындае і слізгае па льдзе,

00:05:19.540 --> 00:05:22.250
вы не змаглі б цалкам зразумець
іх існавання.

00:05:22.250 --> 00:05:24.038
Назіраючы за мікраістотамі ў дзеянні,

00:05:24.038 --> 00:05:28.132
мы атрымліваем лепшае разуменне
жыцця, нябачнага ў штодзённасці.

00:05:28.132 --> 00:05:32.495
Без дакументавання незаўважных форм жыцця
на Антарктыдзе і на нашых падворках,

00:05:32.495 --> 00:05:36.130
мы не можам зразумець, з якой колькасцю
істотаў мы разам жывем у гэтым свеце.

00:05:36.130 --> 00:05:38.500
І гэта азначае, што мы яшчэ
не маем поўнай карціны

00:05:38.500 --> 00:05:41.540
нашай дзіўнай, капрызнай,
але цудоўнай планеты.

00:05:41.540 --> 00:05:43.508
Дзякуй.