WEBVTT

00:00:00.750 --> 00:00:05.259 line:1
Geçtiğimiz yüzyılın ikinci
yarısı tam anlamıyla

00:00:05.283 --> 00:00:07.282
teknolojik bir devrim ile tanımlanmıştı:

00:00:07.306 --> 00:00:08.741
Yazılım devrimi.


00:00:09.313 --> 00:00:14.121
Silikon olarak adlandırılan maddenin
üzerinde elektronları programlama becerisi

00:00:14.145 --> 00:00:17.218
bize hayal edemeyeceğimiz

00:00:17.242 --> 00:00:21.219
ama esasında dünyanın
çalışma şeklini değiştiren

00:00:21.243 --> 00:00:25.158
teknolojileri, şirketleri
ve sanayileri mümkün kıldı.

00:00:26.158 --> 00:00:28.079
Bu yüzyılın ilk yarısı ise

00:00:28.103 --> 00:00:32.081
yeni bir yazılım devrimi ile şekillenecek:

00:00:32.105 --> 00:00:34.540
canlı yazılım devrimi.

00:00:34.921 --> 00:00:39.003
Bu devrim, biyokimyayı programlama 
becerisiyle desteklenecek

00:00:39.003 --> 00:00:41.290
ve de biyoloji dediğimiz
materyal üzerinde.

00:00:41.314 --> 00:00:45.455
Biyolojinin özelliklerinden yararlanarak

00:00:45.479 --> 00:00:48.135
yeni terapiler geliştirme,

00:00:48.159 --> 00:00:50.027
hasarlı dokuları onarma,

00:00:50.051 --> 00:00:52.776
hatalı hücreleri yaniden programlama

00:00:52.800 --> 00:00:57.354
ve biyokimya ile programlanabilir 
işletim sistemleri yapılabilecek.

00:00:58.420 --> 00:01:01.993
Eğer bunu gerçekleştirebilirsek --
ki gerçekleştirmeliyiz --

00:01:02.017 --> 00:01:04.179
etkileri o kadar büyük olacak ki

00:01:04.203 --> 00:01:08.080
ilk yazılım devrimi
buna kıyasla sönük kalacak.

NOTE Paragraph

00:01:08.104 --> 00:01:10.378
Çünkü canlı yazılımlar

00:01:10.378 --> 00:01:13.945
tüm tıbbı, tarımı ve enerjiyi
kökten değiştirecek.

00:01:13.945 --> 00:01:17.773
Bu sektörler, bilgi teknolojisinin
domine ettiklerinden çok daha büyük.

00:01:18.812 --> 00:01:22.986
Azotu daha verimli bağlayan,
zararlı patojenlere daha çok direnen,

00:01:23.010 --> 00:01:25.915
tek yıllık değil

00:01:25.939 --> 00:01:29.476
çok yıllık olması için 
programlanan bitkiler hayal edin.

00:01:29.500 --> 00:01:31.768
Her yıl mahsulünüzü 
ikiye katlayabilirsiniz.

00:01:31.792 --> 00:01:33.890
Bu tarımı kökten değiştirip

00:01:33.914 --> 00:01:38.018
büyüyen dünya nüfusunun 
beslenme sorununu çözebilir.

00:01:38.794 --> 00:01:41.056
Programlanabilir bağışıklık sistemi olsa,

00:01:41.080 --> 00:01:45.318
molekül seviyesinde araçlar tasarlayarak
bağışıklık sistemine yol gösterse

00:01:45.342 --> 00:01:49.172
hastalıkları saptayıp 
yok etse hatta önleyebilse.

00:01:49.196 --> 00:01:50.767
Tıp bilimi baştan yazılır,

00:01:50.791 --> 00:01:54.280
büyüyen ve yaşlanan nüfusumuzun
nasıl sağlıklı kalacağına cevap olurdu.

NOTE Paragraph

00:01:55.501 --> 00:01:59.704
Halihazırda canlı yazılımları gerçeğe
dönüştürecek birçok araca sahibiz.

00:01:59.728 --> 00:02:02.075
CRISPR ile tam olarak
genleri değiştirebiliyoruz.

00:02:02.099 --> 00:02:05.202
Bazları teker teker kullanarak
genetik kodu yeniden yazabiliyoruz.

00:02:05.206 --> 00:02:09.642
DNA'dan çalışan,
sentetik devreler bile yapabiliyoruz.

00:02:10.428 --> 00:02:13.051
Ancak bu teknolojileri 
ne zaman ve nasıl kullanacağımız

00:02:13.051 --> 00:02:15.343
hâlâ deneme yanılma sürecinde.

00:02:15.367 --> 00:02:19.027
Yıllar süren derin
bir uzmanlık gerektiriyor.

00:02:19.051 --> 00:02:22.088
Deneysel protokolleri keşfetmek zor,

00:02:22.112 --> 00:02:24.694
genellikle tekrarlaması da zordur.

00:02:25.256 --> 00:02:29.729
Biyolojide uzuvlara odaklanmak
gibi bir eğilimimiz var.

00:02:29.753 --> 00:02:32.886
Yine biliyoruz ki, uçmak sadece

00:02:32.910 --> 00:02:34.569
tüyleri incelemekle anlaşılamaz.

00:02:34.846 --> 00:02:39.367
Biyoloji bilgisayar gibi
kolay programlanmıyor.

00:02:39.391 --> 00:02:41.069
Bu da yetmezmiş gibi

00:02:41.093 --> 00:02:45.103
canlı sistemler her gün programladığımız
mekanik sistemlere

00:02:45.127 --> 00:02:47.223
neredeyse hiç benzemezler.

00:02:47.691 --> 00:02:51.802
Yapay sistemlerin aksine yaşayan sistemler
kendi kendine ürer,

00:02:51.826 --> 00:02:53.297
kendi kendine düzenlenir,

00:02:53.321 --> 00:02:55.008
moleküler düzeyde çalışırlar.

00:02:55.032 --> 00:02:57.168
Bu moleküler etkileşimler

00:02:57.192 --> 00:03:00.210
genellikle makro seviyede sonuçlar
meydane getirirler.

00:03:00.234 --> 00:03:02.954
Kendi kendilerini onarabilirler bile.

NOTE Paragraph

00:03:04.256 --> 00:03:07.250
Örneğin basit bir ev bitkisini düşünelim,

00:03:07.274 --> 00:03:09.461
sürekli sulamayı unuttuğunuz

00:03:09.485 --> 00:03:11.272
şöminenin önündeki bitkiyi mesela.

00:03:11.749 --> 00:03:15.364
İhmal de etseniz o bitki 
her sabah uyanır

00:03:15.388 --> 00:03:18.135
ve kaynaklarını nasıl böleceğini hesaplar.

00:03:18.159 --> 00:03:21.804
Büyüyecek mi, fotosentez mi yapacak,
tohum mu üretecek yoksa çiçeklenecek mi?

00:03:21.804 --> 00:03:25.693
Bu tüm organizmanın 
vermesi gereken bir karar.

00:03:25.717 --> 00:03:29.198
Fakat bitkinin 
bu kararı verecek bir beyni yok.

00:03:29.222 --> 00:03:31.939
Bunu yapraklarındaki hücrelerle yapmalı.

00:03:31.963 --> 00:03:33.866
Çevreye tepki vermeli,

00:03:33.890 --> 00:03:36.539
tüm bitkiyi etkileyecek kararlar almalı.

00:03:36.563 --> 00:03:40.551
Bir şekilde hücrelerin içinde işleyen,

00:03:40.575 --> 00:03:43.302
etkilere tepki veren ve 
hücrenin ne yapacağını belirleyen

00:03:43.326 --> 00:03:45.266
bir program olmalı.

00:03:45.679 --> 00:03:47.896
Bu programlar farklı hücreler arasında

00:03:47.896 --> 00:03:50.287
dağıtımlı bir şekilde
çalışabiliyor olmalılar,

00:03:50.311 --> 00:03:54.434
böylece koordinasyon sağlansın
ve bitki büyüyüp gelişebilsin.

NOTE Paragraph

00:03:55.675 --> 00:03:58.991
Bu biyolojik programları anlayabilirsek,

00:03:59.015 --> 00:04:02.137
biyolojik hesapları anlayabilirsek,

00:04:02.161 --> 00:04:06.098
hücrelerin neyi
neden ve nasıl yaptıklarını

00:04:06.122 --> 00:04:07.668
daha iyi anlayabilirdik.

00:04:08.152 --> 00:04:10.139
Eğer bu programları anlarsak

00:04:10.163 --> 00:04:12.296
yanlış giden süreçlere 
müdahale edebiliriz.

00:04:12.320 --> 00:04:16.513
Onlardan nasıl sentetik devreler
üreteceğimizi öğrenir,

00:04:16.537 --> 00:04:21.011
biyokimyanın hesaplama gücünü 
kendimiz için kullanırız.

NOTE Paragraph

00:04:22.407 --> 00:04:25.425
Bu fikre olan tutkum beni
matematik, bilgisayar

00:04:25.449 --> 00:04:29.080
ve biyolojinin kesiştiği 
bir kariyere sürükledi.

00:04:29.104 --> 00:04:33.830
Çalışmalarımda biyolojiye bir
hesaplama aracı olarak yaklaştım.

00:04:34.334 --> 00:04:37.476
Hücreler neyi hesaplıyor,

00:04:37.500 --> 00:04:41.017
biz bu biyolojik programları
nasıl ortaya çıkarırız diye düşündüm.

00:04:41.760 --> 00:04:45.517
Bu soruları Microsoft Research
ve Cambridge Üniversitesi'nde

00:04:45.541 --> 00:04:48.112
harika katılımcılarla birlikte
tartışmaya başladık.

00:04:48.136 --> 00:04:50.419
Birlikte özel bir hücre tipinin
içinde çalışan

00:04:50.443 --> 00:04:54.620
biyolojik programı anlamaya çalıştık:

00:04:54.644 --> 00:04:56.538
embriyonik kök hücre.

00:04:57.136 --> 00:05:00.296
Bu eşsiz hücreler tamamıyla saftırlar.

00:05:00.320 --> 00:05:02.488
İstedikleri her şeye dönüşebilirler:

00:05:02.512 --> 00:05:05.077
beyin hücresi, kalp,
kemik, akciğer hücresi,

00:05:05.101 --> 00:05:06.998
herhangi bir yetişkin hücre tipi.

00:05:07.022 --> 00:05:08.699
Bu saflık onları farklı kılarken

00:05:08.723 --> 00:05:11.724
bilim çevrelerinin ilgisini ateşliyor.

00:05:11.748 --> 00:05:15.011
Eğer bu potansiyelden faydalanabilirsek

00:05:15.035 --> 00:05:17.386
elimizde çok güçlü bir tıbbi araç olurdu.

00:05:17.917 --> 00:05:20.538
Eğer bu hücrelerin
hangi hücre tipine dönüşeceğine

00:05:20.562 --> 00:05:22.693
nasıl karar verdiğini anlarsak

00:05:22.717 --> 00:05:24.611
hasta ve hasarlı dokuları onarmak için

00:05:24.611 --> 00:05:28.984
gereken hücreleri üretebiliriz.

00:05:29.794 --> 00:05:32.724
Ama bu vizyonu gerçekleştirmenin
zorlukları var.

00:05:32.748 --> 00:05:35.512
Bunun önemli bir sebebi,

00:05:35.536 --> 00:05:38.365
bu özel hücrelerin
hamilelikten altı gün sonra oluşması.

00:05:38.826 --> 00:05:40.881
Yaklaşık bir günde de ortadan kaybolurlar.

00:05:40.905 --> 00:05:42.962
Her biri kendi yoluna gider,

00:05:42.986 --> 00:05:46.036
yetişkin gövdenin değişik yapı
ve organlarını yaparlar.

NOTE Paragraph

00:05:47.770 --> 00:05:50.849
Ama bu hücrelerin kaderleri

00:05:50.873 --> 00:05:52.286
sandığımızdan daha esnek.

00:05:52.310 --> 00:05:56.631
On üç yıl kadar önce bilim insanları
çığır açan bir şey gösterdiler.

00:05:57.393 --> 00:06:01.739
Yetişkin bir hücreye
bir avuç gen sokarak,

00:06:01.763 --> 00:06:03.527
deri hücreleriniz gibi,

00:06:03.551 --> 00:06:07.510
o hücreyi saf duruma
geri getirebiliyorsunuz.

00:06:07.534 --> 00:06:10.709
Bu süreç "yeniden programlama"
olarak biliniyor.

00:06:10.733 --> 00:06:14.092
Bir kök hücre ütopyası düşünün.

00:06:14.116 --> 00:06:17.757
Hastanın kendi hücrelerinden
bir örnek alın,

00:06:17.781 --> 00:06:20.141
saf duruma dönüştürün

00:06:20.165 --> 00:06:23.519
ve bu hücreleri, hastanın neye
ihtiyacı varsa onu yapmak için kullanın.

00:06:23.519 --> 00:06:25.614
beyin veya kalp hücresi.

NOTE Paragraph

00:06:26.541 --> 00:06:28.306
Ama yaklaşık son 10 yılda

00:06:28.330 --> 00:06:31.374
hücre kaderini değiştirmek

00:06:31.398 --> 00:06:33.550
hâlâ deneme yanılma işi.

00:06:33.911 --> 00:06:38.419
Başarılı deneysel yöntemler bulsak da

00:06:38.443 --> 00:06:39.910
hâlâ etkin olmaktan uzaklar.

00:06:39.934 --> 00:06:44.172
Nasıl ve neden çalıştıklarını
hâlâ bilmiyoruz.

00:06:44.650 --> 00:06:47.655
Kök hücreyi kalp hücresine
dönüştürmeyi başarsanız bile

00:06:47.679 --> 00:06:50.768
bunu nasıl beyin hücresi yapacağınızı

00:06:50.792 --> 00:06:51.993
hâlâ bilemiyorsunuz.

00:06:52.633 --> 00:06:55.564
Embriyonik kök hücrede çalışan

00:06:55.588 --> 00:06:58.035
biyolojik programı anlamak istedik.

00:06:58.059 --> 00:07:01.565
Yaşayan sistemlerin yaptığı
hesaplamaları anlamak,

00:07:01.589 --> 00:07:05.842
çok basit bir soru sorarak başlıyor.

00:07:05.866 --> 00:07:09.222
Bu sistem ne yapmaya çalışıyor?

NOTE Paragraph

00:07:09.838 --> 00:07:12.688
Bilgisayar biliminde yazılım ve donanımın

00:07:12.712 --> 00:07:16.539
ne yapması gerektiğini söyleyen
bazı stratejiler var.

00:07:16.563 --> 00:07:19.223
Program yazarken yazılımı kodlarsınız,

00:07:19.247 --> 00:07:21.247
doğru çalışmasını istersiniz.

00:07:21.271 --> 00:07:23.061
Performans ve işlevsellik istersiniz.

00:07:23.085 --> 00:07:24.446
Hataları önlemek istersiniz.

00:07:24.446 --> 00:07:26.054
Bunların maliyeti çok olabilir.

00:07:26.168 --> 00:07:28.010
Bir program yazarken

00:07:28.034 --> 00:07:30.304
Bazı spesifikasyonlar yazarsınız.

00:07:30.328 --> 00:07:32.199
Programın ne işe yarayacağı hakkında.

00:07:32.223 --> 00:07:34.491
İki sayıyı karşılaştırmak gibi

00:07:34.515 --> 00:07:36.307
veya küçükten büyüğe sıralamak.

00:07:37.037 --> 00:07:41.732
Spesifikasyonların sağlandığına dair

00:07:41.756 --> 00:07:44.134
otomatik kontrol yapan teknoloji mevcut.

00:07:44.158 --> 00:07:46.791
Program amacına hizmet
edip etmediğini ölçüyor.

00:07:47.266 --> 00:07:50.122
Biz de bu şekilde düşündük.

00:07:50.146 --> 00:07:53.214
Deneysel gözlemler,
laboratuvarda ölçtüklerimiz,

00:07:53.238 --> 00:07:58.271
biyolojik programın yapması
gerekenlere karşılık gelir.

NOTE Paragraph

00:07:58.769 --> 00:08:00.645
Yani bu yeni spesifikasyonu kodlayacak

00:08:00.669 --> 00:08:03.852
bir yol bulmak zorundayız.

00:08:04.594 --> 00:08:08.248
Diyelim bir süredir laboratuvarda 
genlerinizi ölçüyorsunuz

00:08:08.272 --> 00:08:10.708
ve A geninin aktif olduğunu buluyorsunuz.

00:08:10.732 --> 00:08:14.120
Sonra B ve C genleri de
aktif gibi görünüyorlar.

00:08:14.678 --> 00:08:18.260
Bu gözlemi, matematiksel bir 
denklem olarak yazabiliriz.

00:08:18.284 --> 00:08:20.657
Mantık dilini kullanacak olursak,

00:08:21.125 --> 00:08:23.453
Eğer A doğru ise,
o zaman B veya C de doğrudur.

00:08:24.242 --> 00:08:26.696
Bu çok basit bir örnek oldu.

00:08:26.720 --> 00:08:28.463
Sadece bir noktayı açıklamak için.

00:08:28.487 --> 00:08:31.411
Çok zengin ifadeler de kodlayabiliriz.

00:08:31.435 --> 00:08:35.588
Değişik deneylerle çok sayıda gen

00:08:35.612 --> 00:08:38.148
ve proteinin davranışlarını
yakalayabiliriz.

00:08:38.521 --> 00:08:41.147
Böylece gözlemlerimizi

00:08:41.171 --> 00:08:43.164
matematiksel ifadelere dönüştürerek

00:08:43.188 --> 00:08:48.286
bu gözlemlerin genetik etkileşimlerden

00:08:48.310 --> 00:08:51.364
ortaya çıkıp çıkamayacaklarını
test edebiliriz.

NOTE Paragraph

00:08:52.063 --> 00:08:54.619
Tam da bunu yapacak bir araç geliştirdik.

00:08:54.643 --> 00:08:58.980
Bu araçla gözlemlerimizi
matematik ifadelere dönüştürebildik.

00:08:58.980 --> 00:09:03.820
Sonra araç bize her şeyi açıklayabilecek
genetik programı ortaya çıkardı.

00:09:05.481 --> 00:09:07.761
Bu yaklaşımı kullanarak

00:09:07.785 --> 00:09:11.868
embriyo kök hücrelerinde çalışan
genetik programı bulup

00:09:11.892 --> 00:09:16.081
nasıl saf duruma
döndürebileceğimizi anlayabiliriz.

00:09:16.105 --> 00:09:18.057
Bu aracı yaparken

00:09:18.081 --> 00:09:20.733
dünyanın her tarafında
yazılım denetleme için kullanılan

00:09:20.757 --> 00:09:23.026
bir çözümden yararlandık.

00:09:23.630 --> 00:09:27.321
Yaklaşık 50 farklı
spesifikasyonla başladık.

00:09:27.345 --> 00:09:31.851
Bunlar, embriyonik kök hücre deneysel
gözlemlerinden ortaya çıkmıştı.

00:09:31.875 --> 00:09:34.511
Bu araç yardımıyla
gözlemlerimizi kodlayarak

00:09:34.535 --> 00:09:37.720
hepsini birden açıklayacak

00:09:37.744 --> 00:09:39.895
ilk moleküler programı açığa çıkarabildik.

NOTE Paragraph

00:09:40.309 --> 00:09:42.822
Bu zaten kendi başına bir çığır, değil mi?

00:09:42.846 --> 00:09:45.748
Tüm bu değişik gözlemleri

00:09:45.772 --> 00:09:48.839
bir kağıt üstünde
bir araya getiremezsiniz,

00:09:48.863 --> 00:09:51.511
kağıt çok büyük olsa da.

00:09:52.190 --> 00:09:54.348
Bu anlayışa ulaştıktan sonra

00:09:54.372 --> 00:09:55.988
bir adım daha ileri gidebiliriz.

00:09:55.988 --> 00:09:59.229
Programı kullanarak bu hücrenin
henüz test yapmadığımız durumlarda

00:09:59.253 --> 00:10:01.429
ne yapacağını tahmin edebiliriz.

00:10:01.453 --> 00:10:03.854
Programı simülasyonda deneyebiliriz.

NOTE Paragraph

00:10:04.735 --> 00:10:05.982
Biz de tam onu yaptık:

00:10:06.006 --> 00:10:09.186
Laboratuvarda test edilmiş
öngörüleri ortaya çıkardık

00:10:09.210 --> 00:10:12.242
ve programın çok iyi tahminde
bulunduğunu anladık.

00:10:12.266 --> 00:10:14.691
Süreci hızlandırarak

00:10:14.691 --> 00:10:17.975
saf duruma hızlı ve etkin bir şekilde
nasıl gideceğimizi gösterdi.

00:10:17.999 --> 00:10:20.569
Hangi genleri hedef almamız gerektiğini

00:10:20.593 --> 00:10:23.217
ve hangi genlerin
bu işlemi yavaşlatacağını da.

00:10:23.241 --> 00:10:28.231
Genlerin aktive olma
sırasını dahi tahmin etti.

00:10:28.980 --> 00:10:34.280
Bu yaklaşım, hücrelerin ne yaptığının
dinamiğini ortaya çıkarmamızı sağladı.

NOTE Paragraph

00:10:35.728 --> 00:10:39.370
Geliştirdiğimiz şey, kök hücre
biyolojisine özel bir yöntem değil,

00:10:39.394 --> 00:10:42.078
genetik etkileşim konseptinde

00:10:42.102 --> 00:10:46.657
hücrenin yapmakta olduğu
hesaplamayı anlamamızı sağlıyor.

00:10:46.666 --> 00:10:48.954
Yani aslında bir yapı taşı.

00:10:48.978 --> 00:10:52.817
Biyolojik hesaplamaları daha geniş ölçek
ve değişik seviyelerde anlayabilmek için

00:10:52.817 --> 00:10:55.797
Bu alanda yeni yaklaşımlara gerek var,

00:10:55.797 --> 00:10:59.926
DNA'dan hücrelar arası
bilgi akışına kadar.

00:10:59.950 --> 00:11:02.747
Biyolojiyi sadece bu
dönüştürücü anlayışla

00:11:02.771 --> 00:11:07.757
güvenli ve öngörülür
yollarda kullanabiliriz.

NOTE Paragraph

00:11:09.029 --> 00:11:12.071
Ancak biyolojiyi programlamak için

00:11:12.095 --> 00:11:14.114
birtakım araç ve dil de
geliştirmemiz lazım

00:11:14.114 --> 00:11:17.522
ki bu araç ve diller sayesinde
bilim insanları ve deney yapanlar

00:11:17.546 --> 00:11:20.043
biyolojik fonskiyon tasarlayabilsinler.

00:11:20.067 --> 00:11:23.572
Bu tasarılar hücrenin
makine koduna dönüşecek,

00:11:23.596 --> 00:11:24.777
yani biyokimyasına

00:11:24.801 --> 00:11:27.285
ve böylelikle o yapıları yapabileceğiz.

00:11:27.309 --> 00:11:30.982
Bunu canlı bir yazılım derleyici
olarak düşünebiliriz.

00:11:31.006 --> 00:11:34.772
Microsoft'ta bunu geliştiren ekibin
bir parçası olduğum için gurur duyuyorum.

00:11:35.366 --> 00:11:38.592
Bu işe zor demek hafif kalır

00:11:38.616 --> 00:11:39.789
ama eğer yapılabilirse

00:11:39.813 --> 00:11:43.522
yazılım ve yaşanım arasındaki 
son köprü olacak.

NOTE Paragraph

00:11:45.006 --> 00:11:48.421
Ancak çok daha fazlası için
biyolojiyi programlama,

00:11:48.445 --> 00:11:52.724
bu alan gerçekten disiplinler arası
olursa mümkün olur.

00:11:52.748 --> 00:11:55.700
Fizik ve doğa bilimlerini
birleştirmemiz gerekir.

00:11:55.724 --> 00:11:57.991
Bu disiplinlerden gelen bilim insanları

00:11:58.015 --> 00:12:00.830
aynı dilleri konuşarak
ve aynı bilimsel soruları paylaşarak

00:12:00.830 --> 00:12:03.489
birlikte çalışabilirler.

NOTE Paragraph

00:12:04.757 --> 00:12:08.750
Uzun vadeli bir iş
ama birçok dev yazılım şirketi

00:12:08.774 --> 00:12:11.266
ve her gün kullandığımız birçok teknoloji

00:12:11.290 --> 00:12:14.107
silikon mikroçiplere ilk programları
kurduğumuz zamanlarda

00:12:14.107 --> 00:12:16.422
hayal bile edilemezdi.

00:12:16.446 --> 00:12:19.477
Bilgisayarlı biyolojinin
mümkün kılacağı teknolojiyi

00:12:19.501 --> 00:12:21.927
bu günden düşünmeye başlarsak

00:12:21.951 --> 00:12:24.886
bunu gerçekleştirmek için
atmamız gereken adımların

00:12:24.910 --> 00:12:26.343
bazılarını görmeye başlarız.

00:12:27.231 --> 00:12:32.093
Bu teknolojinin istismara açık olacağı
yönünde bir düşünce de var.

00:12:32.138 --> 00:12:34.301
Bağışıklık hücrelerini programlamanın

00:12:34.325 --> 00:12:35.761
potansiyelini konuşacaksak

00:12:35.785 --> 00:12:38.283
bunlardan sakınmak üzere programlanmış

00:12:38.283 --> 00:12:40.658
bakterilerin potansiyelinden de
bahsetmemiz gerek.

00:12:40.682 --> 00:12:42.769
Bunu yapmak isteyen insanlar olabilir.

00:12:43.506 --> 00:12:45.322
Rahatlatıcı bir düşünce şu olabilir--

00:12:45.322 --> 00:12:47.541
aslında pek de 
bilim insanları için değil --

00:12:47.565 --> 00:12:50.834
biyoloji çalışmak için narin bir şeydir.

00:12:50.858 --> 00:12:53.270
Yani biyoloji programlaması

00:12:53.294 --> 00:12:55.142
bahçenizde yapılacak bir şey değil.

00:12:55.642 --> 00:12:57.722
Ama daha işin başında olduğumuz için

00:12:57.746 --> 00:13:00.329
gözlerimizi dört açarak ilerleyebiliriz.

00:13:00.353 --> 00:13:02.677
Zor soruları en baştan soralım,

00:13:02.701 --> 00:13:05.741
gerekli önlemleri alalım

00:13:05.765 --> 00:13:08.562
ve bunun parçası olarak
etik soruları düşünelim.

00:13:08.586 --> 00:13:13.418
Biyolojik fonksiyon uygulamalarına
kısıtlar konması söz konusu olabilir.

00:13:13.604 --> 00:13:17.319
Bunun bir parçası olarak biyoetik,
önemli bir öncelik olarak kabul edilmeli.

00:13:17.343 --> 00:13:19.750
Bilimsel inovasyon heyecanıyla

00:13:19.774 --> 00:13:22.288
bunu ikinci sıraya koyamayız.

NOTE Paragraph

00:13:23.154 --> 00:13:26.628
Ama en büyük ödül,
bu yolculuğun son hedefi

00:13:26.652 --> 00:13:30.096
çığır açan uygulamalar ve
çığır açan endüstriler olacak.

00:13:30.120 --> 00:13:33.564
Tarımdan tıbba,
enerjiden malzeme bilimine kadar.

00:13:33.588 --> 00:13:35.849
Hatta programlama.

00:13:36.490 --> 00:13:39.638
Bir gün gezegeni sürdürülebilir şekilde

00:13:39.662 --> 00:13:41.521
yeşil enerji ile beslediğimizi düşünün,

00:13:41.545 --> 00:13:45.488
Bitkilerin milyonlarca yıl önce 
yaptığı bir işi öğrendiğimizi düşünün:

00:13:45.512 --> 00:13:49.283
Bu gün kullandığımız güneş panellerinin
verimlerini katlayacak şekilde

00:13:49.307 --> 00:13:51.163
güneş enerjisini nasıl kullanacağımızı.

00:13:51.595 --> 00:13:54.320
Quantum etkileşimlerinin
o programını anlamayı başarırsak,

00:13:54.320 --> 00:13:57.584
bitkilerin güneş enerjisini
bu kadar etkili şekilde absorbe etmesini,

00:13:57.608 --> 00:14:01.552
bu bilgiyi sentetik
DNA devreleri yapımına aktarabilir

00:14:01.576 --> 00:14:04.489
ve daha iyi güneş hücreleri için
materyal sağlayabiliriz.

00:14:05.349 --> 00:14:09.042
Bu konu üzerinde şu anda çalışan
ekipler ve bilim insanları var,

00:14:09.066 --> 00:14:12.309
yani belki de dikkat çekip
gereken yatırımı alırsa

00:14:12.333 --> 00:14:14.613
tüm bunlar 10-15 yıl içinde
gerçek olabilir.

NOTE Paragraph

00:14:15.457 --> 00:14:18.654
Teknolojik bir devrimin başındayız.

00:14:19.067 --> 00:14:22.288
Bu tarihi biyolojik hesaplamayı anlamak

00:14:22.312 --> 00:14:24.444
en önemli ilk adım.

00:14:24.468 --> 00:14:25.785
Eğer bunu başarabilirsek

00:14:25.809 --> 00:14:28.651
bir işletim sistemi çağına adım atacağız,

00:14:28.675 --> 00:14:30.580
yaşayan yazılımlar çalıştıran bir çağ.

NOTE Paragraph

00:14:30.604 --> 00:14:31.770
Çok teşekkür ederim.

NOTE Paragraph

00:14:31.794 --> 00:14:34.484
(Alkış)