1
00:00:00,750 --> 00:00:05,259
Geçtiğimiz yüzyılın ikinci
yarısı tam anlamıyla

2
00:00:05,283 --> 00:00:07,282
teknolojik bir devrim ile tanımlanmıştı:

3
00:00:07,306 --> 00:00:08,741
Yazılım devrimi.


4
00:00:09,313 --> 00:00:14,121
Silikon olarak adlandırılan maddenin
üzerinde elektronları programlama becerisi

5
00:00:14,145 --> 00:00:17,218
bize hayal edemeyeceğimiz

6
00:00:17,242 --> 00:00:21,219
ama esasında dünyanın
çalışma şeklini değiştiren

7
00:00:21,243 --> 00:00:25,158
teknolojileri, şirketleri
ve sanayileri mümkün kıldı.

8
00:00:26,158 --> 00:00:28,079
Bu yüzyılın ilk yarısı ise

9
00:00:28,103 --> 00:00:32,081
yeni bir yazılım devrimi ile şekillenecek:

10
00:00:32,105 --> 00:00:34,540
canlı yazılım devrimi.

11
00:00:34,921 --> 00:00:39,003
Bu devrim, biyokimyayı programlama 
becerisiyle desteklenecek

12
00:00:39,003 --> 00:00:41,290
ve de biyoloji dediğimiz
materyal üzerinde.

13
00:00:41,314 --> 00:00:45,455
Biyolojinin özelliklerinden yararlanarak

14
00:00:45,479 --> 00:00:48,135
yeni terapiler geliştirme,

15
00:00:48,159 --> 00:00:50,027
hasarlı dokuları onarma,

16
00:00:50,051 --> 00:00:52,776
hatalı hücreleri yaniden programlama

17
00:00:52,800 --> 00:00:57,354
ve biyokimya ile programlanabilir 
işletim sistemleri yapılabilecek.

18
00:00:58,420 --> 00:01:01,993
Eğer bunu gerçekleştirebilirsek --
ki gerçekleştirmeliyiz --

19
00:01:02,017 --> 00:01:04,179
etkileri o kadar büyük olacak ki

20
00:01:04,203 --> 00:01:08,080
ilk yazılım devrimi
buna kıyasla sönük kalacak.

21
00:01:08,104 --> 00:01:10,378
Çünkü canlı yazılımlar

22
00:01:10,378 --> 00:01:13,945
tüm tıbbı, tarımı ve enerjiyi
kökten değiştirecek.

23
00:01:13,945 --> 00:01:17,773
Bu sektörler, bilgi teknolojisinin
domine ettiklerinden çok daha büyük.

24
00:01:18,812 --> 00:01:22,986
Azotu daha verimli bağlayan,
zararlı patojenlere daha çok direnen,

25
00:01:23,010 --> 00:01:25,915
tek yıllık değil

26
00:01:25,939 --> 00:01:29,476
çok yıllık olması için 
programlanan bitkiler hayal edin.

27
00:01:29,500 --> 00:01:31,768
Her yıl mahsulünüzü 
ikiye katlayabilirsiniz.

28
00:01:31,792 --> 00:01:33,890
Bu tarımı kökten değiştirip

29
00:01:33,914 --> 00:01:38,018
büyüyen dünya nüfusunun 
beslenme sorununu çözebilir.

30
00:01:38,794 --> 00:01:41,056
Programlanabilir bağışıklık sistemi olsa,

31
00:01:41,080 --> 00:01:45,318
molekül seviyesinde araçlar tasarlayarak
bağışıklık sistemine yol gösterse

32
00:01:45,342 --> 00:01:49,172
hastalıkları saptayıp 
yok etse hatta önleyebilse.

33
00:01:49,196 --> 00:01:50,767
Tıp bilimi baştan yazılır,

34
00:01:50,791 --> 00:01:54,280
büyüyen ve yaşlanan nüfusumuzun
nasıl sağlıklı kalacağına cevap olurdu.

35
00:01:55,501 --> 00:01:59,704
Halihazırda canlı yazılımları gerçeğe
dönüştürecek birçok araca sahibiz.

36
00:01:59,728 --> 00:02:02,075
CRISPR ile tam olarak
genleri değiştirebiliyoruz.

37
00:02:02,099 --> 00:02:05,202
Bazları teker teker kullanarak
genetik kodu yeniden yazabiliyoruz.

38
00:02:05,206 --> 00:02:09,642
DNA'dan çalışan,
sentetik devreler bile yapabiliyoruz.

39
00:02:10,428 --> 00:02:13,051
Ancak bu teknolojileri 
ne zaman ve nasıl kullanacağımız

40
00:02:13,051 --> 00:02:15,343
hâlâ deneme yanılma sürecinde.

41
00:02:15,367 --> 00:02:19,027
Yıllar süren derin
bir uzmanlık gerektiriyor.

42
00:02:19,051 --> 00:02:22,088
Deneysel protokolleri keşfetmek zor,

43
00:02:22,112 --> 00:02:24,694
genellikle tekrarlaması da zordur.

44
00:02:25,256 --> 00:02:29,729
Biyolojide uzuvlara odaklanmak
gibi bir eğilimimiz var.

45
00:02:29,753 --> 00:02:32,886
Yine biliyoruz ki, uçmak sadece

46
00:02:32,910 --> 00:02:34,569
tüyleri incelemekle anlaşılamaz.

47
00:02:34,846 --> 00:02:39,367
Biyoloji bilgisayar gibi
kolay programlanmıyor.

48
00:02:39,391 --> 00:02:41,069
Bu da yetmezmiş gibi

49
00:02:41,093 --> 00:02:45,103
canlı sistemler her gün programladığımız
mekanik sistemlere

50
00:02:45,127 --> 00:02:47,223
neredeyse hiç benzemezler.

51
00:02:47,691 --> 00:02:51,802
Yapay sistemlerin aksine yaşayan sistemler
kendi kendine ürer,

52
00:02:51,826 --> 00:02:53,297
kendi kendine düzenlenir,

53
00:02:53,321 --> 00:02:55,008
moleküler düzeyde çalışırlar.

54
00:02:55,032 --> 00:02:57,168
Bu moleküler etkileşimler

55
00:02:57,192 --> 00:03:00,210
genellikle makro seviyede sonuçlar
meydane getirirler.

56
00:03:00,234 --> 00:03:02,954
Kendi kendilerini onarabilirler bile.

57
00:03:04,256 --> 00:03:07,250
Örneğin basit bir ev bitkisini düşünelim,

58
00:03:07,274 --> 00:03:09,461
sürekli sulamayı unuttuğunuz

59
00:03:09,485 --> 00:03:11,272
şöminenin önündeki bitkiyi mesela.

60
00:03:11,749 --> 00:03:15,364
İhmal de etseniz o bitki 
her sabah uyanır

61
00:03:15,388 --> 00:03:18,135
ve kaynaklarını nasıl böleceğini hesaplar.

62
00:03:18,159 --> 00:03:21,804
Büyüyecek mi, fotosentez mi yapacak,
tohum mu üretecek yoksa çiçeklenecek mi?

63
00:03:21,804 --> 00:03:25,693
Bu tüm organizmanın 
vermesi gereken bir karar.

64
00:03:25,717 --> 00:03:29,198
Fakat bitkinin 
bu kararı verecek bir beyni yok.

65
00:03:29,222 --> 00:03:31,939
Bunu yapraklarındaki hücrelerle yapmalı.

66
00:03:31,963 --> 00:03:33,866
Çevreye tepki vermeli,

67
00:03:33,890 --> 00:03:36,539
tüm bitkiyi etkileyecek kararlar almalı.

68
00:03:36,563 --> 00:03:40,551
Bir şekilde hücrelerin içinde işleyen,

69
00:03:40,575 --> 00:03:43,302
etkilere tepki veren ve 
hücrenin ne yapacağını belirleyen

70
00:03:43,326 --> 00:03:45,266
bir program olmalı.

71
00:03:45,679 --> 00:03:47,896
Bu programlar farklı hücreler arasında

72
00:03:47,896 --> 00:03:50,287
dağıtımlı bir şekilde
çalışabiliyor olmalılar,

73
00:03:50,311 --> 00:03:54,434
böylece koordinasyon sağlansın
ve bitki büyüyüp gelişebilsin.

74
00:03:55,675 --> 00:03:58,991
Bu biyolojik programları anlayabilirsek,

75
00:03:59,015 --> 00:04:02,137
biyolojik hesapları anlayabilirsek,

76
00:04:02,161 --> 00:04:06,098
hücrelerin neyi
neden ve nasıl yaptıklarını

77
00:04:06,122 --> 00:04:07,668
daha iyi anlayabilirdik.

78
00:04:08,152 --> 00:04:10,139
Eğer bu programları anlarsak

79
00:04:10,163 --> 00:04:12,296
yanlış giden süreçlere 
müdahale edebiliriz.

80
00:04:12,320 --> 00:04:16,513
Onlardan nasıl sentetik devreler
üreteceğimizi öğrenir,

81
00:04:16,537 --> 00:04:21,011
biyokimyanın hesaplama gücünü 
kendimiz için kullanırız.

82
00:04:22,407 --> 00:04:25,425
Bu fikre olan tutkum beni
matematik, bilgisayar

83
00:04:25,449 --> 00:04:29,080
ve biyolojinin kesiştiği 
bir kariyere sürükledi.

84
00:04:29,104 --> 00:04:33,830
Çalışmalarımda biyolojiye bir
hesaplama aracı olarak yaklaştım.

85
00:04:34,334 --> 00:04:37,476
Hücreler neyi hesaplıyor,

86
00:04:37,500 --> 00:04:41,017
biz bu biyolojik programları
nasıl ortaya çıkarırız diye düşündüm.

87
00:04:41,760 --> 00:04:45,517
Bu soruları Microsoft Research
ve Cambridge Üniversitesi'nde

88
00:04:45,541 --> 00:04:48,112
harika katılımcılarla birlikte
tartışmaya başladık.

89
00:04:48,136 --> 00:04:50,419
Birlikte özel bir hücre tipinin
içinde çalışan

90
00:04:50,443 --> 00:04:54,620
biyolojik programı anlamaya çalıştık:

91
00:04:54,644 --> 00:04:56,538
embriyonik kök hücre.

92
00:04:57,136 --> 00:05:00,296
Bu eşsiz hücreler tamamıyla saftırlar.

93
00:05:00,320 --> 00:05:02,488
İstedikleri her şeye dönüşebilirler:

94
00:05:02,512 --> 00:05:05,077
beyin hücresi, kalp,
kemik, akciğer hücresi,

95
00:05:05,101 --> 00:05:06,998
herhangi bir yetişkin hücre tipi.

96
00:05:07,022 --> 00:05:08,699
Bu saflık onları farklı kılarken

97
00:05:08,723 --> 00:05:11,724
bilim çevrelerinin ilgisini ateşliyor.

98
00:05:11,748 --> 00:05:15,011
Eğer bu potansiyelden faydalanabilirsek

99
00:05:15,035 --> 00:05:17,386
elimizde çok güçlü bir tıbbi araç olurdu.

100
00:05:17,917 --> 00:05:20,538
Eğer bu hücrelerin
hangi hücre tipine dönüşeceğine

101
00:05:20,562 --> 00:05:22,693
nasıl karar verdiğini anlarsak

102
00:05:22,717 --> 00:05:24,611
hasta ve hasarlı dokuları onarmak için

103
00:05:24,611 --> 00:05:28,984
gereken hücreleri üretebiliriz.

104
00:05:29,794 --> 00:05:32,724
Ama bu vizyonu gerçekleştirmenin
zorlukları var.

105
00:05:32,748 --> 00:05:35,512
Bunun önemli bir sebebi,

106
00:05:35,536 --> 00:05:38,365
bu özel hücrelerin
hamilelikten altı gün sonra oluşması.

107
00:05:38,826 --> 00:05:40,881
Yaklaşık bir günde de ortadan kaybolurlar.

108
00:05:40,905 --> 00:05:42,962
Her biri kendi yoluna gider,

109
00:05:42,986 --> 00:05:46,036
yetişkin gövdenin değişik yapı
ve organlarını yaparlar.

110
00:05:47,770 --> 00:05:50,849
Ama bu hücrelerin kaderleri

111
00:05:50,873 --> 00:05:52,286
sandığımızdan daha esnek.

112
00:05:52,310 --> 00:05:56,631
On üç yıl kadar önce bilim insanları
çığır açan bir şey gösterdiler.

113
00:05:57,393 --> 00:06:01,739
Yetişkin bir hücreye
bir avuç gen sokarak,

114
00:06:01,763 --> 00:06:03,527
deri hücreleriniz gibi,

115
00:06:03,551 --> 00:06:07,510
o hücreyi saf duruma
geri getirebiliyorsunuz.

116
00:06:07,534 --> 00:06:10,709
Bu süreç "yeniden programlama"
olarak biliniyor.

117
00:06:10,733 --> 00:06:14,092
Bir kök hücre ütopyası düşünün.

118
00:06:14,116 --> 00:06:17,757
Hastanın kendi hücrelerinden
bir örnek alın,

119
00:06:17,781 --> 00:06:20,141
saf duruma dönüştürün

120
00:06:20,165 --> 00:06:23,519
ve bu hücreleri, hastanın neye
ihtiyacı varsa onu yapmak için kullanın.

121
00:06:23,519 --> 00:06:25,614
beyin veya kalp hücresi.

122
00:06:26,541 --> 00:06:28,306
Ama yaklaşık son 10 yılda

123
00:06:28,330 --> 00:06:31,374
hücre kaderini değiştirmek

124
00:06:31,398 --> 00:06:33,550
hâlâ deneme yanılma işi.

125
00:06:33,911 --> 00:06:38,419
Başarılı deneysel yöntemler bulsak da

126
00:06:38,443 --> 00:06:39,910
hâlâ etkin olmaktan uzaklar.

127
00:06:39,934 --> 00:06:44,172
Nasıl ve neden çalıştıklarını
hâlâ bilmiyoruz.

128
00:06:44,650 --> 00:06:47,655
Kök hücreyi kalp hücresine
dönüştürmeyi başarsanız bile

129
00:06:47,679 --> 00:06:50,768
bunu nasıl beyin hücresi yapacağınızı

130
00:06:50,792 --> 00:06:51,993
hâlâ bilemiyorsunuz.

131
00:06:52,633 --> 00:06:55,564
Embriyonik kök hücrede çalışan

132
00:06:55,588 --> 00:06:58,035
biyolojik programı anlamak istedik.

133
00:06:58,059 --> 00:07:01,565
Yaşayan sistemlerin yaptığı
hesaplamaları anlamak,

134
00:07:01,589 --> 00:07:05,842
çok basit bir soru sorarak başlıyor.

135
00:07:05,866 --> 00:07:09,222
Bu sistem ne yapmaya çalışıyor?

136
00:07:09,838 --> 00:07:12,688
Bilgisayar biliminde yazılım ve donanımın

137
00:07:12,712 --> 00:07:16,539
ne yapması gerektiğini söyleyen
bazı stratejiler var.

138
00:07:16,563 --> 00:07:19,223
Program yazarken yazılımı kodlarsınız,

139
00:07:19,247 --> 00:07:21,247
doğru çalışmasını istersiniz.

140
00:07:21,271 --> 00:07:23,061
Performans ve işlevsellik istersiniz.

141
00:07:23,085 --> 00:07:24,446
Hataları önlemek istersiniz.

142
00:07:24,446 --> 00:07:26,054
Bunların maliyeti çok olabilir.

143
00:07:26,168 --> 00:07:28,010
Bir program yazarken

144
00:07:28,034 --> 00:07:30,304
Bazı spesifikasyonlar yazarsınız.

145
00:07:30,328 --> 00:07:32,199
Programın ne işe yarayacağı hakkında.

146
00:07:32,223 --> 00:07:34,491
İki sayıyı karşılaştırmak gibi

147
00:07:34,515 --> 00:07:36,307
veya küçükten büyüğe sıralamak.

148
00:07:37,037 --> 00:07:41,732
Spesifikasyonların sağlandığına dair

149
00:07:41,756 --> 00:07:44,134
otomatik kontrol yapan teknoloji mevcut.

150
00:07:44,158 --> 00:07:46,791
Program amacına hizmet
edip etmediğini ölçüyor.

151
00:07:47,266 --> 00:07:50,122
Biz de bu şekilde düşündük.

152
00:07:50,146 --> 00:07:53,214
Deneysel gözlemler,
laboratuvarda ölçtüklerimiz,

153
00:07:53,238 --> 00:07:58,271
biyolojik programın yapması
gerekenlere karşılık gelir.

154
00:07:58,769 --> 00:08:00,645
Yani bu yeni spesifikasyonu kodlayacak

155
00:08:00,669 --> 00:08:03,852
bir yol bulmak zorundayız.

156
00:08:04,594 --> 00:08:08,248
Diyelim bir süredir laboratuvarda 
genlerinizi ölçüyorsunuz

157
00:08:08,272 --> 00:08:10,708
ve A geninin aktif olduğunu buluyorsunuz.

158
00:08:10,732 --> 00:08:14,120
Sonra B ve C genleri de
aktif gibi görünüyorlar.

159
00:08:14,678 --> 00:08:18,260
Bu gözlemi, matematiksel bir 
denklem olarak yazabiliriz.

160
00:08:18,284 --> 00:08:20,657
Mantık dilini kullanacak olursak,

161
00:08:21,125 --> 00:08:23,453
Eğer A doğru ise,
o zaman B veya C de doğrudur.

162
00:08:24,242 --> 00:08:26,696
Bu çok basit bir örnek oldu.

163
00:08:26,720 --> 00:08:28,463
Sadece bir noktayı açıklamak için.

164
00:08:28,487 --> 00:08:31,411
Çok zengin ifadeler de kodlayabiliriz.

165
00:08:31,435 --> 00:08:35,588
Değişik deneylerle çok sayıda gen

166
00:08:35,612 --> 00:08:38,148
ve proteinin davranışlarını
yakalayabiliriz.

167
00:08:38,521 --> 00:08:41,147
Böylece gözlemlerimizi

168
00:08:41,171 --> 00:08:43,164
matematiksel ifadelere dönüştürerek

169
00:08:43,188 --> 00:08:48,286
bu gözlemlerin genetik etkileşimlerden

170
00:08:48,310 --> 00:08:51,364
ortaya çıkıp çıkamayacaklarını
test edebiliriz.

171
00:08:52,063 --> 00:08:54,619
Tam da bunu yapacak bir araç geliştirdik.

172
00:08:54,643 --> 00:08:58,980
Bu araçla gözlemlerimizi
matematik ifadelere dönüştürebildik.

173
00:08:58,980 --> 00:09:03,820
Sonra araç bize her şeyi açıklayabilecek
genetik programı ortaya çıkardı.

174
00:09:05,481 --> 00:09:07,761
Bu yaklaşımı kullanarak

175
00:09:07,785 --> 00:09:11,868
embriyo kök hücrelerinde çalışan
genetik programı bulup

176
00:09:11,892 --> 00:09:16,081
nasıl saf duruma
döndürebileceğimizi anlayabiliriz.

177
00:09:16,105 --> 00:09:18,057
Bu aracı yaparken

178
00:09:18,081 --> 00:09:20,733
dünyanın her tarafında
yazılım denetleme için kullanılan

179
00:09:20,757 --> 00:09:23,026
bir çözümden yararlandık.

180
00:09:23,630 --> 00:09:27,321
Yaklaşık 50 farklı
spesifikasyonla başladık.

181
00:09:27,345 --> 00:09:31,851
Bunlar, embriyonik kök hücre deneysel
gözlemlerinden ortaya çıkmıştı.

182
00:09:31,875 --> 00:09:34,511
Bu araç yardımıyla
gözlemlerimizi kodlayarak

183
00:09:34,535 --> 00:09:37,720
hepsini birden açıklayacak

184
00:09:37,744 --> 00:09:39,895
ilk moleküler programı açığa çıkarabildik.

185
00:09:40,309 --> 00:09:42,822
Bu zaten kendi başına bir çığır, değil mi?

186
00:09:42,846 --> 00:09:45,748
Tüm bu değişik gözlemleri

187
00:09:45,772 --> 00:09:48,839
bir kağıt üstünde
bir araya getiremezsiniz,

188
00:09:48,863 --> 00:09:51,511
kağıt çok büyük olsa da.

189
00:09:52,190 --> 00:09:54,348
Bu anlayışa ulaştıktan sonra

190
00:09:54,372 --> 00:09:55,988
bir adım daha ileri gidebiliriz.

191
00:09:55,988 --> 00:09:59,229
Programı kullanarak bu hücrenin
henüz test yapmadığımız durumlarda

192
00:09:59,253 --> 00:10:01,429
ne yapacağını tahmin edebiliriz.

193
00:10:01,453 --> 00:10:03,854
Programı simülasyonda deneyebiliriz.

194
00:10:04,735 --> 00:10:05,982
Biz de tam onu yaptık:

195
00:10:06,006 --> 00:10:09,186
Laboratuvarda test edilmiş
öngörüleri ortaya çıkardık

196
00:10:09,210 --> 00:10:12,242
ve programın çok iyi tahminde
bulunduğunu anladık.

197
00:10:12,266 --> 00:10:14,691
Süreci hızlandırarak

198
00:10:14,691 --> 00:10:17,975
saf duruma hızlı ve etkin bir şekilde
nasıl gideceğimizi gösterdi.

199
00:10:17,999 --> 00:10:20,569
Hangi genleri hedef almamız gerektiğini

200
00:10:20,593 --> 00:10:23,217
ve hangi genlerin
bu işlemi yavaşlatacağını da.

201
00:10:23,241 --> 00:10:28,231
Genlerin aktive olma
sırasını dahi tahmin etti.

202
00:10:28,980 --> 00:10:34,280
Bu yaklaşım, hücrelerin ne yaptığının
dinamiğini ortaya çıkarmamızı sağladı.

203
00:10:35,728 --> 00:10:39,370
Geliştirdiğimiz şey, kök hücre
biyolojisine özel bir yöntem değil,

204
00:10:39,394 --> 00:10:42,078
genetik etkileşim konseptinde

205
00:10:42,102 --> 00:10:46,657
hücrenin yapmakta olduğu
hesaplamayı anlamamızı sağlıyor.

206
00:10:46,666 --> 00:10:48,954
Yani aslında bir yapı taşı.

207
00:10:48,978 --> 00:10:52,817
Biyolojik hesaplamaları daha geniş ölçek
ve değişik seviyelerde anlayabilmek için

208
00:10:52,817 --> 00:10:55,797
Bu alanda yeni yaklaşımlara gerek var,

209
00:10:55,797 --> 00:10:59,926
DNA'dan hücrelar arası
bilgi akışına kadar.

210
00:10:59,950 --> 00:11:02,747
Biyolojiyi sadece bu
dönüştürücü anlayışla

211
00:11:02,771 --> 00:11:07,757
güvenli ve öngörülür
yollarda kullanabiliriz.

212
00:11:09,029 --> 00:11:12,071
Ancak biyolojiyi programlamak için

213
00:11:12,095 --> 00:11:14,114
birtakım araç ve dil de
geliştirmemiz lazım

214
00:11:14,114 --> 00:11:17,522
ki bu araç ve diller sayesinde
bilim insanları ve deney yapanlar

215
00:11:17,546 --> 00:11:20,043
biyolojik fonskiyon tasarlayabilsinler.

216
00:11:20,067 --> 00:11:23,572
Bu tasarılar hücrenin
makine koduna dönüşecek,

217
00:11:23,596 --> 00:11:24,777
yani biyokimyasına

218
00:11:24,801 --> 00:11:27,285
ve böylelikle o yapıları yapabileceğiz.

219
00:11:27,309 --> 00:11:30,982
Bunu canlı bir yazılım derleyici
olarak düşünebiliriz.

220
00:11:31,006 --> 00:11:34,772
Microsoft'ta bunu geliştiren ekibin
bir parçası olduğum için gurur duyuyorum.

221
00:11:35,366 --> 00:11:38,592
Bu işe zor demek hafif kalır

222
00:11:38,616 --> 00:11:39,789
ama eğer yapılabilirse

223
00:11:39,813 --> 00:11:43,522
yazılım ve yaşanım arasındaki 
son köprü olacak.

224
00:11:45,006 --> 00:11:48,421
Ancak çok daha fazlası için
biyolojiyi programlama,

225
00:11:48,445 --> 00:11:52,724
bu alan gerçekten disiplinler arası
olursa mümkün olur.

226
00:11:52,748 --> 00:11:55,700
Fizik ve doğa bilimlerini
birleştirmemiz gerekir.

227
00:11:55,724 --> 00:11:57,991
Bu disiplinlerden gelen bilim insanları

228
00:11:58,015 --> 00:12:00,830
aynı dilleri konuşarak
ve aynı bilimsel soruları paylaşarak

229
00:12:00,830 --> 00:12:03,489
birlikte çalışabilirler.

230
00:12:04,757 --> 00:12:08,750
Uzun vadeli bir iş
ama birçok dev yazılım şirketi

231
00:12:08,774 --> 00:12:11,266
ve her gün kullandığımız birçok teknoloji

232
00:12:11,290 --> 00:12:14,107
silikon mikroçiplere ilk programları
kurduğumuz zamanlarda

233
00:12:14,107 --> 00:12:16,422
hayal bile edilemezdi.

234
00:12:16,446 --> 00:12:19,477
Bilgisayarlı biyolojinin
mümkün kılacağı teknolojiyi

235
00:12:19,501 --> 00:12:21,927
bu günden düşünmeye başlarsak

236
00:12:21,951 --> 00:12:24,886
bunu gerçekleştirmek için
atmamız gereken adımların

237
00:12:24,910 --> 00:12:26,343
bazılarını görmeye başlarız.

238
00:12:27,231 --> 00:12:32,093
Bu teknolojinin istismara açık olacağı
yönünde bir düşünce de var.

239
00:12:32,138 --> 00:12:34,301
Bağışıklık hücrelerini programlamanın

240
00:12:34,325 --> 00:12:35,761
potansiyelini konuşacaksak

241
00:12:35,785 --> 00:12:38,283
bunlardan sakınmak üzere programlanmış

242
00:12:38,283 --> 00:12:40,658
bakterilerin potansiyelinden de
bahsetmemiz gerek.

243
00:12:40,682 --> 00:12:42,769
Bunu yapmak isteyen insanlar olabilir.

244
00:12:43,506 --> 00:12:45,322
Rahatlatıcı bir düşünce şu olabilir--

245
00:12:45,322 --> 00:12:47,541
aslında pek de 
bilim insanları için değil --

246
00:12:47,565 --> 00:12:50,834
biyoloji çalışmak için narin bir şeydir.

247
00:12:50,858 --> 00:12:53,270
Yani biyoloji programlaması

248
00:12:53,294 --> 00:12:55,142
bahçenizde yapılacak bir şey değil.

249
00:12:55,642 --> 00:12:57,722
Ama daha işin başında olduğumuz için

250
00:12:57,746 --> 00:13:00,329
gözlerimizi dört açarak ilerleyebiliriz.

251
00:13:00,353 --> 00:13:02,677
Zor soruları en baştan soralım,

252
00:13:02,701 --> 00:13:05,741
gerekli önlemleri alalım

253
00:13:05,765 --> 00:13:08,562
ve bunun parçası olarak
etik soruları düşünelim.

254
00:13:08,586 --> 00:13:13,418
Biyolojik fonksiyon uygulamalarına
kısıtlar konması söz konusu olabilir.

255
00:13:13,604 --> 00:13:17,319
Bunun bir parçası olarak biyoetik,
önemli bir öncelik olarak kabul edilmeli.

256
00:13:17,343 --> 00:13:19,750
Bilimsel inovasyon heyecanıyla

257
00:13:19,774 --> 00:13:22,288
bunu ikinci sıraya koyamayız.

258
00:13:23,154 --> 00:13:26,628
Ama en büyük ödül,
bu yolculuğun son hedefi

259
00:13:26,652 --> 00:13:30,096
çığır açan uygulamalar ve
çığır açan endüstriler olacak.

260
00:13:30,120 --> 00:13:33,564
Tarımdan tıbba,
enerjiden malzeme bilimine kadar.

261
00:13:33,588 --> 00:13:35,849
Hatta programlama.

262
00:13:36,490 --> 00:13:39,638
Bir gün gezegeni sürdürülebilir şekilde

263
00:13:39,662 --> 00:13:41,521
yeşil enerji ile beslediğimizi düşünün,

264
00:13:41,545 --> 00:13:45,488
Bitkilerin milyonlarca yıl önce 
yaptığı bir işi öğrendiğimizi düşünün:

265
00:13:45,512 --> 00:13:49,283
Bu gün kullandığımız güneş panellerinin
verimlerini katlayacak şekilde

266
00:13:49,307 --> 00:13:51,163
güneş enerjisini nasıl kullanacağımızı.

267
00:13:51,595 --> 00:13:54,320
Quantum etkileşimlerinin
o programını anlamayı başarırsak,

268
00:13:54,320 --> 00:13:57,584
bitkilerin güneş enerjisini
bu kadar etkili şekilde absorbe etmesini,

269
00:13:57,608 --> 00:14:01,552
bu bilgiyi sentetik
DNA devreleri yapımına aktarabilir

270
00:14:01,576 --> 00:14:04,489
ve daha iyi güneş hücreleri için
materyal sağlayabiliriz.

271
00:14:05,349 --> 00:14:09,042
Bu konu üzerinde şu anda çalışan
ekipler ve bilim insanları var,

272
00:14:09,066 --> 00:14:12,309
yani belki de dikkat çekip
gereken yatırımı alırsa

273
00:14:12,333 --> 00:14:14,613
tüm bunlar 10-15 yıl içinde
gerçek olabilir.

274
00:14:15,457 --> 00:14:18,654
Teknolojik bir devrimin başındayız.

275
00:14:19,067 --> 00:14:22,288
Bu tarihi biyolojik hesaplamayı anlamak

276
00:14:22,312 --> 00:14:24,444
en önemli ilk adım.

277
00:14:24,468 --> 00:14:25,785
Eğer bunu başarabilirsek

278
00:14:25,809 --> 00:14:28,651
bir işletim sistemi çağına adım atacağız,

279
00:14:28,675 --> 00:14:30,580
yaşayan yazılımlar çalıştıran bir çağ.

280
00:14:30,604 --> 00:14:31,770
Çok teşekkür ederim.

281
00:14:31,794 --> 00:14:34,484
(Alkış)