WEBVTT 00:00:08.380 --> 00:00:09.561 Gratzias. 00:00:16.270 --> 00:00:20.730 In su tempus antigu in India ddui biviat unu Marajà chi po su compleannu suu 00:00:20.730 --> 00:00:24.380 iat fatu una lei chi totus is capus ddi depiant portai un arregalu de rei. 00:00:24.400 --> 00:00:28.370 Cancunu ddi portàt sedas finas, aterus ddi portànt ispadas pretziosas, 00:00:28.370 --> 00:00:29.490 cancun portàt oru. 00:00:29.490 --> 00:00:32.659 S'urtimu de sa fila fuet unu beciteddu frunziu 00:00:32.659 --> 00:00:36.630 lompiu de bidda sua acant'e mari in d'unu biaji de medas dis. 00:00:36.630 --> 00:00:41.430 E su fillu de su rei ddi prenguntat "Ita regalu ses portendi a su rei?" 00:00:41.430 --> 00:00:44.750 E su beciteddu abellu abellu operrit sa manu po amostai 00:00:44.750 --> 00:00:49.600 una cociula bellissima, totu amurada, groga, arrubia e asula. 00:00:50.160 --> 00:00:51.460 E su fill'e su rei narat: 00:00:51.460 --> 00:00:54.590 "Non est arregalu de rei! It'arratz'e arregalu est custu?" 00:00:54.600 --> 00:00:57.590 Su beciteddu pesat is ogus abellu e ddi narat: 00:00:57.590 --> 00:01:00.750 "Istrada longa, parti de s'arregalu". 00:01:01.060 --> 00:01:02.560 (Arrisu) 00:01:02.900 --> 00:01:05.970 Fra pagu si dongu un arregalu, 00:01:05.970 --> 00:01:08.270 un arregalu chi creu siat un arregalu de spainai. 00:01:08.270 --> 00:01:10.130 Ma prima de si dd'onai, si bollu portai 00:01:10.130 --> 00:01:12.160 in s'istrada longa cosa mia. 00:01:12.160 --> 00:01:13.740 Cument'a medas de bosatrus 00:01:13.740 --> 00:01:15.270 apu cumentzau a bivi a pipieddu. 00:01:15.270 --> 00:01:17.600 Cantus de bosatrus esi cumentzau a bivi a pipius? 00:01:17.600 --> 00:01:18.740 Nascius giovunus? 00:01:18.740 --> 00:01:20.550 Sa metadi... andat beni. 00:01:20.570 --> 00:01:21.590 (Arrisu) 00:01:21.820 --> 00:01:25.040 E is atrus? Seis nascius becius? 00:01:25.060 --> 00:01:27.810 Ih, emu a bolli connosci a mama de bosatrus! 00:01:27.820 --> 00:01:29.460 Po nai de s'impossibili! 00:01:30.560 --> 00:01:34.740 A pipieddu fuemu incantau de su fai s'impossibili. 00:01:35.620 --> 00:01:38.880 Oi est una di' chi fuemu apetendi de annus medas, 00:01:38.880 --> 00:01:41.000 poita oi est sa diri chi apu a provai 00:01:41.020 --> 00:01:43.620 a fai s'impossibili anant'e bosatrus, 00:01:43.620 --> 00:01:45.460 innoi in TEDxMaastricht. 00:01:45.800 --> 00:01:48.160 Bollu cumentzai 00:01:48.760 --> 00:01:50.880 narendisiri cumenti dd'acabat: 00:01:51.220 --> 00:01:52.640 s'apu a amostai 00:01:52.640 --> 00:01:54.940 ca s'impossibili non est impossibili. 00:01:55.300 --> 00:01:58.210 E apu a acabai donendisiri un arregalu chi depeis spainai: 00:01:58.210 --> 00:02:01.350 s'apu a amostai ca podeis fai s'impossibili in sa vida de bosatrus. 00:02:02.660 --> 00:02:05.420 In s'istrada po fai s'impossibili apu iscobertu ca ddu-i at 00:02:05.420 --> 00:02:08.230 duas cosas universalis in sa genti de totu su mundu. 00:02:08.230 --> 00:02:09.870 Totus timint 00:02:09.870 --> 00:02:11.640 e totus tenint bisus. 00:02:12.900 --> 00:02:17.560 In s'istrada po fai s'impossibili apu iscobertu ca ddu-i at tres cosas 00:02:17.560 --> 00:02:20.100 chi apu fatu me-is annus 00:02:20.110 --> 00:02:23.290 chi m'ant fatu fai s'impossibili: 00:02:24.200 --> 00:02:26.900 Dodgeball, o cumenti si narat sa bocia a brincu, 00:02:27.290 --> 00:02:28.360 Superman 00:02:28.360 --> 00:02:29.360 e su sintzulu. 00:02:29.360 --> 00:02:31.000 Labai is fueddus mius principalis. 00:02:31.000 --> 00:02:33.610 Imoi scireis poita fatzu s'impossibili in sa vida mia. 00:02:33.610 --> 00:02:36.310 E aici si portu in su biaxi cosa mia, s'istrada longa, 00:02:36.320 --> 00:02:38.720 de sa timoria a is bisus, 00:02:38.740 --> 00:02:41.160 de is fueddus a is ispadas, 00:02:41.160 --> 00:02:42.830 de sa bocia a brincu 00:02:42.850 --> 00:02:44.020 a Superman 00:02:44.020 --> 00:02:45.340 e a su sintzulu. 00:02:45.800 --> 00:02:47.360 E speru de s'amostai 00:02:47.360 --> 00:02:49.900 cumenti podeis fai s'impossibili in sa vida. 00:02:52.480 --> 00:02:54.934 Su 4 de su mes'e ladamini, in su 2007. 00:02:55.840 --> 00:02:58.120 Tenemu su coru in buca e is cambas tremi tremi 00:02:58.120 --> 00:02:59.340 artziendi a su palcu 00:02:59.340 --> 00:03:01.040 de su Teatru Sanders 00:03:01.040 --> 00:03:03.240 in s'universidadi de Harvard po nd'arretirai 00:03:03.240 --> 00:03:06.080 su premiu Ig Nobel de sa Mexina de su 2007 00:03:06.080 --> 00:03:08.700 po una publicatzioni de ricerca c'apu iscritu cun aterus 00:03:08.700 --> 00:03:10.390 intitulada "Ingurti ispadas... 00:03:10.420 --> 00:03:11.870 ...e is efetus colateralis". 00:03:11.870 --> 00:03:13.275 (Arrisu) 00:03:13.840 --> 00:03:17.880 Dd'iat publicau unu giornaleddu chi no emu mai ligiu prima, 00:03:18.460 --> 00:03:20.419 su British Medical Journal. 00:03:21.360 --> 00:03:24.910 E po mei fuet unu bisu impossibili chi si cumpriat, 00:03:24.910 --> 00:03:28.120 una sorpresa inabetada po unu cument'a mei, 00:03:28.130 --> 00:03:31.459 un onori chi non m'apu a scaresci mai. 00:03:31.459 --> 00:03:34.539 Ma non fuet sa parti prus memorabili de sa vida mia. 00:03:35.540 --> 00:03:37.640 Su 4 de su mes'e ladamini, in su 1967, 00:03:38.020 --> 00:03:40.770 custu pipiu spantau, bregungiosu, marrìu e bonu a nudda 00:03:41.100 --> 00:03:43.120 timiat tropus cosas. 00:03:43.460 --> 00:03:45.579 Prontu a artziai a su palcu, 00:03:45.579 --> 00:03:47.494 su coru currendi, 00:03:47.500 --> 00:03:49.162 is cambas tremendi. 00:03:49.780 --> 00:03:52.120 Candu at obertu sa buca po chistionai 00:03:56.490 --> 00:03:58.130 is fueddus non ndi funt bessius. 00:03:58.130 --> 00:04:00.040 Est abarrau strantaxiu, prangendi. 00:04:00.630 --> 00:04:02.360 Sa sprama dd'at cancarau, 00:04:02.360 --> 00:04:03.960 cirdinu de timoria. 00:04:03.960 --> 00:04:06.580 Custu pipiu spantau, bregungiosu, marrìu e bonu a nudda 00:04:06.580 --> 00:04:08.142 timiat a tropus cosas. 00:04:08.649 --> 00:04:10.500 Timiat a su scuriu, 00:04:10.500 --> 00:04:11.370 a is logus artus, 00:04:11.370 --> 00:04:13.040 a is mariafarrancas e is serpentis. 00:04:13.040 --> 00:04:15.270 Mariafarrancas e serpentis ndi timeis? 00:04:15.280 --> 00:04:16.660 Eja, cancunu ddus timit... 00:04:16.660 --> 00:04:19.079 Timiat a s'acua e a is piscicanis... 00:04:19.079 --> 00:04:21.939 Timiat a is dotoris, is infermieras e is dentistas, 00:04:21.939 --> 00:04:24.680 a is aguglias e a is trapanus e a is cosas acutzas. 00:04:24.680 --> 00:04:27.450 Ma prus de totu, timiat 00:04:27.470 --> 00:04:28.470 a sa genti. 00:04:29.380 --> 00:04:31.870 Su pipiu spantau, bregungiosu, marrìu e bonu a nudda 00:04:31.870 --> 00:04:32.640 fuemu deu. 00:04:33.320 --> 00:04:36.217 Timemu a sbagliai e a essi arrefudau, 00:04:37.300 --> 00:04:39.750 s'autostima bascia, su cumplessu de inferioridadi, 00:04:39.750 --> 00:04:42.840 e una cosa chi mancu connoscemus intzas, NOTE Paragraph 00:04:42.840 --> 00:04:44.660 sa fobia sotziali. 00:04:44.955 --> 00:04:48.610 Po tanti chi femu timorosu, is bagheris mi piganta in giru e m'arropanta. 00:04:48.610 --> 00:04:52.290 Arriianta e mi ponianta allomingius, non mi lassanta mai giogai 00:04:52.300 --> 00:04:54.260 a is gioghixeddus insoru. 00:04:55.020 --> 00:04:58.096 Ci fuet sceti unu giogu chi mi fadianta fai... 00:04:58.100 --> 00:04:59.527 sa bocia a brincu. 00:04:59.527 --> 00:05:01.443 E non sciremu mancu giogai. 00:05:01.760 --> 00:05:03.500 Mi ponianta allomingius, 00:05:03.500 --> 00:05:05.970 e castiamu cussas bocias arrubias 00:05:05.970 --> 00:05:08.200 chi mi bollanta a razu in faci, 00:05:08.210 --> 00:05:09.950 bou, bou, bou. 00:05:10.580 --> 00:05:13.280 M'arregodu meda dis torrendi a domu de iscola, 00:05:13.280 --> 00:05:18.180 sa faci arubia mi incresciat, is origas arrubias inzrumiànt. 00:05:18.180 --> 00:05:21.170 Is ogus abruxànt de lagrimas 00:05:21.180 --> 00:05:23.515 e is fueddus insoru m'abruxànt me-is origas. 00:05:23.740 --> 00:05:25.000 Su chi at nau 00:05:25.020 --> 00:05:28.890 "Bastoni e perdas m'ant a segai is ossus, ma is fueddus non m'ant mai ingolli". 00:05:28.890 --> 00:05:30.321 Est una faula. 00:05:30.321 --> 00:05:31.980 Is fueddus segant che guarteddu. 00:05:31.980 --> 00:05:34.200 Is fueddus pungint che arrasoja. 00:05:34.210 --> 00:05:36.040 Is fueddus podint ferri aici a fundu 00:05:36.040 --> 00:05:37.780 ca is feridas non si bint. 00:05:38.150 --> 00:05:41.260 E duncas timemu. E is fueddus fuent is nemigus peus. 00:05:41.260 --> 00:05:42.491 E est ancora diaici. 00:05:43.355 --> 00:05:45.300 Ma tengu bisus puru. 00:05:45.300 --> 00:05:48.300 Torramu a domu e mi cuamu a intru de is giornaleddus de Superman 00:05:48.300 --> 00:05:49.774 e me-is librus de Superman 00:05:49.774 --> 00:05:53.470 e mi bisamu de essi unu supereroi cument'a Superman. 00:05:53.480 --> 00:05:56.240 Bolemu lutai po sa beridadi e sa giustitzia, 00:05:56.240 --> 00:05:58.830 contras a is prepotentis e a sa criptonite, 00:05:58.830 --> 00:06:02.895 bolemu bollai in totu su mundu fendi cosas chi sarvant is vidas. 00:06:03.400 --> 00:06:05.850 Ma mi praxiant puru cosas realis. 00:06:05.860 --> 00:06:09.460 Tenemu unu libru de is record e su libru "No dd'eis a crei". 00:06:09.460 --> 00:06:13.080 Cancunu at ligiu custus librus? 00:06:13.100 --> 00:06:14.390 Mi praxìant meda! 00:06:14.390 --> 00:06:16.270 Ddu-i fuet genti fendi cosas realis. 00:06:16.270 --> 00:06:17.800 E apu nau, dd'ollu fai deu puru. 00:06:17.800 --> 00:06:19.330 Chi is bagheris non mi lassant 00:06:19.330 --> 00:06:21.030 a giogai a is giogus insoru, 00:06:21.030 --> 00:06:23.335 bollu fai magias realis, cosas realis. 00:06:23.335 --> 00:06:26.659 Bollu fai cancuna cosa importanti chi is bagheris non podint fai. 00:06:26.659 --> 00:06:28.609 Bollu agatai sa vocatzioni mia, 00:06:28.609 --> 00:06:30.729 bollu sciri ca sa vida mia tenit sensu, 00:06:30.729 --> 00:06:33.320 bollu fai cosas incredibilis chi càmbiant su mundu. 00:06:33.320 --> 00:06:36.960 Bollu amostai ca s'impossibili non est impossibili. 00:06:38.340 --> 00:06:40.240 Baxei a innantis de 10 annus - 00:06:40.240 --> 00:06:42.826 una cida prima de fai 21 anus. 00:06:42.826 --> 00:06:47.049 Duas cosas in-d'una diri m'ant cambiau sa vida po sempri. 00:06:47.049 --> 00:06:49.541 Bivemu in Tamil Nadu, in India, 00:06:49.541 --> 00:06:51.020 fuemu unu missionariu, 00:06:51.020 --> 00:06:53.090 e su maistu, s'amigu miu m'at preguntau, 00:06:53.090 --> 00:06:54.720 "Thromes ndi tenis, Daniel?" 00:06:54.720 --> 00:06:57.440 E deu, "Thormes? E ita funt custus thromes?" 00:06:57.440 --> 00:07:00.490 E issu, "Is thromes funt is iscopus principalis de sa vida". 00:07:00.490 --> 00:07:04.630 Funt sa cumbinatzioni de bisus e iscopus. Ita chi podiast 00:07:04.630 --> 00:07:07.240 fai totu su chi bolis o andai innui totu bolis andai 00:07:07.240 --> 00:07:08.679 o essi totu su chi bolis essi, 00:07:08.679 --> 00:07:10.356 innui iast'a andai? 00:07:10.356 --> 00:07:11.280 Chini iast'a essi? 00:07:11.280 --> 00:07:14.500 E deu, "Non ddu potzu fai, timu! Timu cosas medas!" 00:07:14.500 --> 00:07:17.490 A su noti apu portau su letu de arrosu in crobertura, 00:07:17.490 --> 00:07:19.239 mi seu crocau a-suta de is istellas 00:07:19.239 --> 00:07:21.869 e apu castiau is tzurrundeddus chi cassànt is sintzulus. 00:07:21.869 --> 00:07:26.200 Arrennescemu a pentzai sceti a is thromes, bisus e iscopus, 00:07:26.200 --> 00:07:28.360 e a is bagheris cun sa bocia a brincu. 00:07:28.760 --> 00:07:30.730 A pustis de pagu oras mi ndi seu scidau. 00:07:31.220 --> 00:07:34.060 Su coru curriat e is cambas tremiant. 00:07:34.080 --> 00:07:36.020 Cust'orta non fuet timoria. 00:07:36.420 --> 00:07:38.505 Su corpus interu fuet agitau. 00:07:38.505 --> 00:07:40.340 E me-is cincu dis a pustis 00:07:40.340 --> 00:07:44.199 seu abarrau svenniu in su letu circhendi de non morri. 00:07:44.199 --> 00:07:48.379 Sa conca abruxiàt de calentura a prus de 40° po sa malaria. 00:07:48.390 --> 00:07:51.600 E candu mi ndi scidamu, totu su chi pentzamu fuent is thromes. 00:07:51.600 --> 00:07:53.940 Pentzamu: "Ita ndi bollu fai de sa vida mia?" 00:07:53.940 --> 00:07:56.380 A s'acabada, sa noti a innantis de fai 21 annus, 00:07:56.380 --> 00:07:58.030 a iscidu, 00:07:58.030 --> 00:07:59.639 apu cumprendiu: 00:07:59.639 --> 00:08:02.100 cussu sintzuleddu, 00:08:02.620 --> 00:08:05.020 Anopheles stephensi, 00:08:05.280 --> 00:08:06.610 cussu sintzuleddu 00:08:06.610 --> 00:08:08.390 chi pesat prus pagu de 5 microgramus, 00:08:08.390 --> 00:08:09.810 mancu una perdixedd'e sali, 00:08:09.810 --> 00:08:12.780 chi cussu sintzuleddu podiat acapotai un omini de 80 chilus, 00:08:12.780 --> 00:08:14.860 cussa fuet sa criptonite mia. 00:08:14.860 --> 00:08:17.150 Ma poi apu pentzau ca no, non est su sintzulu, 00:08:17.150 --> 00:08:19.480 est su parassiteddu a intru de su sintzulu 00:08:19.480 --> 00:08:23.160 Plasmodium falciparum, chi bocit a prus de 1 milioni de personas a s'annu. 00:08:23.509 --> 00:08:25.999 Ma poi apu pentzau ca no, est fintzas prus piticu, 00:08:25.999 --> 00:08:28.550 ma a mei mi pariat aici prus mannu. 00:08:28.550 --> 00:08:29.540 Apu cumprendiu 00:08:29.540 --> 00:08:31.300 ca sa timoria fuet sa criptonite mia, 00:08:31.300 --> 00:08:32.140 su parassita 00:08:32.140 --> 00:08:35.180 chi m'iat cancarau po totu sa vida. 00:08:35.200 --> 00:08:38.120 Labai, ddu at diferentzia tra perigulu e timoria. 00:08:38.120 --> 00:08:39.699 Su perigulu est reali. 00:08:39.990 --> 00:08:42.080 Sa timoria est unu scioberu. 00:08:42.080 --> 00:08:44.309 E apu cumprendiu ca podemu scioberai: 00:08:44.309 --> 00:08:48.180 podemu bivi timendi e morri sballau sa diri e totu, 00:08:49.070 --> 00:08:52.080 o podemu bociri is timorias 00:08:52.080 --> 00:08:56.060 po cumpriri is bisus mius, podemu azardai a bivi sa vida. 00:08:56.680 --> 00:08:59.560 E labai, ddu at cancuna cosa in su essi in punt'e morti 00:08:59.560 --> 00:09:04.160 e essi diaderus acant'e morri chi ti fai bolli bivi sa vida. 00:09:04.180 --> 00:09:07.140 Apu cumprendiu ca totus moreus, ma non totus biveus. 00:09:08.040 --> 00:09:09.890 Est morendi chi biveus. 00:09:09.890 --> 00:09:11.580 Labai, candu s'imparat a morri, 00:09:11.580 --> 00:09:13.070 s'imparat diaderus a bivi. 00:09:13.070 --> 00:09:15.140 Duncas apu detzidiu de cambiai 00:09:15.140 --> 00:09:16.550 sa storia mia sa not'e totu. 00:09:16.915 --> 00:09:18.230 Non bolemu morri. 00:09:18.230 --> 00:09:19.940 E apu nau una preghieredda, 00:09:19.940 --> 00:09:22.230 "Deus, chi mi lassas bivi fintzas a fai 21 annus, 00:09:22.230 --> 00:09:24.674 non lassu prus a sa timoria a mi nai cument'e bivi. 00:09:24.674 --> 00:09:26.520 Apu a bociri a is timorias mias, 00:09:26.520 --> 00:09:29.530 apu a cumpriri is bisus mius, 00:09:29.530 --> 00:09:31.270 bollu cambiai ategiamentu, 00:09:31.270 --> 00:09:33.540 bollu fai una cosa incredibili de sa vida mia, 00:09:33.540 --> 00:09:35.550 bollu agatai sa vocatzioni mia, 00:09:35.550 --> 00:09:38.632 bollu sciri ca s'impossibili non est impossibili". 00:09:38.780 --> 00:09:42.860 Non si nau ca seu biviu in cussa noti, ca ddu bireis a solus. 00:09:42.860 --> 00:09:43.978 (Arrisu) 00:09:43.978 --> 00:09:47.100 Ma in cussa noti apu fatu sa lista de is primus 10 thromes: 00:09:47.100 --> 00:09:50.050 apu detzidiu ca bolemu biri is continentis principalis, 00:09:50.050 --> 00:09:51.820 biri is Seti Maraviglias de su mundu, 00:09:51.820 --> 00:09:53.410 imparai unas cantu linguas, 00:09:53.410 --> 00:09:54.940 bivi in-d'un'isola deserta, 00:09:54.940 --> 00:09:56.480 bivi in-d'una navi in s'oceanu, 00:09:56.480 --> 00:09:58.650 bivi cun is indianus in Amazonia, 00:09:58.650 --> 00:10:01.210 lompi a pitzus de su monti prus artu de sa Svetzia, 00:10:01.210 --> 00:10:03.180 biri su monti Everest a mengianeddu, 00:10:03.190 --> 00:10:05.390 traballai in sa musica in Nashville, 00:10:05.400 --> 00:10:07.060 bolemu traballai in-d'unu circu 00:10:07.080 --> 00:10:09.120 e ndi bolemu sartai de un aparechiu. 00:10:09.120 --> 00:10:12.380 Me-is 20 annus sighentis apu fatu sa prus parti de cussus thormes. 00:10:12.390 --> 00:10:14.650 Dognia borta chi ndi scancellamu unu de sa lista 00:10:14.650 --> 00:10:18.190 nd'aciungemu aterus 5 o 10 e sa lista cresciat. 00:10:18.800 --> 00:10:23.310 Po is set'annus sighentis apu biviu in-d'un'isola de is Bahamas, 00:10:23.320 --> 00:10:25.360 po casi set'annus, 00:10:25.370 --> 00:10:27.274 in-d'una domita de palla, 00:10:29.480 --> 00:10:33.820 pischendi piscicanis e papendi pistinaga, a solu in s'isola, 00:10:33.820 --> 00:10:36.249 a mudandas, 00:10:36.680 --> 00:10:39.160 e apu imparau a nadai cun is piscicanis. 00:10:39.160 --> 00:10:40.980 E de ingunis seu andau a Messicu, 00:10:40.980 --> 00:10:45.220 e poi a su flumini Amazonas in Equador, 00:10:45.241 --> 00:10:48.100 Pujo Pongo Ecuador, apu biviu cun-d'una tribù innias 00:10:48.100 --> 00:10:52.180 e a pagu a pagu mi seu fatu prus forti cun in thromes cosa mia. 00:10:52.180 --> 00:10:55.100 Seu andau a Nashville po sa musica, e a pustis in Svezia, 00:10:55.110 --> 00:10:57.870 in Stocolma, ingunis puru po sa musica, 00:10:57.870 --> 00:11:01.920 e seu lompiu a pitzus de monti Kebnekaise in su Circulu Articu. 00:11:03.300 --> 00:11:04.810 Apu imparau a fai su palliaciu, 00:11:04.810 --> 00:11:05.860 giugus de prestigiu 00:11:05.860 --> 00:11:07.480 e a caminai cun is trampulus, 00:11:07.480 --> 00:11:10.440 a imperai su monociclu, a papai fogu e a papai imbirdi. 00:11:10.450 --> 00:11:14.110 In su 1997 apu scipiu ca ci fuenta sceti una dexina de ingurtidoris de ispadas 00:11:14.110 --> 00:11:15.350 e apu nau: "Ddu depu fai!" 00:11:15.350 --> 00:11:18.360 Apu connotu unu ingurtidori de ispadas e apu domandau cuntzillu. 00:11:18.360 --> 00:11:20.190 M'at nau "Ti dongu duus cuntzillus. 00:11:20.190 --> 00:11:21.926 Unu: est perigulosu meda, 00:11:21.926 --> 00:11:23.948 cancunu est mortu fendiddu. 00:11:23.948 --> 00:11:24.953 Duus: 00:11:24.953 --> 00:11:26.206 Lassa perdi!" 00:11:26.206 --> 00:11:27.530 (Arrisu) 00:11:27.530 --> 00:11:29.940 E aici dd'at acabàt in sa lista mia dei is thromes. 00:11:30.440 --> 00:11:33.320 Mi seu allenau, 10-12 bortas a sa diri, dognia diri, 00:11:33.660 --> 00:11:35.210 po cuatr'annus. 00:11:35.210 --> 00:11:36.709 Contaìddas... 00:11:36.709 --> 00:11:40.020 4 x 365 (x 12) 00:11:40.020 --> 00:11:42.360 Lompeus a giai 13 mila scumprobus fallius 00:11:42.360 --> 00:11:46.000 fintzas a chi tanti sa primu ispada m'est intrada in su guturu in su 2001. 00:11:46.002 --> 00:11:47.630 Intzas mi seu donau un throme: 00:11:47.630 --> 00:11:50.980 de essi su prus spertu de su mundu de ingurti ispadas. 00:11:50.980 --> 00:11:53.820 Apu circau dognia libru, o articulu de giornali, 00:11:53.820 --> 00:11:57.670 dogna relatzioni medica, apu studiau fisiologia e anatomia, 00:11:57.676 --> 00:11:59.719 apu chistionau cun dotoris e inferimieras, 00:11:59.719 --> 00:12:01.470 atobiau totus is ingurtidoris a pari 00:12:01.470 --> 00:12:04.250 in s'assotziu internatzionali de is ingurtidoris de ispadas 00:12:04.250 --> 00:12:06.360 e traballau po duus annus a sa ricerca medica 00:12:06.360 --> 00:12:08.790 a pitzus de ingurti ispadas e is efetus collateralis 00:12:08.790 --> 00:12:10.980 chi ant publicau in su British Medical Journal. 00:12:10.980 --> 00:12:11.840 (Arrisu) 00:12:11.840 --> 00:12:12.940 Gratzias. 00:12:12.960 --> 00:12:17.748 (Tzarracamanus) 00:12:18.200 --> 00:12:21.570 E apu imparau cosas spantosas a pitzus de ingurti ispadas. 00:12:21.571 --> 00:12:25.260 Cosas chi non eis mai pentzau, scumitu, ma nc'eis a pentzai de oi innantis. 00:12:25.260 --> 00:12:28.550 Sa prossima borta chi seis seghendi sa petza cun su guarteddu, 00:12:28.550 --> 00:12:31.759 o un'ispada, in sa bisteca, eis a pentzai a-i custu... NOTE Paragraph 00:12:34.007 --> 00:12:36.729 Apu scipiu c'a ingurti ispadas ant cumentzau in India, 00:12:36.729 --> 00:12:39.889 propiu in su logu a ca dd'emu biu primu borta a piciocheddu, 00:12:39.889 --> 00:12:42.290 casi 4 mila annus fait, in su 2000 AC. 00:12:42.290 --> 00:12:45.580 Is ingurtidoris de ispadas ddus ant imperaus me-is urtimus 150 annus, 00:12:45.590 --> 00:12:47.460 in sa scientza e in sa mexina 00:12:47.480 --> 00:12:51.160 po agiudai a fai s'endoscopiu cirdinu in 1868 00:12:51.160 --> 00:12:53.870 de Adolf Kussmaul in Freiburg, Germania. 00:12:53.880 --> 00:12:56.639 In su 1906, s'eletrocardiograma in Galles, 00:12:56.639 --> 00:13:00.240 po studiai is problemas de ingurtimentu e digestioni, 00:13:00.240 --> 00:13:01.860 broncoscopias, cosas aici. 00:13:01.860 --> 00:13:03.840 Ma me-is urtimus 150 annus 00:13:03.840 --> 00:13:07.860 scireus de centenas de feridaus e dexinas de mortus... 00:13:07.880 --> 00:13:14.560 Custu est s'endoscopiu cirdinu inventau de Adolf Kussmaul. 00:13:14.740 --> 00:13:18.679 Ma esu iscobertu ca ci funti istetius 29 mortus me-is urtimus 150 annus 00:13:18.679 --> 00:13:22.462 contenti s'ingurtidori chi a Londra s'est puntu su coru cun s'ispada. 00:13:23.142 --> 00:13:26.140 Eus puru imparau ca ci funti de 3 a 8 feridas gravis 00:13:26.140 --> 00:13:27.780 dognia annu. 00:13:27.780 --> 00:13:29.880 Ddu sciu poita mi tzerriant. 00:13:29.880 --> 00:13:31.220 De pagu m'ant tzerriau duus, 00:13:31.220 --> 00:13:33.930 unu de Svezia e unu de Orlando, me-is urtimas cidas, 00:13:33.930 --> 00:13:37.019 ingurtidori de ispadas chi dd'ant acabada in su spidali. 00:13:37.019 --> 00:13:38.769 Duncas est perigulosu meda. 00:13:38.769 --> 00:13:41.769 S'atera cosa chi apu scipiu est ca a imparai a ingurti ispadas 00:13:41.769 --> 00:13:44.320 ci bolint de 2 a 10 annus 00:13:44.320 --> 00:13:45.610 po genti meda. 00:13:45.610 --> 00:13:48.020 Ma sa cosa prus spantosa chi apu imparau 00:13:48.020 --> 00:13:51.440 est ca is ingurtidoris de ispadas imparant a fai s'impossibili. 00:13:51.460 --> 00:13:53.500 E si nau unu segretu: 00:13:53.520 --> 00:13:57.580 no si punteis a su 99,9% chi est s'impossibili. 00:13:57.580 --> 00:14:02.030 Puntaisiri a su 0.1% chi est su possibili e pentzai a cumenti ddu fai possibili. 00:14:02.817 --> 00:14:06.140 Fadeisiri portai in sa conca de unu ingurtidori de ispadas. 00:14:06.140 --> 00:14:09.719 Po ingurti un'ispada serbit meditatzioni de sa menti a pitzus de sa materia, 00:14:09.719 --> 00:14:12.270 concentraztioni acutza, precisioni esata 00:14:12.270 --> 00:14:15.730 po assolai is organus de a intru e binci is riflessus otomaticus, 00:14:15.730 --> 00:14:20.430 cun su rinfortzu de is sinapsis cerebralis e sa memoria arrepitia de is musculus 00:14:20.450 --> 00:14:23.720 provendinci cun atentzioni prus de 10 mila bortas. 00:14:24.020 --> 00:14:28.090 Fadeisiri portai in su corpus de unu ingurtidori de ispadas. 00:14:28.310 --> 00:14:30.130 Po ingurti un'ispada 00:14:30.130 --> 00:14:32.080 dda depu fai liscinai in sa lingua, 00:14:32.080 --> 00:14:34.820 firmai su riflessu de su guturu in s'ingurtidroxu de susu, 00:14:34.820 --> 00:14:37.740 girai a 90 gradus a basciu de s'epiglotidi, 00:14:38.240 --> 00:14:41.040 passai in sa valvula in s'ingurtidroxu de susu, 00:14:41.060 --> 00:14:42.600 firmai su riflessu peristalticu, 00:14:42.600 --> 00:14:44.890 fai liscinai sa lama in su stampu de is piturras, 00:14:44.890 --> 00:14:46.080 in mesu a is prumonis. 00:14:46.080 --> 00:14:48.349 A custu puntu 00:14:48.399 --> 00:14:50.389 depu stesiai unu pagu su coru. 00:14:50.389 --> 00:14:51.720 Chi castiais beni, 00:14:51.720 --> 00:14:53.860 podeis biri su coru batendi cun s'ispada 00:14:53.860 --> 00:14:55.859 poita est acotzada a su coru, 00:14:55.859 --> 00:14:58.769 cun pagu prus de 1 millimetru de esofagu in mesu. 00:14:58.769 --> 00:15:00.580 Non est cosa chi podis sceti fai biri. 00:15:00.580 --> 00:15:02.710 Poi depis passai s'ossu de sa piturra, 00:15:02.710 --> 00:15:05.810 intrai de sa valvula de su stogumu firmendi su riflessu otomaticu 00:15:05.810 --> 00:15:08.910 e intrai fintzas a s'intestinu. 00:15:08.910 --> 00:15:09.810 Una passillada. 00:15:09.810 --> 00:15:10.930 (Arrisu) 00:15:10.930 --> 00:15:12.880 Chi lompu prus a basciu 00:15:12.880 --> 00:15:17.720 dd'acabbu a is tubas de Fallopiu (olandesu) tubas de Fallopiu. 00:15:17.720 --> 00:15:20.980 Ominis, ddu podeis preguntai a is pobiddas prus a tardi... 00:15:22.160 --> 00:15:23.900 Sa genti mi preguntat, mi narat 00:15:23.900 --> 00:15:26.740 "Ddu-i serbit alientu meda po atriviri sa vida tua, 00:15:26.740 --> 00:15:28.800 po stesiai su coru e ingurti un'ispada". 00:15:28.800 --> 00:15:30.610 No. Su chi serbit alientu diaderus est 00:15:30.610 --> 00:15:33.340 chi su pipiu spantau, bregungiosu, marrìu e bonu a nudda 00:15:33.340 --> 00:15:35.620 atrivit su fallimentu e s'arrefudu, 00:15:35.620 --> 00:15:37.040 oberrat su coru, 00:15:37.040 --> 00:15:38.240 alloghit s'orgogliu 00:15:38.240 --> 00:15:41.060 e abarrit innoi anant'e genti strangia 00:15:41.060 --> 00:15:43.670 po si nai sa storia de sa timoria e is bisus cosa mia 00:15:43.680 --> 00:15:47.580 e atriviri de ndi caciai is frisciuras, simbolicamenti e po diaderus. 00:15:48.280 --> 00:15:49.450 Labai... Gratzias. 00:15:49.450 --> 00:15:53.820 (Tzarracamanus) 00:15:53.850 --> 00:15:56.250 Labai, sa cosa prus spantosa 00:15:56.250 --> 00:15:58.650 est ca apu sempri bofiu bivi una vida significativa 00:15:58.650 --> 00:15:59.780 e imoi seu fendiddu. 00:15:59.780 --> 00:16:02.880 Ma sa cosa prus significativa non est ca potzu ingurti 00:16:02.880 --> 00:16:05.170 21 ispadas totu a un'orta, 00:16:07.600 --> 00:16:10.880 o a sut'e acqua in-d'una piscina cun 88 piscicanis e mantas farenosas, 00:16:10.880 --> 00:16:12.377 po su libru "No dd'eis a crei", 00:16:13.840 --> 00:16:17.600 o calentadas a 800 gradus po is "Superominis" de Stan Lee 00:16:17.610 --> 00:16:19.520 po essi "s'Omini de Aciargiu", 00:16:19.520 --> 00:16:21.574 arrori, gei fuet calenti! 00:16:22.430 --> 00:16:25.050 O a tirai una machina cun s'ispada po "No dd'eis a crei" 00:16:25.050 --> 00:16:26.350 o su Guinness de is record, 00:16:26.350 --> 00:16:28.820 o arribai a sa finali de America's Got Talent, 00:16:28.820 --> 00:16:31.540 o binci su premiu Ig Nobel po sa Mexina in su 2007. 00:16:31.550 --> 00:16:33.870 No, non funti custas is cosas significativas. 00:16:33.870 --> 00:16:36.350 Custu est su chi pentzat sa genti. No, non est custu. 00:16:36.350 --> 00:16:37.800 Sa cosa prus significativa 00:16:37.800 --> 00:16:40.750 est ca Deus hat pigau cussu pipiu spantau, bregungiosu e marrìu 00:16:40.750 --> 00:16:42.170 chi timiat a is logus artus, 00:16:42.170 --> 00:16:43.890 chi timiat a s'acua e is piscicanis, 00:16:43.890 --> 00:16:46.440 dotoris e infermieras, aguglias e cosas acutzas, 00:16:46.440 --> 00:16:47.640 a chistionai a sa genti, 00:16:47.640 --> 00:16:49.750 e imoi m'at postu a girai su mundu 00:16:49.750 --> 00:16:51.320 bolendi a 10.000 metrus de terra, 00:16:51.320 --> 00:16:53.890 ingurtendi cosas acutzas a sut'e acua cun is piscicanis 00:16:53.890 --> 00:16:57.510 e chistionendi cun dotoris e infermieras e publicus cumen'ta bosatrus. 00:16:57.510 --> 00:16:59.580 Custa est sa cosa prus spantosa po mei. 00:16:59.580 --> 00:17:01.450 Apu sempri bofiu fai s'impossibili... 00:17:01.450 --> 00:17:02.380 Graztias. 00:17:02.380 --> 00:17:03.760 (Tzarracamanus) 00:17:03.760 --> 00:17:05.220 Graztias. 00:17:05.660 --> 00:17:09.040 (Tzarracamanus) 00:17:09.700 --> 00:17:12.569 Apu sempri bofiu fai s'impossibili e imoi seu fendiddu. 00:17:12.569 --> 00:17:15.858 Apu sempri bofiu fai cosas significativas e cambiai su mundu 00:17:15.858 --> 00:17:16.899 e imoi seu fendiddu. 00:17:16.899 --> 00:17:19.819 Apu sempri bofiu bolai in su mundu po fai cosas de superomini 00:17:19.819 --> 00:17:21.379 po salvai vidas e seu fendiddu. 00:17:21.379 --> 00:17:22.720 Dda scireis una cosa? 00:17:22.720 --> 00:17:25.569 Ddu-i est ancora un arrogheddu de su bisu de cussu pipieddu 00:17:25.569 --> 00:17:27.291 in fundu in fundu. 00:17:30.320 --> 00:17:36.197 (Arrisu) (Tzarracamanus) 00:17:37.000 --> 00:17:40.240 Labai, apu sempri bofiu agatai sa vocatzioni e s'iscopu cosa mia 00:17:40.270 --> 00:17:41.530 e imoi ddus apu agataus. 00:17:41.540 --> 00:17:42.920 Ma intzetai una cosa? 00:17:42.920 --> 00:17:46.230 Non est me-is ispadas, cussu chi pentzais, me-is fortzas cosa mia. 00:17:46.230 --> 00:17:48.510 Est propiu in sa debilesa, me-is fueddus. 00:17:48.510 --> 00:17:51.220 Sa vocatzioni e s'iscopu cosa mia funt a cambiai su mundu, 00:17:51.220 --> 00:17:52.390 scorriendi sa timoria, 00:17:52.390 --> 00:17:55.070 a ispada a ispada, a fueddu a fueddu, 00:17:55.070 --> 00:17:57.530 a guarteddu a guarteddu, a vida a vida, 00:17:57.540 --> 00:17:59.700 po ispirai sa genti a essi supererois 00:17:59.700 --> 00:18:02.030 e a fai s'impossibili in sa vida insoru. 00:18:02.040 --> 00:18:04.730 S'iscopu miu est a agiudai is aterus a agatai s'insoru. 00:18:04.730 --> 00:18:05.680 Cali est su de tui? 00:18:05.680 --> 00:18:06.960 Ita iscopu tenis? 00:18:06.960 --> 00:18:08.960 Poita t'ant postu innoi? 00:18:09.260 --> 00:18:12.140 Pentzu ca teneus totus sa vocatzioni a essi supererois. 00:18:12.160 --> 00:18:14.260 Ita superpoderi tenis? 00:18:14.560 --> 00:18:17.990 In-d'una popolatzioni de prus de 7 miliardus de personas 00:18:17.990 --> 00:18:20.250 non ddu-i at nimancu 30 ingurtidoris de ispadas 00:18:20.250 --> 00:18:21.581 in su mundu in di' de oi, 00:18:21.581 --> 00:18:22.940 ma ddu at scetu unu de tui. 00:18:22.940 --> 00:18:24.070 Ses unicu. 00:18:24.070 --> 00:18:25.540 Ita storia tenis? 00:18:25.540 --> 00:18:27.760 Ita ti fai diversu de is aterus? 00:18:27.760 --> 00:18:29.180 Conta sa storia cosa tua, 00:18:29.180 --> 00:18:31.851 mancai a boxi bascia e tremi tremi. 00:18:31.851 --> 00:18:32.830 Ita thromes tenis? 00:18:32.830 --> 00:18:35.880 Chi podiast fai dognia cosa, essi chini bolis, andai a ca bolis, 00:18:35.880 --> 00:18:37.560 ita iast a fai? Innui iast a andai? 00:18:37.560 --> 00:18:38.480 Ita iast a fai? 00:18:38.480 --> 00:18:40.250 Ita bolis fai de sa vida tua? 00:18:40.250 --> 00:18:41.760 Cali funt is bisus prus mannus? 00:18:41.760 --> 00:18:44.450 Cali fuent is bisus tuus a piciocheddu? Pentzanci. 00:18:44.450 --> 00:18:46.240 Non fuet custu, a no? 00:18:46.483 --> 00:18:47.960 Cali fuent is bisus prus macus 00:18:47.960 --> 00:18:50.450 chi ti pariant istranus o misteriosus? 00:18:50.450 --> 00:18:54.040 Scumitu ca imoi su de tui non ti parit aici istranu, a no? 00:18:55.370 --> 00:18:57.050 Ita est s'ispada cosa tua? 00:18:57.050 --> 00:18:58.860 Dogni unu de bosatrus tenit un'ispada, 00:18:58.860 --> 00:19:00.600 una lama dopia de timorias e bisus. 00:19:00.600 --> 00:19:03.520 Ingurti s'ispada tua, calisisiat. 00:19:03.890 --> 00:19:05.870 Sighei is bisus, sinnioras e sinnioris, 00:19:05.870 --> 00:19:08.900 est sempri tempus de essi su chi bolestis essi. 00:19:09.720 --> 00:19:12.920 Po cussus bagheris cun sa bocia, cussus pipius chi pentzànt 00:19:12.920 --> 00:19:15.056 ca non iam'a essi fatu mai s'impossibili, 00:19:15.060 --> 00:19:17.645 tengu una cosa de ddis si nai: 00:19:17.645 --> 00:19:18.921 gratzias. 00:19:18.921 --> 00:19:22.220 Poita chi no fuessit po is prepontentis no emus a tenni supererois. 00:19:23.020 --> 00:19:27.237 Seu innoi po s'amostai ca s'impossibili non est impossibili. 00:19:28.300 --> 00:19:32.310 Labai chi est meda generosu, m'emu a podi morri. 00:19:32.340 --> 00:19:33.720 Speru chi si praxat. 00:19:33.720 --> 00:19:35.260 (Arrisu) 00:19:36.350 --> 00:19:38.700 M'at a serbiri agiudu cun custa. 00:19:46.731 --> 00:19:48.405 Publicu: Duus, tres. 00:19:48.405 --> 00:19:52.100 (Dan Meyer) No, no, no. Mi serbit agiudu cun su contu, de totus, bandat beni? 00:19:52.100 --> 00:19:53.210 (Arrisu) 00:19:53.210 --> 00:19:55.840 Ddus iscireis is fueddus? Contai cun mei. Prontus? 00:19:55.870 --> 00:19:56.964 Unu. 00:19:56.964 --> 00:19:58.150 Duus. 00:19:58.170 --> 00:19:58.980 Tres. 00:19:58.980 --> 00:20:01.020 No, custu est duus, ma ge eis cumprendiu. 00:20:06.760 --> 00:20:07.810 (Publicu) Unu. 00:20:07.840 --> 00:20:08.800 Duus. 00:20:08.800 --> 00:20:10.010 Tres. 00:20:11.260 --> 00:20:13.280 (Asubentendi) 00:20:14.360 --> 00:20:15.940 (Tzarracamanus) 00:20:16.251 --> 00:20:17.450 (Dan Meyer) Eja! 00:20:17.450 --> 00:20:23.100 (Tzarracamanus) (Aclamu) 00:20:23.100 --> 00:20:24.820 Medas gratzias. 00:20:25.450 --> 00:20:28.800 Gratzias, gratzias, gratzias. Gratzias de coru. 00:20:28.800 --> 00:20:31.290 Bollu nai, gratzias de stogumu. 00:20:31.880 --> 00:20:35.020 S'emu nau ca seu beniu a fai s'impossibili e dd'apu fatu. 00:20:35.030 --> 00:20:37.790 Ma custu non fuet s'impossibili. Ddu fatzu dognia diri. 00:20:37.800 --> 00:20:42.840 S'impossibili fuet po cussu pipiu spantau, bregungiosu, marrìu a binci sa timoria, 00:20:42.840 --> 00:20:44.600 a essi innoi in su palcu de su TEDx 00:20:44.600 --> 00:20:47.100 a cambiai su mundu, a fueddu a fueddu, 00:20:47.100 --> 00:20:49.080 a ispada a ispada, a vida a vida. 00:20:49.080 --> 00:20:52.060 Chi s'apu fatu pentzai un-d'una manera noa o s'apu fatu crei 00:20:52.060 --> 00:20:54.460 ca s'impossibili non est impossibili, 00:20:54.460 --> 00:20:58.090 chi s'apu fatu cumprendi ca podeis fai s'impossibili in sa vida, 00:20:58.090 --> 00:21:01.090 intzas apu fatu su traballu miu e su de bosatrus cumentzat imoi. 00:21:01.090 --> 00:21:04.100 Sighei a bisai. Sighei a crei. 00:21:04.820 --> 00:21:06.350 Gratzias po m'essi cretiu 00:21:06.350 --> 00:21:08.310 e gratzias po essi agiudau a su bisu miu. 00:21:08.310 --> 00:21:09.550 Un arregalu po bosatrus: 00:21:09.550 --> 00:21:11.486 S'impossibili non est... 00:21:11.486 --> 00:21:12.920 (Publicu) Impossibili. 00:21:12.920 --> 00:21:15.090 Istrada longa, parti de s'arregalu. 00:21:15.100 --> 00:21:19.560 (Tzarracamanus) 00:21:19.560 --> 00:21:21.050 Gratzias. 00:21:21.060 --> 00:21:25.360 (Tzarracamanus) 00:21:25.580 --> 00:21:27.560 (Aclamu) 00:21:27.780 --> 00:21:30.240 (presentadori) Gratzias, Dan Meyer!