Gratzias.
In su tempus antigu in India ddui biviat
unu Marajà chi po su compleannu suu
iat fatu una lei chi totus is capus
ddi depiant portai un arregalu de rei.
Cancunu ddi portàt sedas finas,
aterus ddi portànt ispadas pretziosas,
cancun portàt oru.
S'urtimu de sa fila fuet
unu beciteddu frunziu
lompiu de bidda sua acant'e mari
in d'unu biaji de medas dis.
E su fillu de su rei ddi prenguntat
"Ita regalu ses portendi a su rei?"
E su beciteddu abellu abellu
operrit sa manu po amostai
una cociula bellissima, totu amurada,
groga, arrubia e asula.
E su fill'e su rei narat:
"Non est arregalu de rei!
It'arratz'e arregalu est custu?"
Su beciteddu pesat is ogus abellu
e ddi narat:
"Istrada longa, parti de s'arregalu".
(Arrisu)
Fra pagu si dongu un arregalu,
un arregalu chi creu siat
un arregalu de spainai.
Ma prima de si dd'onai, si bollu portai
in s'istrada longa cosa mia.
Cument'a medas de bosatrus
apu cumentzau a bivi a pipieddu.
Cantus de bosatrus
esi cumentzau a bivi a pipius?
Nascius giovunus?
Sa metadi... andat beni.
(Arrisu)
E is atrus? Seis nascius becius?
Ih, emu a bolli connosci
a mama de bosatrus!
Po nai de s'impossibili!
A pipieddu fuemu incantau
de su fai s'impossibili.
Oi est una di' chi fuemu apetendi
de annus medas,
poita oi est sa diri chi apu a provai
a fai s'impossibili anant'e bosatrus,
innoi in TEDxMaastricht.
Bollu cumentzai
narendisiri cumenti dd'acabat:
s'apu a amostai
ca s'impossibili non est impossibili.
E apu a acabai donendisiri
un arregalu chi depeis spainai:
s'apu a amostai ca podeis
fai s'impossibili in sa vida de bosatrus.
In s'istrada po fai s'impossibili
apu iscobertu ca ddu-i at
duas cosas universalis
in sa genti de totu su mundu.
Totus timint
e totus tenint bisus.
In s'istrada po fai s'impossibili
apu iscobertu ca ddu-i at tres cosas
chi apu fatu me-is annus
chi m'ant fatu fai s'impossibili:
Dodgeball, o cumenti si narat
sa bocia a brincu,
Superman
e su sintzulu.
Labai is fueddus mius principalis.
Imoi scireis poita fatzu
s'impossibili in sa vida mia.
E aici si portu in su biaxi cosa mia,
s'istrada longa,
de sa timoria a is bisus,
de is fueddus a is ispadas,
de sa bocia a brincu
a Superman
e a su sintzulu.
E speru de s'amostai
cumenti podeis
fai s'impossibili in sa vida.
Su 4 de su mes'e ladamini, in su 2007.
Tenemu su coru in buca
e is cambas tremi tremi
artziendi a su palcu
de su Teatru Sanders
in s'universidadi de Harvard
po nd'arretirai
su premiu Ig Nobel de sa Mexina de su 2007
po una publicatzioni de ricerca
c'apu iscritu cun aterus
intitulada "Ingurti ispadas...
...e is efetus colateralis".
(Arrisu)
Dd'iat publicau unu giornaleddu
chi no emu mai ligiu prima,
su British Medical Journal.
E po mei fuet unu bisu impossibili
chi si cumpriat,
una sorpresa inabetada
po unu cument'a mei,
un onori chi non m'apu a scaresci mai.
Ma non fuet sa parti
prus memorabili de sa vida mia.
Su 4 de su mes'e ladamini, in su 1967,
custu pipiu spantau, bregungiosu,
marrìu e bonu a nudda
timiat tropus cosas.
Prontu a artziai a su palcu,
su coru currendi,
is cambas tremendi.
Candu at obertu sa buca po chistionai
is fueddus non ndi funt bessius.
Est abarrau strantaxiu, prangendi.
Sa sprama dd'at cancarau,
cirdinu de timoria.
Custu pipiu spantau, bregungiosu,
marrìu e bonu a nudda
timiat a tropus cosas.
Timiat a su scuriu,
a is logus artus,
a is mariafarrancas e is serpentis.
Mariafarrancas e serpentis ndi timeis?
Eja, cancunu ddus timit...
Timiat a s'acua e a is piscicanis...
Timiat a is dotoris,
is infermieras e is dentistas,
a is aguglias e a is trapanus
e a is cosas acutzas.
Ma prus de totu, timiat
a sa genti.
Su pipiu spantau, bregungiosu,
marrìu e bonu a nudda
fuemu deu.
Timemu a sbagliai e a essi arrefudau,
s'autostima bascia,
su cumplessu de inferioridadi,
e una cosa chi mancu connoscemus intzas,
sa fobia sotziali.
Po tanti chi femu timorosu, is bagheris
mi piganta in giru e m'arropanta.
Arriianta e mi ponianta allomingius,
non mi lassanta mai giogai
a is gioghixeddus insoru.
Ci fuet sceti unu giogu
chi mi fadianta fai...
sa bocia a brincu.
E non sciremu mancu giogai.
Mi ponianta allomingius,
e castiamu cussas bocias arrubias
chi mi bollanta a razu in faci,
bou, bou, bou.
M'arregodu meda dis
torrendi a domu de iscola,
sa faci arubia mi incresciat,
is origas arrubias inzrumiànt.
Is ogus abruxànt de lagrimas
e is fueddus insoru
m'abruxànt me-is origas.
Su chi at nau
"Bastoni e perdas m'ant a segai is ossus,
ma is fueddus non m'ant mai ingolli".
Est una faula.
Is fueddus segant che guarteddu.
Is fueddus pungint che arrasoja.
Is fueddus podint ferri aici a fundu
ca is feridas non si bint.
E duncas timemu.
E is fueddus fuent is nemigus peus.
E est ancora diaici.
Ma tengu bisus puru.
Torramu a domu e mi cuamu
a intru de is giornaleddus de Superman
e me-is librus de Superman
e mi bisamu de essi unu supereroi
cument'a Superman.
Bolemu lutai po sa beridadi
e sa giustitzia,
contras a is prepotentis
e a sa criptonite,
bolemu bollai in totu su mundu
fendi cosas chi sarvant is vidas.
Ma mi praxiant puru cosas realis.
Tenemu unu libru de is record
e su libru "No dd'eis a crei".
Cancunu at ligiu custus librus?
Mi praxìant meda!
Ddu-i fuet genti fendi cosas realis.
E apu nau, dd'ollu fai deu puru.
Chi is bagheris non mi lassant
a giogai a is giogus insoru,
bollu fai magias realis, cosas realis.
Bollu fai cancuna cosa importanti
chi is bagheris non podint fai.
Bollu agatai sa vocatzioni mia,
bollu sciri ca sa vida mia tenit sensu,
bollu fai cosas incredibilis
chi càmbiant su mundu.
Bollu amostai ca s'impossibili
non est impossibili.
Baxei a innantis de 10 annus -
una cida prima de fai 21 anus.
Duas cosas in-d'una diri
m'ant cambiau sa vida po sempri.
Bivemu in Tamil Nadu, in India,
fuemu unu missionariu,
e su maistu, s'amigu miu m'at preguntau,
"Thromes ndi tenis, Daniel?"
E deu, "Thormes?
E ita funt custus thromes?"
E issu, "Is thromes funt
is iscopus principalis de sa vida".
Funt sa cumbinatzioni de bisus e iscopus.
Ita chi podiast
fai totu su chi bolis o andai
innui totu bolis andai
o essi totu su chi bolis essi,
innui iast'a andai?
Chini iast'a essi?
E deu, "Non ddu potzu fai, timu!
Timu cosas medas!"
A su noti apu portau su letu de arrosu
in crobertura,
mi seu crocau a-suta de is istellas
e apu castiau is tzurrundeddus
chi cassànt is sintzulus.
Arrennescemu a pentzai sceti
a is thromes, bisus e iscopus,
e a is bagheris cun sa bocia a brincu.
A pustis de pagu oras mi ndi seu scidau.
Su coru curriat e is cambas tremiant.
Cust'orta non fuet timoria.
Su corpus interu fuet agitau.
E me-is cincu dis a pustis
seu abarrau svenniu in su letu
circhendi de non morri.
Sa conca abruxiàt de calentura
a prus de 40° po sa malaria.
E candu mi ndi scidamu,
totu su chi pentzamu fuent is thromes.
Pentzamu: "Ita ndi bollu fai
de sa vida mia?"
A s'acabada, sa noti a innantis
de fai 21 annus,
a iscidu,
apu cumprendiu:
cussu sintzuleddu,
Anopheles stephensi,
cussu sintzuleddu
chi pesat prus pagu de 5 microgramus,
mancu una perdixedd'e sali,
chi cussu sintzuleddu podiat acapotai
un omini de 80 chilus,
cussa fuet sa criptonite mia.
Ma poi apu pentzau ca no,
non est su sintzulu,
est su parassiteddu a intru de su sintzulu
Plasmodium falciparum, chi bocit
a prus de 1 milioni de personas a s'annu.
Ma poi apu pentzau ca no,
est fintzas prus piticu,
ma a mei mi pariat aici prus mannu.
Apu cumprendiu
ca sa timoria fuet sa criptonite mia,
su parassita
chi m'iat cancarau po totu sa vida.
Labai, ddu at diferentzia
tra perigulu e timoria.
Su perigulu est reali.
Sa timoria est unu scioberu.
E apu cumprendiu ca podemu scioberai:
podemu bivi timendi
e morri sballau sa diri e totu,
o podemu bociri is timorias
po cumpriri is bisus mius,
podemu azardai a bivi sa vida.
E labai, ddu at cancuna cosa
in su essi in punt'e morti
e essi diaderus acant'e morri
chi ti fai bolli bivi sa vida.
Apu cumprendiu ca totus moreus,
ma non totus biveus.
Est morendi chi biveus.
Labai, candu s'imparat a morri,
s'imparat diaderus a bivi.
Duncas apu detzidiu de cambiai
sa storia mia sa not'e totu.
Non bolemu morri.
E apu nau una preghieredda,
"Deus, chi mi lassas bivi
fintzas a fai 21 annus,
non lassu prus a sa timoria
a mi nai cument'e bivi.
Apu a bociri a is timorias mias,
apu a cumpriri is bisus mius,
bollu cambiai ategiamentu,
bollu fai una cosa incredibili
de sa vida mia,
bollu agatai sa vocatzioni mia,
bollu sciri ca s'impossibili
non est impossibili".
Non si nau ca seu biviu in cussa noti,
ca ddu bireis a solus.
(Arrisu)
Ma in cussa noti apu fatu sa lista
de is primus 10 thromes:
apu detzidiu ca bolemu biri
is continentis principalis,
biri is Seti Maraviglias de su mundu,
imparai unas cantu linguas,
bivi in-d'un'isola deserta,
bivi in-d'una navi in s'oceanu,
bivi cun is indianus in Amazonia,
lompi a pitzus de su monti
prus artu de sa Svetzia,
biri su monti Everest a mengianeddu,
traballai in sa musica in Nashville,
bolemu traballai in-d'unu circu
e ndi bolemu sartai de un aparechiu.
Me-is 20 annus sighentis
apu fatu sa prus parti de cussus thormes.
Dognia borta chi ndi scancellamu
unu de sa lista
nd'aciungemu aterus 5 o 10
e sa lista cresciat.
Po is set'annus sighentis apu biviu
in-d'un'isola de is Bahamas,
po casi set'annus,
in-d'una domita de palla,
pischendi piscicanis e papendi pistinaga,
a solu in s'isola,
a mudandas,
e apu imparau a nadai cun is piscicanis.
E de ingunis seu andau a Messicu,
e poi a su flumini Amazonas in Equador,
Pujo Pongo Ecuador,
apu biviu cun-d'una tribù innias
e a pagu a pagu mi seu fatu prus forti
cun in thromes cosa mia.
Seu andau a Nashville po sa musica,
e a pustis in Svezia,
in Stocolma, ingunis puru po sa musica,
e seu lompiu a pitzus de monti Kebnekaise
in su Circulu Articu.
Apu imparau a fai su palliaciu,
giugus de prestigiu
e a caminai cun is trampulus,
a imperai su monociclu,
a papai fogu e a papai imbirdi.
In su 1997 apu scipiu ca ci fuenta sceti
una dexina de ingurtidoris de ispadas
e apu nau: "Ddu depu fai!"
Apu connotu unu ingurtidori de ispadas
e apu domandau cuntzillu.
M'at nau "Ti dongu duus cuntzillus.
Unu: est perigulosu meda,
cancunu est mortu fendiddu.
Duus:
Lassa perdi!"
(Arrisu)
E aici dd'at acabàt
in sa lista mia dei is thromes.
Mi seu allenau, 10-12 bortas a sa diri,
dognia diri,
po cuatr'annus.
Contaìddas...
4 x 365 (x 12)
Lompeus a giai 13 mila scumprobus fallius
fintzas a chi tanti sa primu ispada
m'est intrada in su guturu in su 2001.
Intzas mi seu donau un throme:
de essi su prus spertu de su mundu
de ingurti ispadas.
Apu circau dognia libru,
o articulu de giornali,
dogna relatzioni medica,
apu studiau fisiologia e anatomia,
apu chistionau cun dotoris e inferimieras,
atobiau totus is ingurtidoris a pari
in s'assotziu internatzionali
de is ingurtidoris de ispadas
e traballau po duus annus
a sa ricerca medica
a pitzus de ingurti ispadas
e is efetus collateralis
chi ant publicau
in su British Medical Journal.
(Arrisu)
Gratzias.
(Tzarracamanus)
E apu imparau cosas spantosas
a pitzus de ingurti ispadas.
Cosas chi non eis mai pentzau, scumitu,
ma nc'eis a pentzai de oi innantis.
Sa prossima borta chi seis seghendi
sa petza cun su guarteddu,
o un'ispada, in sa bisteca,
eis a pentzai a-i custu...
Apu scipiu c'a ingurti ispadas
ant cumentzau in India,
propiu in su logu a ca dd'emu biu
primu borta a piciocheddu,
casi 4 mila annus fait, in su 2000 AC.
Is ingurtidoris de ispadas
ddus ant imperaus me-is urtimus 150 annus,
in sa scientza e in sa mexina
po agiudai a fai
s'endoscopiu cirdinu in 1868
de Adolf Kussmaul in Freiburg, Germania.
In su 1906, s'eletrocardiograma in Galles,
po studiai is problemas de ingurtimentu
e digestioni,
broncoscopias, cosas aici.
Ma me-is urtimus 150 annus
scireus de centenas de feridaus
e dexinas de mortus...
Custu est s'endoscopiu cirdinu
inventau de Adolf Kussmaul.
Ma esu iscobertu ca ci funti istetius
29 mortus me-is urtimus 150 annus
contenti s'ingurtidori chi a Londra
s'est puntu su coru cun s'ispada.
Eus puru imparau
ca ci funti de 3 a 8 feridas gravis
dognia annu.
Ddu sciu poita mi tzerriant.
De pagu m'ant tzerriau duus,
unu de Svezia e unu de Orlando,
me-is urtimas cidas,
ingurtidori de ispadas
chi dd'ant acabada in su spidali.
Duncas est perigulosu meda.
S'atera cosa chi apu scipiu
est ca a imparai a ingurti ispadas
ci bolint de 2 a 10 annus
po genti meda.
Ma sa cosa prus spantosa chi apu imparau
est ca is ingurtidoris de ispadas
imparant a fai s'impossibili.
E si nau unu segretu:
no si punteis a su 99,9%
chi est s'impossibili.
Puntaisiri a su 0.1% chi est su possibili
e pentzai a cumenti ddu fai possibili.
Fadeisiri portai in sa conca
de unu ingurtidori de ispadas.
Po ingurti un'ispada serbit meditatzioni
de sa menti a pitzus de sa materia,
concentraztioni acutza, precisioni esata
po assolai is organus de a intru
e binci is riflessus otomaticus,
cun su rinfortzu de is sinapsis cerebralis
e sa memoria arrepitia de is musculus
provendinci cun atentzioni
prus de 10 mila bortas.
Fadeisiri portai in su corpus
de unu ingurtidori de ispadas.
Po ingurti un'ispada
dda depu fai liscinai in sa lingua,
firmai su riflessu de su guturu
in s'ingurtidroxu de susu,
girai a 90 gradus
a basciu de s'epiglotidi,
passai in sa valvula
in s'ingurtidroxu de susu,
firmai su riflessu peristalticu,
fai liscinai sa lama
in su stampu de is piturras,
in mesu a is prumonis.
A custu puntu
depu stesiai unu pagu su coru.
Chi castiais beni,
podeis biri su coru batendi cun s'ispada
poita est acotzada a su coru,
cun pagu prus de 1 millimetru
de esofagu in mesu.
Non est cosa chi podis sceti fai biri.
Poi depis passai s'ossu de sa piturra,
intrai de sa valvula de su stogumu
firmendi su riflessu otomaticu
e intrai fintzas a s'intestinu.
Una passillada.
(Arrisu)
Chi lompu prus a basciu
dd'acabbu a is tubas de Fallopiu
(olandesu) tubas de Fallopiu.
Ominis, ddu podeis preguntai
a is pobiddas prus a tardi...
Sa genti mi preguntat, mi narat
"Ddu-i serbit alientu meda
po atriviri sa vida tua,
po stesiai su coru e ingurti un'ispada".
No. Su chi serbit alientu diaderus est
chi su pipiu spantau, bregungiosu,
marrìu e bonu a nudda
atrivit su fallimentu e s'arrefudu,
oberrat su coru,
alloghit s'orgogliu
e abarrit innoi anant'e genti strangia
po si nai sa storia
de sa timoria e is bisus cosa mia
e atriviri de ndi caciai is frisciuras,
simbolicamenti e po diaderus.
Labai... Gratzias.
(Tzarracamanus)
Labai, sa cosa prus spantosa
est ca apu sempri bofiu bivi
una vida significativa
e imoi seu fendiddu.
Ma sa cosa prus significativa
non est ca potzu ingurti
21 ispadas totu a un'orta,
o a sut'e acqua in-d'una piscina
cun 88 piscicanis e mantas farenosas,
po su libru "No dd'eis a crei",
o calentadas a 800 gradus
po is "Superominis" de Stan Lee
po essi "s'Omini de Aciargiu",
arrori, gei fuet calenti!
O a tirai una machina cun s'ispada
po "No dd'eis a crei"
o su Guinness de is record,
o arribai a sa finali
de America's Got Talent,
o binci su premiu Ig Nobel
po sa Mexina in su 2007.
No, non funti custas
is cosas significativas.
Custu est su chi pentzat sa genti.
No, non est custu.
Sa cosa prus significativa
est ca Deus hat pigau cussu pipiu
spantau, bregungiosu e marrìu
chi timiat a is logus artus,
chi timiat a s'acua e is piscicanis,
dotoris e infermieras,
aguglias e cosas acutzas,
a chistionai a sa genti,
e imoi m'at postu a girai su mundu
bolendi a 10.000 metrus de terra,
ingurtendi cosas acutzas
a sut'e acua cun is piscicanis
e chistionendi cun dotoris e infermieras
e publicus cumen'ta bosatrus.
Custa est sa cosa prus spantosa po mei.
Apu sempri bofiu fai s'impossibili...
Graztias.
(Tzarracamanus)
Graztias.
(Tzarracamanus)
Apu sempri bofiu fai s'impossibili
e imoi seu fendiddu.
Apu sempri bofiu fai cosas significativas
e cambiai su mundu
e imoi seu fendiddu.
Apu sempri bofiu bolai in su mundu
po fai cosas de superomini
po salvai vidas e seu fendiddu.
Dda scireis una cosa?
Ddu-i est ancora un arrogheddu
de su bisu de cussu pipieddu
in fundu in fundu.
(Arrisu) (Tzarracamanus)
Labai, apu sempri bofiu agatai
sa vocatzioni e s'iscopu cosa mia
e imoi ddus apu agataus.
Ma intzetai una cosa?
Non est me-is ispadas, cussu chi pentzais,
me-is fortzas cosa mia.
Est propiu in sa debilesa, me-is fueddus.
Sa vocatzioni e s'iscopu cosa mia
funt a cambiai su mundu,
scorriendi sa timoria,
a ispada a ispada, a fueddu a fueddu,
a guarteddu a guarteddu, a vida a vida,
po ispirai sa genti a essi supererois
e a fai s'impossibili in sa vida insoru.
S'iscopu miu est a agiudai is aterus
a agatai s'insoru.
Cali est su de tui?
Ita iscopu tenis?
Poita t'ant postu innoi?
Pentzu ca teneus totus sa vocatzioni
a essi supererois.
Ita superpoderi tenis?
In-d'una popolatzioni de prus
de 7 miliardus de personas
non ddu-i at nimancu
30 ingurtidoris de ispadas
in su mundu in di' de oi,
ma ddu at scetu unu de tui.
Ses unicu.
Ita storia tenis?
Ita ti fai diversu de is aterus?
Conta sa storia cosa tua,
mancai a boxi bascia e tremi tremi.
Ita thromes tenis?
Chi podiast fai dognia cosa,
essi chini bolis, andai a ca bolis,
ita iast a fai? Innui iast a andai?
Ita iast a fai?
Ita bolis fai de sa vida tua?
Cali funt is bisus prus mannus?
Cali fuent is bisus tuus a piciocheddu?
Pentzanci.
Non fuet custu, a no?
Cali fuent is bisus prus macus
chi ti pariant istranus o misteriosus?
Scumitu ca imoi su de tui non ti parit
aici istranu, a no?
Ita est s'ispada cosa tua?
Dogni unu de bosatrus tenit un'ispada,
una lama dopia de timorias e bisus.
Ingurti s'ispada tua, calisisiat.
Sighei is bisus, sinnioras e sinnioris,
est sempri tempus de essi
su chi bolestis essi.
Po cussus bagheris cun sa bocia,
cussus pipius chi pentzànt
ca non iam'a essi fatu mai s'impossibili,
tengu una cosa de ddis si nai:
gratzias.
Poita chi no fuessit po is prepontentis
no emus a tenni supererois.
Seu innoi po s'amostai
ca s'impossibili non est impossibili.
Labai chi est meda generosu,
m'emu a podi morri.
Speru chi si praxat.
(Arrisu)
M'at a serbiri agiudu cun custa.
Publicu: Duus, tres.
(Dan Meyer) No, no, no. Mi serbit agiudu
cun su contu, de totus, bandat beni?
(Arrisu)
Ddus iscireis is fueddus?
Contai cun mei. Prontus?
Unu.
Duus.
Tres.
No, custu est duus, ma ge eis cumprendiu.
(Publicu) Unu.
Duus.
Tres.
(Asubentendi)
(Tzarracamanus)
(Dan Meyer) Eja!
(Tzarracamanus) (Aclamu)
Medas gratzias.
Gratzias, gratzias, gratzias.
Gratzias de coru.
Bollu nai, gratzias de stogumu.
S'emu nau ca seu beniu a fai s'impossibili
e dd'apu fatu.
Ma custu non fuet s'impossibili.
Ddu fatzu dognia diri.
S'impossibili fuet po cussu pipiu spantau,
bregungiosu, marrìu a binci sa timoria,
a essi innoi in su palcu de su TEDx
a cambiai su mundu, a fueddu a fueddu,
a ispada a ispada, a vida a vida.
Chi s'apu fatu pentzai un-d'una manera noa
o s'apu fatu crei
ca s'impossibili non est impossibili,
chi s'apu fatu cumprendi
ca podeis fai s'impossibili in sa vida,
intzas apu fatu su traballu miu
e su de bosatrus cumentzat imoi.
Sighei a bisai. Sighei a crei.
Gratzias po m'essi cretiu
e gratzias po essi agiudau a su bisu miu.
Un arregalu po bosatrus:
S'impossibili non est...
(Publicu) Impossibili.
Istrada longa, parti de s'arregalu.
(Tzarracamanus)
Gratzias.
(Tzarracamanus)
(Aclamu)
(presentadori) Gratzias, Dan Meyer!