WEBVTT

00:00:08.380 --> 00:00:09.561
Mila esker.

00:00:16.270 --> 00:00:21.200
Bazen errege bat Indian, Maharaja bat, eta
urtebetetzerako dekretu bat zabaldu zuen:

00:00:21.200 --> 00:00:24.380
Buruzagi orok erregearentzako 
opari egokiak ekarri behar zituen.

00:00:24.400 --> 00:00:28.370
Batzuk zeta fina ekarri zuten, 
beste batzuk ezpata zoragarriak,

00:00:28.370 --> 00:00:29.490
beste batzuk, urrea.

00:00:29.490 --> 00:00:32.659
Ilararen amaieran zimurrez beteriko
gizon zahar bat zihoan ohinez,

00:00:32.659 --> 00:00:36.630
bere herrixkatik abiatu eta itsasertzetik 
egun askotako ibilaldia egin zuena.

00:00:36.630 --> 00:00:41.420
Iritsi zenean, erregearen semeak galdetu 
zion "Zer opari duzu Erregearentzat?"

00:00:41.457 --> 00:00:44.750
Eta agureak oso mantso eskua
zabaldu zuen erakusteko

00:00:44.750 --> 00:00:49.600
txirla eder bat, kolore more, 
hori, gorri eta urdinekin.

00:00:50.050 --> 00:00:51.600
Eta Erregearen semeak esan zuen,

00:00:51.600 --> 00:00:54.400
"Hori ez da Erregearentzako opari bat!
Zer opari da hori?"

00:00:54.600 --> 00:00:57.400
Agureak poliki begirada jaso
eta erantzun zion,

00:00:57.590 --> 00:01:00.750
"Ibilbide luzea... opariaren zati."

00:01:01.060 --> 00:01:02.560
(Barreak)

00:01:02.900 --> 00:01:05.970
Une batean,
opari bat emango dizuet,

00:01:05.970 --> 00:01:08.270
nire ustez, zabaltzea
merezi duen opari bat.

00:01:08.290 --> 00:01:11.460
Baina aurrez, utzidazue
nire ibilbide luzea kontatzen.

00:01:12.160 --> 00:01:13.740
Zuetako asko bezala,

00:01:13.740 --> 00:01:15.210
bizitza haurtzaroan hasi nuen.

00:01:15.210 --> 00:01:17.460
Zuetako zenbatek hasi zuten
bizitza haurtzaroan?

00:01:17.460 --> 00:01:18.510
Gazte jaio zineten?

00:01:18.740 --> 00:01:20.500
Zuen erdia edo... ados...

00:01:20.570 --> 00:01:21.590
(Barreak)

00:01:21.820 --> 00:01:24.910
Eta gainontzekoak, zer?
Helduak jaio zineten?

00:01:25.060 --> 00:01:27.640
Ene! Zuen ama ezagutu nahi dut!

00:01:27.820 --> 00:01:29.460
Hori bai ezinezkoa!

00:01:30.560 --> 00:01:34.740
Haurtzaroan, beti erakarri ninduen 
ezinezkoa egiteak.

00:01:35.620 --> 00:01:38.880
Gaurkoa, urte askoz iristeko irrikaz
egon naizen eguna da,

00:01:38.880 --> 00:01:41.000
izan ere, gaur da eguna
saiatuko naizena

00:01:41.020 --> 00:01:43.620
ezinezkoa egiten
zuen begien aurrean,

00:01:43.620 --> 00:01:45.460
hementxe, TEDxMaastricht-en.

00:01:45.800 --> 00:01:48.160
Hasteko, opari bat emango dizuet:

00:01:48.760 --> 00:01:52.330
amaiera kontatuz ikusaraziko dizuet

00:01:52.640 --> 00:01:54.940
ezinezkoa ez dela ezinezko.

00:01:55.300 --> 00:01:58.210
Eta amaitzeko, zabaltzea 
merezi duen opari bat emango dizuet:

00:01:58.210 --> 00:02:01.350
erakutsiko dizuet zuen bizitzan 
ezinezkoa egin dezakezuela.

00:02:02.660 --> 00:02:05.420
Ezinezkoa egiteko nire saiakeran,
aurkitu dut badirela

00:02:05.420 --> 00:02:08.230
munduko jende guztiarentzat
unibertsalak diren bi gauza:

00:02:08.230 --> 00:02:09.870
guztiok ditugu beldurrak,

00:02:09.870 --> 00:02:11.640
eta guztiok ditugu ametsak.

00:02:12.900 --> 00:02:17.560
Ezinezkoa egiteko saiakera horretan,
aurkitu dut badirela hiru gauza

00:02:17.560 --> 00:02:20.100
nire bizitzan zehar egin ditudanak

00:02:20.110 --> 00:02:23.290
eta ezinezkoa egitera eraman nautenak:

00:02:24.200 --> 00:02:26.900
Dodgeball, edo zuentzako "Trefbal",

00:02:27.290 --> 00:02:28.360
Superman,

00:02:28.460 --> 00:02:29.460
eta Eltxoa.

00:02:29.460 --> 00:02:30.710
Nire hiru hitz gakoak.

00:02:30.710 --> 00:02:33.620
Orain badakizue zergatik
egiten dudan ezinezkoa nire bizitzan.

00:02:33.620 --> 00:02:36.220
Beraz, nire bidaia kontatuko
dizuet, ibilaldi luzea

00:02:36.320 --> 00:02:38.680
beldurretatik ametsetara,

00:02:38.740 --> 00:02:40.980
hitzetatik ezpatetara,

00:02:41.160 --> 00:02:42.740
Dodgeballetik

00:02:42.850 --> 00:02:44.020
Supermanera

00:02:44.020 --> 00:02:45.340
eta Eltxora.

00:02:45.800 --> 00:02:47.360
Eta espero dut erakustea

00:02:47.360 --> 00:02:49.900
zuek nola egin dezakezuen
ezinezkoa zuen bizitzan.

00:02:52.480 --> 00:02:54.934
2007ko urriaren 4a.

00:02:55.840 --> 00:02:58.120
Bihotza taupaka,
belaunak dardarka

00:02:58.120 --> 00:02:59.340
taula gainera irtetean,

00:02:59.340 --> 00:03:00.930
Sanders Antzokian,

00:03:01.040 --> 00:03:03.240
Harvard Unibertsitatean,

00:03:03.240 --> 00:03:06.160
2007ko Medikuntzako
Ig Nobel Saria jasotzeko

00:03:06.160 --> 00:03:08.660
elkarlanean idatzitako medikuntza
ikerketa lanagatik.

00:03:08.660 --> 00:03:10.270
Izenburua: "Ezpata irensketa...

00:03:10.420 --> 00:03:11.740
...eta haren ondorioak"

00:03:11.870 --> 00:03:13.275
(Barreak)

00:03:13.840 --> 00:03:17.880
Inoiz irakurri ez nuen aldizkari 
txiki batean argitaratu zen,

00:03:18.460 --> 00:03:20.419
British Medical Journal-ean.

00:03:21.360 --> 00:03:24.740
Eta niretzat, hori ezinezko amets
bat gauzatzea izan zen,

00:03:24.900 --> 00:03:28.120
ustekabekoa izan zen
ni bezalako norbaitentzat,

00:03:28.130 --> 00:03:31.459
inoiz ahaztuko ez dudan ohore bat.

00:03:31.459 --> 00:03:34.539
Baina ez zen nire bizitzako zati
gogoangarriena.

00:03:35.540 --> 00:03:37.640
1967ko urriaren 4ean,

00:03:38.020 --> 00:03:40.260
haur beldurti, lotsati, argal, ahul honek

00:03:41.100 --> 00:03:43.120
beldur ikaragarriak pairatzen zituen.

00:03:43.460 --> 00:03:45.579
Taula gainera irteteko prestatzen zela,

00:03:45.579 --> 00:03:47.234
bihotza taupaka,

00:03:47.500 --> 00:03:49.162
belaunak dardarka.

00:03:49.780 --> 00:03:52.120
Ahoa ireki eta hitz egiten saiatu zen,

00:03:56.490 --> 00:03:58.130
baina ez zen hitzik atera.

00:03:58.130 --> 00:04:00.040
Negarrez dardarka geratu zen.

00:04:00.630 --> 00:04:02.360
Beldurrak zurrunduta geratu zen,

00:04:02.360 --> 00:04:03.760
izuak izoztuta.

00:04:03.960 --> 00:04:06.130
Haur beldurti, lotsati, argal, ahul hark

00:04:06.130 --> 00:04:08.142
beldur itzelak pairatzen zituen.

00:04:08.649 --> 00:04:10.330
Iluntasunari beldurra zion,

00:04:10.520 --> 00:04:11.640
altuerari beldurra,

00:04:11.640 --> 00:04:13.040
armiarma eta sugeei...

00:04:13.040 --> 00:04:15.290
Zuetako norbait armiarma eta sugeen 
beldur da?

00:04:15.290 --> 00:04:16.660
Bai, zuetako batzuk...

00:04:16.660 --> 00:04:19.079
Urari eta marrazoei beldurra zien...

00:04:19.079 --> 00:04:21.939
Sendagileei, erizainei eta dentistei,

00:04:21.939 --> 00:04:24.680
orratzei eta taladroei eta
tresna zorrotzei.

00:04:24.680 --> 00:04:27.380
Baina beste ezer baino gehiago,
beldurra zion

00:04:27.470 --> 00:04:28.470
jendeari.

00:04:29.380 --> 00:04:31.530
Haur beldurti, lotsati, argal, ahul hura

00:04:31.540 --> 00:04:32.570
ni nintzen.

00:04:33.320 --> 00:04:35.997
Huts egiteari eta baztertua 
izateari beldurra nion,

00:04:37.270 --> 00:04:39.520
autoestimu baxua nuen, 
gutxiagotasun-konplexua,

00:04:39.520 --> 00:04:42.840
eta orduan pairatu zitekeenik 
ez genekien zerbait ere:

00:04:42.840 --> 00:04:44.660
Jendarteko Antsietate Sindromea.

00:04:44.955 --> 00:04:48.610
Beldurrak nituelako, adarra 
jotzen zidaten eta jo egiten ninduten.

00:04:48.610 --> 00:04:52.240
Barre eta iseka egiten zidaten.
Ez zidaten jolasten uzten

00:04:52.300 --> 00:04:54.260
beren taldeko jolasetan.

00:04:55.020 --> 00:04:58.056
Ah, bazen jolas bat parte hartzen
uzten zidatena...

00:04:58.100 --> 00:04:59.427
Dodgeball,

00:04:59.500 --> 00:05:01.443
eta ez nintzen saihesle ona.

00:05:01.760 --> 00:05:03.500
Iseka egiten zidaten,

00:05:03.500 --> 00:05:05.970
gorantz begiratu
eta baloi gorriak ikusten nituen

00:05:05.970 --> 00:05:08.200
abiadura supersonikoan nire aurpegirantz

00:05:08.210 --> 00:05:09.950
bam, bam, bam!

00:05:10.580 --> 00:05:13.220
Eta gogoan dut egun askotan
etxerako bidean oinez,

00:05:13.300 --> 00:05:18.180
aurpegia gorri eta minez,
belarriak gorri eta burrunbaka.

00:05:18.180 --> 00:05:21.140
Begiak malkoz sutan nituen,

00:05:21.180 --> 00:05:23.515
eta haien hitzek belarriak 
erretzen zizkidaten.

00:05:23.740 --> 00:05:24.990
Eta norbaitek esan zuen:

00:05:24.990 --> 00:05:27.210
"Makilek eta harriek
hezurrak hauts ditzakete,

00:05:27.210 --> 00:05:28.920
baina hitzek ez naute zaurituko"...

00:05:28.920 --> 00:05:30.131
Gezurra da.

00:05:30.310 --> 00:05:32.090
Hitzek labanak bezala ebaki dezakete.

00:05:32.090 --> 00:05:34.030
Hitzek ezpatak bezala zula dezakete.

00:05:34.210 --> 00:05:36.200
Hitzen zauriak hain sakonak izan daitezke

00:05:36.200 --> 00:05:37.780
ez direla ikusten.

00:05:38.150 --> 00:05:41.190
Beraz, beldurrak nituen, eta hitzak
nire etsai nagusienak ziren.

00:05:41.260 --> 00:05:42.491
Oraindik ere badira.

00:05:43.355 --> 00:05:45.300
Baina ametsak ere banituen.

00:05:45.300 --> 00:05:47.980
Etxera joan eta
Supermanen komikietan galtzen nintzen,

00:05:47.980 --> 00:05:49.774
eta Supermanen komikiak irakurriz

00:05:49.774 --> 00:05:53.440
Superman bezalako superheroi bat 
izan nahi nuela amesten nuen.

00:05:53.480 --> 00:05:56.240
Egia eta justiziaren alde
borroka egin nahi nuen,

00:05:56.240 --> 00:05:58.680
maltzurren eta kriptonitaren
aurka borrokatu,

00:05:58.680 --> 00:06:02.895
munduan zehar hegan egin nahi nuen
balentriak eginez eta biziak salbatuz.

00:06:03.400 --> 00:06:05.850
Bestalde benetako gauzek
ere liluratzen ninduten.

00:06:05.860 --> 00:06:07.160
Errekorren Guinness Liburua

00:06:07.160 --> 00:06:09.570
eta Ripley-ren Believe it or Not
irakurtzen nituen.

00:06:09.570 --> 00:06:12.850
Inork irakurri du Errekorren 
Guiness Liburua edo Ripley-ren liburua?

00:06:12.850 --> 00:06:14.220
Maite ditut liburu horiek!

00:06:14.220 --> 00:06:16.230
Benetako jendea
benetako balentriak egiten.

00:06:16.230 --> 00:06:17.880
"Hori egin nahi dut", esaten nuen.

00:06:17.880 --> 00:06:21.040
Bulliek ez badidate uzten
beren jolasetan parte hartzen,

00:06:21.040 --> 00:06:23.335
benetako magia, balentriak egingo ditut.

00:06:23.335 --> 00:06:26.659
Benetan aparteko zerbait egin nahi dut
bulli horiek egin ezin dutena.

00:06:26.659 --> 00:06:28.699
Nire zeregina eta deia 
aurkitu nahi ditut,

00:06:28.699 --> 00:06:30.759
nire bizitzak zentzua duela
jakin nahi dut,

00:06:30.759 --> 00:06:33.320
mundua aldatuko duen zerbait 
egin nahi dut;

00:06:33.320 --> 00:06:36.960
frogatu nahi dut
ezinezkoa ez dela ezinezko.

00:06:38.340 --> 00:06:40.240
Aurrera 10 urte.

00:06:40.240 --> 00:06:42.706
Nire 21. uretebetetzearen
aurreko astea zen.

00:06:42.819 --> 00:06:46.799
Bi gauza gertatu ziren egun berean
bizitza betirako aldatuko zidatenak.

00:06:47.040 --> 00:06:49.391
Tamil Nadu-n bizi nintzen,
India hegoaldean

00:06:49.540 --> 00:06:51.020
misiolaria nintzen han,

00:06:51.020 --> 00:06:53.090
eta nire begiraleak,
lagunak, galdetu zidan:

00:06:53.090 --> 00:06:54.720
"Ba al duzu Throme-ik, Daniel?"

00:06:54.720 --> 00:06:57.440
Esan nion, "Throme?
Zer dira Throme-ak?"

00:06:57.440 --> 00:07:00.490
Esan zidan: "Throme-ak bizitzako 
helburu nagusiak dira.

00:07:00.490 --> 00:07:03.810
Ametsen eta helburuen batura,

00:07:03.810 --> 00:07:05.590
adibidez, edozer egiteko gai bazina,


00:07:05.590 --> 00:07:08.309
edonora joateko aukera bazenu,
edonor izateko gai bazina,

00:07:08.309 --> 00:07:11.006
nora joango zinake? Zer egingo zenuke?
Nor izango zinake?

00:07:11.006 --> 00:07:14.500
Esan nion, "Ezin dut hori egin!
Beldur naiz! Beldur gehiegi ditut!"

00:07:14.500 --> 00:07:17.800
Gau hartan nire arroz-esterilla
bungalowaren teilatura eraman nuen,

00:07:17.810 --> 00:07:19.259
izarren azpian etzan nintzen

00:07:19.259 --> 00:07:21.869
eta saguzaharrak eltxoak 
harrapatzen ikusi nituen.

00:07:21.869 --> 00:07:26.200
Eta buruan nuen bakarra throme-ak ziren,
ametsak eta helburuak,

00:07:26.200 --> 00:07:28.360
eta zapaltzaile eta baloi haiek.

00:07:28.760 --> 00:07:30.730
Ordu batzuk geroago esnatu nintzen.

00:07:31.220 --> 00:07:33.940
Bihotza taupaka,
belaunak dardarka.

00:07:34.080 --> 00:07:36.020
Oraingoan ez zen beldurragatik.

00:07:36.420 --> 00:07:38.395
Gorputz osoa dardarka nuen.

00:07:38.500 --> 00:07:40.070
Eta ondorengo bost egunetan

00:07:40.070 --> 00:07:44.199
konortea galdu eta irabazi egon nintzen,
heriotz-ohean bizirik irauntzeko borrokan.

00:07:44.199 --> 00:07:48.239
Garuna sutan nuen,
40,5 °C graduko malaria sukarrarekin.

00:07:48.390 --> 00:07:51.600
Eta esnatzen nintzen bakoitzean 
throme-ak soilik nituen buruan.

00:07:51.600 --> 00:07:53.820
Pentsatzen nuen:
"Zer egin nahi dut bizitzan?"

00:07:53.950 --> 00:07:56.380
Azkenean, 21. urtebetetzearen
aurreko gauean,

00:07:56.380 --> 00:07:58.030
argitasun une batean,

00:07:58.030 --> 00:07:59.639
ohartu nintzen:

00:07:59.639 --> 00:08:02.100
Ikusi nuen eltxo txiki hark,

00:08:02.620 --> 00:08:05.020
Anopheles Stephensi,

00:08:05.160 --> 00:08:08.000
eltxo txiki hark 5 microgramo
baino gutxiago pisatzen zuen,

00:08:08.000 --> 00:08:09.550
gatz ale batek baino gutxiago,

00:08:09.570 --> 00:08:12.780
eltxo hark 80 kiloko gizon bat
gainditu bazezakeen,

00:08:12.780 --> 00:08:14.860
ohartu nintzen hura zela nire kriptonita.

00:08:14.860 --> 00:08:17.150
Orduan ohartu nintzen ez zela eltxoa bera,

00:08:17.150 --> 00:08:19.480
eltxoaren barruan zegoen
bizkarroi txikia baizik,

00:08:19.480 --> 00:08:23.169
Plasmodium Falciparum, urtean
milioi bat pertsona hiltzen dituena.

00:08:23.509 --> 00:08:25.999
Orduan ohartu nintzen
are eta txikiagoa zela,

00:08:25.999 --> 00:08:28.550
baina niretzak, askoz handiagoa zirudien.

00:08:28.550 --> 00:08:31.140
Ohartu nintzen
beldurra zela nire kriptonita,

00:08:31.270 --> 00:08:32.140
nire bizkarroia,

00:08:32.140 --> 00:08:34.990
nire bizi osoan mugatu 
eta zurrundu ninduena.

00:08:35.200 --> 00:08:38.080
Badakizue, aldea dago arriskuaren
eta beldurraren artean.

00:08:38.109 --> 00:08:39.699
Arriskua benetakoa da.

00:08:39.990 --> 00:08:42.010
Beldurra aukera bat da.

00:08:42.080 --> 00:08:44.309
Eta jabetu nintzen aukera bat nuela:

00:08:44.309 --> 00:08:48.180
beldurrez bizi nintekeen, eta 
huts eginez hil gau hartan,

00:08:49.070 --> 00:08:52.080
edo nire beldurrak erahil nitzakeen

00:08:52.080 --> 00:08:56.060
eta nire ametsak lortzen saiatu,
bizitza bizitzeko saiakera egin nezakeen.

00:08:56.680 --> 00:08:59.560
Eta badakizue, zure heriotz-ohean egoteak

00:08:59.560 --> 00:09:04.080
eta heriotzari aurrez aurre begiratzeak
benetan bizitzeko gogoa ematen dizu.

00:09:04.180 --> 00:09:07.680
Jabetu nintzen guztiok hiltzen garela,
baina guztiok ez garela osoki bizi.

00:09:08.040 --> 00:09:09.890
Heriotzean bizi gara.

00:09:09.890 --> 00:09:11.580
Hau da, hiltzen ikasten duzunean,

00:09:11.580 --> 00:09:13.070
benetan bizitzen ikasten duzu.

00:09:13.070 --> 00:09:15.140
Hala, erabaki nuen gau hartan

00:09:15.140 --> 00:09:16.580
nire istorioa aldatuko nuela.

00:09:16.665 --> 00:09:17.980
Ez nuen hil nahi.

00:09:17.980 --> 00:09:19.180
Eta otoi labur bat esan nuen:

00:09:19.180 --> 00:09:21.660
"Jauna, 21. urtebetetze eguna
bizitzen uzten badidazu

00:09:21.660 --> 00:09:24.644
ez diot beldurrari nire bizitza
zuzentzen utziko aurrerantzean.

00:09:24.670 --> 00:09:26.520
Nire beldurrak erahilko ditut,

00:09:26.520 --> 00:09:29.530
nire ametsak eskuratzen saiatuko naiz,

00:09:29.530 --> 00:09:31.270
nire jokabidea aldatu nahi dut,

00:09:31.270 --> 00:09:32.930
zerbait sinesgaitza egin nahi dut,

00:09:32.930 --> 00:09:35.260
nire zeregina eta deia aurkitu nahi ditut,

00:09:35.260 --> 00:09:38.632
jakin nahi dut ezinezkoa 
ez dela ezinezko."

00:09:38.780 --> 00:09:42.820
Gau hartan bizirik irten ote nintzen
ala ez begi bistan dago.

00:09:42.850 --> 00:09:43.978
(Barreak)

00:09:43.978 --> 00:09:47.100
Baina gau hartan egin nuen 
nire 10 Throme-ko zerrenda.

00:09:47.100 --> 00:09:50.210
Erabaki nuen kontinente nagusiak 
ezagutu nahi nituela,

00:09:50.210 --> 00:09:51.820
Munduko 7 Mirariak bisitatu,

00:09:51.820 --> 00:09:53.410
zenbait hizkuntza ikasi,

00:09:53.410 --> 00:09:54.710
uharte desertu batean bizi,

00:09:54.710 --> 00:09:56.480
ozeanoaren erdian ontzi batean bizi,

00:09:56.480 --> 00:09:58.650
Amazonako tribuetako indioekin bizi,

00:09:58.650 --> 00:10:01.210
Suediako mendirik altuena igo,

00:10:01.210 --> 00:10:03.180
Everesten eguzkia irteten ikusi,

00:10:03.190 --> 00:10:05.390
Nashvilleko musika munduan lan egin,

00:10:05.400 --> 00:10:07.060
zirko batean lan egin,

00:10:07.080 --> 00:10:09.120
eta hegazkin batetik jauzi egin.

00:10:09.120 --> 00:10:12.380
Hurrengo hogei urteetan throme horietako
gehienak egitea lortu nuen.

00:10:12.410 --> 00:10:14.650
Zerrendako throme bat 
zirriborratzen nuenean,

00:10:14.650 --> 00:10:18.190
5 edo 10 gehitzen nituen
eta zerrenda gero eta luzeagoa zen.

00:10:18.800 --> 00:10:23.280
Hurrengo zazpi urteetan, Bahametako uharte
txiki batean bizi nintzen

00:10:23.320 --> 00:10:25.360
zazpi urte inguru

00:10:25.370 --> 00:10:27.274
lastozko etxola batean,

00:10:29.480 --> 00:10:33.820
marrazoak eta bastangak harrapatuz jateko,
uharteko pertsona bakarra,

00:10:33.820 --> 00:10:36.249
gerripeko zapi batekin,

00:10:36.680 --> 00:10:39.160
eta marrazoekin igeri egiten ikasi nuen.

00:10:39.160 --> 00:10:40.980
Eta handik Mexikora joan nintzen,

00:10:40.980 --> 00:10:45.000
eta ondoren Amazonia Ibaira Ekuadorren,

00:10:45.241 --> 00:10:48.100
Pujo Pongo-ko tribu
batekin bizitu nintzen,

00:10:48.100 --> 00:10:52.180
eta piskanaka konfiantza irabazten joan
nintzen nire throme-ei esker.

00:10:52.180 --> 00:10:55.100
Nashvilleko musika munduan sartu nintzen,
ondoren Suediara,

00:10:55.110 --> 00:10:57.870
Stockholm-era joan nintzen,
eta bertako musika industrian lan egin nuen,

00:10:57.870 --> 00:11:01.920
eta Kebnekaise mendia igo nuen
Zirkulu Artikoan.

00:11:03.300 --> 00:11:04.750
Pailazo izaten ikasi nuen,

00:11:04.750 --> 00:11:05.860
eta malabareak,

00:11:05.860 --> 00:11:07.480
eta zankoekin ibiltzen,

00:11:07.480 --> 00:11:10.440
unizikloa, sua eta jaten.

00:11:10.450 --> 00:11:13.620
1997an entzun nuen dozena bat baino
ezpata irensle gutxiago zeudela

00:11:13.620 --> 00:11:15.410
eta esan nuen: "Hori egin behar dut!"

00:11:15.420 --> 00:11:18.290
Ezpata irensle bat ezagutu nuen,
eta aholkuak eskatu nizkion.

00:11:18.290 --> 00:11:20.190
Esan zidan: "Bi aholku emango dizkizut:

00:11:20.190 --> 00:11:21.926
Lehena: oso arriskutsua da,

00:11:21.926 --> 00:11:23.948
hau egiten hil direnak badira.

00:11:23.948 --> 00:11:24.953
Bigarrena:

00:11:24.953 --> 00:11:26.206
Ez saiatu!"

00:11:26.206 --> 00:11:27.500
(Barreak)

00:11:27.500 --> 00:11:29.550
Beraz, throme-en zerrendan sartu nuen.

00:11:30.440 --> 00:11:33.320
Eta egunean 10 edo 12 aldiz
praktikatzen nuen, egunero,

00:11:33.660 --> 00:11:35.160
lau urtez.

00:11:35.209 --> 00:11:36.709
Kalkuluak botata...

00:11:36.709 --> 00:11:40.020
4 x 365 [x 12]

00:11:40.020 --> 00:11:42.660
Gutxi gorabehera, 
13.000 saiakera hutsal.

00:11:42.660 --> 00:11:45.420
2001ean nire lehen ezpata 
eztarrian behera sartu arte.

00:11:46.002 --> 00:11:47.800
Tarte hartan, throme bat finkatu nuen

00:11:47.800 --> 00:11:50.940
munduko aditu nagusia bihurtzea 
ezpata irensketan.

00:11:50.970 --> 00:11:53.820
Liburu, aldizkari, egunkari artikulu
guztiak bilatu nituen,

00:11:53.820 --> 00:11:57.670
osasun txosten guztiak,
fisiologia eta anatomia ikasi nituen,

00:11:57.676 --> 00:11:59.719
sendagile eta erizainekin hitz egin nuen,

00:11:59.719 --> 00:12:01.760
ezpata irensle guztien sarea sortu nuen,

00:12:01.760 --> 00:12:03.870
Nazioarteko Ezpata Irensleen Elkartea,

00:12:03.870 --> 00:12:06.450
eta bi urteko medikuntza ikerketa 
lan bat egin nuen,

00:12:06.450 --> 00:12:08.580
Ezpata irensketa eta haren ondorioak,

00:12:08.580 --> 00:12:10.980
eta British Medical Journal-ean
argitaratu zuten.

00:12:10.980 --> 00:12:11.840
(Barreak)

00:12:11.840 --> 00:12:12.940
Mila esker.

00:12:12.960 --> 00:12:17.748
(Txaloak)

00:12:18.200 --> 00:12:21.570
Eta ezpata irensketari buruzko gauza
harrigarriak ikasi nituen.

00:12:21.571 --> 00:12:25.260
Inoiz pentsatu ez dituzuenak, baina
gaurtik aurrera gogoan izango dituzuenak.

00:12:25.260 --> 00:12:28.550
Etxean, xerra edo "bestek" bat 
labanarekin edo ezpatarekin

00:12:28.550 --> 00:12:31.759
mozten ari zaren hurrengo aldian,
hau pentsatuko duzu...

00:12:34.257 --> 00:12:36.589
Ikasi nuen ezpata irensketa Indian
hasi zela -

00:12:36.589 --> 00:12:39.889
justu lehen aldiz 20 urterekin 
ikusi nuen leku berean -

00:12:39.889 --> 00:12:42.290
duela 4000 urte, K.A. 2000. urtean.

00:12:42.290 --> 00:12:45.580
Azken 150 urteetan ezpata irensleak
erabili izan dituzte

00:12:45.590 --> 00:12:47.400
medikuntza eta zientzia arloetan,

00:12:47.480 --> 00:12:51.160
endoskopio zurruna garatzen
laguntzeko 1868an,

00:12:51.160 --> 00:12:53.820
Dr. Adolf Kussmaul-en eskutik
Freiburg-en, Alemanian.

00:12:53.880 --> 00:12:56.639
1906an, elektrokardigrama Galesen,

00:12:56.639 --> 00:13:00.240
irensteko arazoak
eta liseriketa ikertzeko,

00:13:00.240 --> 00:13:01.860
bronkoskopioa, eta halakoak.

00:13:01.860 --> 00:13:03.840
Baina azken 150 urteotan,

00:13:03.840 --> 00:13:07.860
ehunka zauritu eta dozena bat heriotz
ezagutzen dira...

00:13:07.880 --> 00:13:14.560
Hona endoskopio zurruna, 
Dr. Adolf Kussmaul-ek garatua.

00:13:14.740 --> 00:13:18.679
Baina aurkitu genuen 29 hildako egon
zirela azken 150 urteotan

00:13:18.679 --> 00:13:22.462
Londresen ezpatarekin bihotza zulatu 
zuen ezpata irensle hau barne.

00:13:23.142 --> 00:13:26.280
Baita 3 eta 8 zauritu larri izaten direla
ezpatak irensteagatik.

00:13:27.780 --> 00:13:29.880
Badakit, deiak jasotzen ditudalako.

00:13:29.880 --> 00:13:31.150
Bi dei izan berri ditut,

00:13:31.150 --> 00:13:34.320
bat Suedian eta bestea Orlandon
azken bi asteotan.

00:13:34.320 --> 00:13:37.019
Zauriengatik hospitalera dauden
ezpata irensleak.

00:13:37.019 --> 00:13:38.769
Beraz, oso arriskutsua da.

00:13:38.769 --> 00:13:41.629
Ikasi dudan beste gauza
ezpata irensketak

00:13:41.629 --> 00:13:44.790
2 eta 10 urteko praktika 
eskatzen duela gehienontzat.

00:13:45.610 --> 00:13:48.020
Baina aurkikuntza
harrigarriena izan zen

00:13:48.020 --> 00:13:51.360
nola ezpata irensleek ikasten duten
ezinezkoa egiten.

00:13:51.460 --> 00:13:53.460
Eta sekretu txiki bat kontatuko dizuet:

00:13:53.520 --> 00:13:57.580
Ez jarri arreta ezinezkoa den 
%99,9 horretan.

00:13:57.580 --> 00:14:02.030
%0,1 horretan jarri arreta, 
eta aurkitu nola gauzatu daitekeen.

00:14:02.817 --> 00:14:06.140
Orain utzidazue ezpata irensle baten 
buruan gertatzen dena azaltzen.

00:14:06.140 --> 00:14:09.479
Ezpata bat irensteko, meditazioa behar 
da burua materia gainditzeko,

00:14:09.479 --> 00:14:12.270
konzentrazio zorrotza,
muturreko zehaztasuna

00:14:12.270 --> 00:14:15.670
gorputzeko organuak isolatu eta
erreflexu automatikoak gainditzeko,

00:14:15.710 --> 00:14:20.370
garunaren sinapsi indartuen bidez,
giharren memoria errepikatuaren bidez,

00:14:20.450 --> 00:14:23.720
10.000 bider baino gehiagotan
gogobetez praktikatuz.

00:14:24.020 --> 00:14:28.090
Orain utzidazue ezpata irensle baten
gorputzean gertatzen dena azaltzen.

00:14:28.310 --> 00:14:30.130
Ezpata bat irentsi ahal izateko,

00:14:30.130 --> 00:14:32.250
xafla mihiaren gainean igaro behar dut,

00:14:32.250 --> 00:14:34.780
goragale-ereflexua oztopatu
esofagoan,

00:14:34.780 --> 00:14:37.740
90 graduko bira egin epiglotian behera,

00:14:38.240 --> 00:14:41.070
krikofaringearen eta esofagoaren 
goiko esfinterra zeharkatu

00:14:41.070 --> 00:14:42.730
Peristaltismo erreflexua oztopatu,

00:14:42.730 --> 00:14:45.460
xafla bular kaxan behera pasa
biriken artean.

00:14:46.080 --> 00:14:48.349
Une horretan,

00:14:48.399 --> 00:14:50.389
bihotzari alde batera bultza behar diot.

00:14:50.389 --> 00:14:51.720
Arretaz begiratzen baduzue,

00:14:51.720 --> 00:14:53.860
bihotzaren taupada ikus dezakezue ezpatan,

00:14:53.860 --> 00:14:55.859
bata bestearen kontra baitaude,

00:14:55.859 --> 00:14:58.809
pulgada baten zortziren bateko 
esofagoaren ehunak bereizita.

00:14:58.809 --> 00:15:00.800
Hori ez da itxuratan 
egin daitekena.

00:15:00.800 --> 00:15:02.710
Hor, esternoiaren ondoan pasa behar dut,

00:15:02.710 --> 00:15:05.540
esofagoaren beheko esfinterra igaro,
estamuaren barrura,

00:15:05.540 --> 00:15:09.020
estamuaren erreflexua oztopatu eta
duodenoan behera egin arte.

00:15:09.020 --> 00:15:09.750
Erraza.

00:15:09.750 --> 00:15:10.930
(Barreak)

00:15:10.930 --> 00:15:12.880
Beherago jarraituko banu,

00:15:12.880 --> 00:15:17.720
Falopioren hodietaraino,
(Nehelanderrez) Falopioren hodiak!

00:15:17.720 --> 00:15:20.980
Gizonok, galdetu zuen emazteei
horri buruz geroago...

00:15:22.160 --> 00:15:23.900
Jendeak galdetzen dit:

00:15:23.900 --> 00:15:26.740
"Ausardia handia beharko da
zure bizitza arriskuan jarriz

00:15:26.740 --> 00:15:28.800
bihotzaren ondotik,
ezpata bat irensteko..."

00:15:28.800 --> 00:15:32.720
Ez, bbenetako ausardia haur beldurti,
lotsati, argal eta ahul hark huts egiteko

00:15:33.080 --> 00:15:35.620
eta baztertua izateko arriskua hartu

00:15:35.620 --> 00:15:37.040
bihotza biluztu,

00:15:37.040 --> 00:15:38.240
harrokeria irentsi

00:15:38.240 --> 00:15:41.060
eta ezezagun batzuen aurrean
hemen zutik jarri,

00:15:41.060 --> 00:15:43.830
eta bere beldurrei eta ametsei
buruzko istorioa kontatzea,

00:15:43.830 --> 00:15:47.580
tripak literalki eta figuratiboki
agerian jartzeko arriskua hartzea da.

00:15:48.280 --> 00:15:49.700
Ikusten duzue - mila esker.

00:15:49.700 --> 00:15:51.890
(Txaloak)

00:15:53.670 --> 00:15:56.250
Benetan harrigarria dena

00:15:56.250 --> 00:15:59.680
beti egin nahi izan nuen zerbait
gogoangarria eta orain egiten ari naiz.

00:15:59.780 --> 00:16:02.870
Baina benetan aipagarria dena
ez da aldi bakarrean

00:16:02.890 --> 00:16:05.170
21 ezpata irentsi ditzakedala,

00:16:07.500 --> 00:16:10.500
edo 88 marrazo eta bastangaz batetako
ontzi batean 22 oin urpean

00:16:10.500 --> 00:16:12.417
Ripley-ren Believe it or Not libururako,

00:16:13.840 --> 00:16:17.600
edo 815 ºC goritutako ezpata,
Stan Lee-ren Superhumans telesailerako,

00:16:17.610 --> 00:16:19.470
"Altzairuzko gizona" gisa,

00:16:19.520 --> 00:16:21.574
eta alu hura beroa zegoan!

00:16:22.460 --> 00:16:25.050
Edo auto bati tira egitea
ezpataren bidez Ripley-rako,

00:16:25.060 --> 00:16:26.290
edo Guinesserako,

00:16:26.290 --> 00:16:28.760
edo America's Got Talent saioan
finalera iristea,

00:16:28.820 --> 00:16:31.540
edo 2007ko Medikuntzako 
Ig Nobel Saria irabaztea.

00:16:31.550 --> 00:16:33.900
Ez, hori guztia ez da
benetan gogoangarria.

00:16:33.900 --> 00:16:35.350
Hori da jendeak uste duena.

00:16:35.350 --> 00:16:36.460
Ez, ez, ez. Ez da hori.

00:16:36.460 --> 00:16:37.800
Benetan gogoangarria dena

00:16:37.800 --> 00:16:40.660
Jainkoak haur beldurti, lotsti, 
argal eta ahul hura hartu izana

00:16:40.660 --> 00:16:42.200
altueren beldur zena,

00:16:42.200 --> 00:16:43.790
uraren eta marrazoen beldur zena,

00:16:43.790 --> 00:16:45.820
sendagile, erizain, orrats,
tresna zorrotz

00:16:45.820 --> 00:16:47.640
eta jendaurrean hitzegitearen beldur,

00:16:47.640 --> 00:16:49.800
eta horain, munduan zehar 
hegan narabil

00:16:49.800 --> 00:16:52.070
30.000 oineko altueran
tresna zorrotzak irensten

00:16:52.070 --> 00:16:53.480
urpean marrazoez inguratuta,

00:16:53.480 --> 00:16:57.430
eta sendagile, erizain eta zuek bezalako
entzuleekin hitz egiten munduan zehar.

00:16:57.430 --> 00:16:59.580
Hori da niretzat harrigarria dena.

00:16:59.580 --> 00:17:01.450
Beti egin nahi izan nuen ezinezkoa -

00:17:01.450 --> 00:17:02.380
Mila esker.

00:17:02.380 --> 00:17:03.760
(Txaloak)

00:17:03.760 --> 00:17:05.220
Mila esker.

00:17:05.660 --> 00:17:09.040
(Txaloak)

00:17:09.700 --> 00:17:12.699
Beti egin nahi izan nuen ezinezkoa,
eta orain horretan ari naiz.

00:17:12.699 --> 00:17:15.478
Zerbait gogoangarria egin nahi nuen
eta mundua aldatu,

00:17:15.478 --> 00:17:16.899
eta orain horretan ari naiz.

00:17:16.899 --> 00:17:21.279
Beti munduan zehar hegan egin
balentriak egiten eta bizitzak salbatzen

00:17:21.279 --> 00:17:22.720
Eta, badakizue zer?

00:17:22.720 --> 00:17:25.569
Bada oraindik haur haren ametsaren
zati bat barru barruan.

00:17:30.320 --> 00:17:33.387
(Barreak eta txaloak)

00:17:37.000 --> 00:17:40.240
Beti aurkitu nahi izan nuen
nire bizitzan zeregina eta deia,

00:17:40.270 --> 00:17:41.530
eta orain aurkitu dut.

00:17:41.540 --> 00:17:42.920
Baina, ezetz asmatu...

00:17:42.920 --> 00:17:46.230
Ez da ez da ezpatekin,
ez da uste duduzena, ez nire indarrekin.

00:17:46.230 --> 00:17:48.510
Baizik eta nire ahuldadeekin: hitzekin.

00:17:48.510 --> 00:17:51.090
Nire zeregina eta deia mundua aldatzea da

00:17:51.090 --> 00:17:52.390
beldurrak errotik moztuz,

00:17:52.390 --> 00:17:54.910
ezpata bat aldiko, hitz bat aldiko,

00:17:55.070 --> 00:17:57.450
laban bat aldiko, bizitza bat aldiko,

00:17:57.540 --> 00:17:59.570
jendea superheroi izatera eta

00:17:59.570 --> 00:18:01.950
euren bizitzetan ezinezkoak 
gauzatzera bultzatu.

00:18:02.060 --> 00:18:04.680
Nire helburua besteei eurena 
aurkitzen laguntzea da.

00:18:04.680 --> 00:18:05.680
Zein da zurea?

00:18:05.680 --> 00:18:06.960
Zein da zure helburua?

00:18:06.960 --> 00:18:08.960
Zer egiteko jarria izan zinen hemen?

00:18:09.260 --> 00:18:11.590
Guztiok superheroiak garela uste dut.

00:18:12.160 --> 00:18:14.260
Zein da zure super-indarra?

00:18:14.560 --> 00:18:17.990
7 bilioi pertsonako
munduko biztanleriatik,

00:18:17.990 --> 00:18:20.250
dozena gutxi batzuk dira ezpata irensleak

00:18:20.250 --> 00:18:21.661
gaur egun munduan,

00:18:21.661 --> 00:18:22.940
baina zu bakarra dago.

00:18:22.940 --> 00:18:24.070
Zu bakarra zara.

00:18:24.070 --> 00:18:25.540
Zein da zure istorioa?

00:18:25.540 --> 00:18:27.760
Zerk bereizten zaitu?

00:18:27.760 --> 00:18:29.180
Kontatut zure istorioa,

00:18:29.180 --> 00:18:31.721
ahotsa dardartia eta ahula bada ere.

00:18:31.900 --> 00:18:33.260
Zein dira zure throme-ak?

00:18:33.260 --> 00:18:35.770
Edozer egin ahalko bazenu,
edonor izan, edonora joan,

00:18:35.770 --> 00:18:37.690
Zer egingo zenuke?
Nora joango zinateke?

00:18:37.690 --> 00:18:38.580
Zer egingo zenuke?

00:18:38.580 --> 00:18:40.340
Zer egingo zenuke zure bizitzarekin?

00:18:40.340 --> 00:18:41.760
Zein dira zure amets handiak?

00:18:41.760 --> 00:18:42.820
Eta txikia zinenean?

00:18:42.820 --> 00:18:43.580
Gogoratu.

00:18:44.270 --> 00:18:46.240
Apustu ez zela hau, ezta?

00:18:46.413 --> 00:18:47.810
Zein ziren zure amets eroenak

00:18:47.810 --> 00:18:50.580
hain arraro eta hain ezkutukoak 
iruditzen zitzaizkizunak?

00:18:50.580 --> 00:18:54.010
Apustu honek ikusarazi dizula zure ametsak
ez zirela hain arraroak, ezta?

00:18:55.370 --> 00:18:57.050
Zein da zure ezpata?

00:18:57.050 --> 00:18:58.650
Gutako bakoitzak ezpata bat du,

00:18:58.650 --> 00:19:00.600
bi ertzeko ezpata, beldur eta ametsekin.

00:19:00.600 --> 00:19:03.520
Irentsi zure ezpata, dena dela ere.

00:19:03.890 --> 00:19:05.870
Jarraitu zure ametsak, jaun andreok,

00:19:05.870 --> 00:19:08.900
Inoiz ez da beranduegi izan 
nahi zenuen hura izateko.

00:19:09.720 --> 00:19:12.920
Eta bully eta dodgeball haiei,
haur haiei pentsatu zutenak

00:19:12.920 --> 00:19:14.916
ez nuela inoiz ezinezkoa egingo,

00:19:15.060 --> 00:19:17.645
gauza bakarra esan behar diet:

00:19:17.645 --> 00:19:18.841
Mila esker.

00:19:18.940 --> 00:19:22.220
Izan ere, maltzurrengatik ez balitz,
ez genuke superheroirik izango.

00:19:23.020 --> 00:19:27.237
Hemen nago erakusteko
ezinezkoa ez dela ezinezko.

00:19:28.300 --> 00:19:31.340
Hau oso arriskutsua da.

00:19:31.340 --> 00:19:32.340
Hil naiteke.

00:19:32.340 --> 00:19:33.720
Espero dut atsegingo duzuela.

00:19:33.720 --> 00:19:35.260
(Barreak)

00:19:36.350 --> 00:19:38.700
Zuen laguntza beharko dut hau egiteko.

00:19:46.731 --> 00:19:48.405
Entzuleak: bi, hiru.

00:19:48.405 --> 00:19:52.100
Ez, ez, ez. Zuen laguntza behar dut 
zenbatzeko zatian, denok, ados?

00:19:52.100 --> 00:19:53.210
(Barreak)

00:19:53.210 --> 00:19:54.650
Badakizkizue hitzak? Ados?

00:19:54.650 --> 00:19:55.870
Zenbatu nirekin. Prest?

00:19:55.870 --> 00:19:56.634
Bat.

00:19:56.964 --> 00:19:57.740
Bi.

00:19:58.170 --> 00:19:58.910
Hiru.

00:19:58.980 --> 00:20:01.330
Ez, hori 2 zen, baina tira 
harrapatu duzue ideia.

00:20:06.760 --> 00:20:07.780
Entzuleak: Bat.

00:20:07.840 --> 00:20:08.750
Bi.

00:20:08.800 --> 00:20:10.010
Hiru.

00:20:11.260 --> 00:20:13.280
(Arnasotsa)

00:20:14.360 --> 00:20:15.940
(Txaloak)

00:20:16.251 --> 00:20:17.450
Bai!

00:20:17.450 --> 00:20:20.640
(Txaloak eta txistuak)

00:20:23.100 --> 00:20:24.820
Mila mila esker.

00:20:25.450 --> 00:20:28.170
Mila esker, mila esker, bihotz bihotzez.

00:20:28.800 --> 00:20:31.290
Egia esan, mila esker
estamu estamutik.

00:20:31.880 --> 00:20:35.020
Esan dizuet ezinezkoa egitera
etorri naizela, eta egin dut.

00:20:35.030 --> 00:20:37.730
Baina ez zen hau,
hau egunero egiten dut.

00:20:37.800 --> 00:20:42.800
Ezinezkoa zen haur beldurti, lotsati,
argal eta ahul hark beldurrei aurre egin,

00:20:42.840 --> 00:20:44.600
eta hemen TEDx taulagainean jarri

00:20:44.600 --> 00:20:47.100
eta mundua aldatzea,
hitz bat aldiko,

00:20:47.100 --> 00:20:49.080
ezpata bat aldiko, 
bizitza bat aldiko.

00:20:49.080 --> 00:20:52.060
Modu berrian pentsarazi badizuet,
sinestarazi badizuet,

00:20:52.060 --> 00:20:54.460
ezinezkoa ez dela ezinezko,

00:20:54.460 --> 00:20:57.960
ikusarazi badizuet zuen bizitzan
ezinezkoa egin dezakezuela,

00:20:58.120 --> 00:21:01.020
orduan nire lana egina da,
eta zuena hasi besterik ez da egin.

00:21:01.020 --> 00:21:04.100
Ez inoiz utzi amets egiteari, 
ez utzi sinesterari.

00:21:04.820 --> 00:21:06.350
Mila esker nigan sinesteagatik

00:21:06.350 --> 00:21:08.250
eta nire ametsaren parte izateagatik.

00:21:08.250 --> 00:21:09.550
Eta hona nire oparia:

00:21:09.550 --> 00:21:11.486
Ezinezkoa ez da...

00:21:11.486 --> 00:21:12.920
Entzuleak: ezinezko.

00:21:12.920 --> 00:21:14.920
Ibilbide luzea... opariaren zati.

00:21:15.100 --> 00:21:17.560
(Txaloak)

00:21:19.560 --> 00:21:21.020
Mila esker.

00:21:21.340 --> 00:21:23.240
(Txaloak eta ohiuak)

00:21:27.780 --> 00:21:30.240
Aurkezlea: Mila esker, Dan Meyer, uau!