1
00:00:00,301 --> 00:00:02,361
Burada gördüğünüz

2
00:00:02,361 --> 00:00:05,263
elektronik bir sigara.

3
00:00:05,263 --> 00:00:09,258
Bu öyle bir şey ki, bir iki yıl önce
icat edildiğinden beri

4
00:00:09,258 --> 00:00:11,210
bana tarifsiz bir mutluluk verdi.

5
00:00:11,210 --> 00:00:12,485
(Gülüşmeler)

6
00:00:12,485 --> 00:00:14,943
Bir kısmı sanırım nikotinden,

7
00:00:14,943 --> 00:00:16,831
ama daha fazlası var.

8
00:00:16,831 --> 00:00:21,644
İngiltere'de halka açık
alanlarda sigara yasaklandığından beri

9
00:00:21,644 --> 00:00:25,823
partilerden bir daha hiç keyif almadım.

10
00:00:25,823 --> 00:00:27,046
(Gülüşmeler)

11
00:00:27,046 --> 00:00:30,515
Sebebini daha geçtiğimiz gün çözdüm.

12
00:00:30,515 --> 00:00:32,243
Bir partiye gittiğinizde

13
00:00:32,243 --> 00:00:34,365
elinizde bir bardak
kırmızı şarapla devamlı olarak

14
00:00:34,365 --> 00:00:36,050
insanlarla sohbet ediyorsunuz,

15
00:00:36,050 --> 00:00:38,610
aslında tüm geceyi
konuşarak geçirmeyi istemiyorsunuz.

16
00:00:38,610 --> 00:00:40,252
Gerçekten çok yorucu.

17
00:00:40,252 --> 00:00:44,127
Bazen sadece sessizce tek başınıza,
düşüncelerle baş başa kalmak istiyorsunuz.

18
00:00:44,127 --> 00:00:48,983
Bazen öylece köşede durup
pencereden dışarıya bakmak istiyorsunuz.

19
00:00:48,983 --> 00:00:51,991
Sorun şu ki, sigara içemediğinizde

20
00:00:51,991 --> 00:00:55,609
eğer tek başına pencereden
dışarıyı seyrediyorsanız

21
00:00:55,609 --> 00:00:58,705
asosyal, arkadaşı olmayan
bir ahmak oluyorsunuz.

22
00:00:58,705 --> 00:01:00,097
(Gülüşmeler)

23
00:01:00,097 --> 00:01:04,011
Sigarayla pencereden
dışarı baktığınız zaman ise

24
00:01:04,011 --> 00:01:06,630
lanet olası filozofsunuzdur.

25
00:01:06,630 --> 00:01:08,333
(Gülüşmeler)

26
00:01:08,333 --> 00:01:13,661
(Alkış)

27
00:01:13,661 --> 00:01:18,254
Olayları yeniden tanımlamanın gücü

28
00:01:18,254 --> 00:01:21,606
asla küçümsenemez.

29
00:01:21,606 --> 00:01:25,156
Bahettiğimiz tamamen
aynı şey, aynı aktivite

30
00:01:25,156 --> 00:01:27,488
fakat biri kendinizi harika hissettiriyor

31
00:01:27,488 --> 00:01:30,661
diğeri, ufak 
bir duruş değişikliği ile

32
00:01:30,661 --> 00:01:33,365
kendinizi berbat hissettiriyor.

33
00:01:33,365 --> 00:01:35,923
Klasik ekonomi ile 
ilgili sorunlardan biri de

34
00:01:35,923 --> 00:01:38,855
tamamen gerçeklikle dolu olmasıdır.

35
00:01:38,855 --> 00:01:43,167
Gerçeklik, insan
mutluluğu için iyi bir rehber değildir.

36
00:01:43,167 --> 00:01:45,302
Neden mesela,

37
00:01:45,302 --> 00:01:48,444
emekliler, genç işsizlerden

38
00:01:48,444 --> 00:01:50,796
daha mutlulular?

39
00:01:50,796 --> 00:01:54,259
Aslında her iki grup da
hayatlarının birebir aynı noktasındalar.

40
00:01:54,259 --> 00:01:57,556
Fazlasıyla zamanları var
fakat yeterince paraları yok.

41
00:01:57,556 --> 00:02:00,600
Oysa emeklilerin çok mutlu 
oldukları söyleniyor,

42
00:02:00,600 --> 00:02:04,479
diğer yandan işsizler aşırı derecede
mutsuz ve depresif.

43
00:02:04,479 --> 00:02:08,652
Sanırım bunun nedeni, emeklilerin
emekli olmayı seçtiklerine inanırken

44
00:02:08,652 --> 00:02:10,971
genç işsizlerin

45
00:02:10,971 --> 00:02:14,077
bu duruma zorla düştüklerine inanmaları.

46
00:02:14,077 --> 00:02:18,167
İngiltere'de üst orta sınıf
bu problemi harika bir şekilde çözdü,

47
00:02:18,167 --> 00:02:20,458
çünkü işsizliği yeniden tanımladılar.

48
00:02:20,458 --> 00:02:23,054
Eğer İngiliz üst-orta sınıftan biriyseniz,

49
00:02:23,054 --> 00:02:25,748
işsizliğe, "bir yıl ara" dersiniz.

50
00:02:25,748 --> 00:02:27,498
(Gülüşmeler)

51
00:02:27,498 --> 00:02:31,300
Çünkü Manchester'da
işsiz bir oğlunuzun olması

52
00:02:31,300 --> 00:02:33,239
çok utanç vericidir,

53
00:02:33,239 --> 00:02:36,202
ama Tayland'da işsiz
bir oğlunuz olması

54
00:02:36,202 --> 00:02:38,745
bir başarı olarak görülür.

55
00:02:38,745 --> 00:02:40,208
(Gülüşmeler)

56
00:02:40,208 --> 00:02:42,894
Yeniden tanımlamak işlemi,

57
00:02:42,894 --> 00:02:47,830
deneyimleri, maliyetleri,
ve şeyleri bütünüyle anlamak

58
00:02:47,830 --> 00:02:50,786
onların gerçekten ne 
olduğuyla ilgili değildir,

59
00:02:50,786 --> 00:02:52,517
onları nasıl gördüğümüzle ilgilidir

60
00:02:52,517 --> 00:02:55,000
ve kesinlikle abartılamaz.

61
00:02:55,000 --> 00:02:57,612
Daniel Pink 
bir deney yapmış,

62
00:02:57,612 --> 00:03:00,452
bir kutuya iki köpek koyulmuş

63
00:03:00,452 --> 00:03:04,731
ve kutunun tabanından elektrik geçiyormuş.

64
00:03:04,731 --> 00:03:09,183
Arada bir tabana elektrik veriliyor

65
00:03:09,183 --> 00:03:11,764
ve bu köpeklerin canını yakıyormuş.

66
00:03:11,764 --> 00:03:16,614
Tek fark, köpeklerden birinin
olduğu tarafta küçük bir düğme varmış.

67
00:03:16,614 --> 00:03:20,223
Ve düğmeye değdiği anda
elektrik şoku kesiliyormuş.

68
00:03:20,223 --> 00:03:23,576
Diğer köpeğin ise düğmesi yokmuş.

69
00:03:23,576 --> 00:03:27,902
İlk köpekle tamamen
aynı acıyı hissediyormuş

70
00:03:27,902 --> 00:03:31,318
fakat şartlar üzerinde
hiçbir kontrolü yokmuş.

71
00:03:32,138 --> 00:03:34,677
Bu deneyde ilk köpek
göreceli olarak daha mutludur.

72
00:03:34,677 --> 00:03:38,170
İkinci köpek ise
tamamen depresyona girer.

73
00:03:38,170 --> 00:03:43,321
Hayat şartlarımızın ne olduğu,
onlar üzerindeki kontrol hissimize

74
00:03:43,321 --> 00:03:47,917
oranla çok daha önemsizdir.

75
00:03:47,917 --> 00:03:50,469
Bu ilginç bir soru.

76
00:03:50,469 --> 00:03:53,973
Soru, tüm Batı dünyasının da tartıştığı

77
00:03:53,973 --> 00:03:55,739
vergilendirme hakkında.

78
00:03:55,739 --> 00:03:57,958
Fakat bence, bir başka konu daha var ki

79
00:03:57,958 --> 00:04:01,350
o da vergilendirilen paramız 
üzerindeki kontrol seviyemiz.

80
00:04:01,350 --> 00:04:06,469
Bazı durumlarda 10 pound
verdiğimize lanet ederiz.

81
00:04:06,469 --> 00:04:11,504
Başka bir durumda ise 10 pound
vermeyi gayet hoş karşılayabiliriz.

82
00:04:12,014 --> 00:04:16,598
Sağlık vergisi olarak
20.000 pound ödersiniz

83
00:04:16,598 --> 00:04:18,085
ve enayi gibi hissetmezsiniz.

84
00:04:18,085 --> 00:04:21,787
Bir hastane koğuşu için 
20.000 pound bağışlarsanız

85
00:04:21,787 --> 00:04:23,950
o zaman adınız hayırsever olur.

86
00:04:23,950 --> 00:04:27,986
Vergi ödeme istekliliğinden
konuşmak için tahminen yanlış ülkedeyim.

87
00:04:27,986 --> 00:04:29,896
(Gülüşmeler)

88
00:04:29,896 --> 00:04:35,077
Bunun karşılığını vereceğim.
Olayları nasıl tanımladığınız önemlidir.

89
00:04:35,077 --> 00:04:37,165
Siz, Yunanistan'ı kurtarma paketi mi

90
00:04:37,165 --> 00:04:40,946
yoksa Yunanistan'a borç veren bir sürü
aptal bankayı kurtarma paketi mi dersiniz?

91
00:04:40,946 --> 00:04:43,667
Çünkü ikisi de tamamen aynı şey.

92
00:04:43,667 --> 00:04:46,065
Sizin olayları nasıl tanımladığınız

93
00:04:46,065 --> 00:04:49,579
vereceğiniz tepkiyi etkiler,
hem duygusal olarak hem de ahlaken.

94
00:04:49,579 --> 00:04:52,956
Tamamıyla dürüst olmak
psikolojik olarak önemli bir değer.

95
00:04:52,956 --> 00:04:56,086
Yakın arkadaşlarımdan birisi,
profesör olan Nick Chater,

96
00:04:56,086 --> 00:04:58,713
Londra'da Karar Bilimi Profesörü kendisi,

97
00:04:58,713 --> 00:05:01,235
insanlığın saklı derinliklerine
çok daha az zaman

98
00:05:01,235 --> 00:05:03,200
harcamamız gerektiğine

99
00:05:03,200 --> 00:05:06,333
ve saklı gölgeleri keşfetmek için daha fazla
zaman harcamamız gerektiğine inanır.

100
00:05:06,333 --> 00:05:08,083
Bence de aslında bu doğru.

101
00:05:08,083 --> 00:05:10,895
İzlenimlerin, ne yaptığımız ve

102
00:05:10,895 --> 00:05:13,050
ne düşündüğümüz üzerinde 
delice bir etkisi var.

103
00:05:13,050 --> 00:05:17,395
Sahip olmadığımız şey ise,
gerçekten iyi bir insan psikolojisi.

104
00:05:17,395 --> 00:05:19,233
En azından Kahneman öncesi belki,

105
00:05:19,233 --> 00:05:22,307
mühendislik ve neo-klasik ekonomi
modellerinin yanına

106
00:05:22,307 --> 00:05:27,046
koyacak kadar iyi insan psikolojisi
modellerimiz yoktu.

107
00:05:27,046 --> 00:05:31,070
Psikolojik çözümlere inanan
insanların bir modelleri yoktu.

108
00:05:31,070 --> 00:05:32,840
Bir çerçevemiz yoktu.

109
00:05:32,840 --> 00:05:35,684
Warren Buffett'in iş
ortağı Charlie Munger buna

110
00:05:35,684 --> 00:05:38,692
"düşünceleri asacağınz
bir kafes" diyor.

111
00:05:38,692 --> 00:05:41,691
Mühendisler, ekonomistler,
klasik ekonomistler

112
00:05:41,691 --> 00:05:44,856
hepsinin çok sağlam
kafesleri vardı,

113
00:05:44,856 --> 00:05:47,830
tüm fikirleri üzerine
asabiliyorlardı.

114
00:05:47,830 --> 00:05:51,091
Elimizde rasgele bireysel 
içgörülerden oluşan bir koleksiyon vardı

115
00:05:51,091 --> 00:05:53,583
ama bütünsel bir model yoktu.

116
00:05:53,583 --> 00:05:57,577
Bu da demek oluyor ki,
çözümlere bakarken

117
00:05:57,577 --> 00:06:01,038
teknik çözümlere,
Newtonvari çözümlere

118
00:06:01,038 --> 00:06:04,644
gereğinden fazla öncelik vermişiz

119
00:06:04,644 --> 00:06:07,292
fakat psikolojik çözümlere
gereken önemi vermemişiz.

120
00:06:07,292 --> 00:06:09,336
Eurostar örneğimi biliyorsunuz.

121
00:06:09,336 --> 00:06:11,917
Paris ve Londra arasındaki
yolculuğu 40 dakika

122
00:06:11,917 --> 00:06:16,040
kısaltabilmek için altı
milyon pound harcandı.

123
00:06:16,040 --> 00:06:20,196
Bu paranın 0.01'i ile
trenlere Wi-Fi koyulabilirdi,

124
00:06:20,196 --> 00:06:22,867
yolculuğun süresini kısaltmazdı belki

125
00:06:22,867 --> 00:06:26,830
ama yolculuğun daha eğlenceli ve
verimli geçmesini sağlayabiliridi.

126
00:06:26,830 --> 00:06:28,917
Belki bu paranın %10'u ile

127
00:06:28,917 --> 00:06:32,236
dünyaca ünlü top modeller 
yolculara Chateau Petrus ikram

128
00:06:32,236 --> 00:06:37,598
ederken bir yandan da 
trende yukarı ve aşağı yürürlerdi.

129
00:06:37,598 --> 00:06:40,791
Elinizde beş (milyon) pound kalırdı

130
00:06:40,791 --> 00:06:43,569
ve insanlar trenin 
daha da yavaş gitmesini isterlerdi.

131
00:06:43,569 --> 00:06:46,321
(Gülüşmeler)

132
00:06:46,321 --> 00:06:49,132
Neden bu sorunu psikolojik

133
00:06:49,132 --> 00:06:51,003
olarak çözmemize fırsat verilmedi?

134
00:06:51,003 --> 00:06:54,669
Bence bunun nedeni, yaratıcı ve duygusal 
temelli psikolojik çözümlerle,

135
00:06:54,669 --> 00:06:59,065
rasyonel, sayısal ve
hesaba dayalı çözümlere olan

136
00:06:59,065 --> 00:07:04,216
yaklaşımımızda bir dengesizliğin,
bir asimetrinin olmasıdır.

137
00:07:04,216 --> 00:07:06,738
Eğer yaratıcı bir insansanız,
büyük ihtimalle

138
00:07:06,738 --> 00:07:08,858
fikirlerinizi sizden 
daha rasyonel olan

139
00:07:08,858 --> 00:07:10,958
insanların onayına sunarsınız.

140
00:07:10,958 --> 00:07:14,708
Bir maliyet analiziniz, 
fizibilite çalışmanız

141
00:07:14,708 --> 00:07:17,587
bir ROI çalışmanız 
ve daha fazlası olmalıdır.

142
00:07:17,587 --> 00:07:19,843
Bu büyük ihtimalle doğrudur.

143
00:07:19,843 --> 00:07:22,423
Ama bu sistem
diğer türlü çalışmaz.

144
00:07:22,423 --> 00:07:25,010
Mevcut bir çerçevesi olan insanlar,

145
00:07:25,010 --> 00:07:27,545
ekonomik bir çerçeve,
bir mühedislik çerçevesi,

146
00:07:27,545 --> 00:07:30,831
yaptklarının mantığının
tüm cevabı verdiğini düşünürler.

147
00:07:30,831 --> 00:07:33,838
Hiç şöyle demezler, 
"Tüm rakamlar tutuyor

148
00:07:33,854 --> 00:07:36,956
ama bu fikri sunmadan önce bunu gidip birtakım
çılgın insana gösterip

149
00:07:36,956 --> 00:07:39,809
daha iyi bir çözümle
gelebilirler mi, bakacağım."

150
00:07:39,809 --> 00:07:42,577
Bence, biz tamamen yapay olarak

151
00:07:42,577 --> 00:07:46,873
mekanik fikirleri
psikolojik fikirlerden üstün görüyoruz.

152
00:07:46,873 --> 00:07:49,402
Harika bir psikolojik fikir şudur mesela:

153
00:07:49,402 --> 00:07:54,375
Yolcu memnuniyeti konusundaki tek harika gelişim,
Londra metrosunda harcanan her poundla

154
00:07:54,375 --> 00:07:59,404
gelen şey, eksra tren koymak değil
tren saatlerini sıklaştırmak da değil,

155
00:07:59,404 --> 00:08:03,008
sadece her platforma bir 
dot matrix ekran yerleştirmek.

156
00:08:03,008 --> 00:08:05,458
Beklemek, doğası gereği

157
00:08:05,458 --> 00:08:08,531
sadece sayısal bilgiler 
ya da ne kadar sürdüğü ile ilgili değil

158
00:08:08,531 --> 00:08:11,454
bekleme sırasında
hissedilen belirsizlik ile ilgilidir.

159
00:08:11,454 --> 00:08:14,738
Trenin gelmesine kalan
yedi dakikayı gerisayım yapan bir saatle

160
00:08:14,738 --> 00:08:16,952
beklemek, dört dakika boyunca

161
00:08:16,952 --> 00:08:18,979
tırnak yiyerek ve "Şu kahrolası tren

162
00:08:18,979 --> 00:08:22,167
ne zaman gelecek?" diye
beklemekten çok daha az stresli.

163
00:08:22,167 --> 00:08:26,069
Güzel olan başka bir psiolojik çözüm de
Kore'de gerçekleşmiş.

164
00:08:26,069 --> 00:08:28,632
Kırmızı trafik lambalarının 
geri sayımları gecikmeli.

165
00:08:28,632 --> 00:08:31,871
Kaza oranının azaldığı
deneylerle kanıtlanmış durumda.

166
00:08:31,871 --> 00:08:35,553
Neden? Çünkü trafik stresi,
sabırsızlık ve genel sinir hali

167
00:08:35,553 --> 00:08:40,032
beklenecek sürenin görülebilmesi ile
ciddi şekilde azalıyor.

168
00:08:40,032 --> 00:08:43,292
Çin'de, tam olarak 
arkasındaki mantığı anlamasam da,

169
00:08:43,292 --> 00:08:45,776
aynı uygulamayı yeşil ışıklara yapmışlar.

170
00:08:45,776 --> 00:08:49,850
(Gülüşmeler)

171
00:08:49,850 --> 00:08:51,542
Harika bir fikir değil tabii.

172
00:08:51,542 --> 00:08:55,870
200 metre uzaktasınız, bakıyorsunuz ki
beş saniyeniz kalmış, gazı köklüyorsunuz.

173
00:08:55,870 --> 00:08:57,889
(Gülüşmeler)

174
00:08:57,889 --> 00:09:01,292
Koreliler, itinayla
her ikisini de test ettiler.

175
00:09:01,292 --> 00:09:04,413
Uygulamayı kırmızı
ışıkta yaptığınızda kaza oranları düşüyor

176
00:09:04,413 --> 00:09:07,481
yeşil ışığa yaptığınızda 
ise kazalar artıyor.

177
00:09:07,481 --> 00:09:10,442
İnsanların karar alma 
süreçlerinde tüm istediğim bu,

178
00:09:10,442 --> 00:09:12,398
şu üç konuyu dikkate almaları.

179
00:09:12,398 --> 00:09:15,454
Birinin diğerine üstünlüğü
değil dikkate almalarını istediğim.

180
00:09:15,454 --> 00:09:17,505
Sadece diyorum ki,
problemleri çözerken

181
00:09:17,505 --> 00:09:19,807
bu üç konuya eşit
derecede önem verin

182
00:09:19,807 --> 00:09:22,333
ve tam olarak konunun çözümünü

183
00:09:22,333 --> 00:09:25,167
bulabilmek 
için arayışınızı sürdürün.

184
00:09:25,167 --> 00:09:27,375
Büyük bir işe baktığınızda,

185
00:09:27,375 --> 00:09:30,987
bu üç konunun neredeyse 
hepsinde mevcut olduğunu görürsünüz.

186
00:09:30,987 --> 00:09:33,281
Gerçekten başarılı olan işlerde -

187
00:09:33,281 --> 00:09:35,787
Google mesela, teknolojik
olarak büyük bir başarı,

188
00:09:35,787 --> 00:09:39,941
ayrıca çok da başarılı bir 
psikolojik anlayışa dayanıyor.

189
00:09:39,941 --> 00:09:42,721
İnsanlar tek bir şeyde iyi olanın

190
00:09:42,721 --> 00:09:46,923
birden fazla konuda iyi olandan
daha iyi olduğunu düşünürler her zaman.

191
00:09:46,923 --> 00:09:49,875
Buna hedefin sulanması denir,
insanda doğuştan vardır.

192
00:09:49,875 --> 00:09:51,873
Ayelet Fishbach'ın bu
konuda bir araştırması var.

193
00:09:51,873 --> 00:09:54,192
Google zamanında aşağı
yukarı herkes

194
00:09:54,192 --> 00:09:55,868
bir portal olmaya çalışıyordu.

195
00:09:55,868 --> 00:09:57,174
Evet bir arama özelliği var

196
00:09:57,174 --> 00:10:01,010
ama yanısıra hava, spor
ve bir parça da haber alabiliyorsunuz.

197
00:10:01,810 --> 00:10:04,178
Google şunu anladı ki,
sadece bir arama motoru iseniz

198
00:10:04,178 --> 00:10:06,871
insanlar sizin çok çok iyi
olduğunuzu var sayar.

199
00:10:06,871 --> 00:10:08,452
Aslında bunu hepiniz televizyon

200
00:10:08,452 --> 00:10:10,137
satın almaya gittiğinizde yaşarsınız.

201
00:10:10,137 --> 00:10:13,700
Düz ekran TV'lerin durduğu
rafların en sonuna doğru

202
00:10:13,700 --> 00:10:19,002
DVD oynatıcısı olan
televizyonları görürsünüz.

203
00:10:19,002 --> 00:10:22,094
Bu aletlerin kalitesiyle ilgili
hiçbir bilgimiz yoktur

204
00:10:22,094 --> 00:10:26,042
gene de TV - DVD karışımı
olalara bakarız ve "Hıh!" yaparız.

205
00:10:26,042 --> 00:10:30,448
Biraz TV biraz DVD oynatıcı olan
pek de işe yaramayan bir alettir.

206
00:10:30,448 --> 00:10:32,738
Mağazadan her birinden
ayrı ayrı satın almış şekilde çıkarız.

207
00:10:32,738 --> 00:10:38,042
Google teknolojik olduğu kadar
psikolojik de bir başarıdır ayrıca.

208
00:10:38,042 --> 00:10:40,944
Ben psikolojiyi problem çözmede
kullanabiliriz diyorum,

209
00:10:40,944 --> 00:10:43,727
problem olduğunu faketmediğimiz 
problemlerde bile.

210
00:10:43,727 --> 00:10:46,827
İnsanlara artık antibiyotiklerini
bitirmelerini öneriyorum.

211
00:10:46,827 --> 00:10:49,210
Onlara 24 beyaz hap vermeyin.

212
00:10:49,210 --> 00:10:52,081
18 beyaz hap altı mavi hap verin ve

213
00:10:52,081 --> 00:10:55,883
beyaz hapı önce mavi hapı
sonra almalarını söyleyin.

214
00:10:55,883 --> 00:10:57,750
Buna bölümleme deniyor.

215
00:10:57,750 --> 00:11:00,854
Hedefe varma yolunda eğer
tam ortada bir ikinci

216
00:11:00,854 --> 00:11:03,458
aşama varsa insanlar çok daha
rahat yolu bitiriyorlar.

217
00:11:03,458 --> 00:11:06,417
Ekonominin en büyük
hatalarından biri bana göre,

218
00:11:06,417 --> 00:11:08,844
bazı şeyleri anlayamamasıdır.

219
00:11:08,844 --> 00:11:12,871
Emeklilik, işsizlik, maliyet


220
00:11:12,871 --> 00:11:17,911
sadece miktarı değil
ayrıca anlamı olan bir işlevdir.

221
00:11:17,911 --> 00:11:20,703
Bu gördüğünüz İngiltere'de bir gişe.

222
00:11:20,703 --> 00:11:23,858
Sıklıkla uzun kuyruklar oluşur gişelerde.

223
00:11:23,858 --> 00:11:25,960
Bazen gerçekten çok çok ciddi
sıralar oluşabilir.

224
00:11:25,960 --> 00:11:27,958
Eğer isterseniz, aynı
prensibi havalimanlarındaki

225
00:11:27,958 --> 00:11:29,583
güvenlik şeridi için de uygulayabilirsiniz.

226
00:11:29,583 --> 00:11:33,408
Eğer iki katı fiyat ödeyip
köprüden geçseydiniz ama bu

227
00:11:33,408 --> 00:11:35,792
şerit tamamen hızlı
bir şerit olsaydı ne olurdu?

228
00:11:35,792 --> 00:11:39,527
Kesinlikle mantıksız birşey değil.
Ekonomik olarak da etkin bir uygulama.

229
00:11:39,527 --> 00:11:41,992
Bazı insanlara göre zaman
çok değerlidir.

230
00:11:41,992 --> 00:11:44,292
Eğer bir iş görüşmesine yetişecekseniz,

231
00:11:44,292 --> 00:11:48,869
birkaç pound fazla ödeyip, hızlı
şeritten gitmeyi tercih edersiniz.

232
00:11:48,869 --> 00:11:51,230
Kayınvalidenizi ziyarete 
gidiyoranız eğer,

233
00:11:51,230 --> 00:11:55,287
o zaman sol şeritte kalmayı seçersiniz.

234
00:11:55,287 --> 00:11:59,715
Tek problem, ekonomik olarak etkin olan 
bu çözümü insanlara sunarsanız

235
00:11:59,715 --> 00:12:01,400
bundan nefret edeceklerdir.

236
00:12:01,400 --> 00:12:04,250
Çünkü sırf gelirinizi arttırmak için
köprüde gecikmelere

237
00:12:04,250 --> 00:12:05,787
yol açacağınızı düşüneceklerdir,

238
00:12:05,787 --> 00:12:09,760
ve "Neden senin beceriksizliğini
finanse ediyorum?" diyeceklerdir.

239
00:12:09,760 --> 00:12:12,092
Diğer taraftan, eğer çerçeveyi
biraz değiştirirseniz ve

240
00:12:12,092 --> 00:12:14,740
yardımsever bir gelir yönetimi yaparsanız,

241
00:12:14,740 --> 00:12:19,571
yani ekstra para köprü firmasına değil
yardım kuruluşuna bağışlanacak derseniz,

242
00:12:19,571 --> 00:12:23,647
ödemenin altında yatan
mentalite tamamen değişir.

243
00:12:23,647 --> 00:12:26,595
Ekonomik olarak oldukça
etkin bir çözüme kavuşursunuz,

244
00:12:26,595 --> 00:12:28,834
bu çözüm halkın onayını da alır,

245
00:12:28,834 --> 00:12:31,023
hem de bir pislik gibi görüneceğinize

246
00:12:31,023 --> 00:12:33,744
hafif doz merhamet de barındırır.

247
00:12:33,744 --> 00:12:36,977
Ekonomistlerin yaptıkları temel hata

248
00:12:36,977 --> 00:12:40,325
paranın para olduğunu düşünmeleri.

249
00:12:40,325 --> 00:12:44,475
Acı tecrübelerle öğrendim ki
ödenen beş pound

250
00:12:44,475 --> 00:12:46,575
sadece miktarıyla değil

251
00:12:46,575 --> 00:12:48,737
gittiği yeri düşünmemizle de ilgili.

252
00:12:48,737 --> 00:12:51,756
Bence bu düşünce vergi
politikalarında bir devrim yaratabilir.

253
00:12:51,756 --> 00:12:54,152
Kamu hizmetlerinde
devrim yaratabilir.

254
00:12:54,152 --> 00:12:56,779
Olayları çok ciddi 
şekilde değiştirebilir.

255
00:12:56,779 --> 00:12:59,175
Bu adamı hepiniz öğrenmelisiniz.

256
00:12:59,175 --> 00:13:01,079
Avusturyalı bir ekonomist kendisi,

257
00:13:01,079 --> 00:13:06,290
Viyana'da 20.yüzyılın ilk
yarısında fazlaca aktifti.

258
00:13:06,290 --> 00:13:08,905
Avusturya okulu ile ilgili
enteresan olan şey

259
00:13:08,905 --> 00:13:11,204
Freud'un yanında yetişmiş olmaları.

260
00:13:11,204 --> 00:13:14,120
Dolayısıyla hepsi büyük
oranda psikoloji ile ilgiliydi.

261
00:13:14,120 --> 00:13:18,460
Praxeoloji denen bir 
öğreti olduğuna inanyorlardı,

262
00:13:18,460 --> 00:13:21,083
ekonomiden önce
var olan bir öğreti.

263
00:13:21,083 --> 00:13:25,860
Praxeology seçim, aksiyon 
ve karar alma öğretisi.

264
00:13:25,860 --> 00:13:27,412
Bence haklılar.

265
00:13:27,412 --> 00:13:29,496
Bugünkü dünyada
en büyük tehlike

266
00:13:29,496 --> 00:13:31,365
ekonomi biliminin

267
00:13:31,365 --> 00:13:35,823
kendisini insan psikolojine 
göre öncelikli kabul etmesidir.

268
00:13:35,823 --> 00:13:38,588
Charlie Munger'ın der ki;
"Eğer ekonomi davranışsal değilse,

269
00:13:38,588 --> 00:13:40,833
o zaman ne olduğunu bilmiyorum."

270
00:13:40,833 --> 00:13:47,371
Von Mises ise, ekonominin 
psikolojinin bir altkümesi olduğuna inanır.

271
00:13:47,371 --> 00:13:49,195
Bunu düşünürken sanırım ekonomiyi

272
00:13:49,195 --> 00:13:52,602
"kıtlık şartlarındaki insan
praxeolojisi bilimi" olarak tanımlar.

273
00:13:52,602 --> 00:13:55,665
Von Mises diğer yandan

274
00:13:55,665 --> 00:14:01,633
pazarlamanın değerini açıklamak için
öyle bir analoji kullanır ki,

275
00:14:01,633 --> 00:14:04,813
algılanan değer ile gerçek değere

276
00:14:04,813 --> 00:14:08,902
yaklaşımımız birebir herhangi
başka bir değere

277
00:14:08,902 --> 00:14:10,525
eşit olmalıdır.

278
00:14:10,525 --> 00:14:13,059
Hepimiz -hatta pazarlama
alanında çalışanlar bile-

279
00:14:13,059 --> 00:14:14,575
değeri iki türlü düşünürüz.

280
00:14:14,575 --> 00:14:15,727
Bir gerçek değer vardır,

281
00:14:15,727 --> 00:14:17,917
ki bu fabrikada üretilen bir şeyin veya
verilen bir hizmetin değeridir.

282
00:14:17,917 --> 00:14:19,750
Bir de belirsiz değer vardır,

283
00:14:19,750 --> 00:14:22,271
ki bu da insanların bakış açılarını
değiştirdiğinizde yarattığınız şeydir.

284
00:14:22,271 --> 00:14:25,217
Von Mises bu ayrımı
kesinlikle reddeder.

285
00:14:25,217 --> 00:14:26,933
Ve aşağıdaki analojiyi kullanır.

286
00:14:26,933 --> 00:14:32,148
Fransız Fizyokratlar denen
garip ekonomistlerden bahseder,

287
00:14:32,148 --> 00:14:36,475
tek doğru değerin tarladan
elde edilen olduğuna inananlardan.

288
00:14:36,475 --> 00:14:39,071
Eğer bir çobansanız, ya da
madenci veya çiftçiyseniz,

289
00:14:39,071 --> 00:14:40,836
o zaman doğru değer üretirsiniz.

290
00:14:40,836 --> 00:14:43,304
Ama eğer çobandan
satın aldığınız yünle

291
00:14:43,319 --> 00:14:46,458
bir şapka yapıyor ve 
bunun için para alıyorsanız

292
00:14:46,458 --> 00:14:48,792
o zaman gerçekten değer üretmiyorsunuz,

293
00:14:48,792 --> 00:14:50,759
çobanı sömürüyorsunuz.

294
00:14:50,759 --> 00:14:54,625
Von Mises diyor ki,
modern ekonomistler de reklam

295
00:14:54,625 --> 00:14:56,777
ve pazarlamada aynı hataya düşüyorlar.

296
00:14:56,777 --> 00:14:59,167
Diyor ki, eğer bir restoran işletiyorsanız,

297
00:14:59,167 --> 00:15:01,375
yemeği pişirmekle yarattığınız

298
00:15:01,375 --> 00:15:03,833
değerle, yerleri silerken 
yarattığınız değer arasında

299
00:15:03,833 --> 00:15:06,000
sağlıklı bir ayrım yapmak 
mümkün değil.

300
00:15:06,000 --> 00:15:09,212
Bunlardan biri belki
esas ürününüz -

301
00:15:09,212 --> 00:15:10,681
yani sizden satın aldığımız şey-

302
00:15:10,681 --> 00:15:12,335
diğeri ise aldığımız üründen

303
00:15:12,335 --> 00:15:15,652
zevk almamızı sağlayacak 
ortamla ilgili olan eylem.

304
00:15:15,652 --> 00:15:18,667
Bunlardan birinin diğerine 
göre daha üstün olduğu

305
00:15:18,667 --> 00:15:20,833
görüşü ise tamamen yanlış.

306
00:15:20,833 --> 00:15:22,503
Şu küçük düşünce deneyini yapalım.

307
00:15:22,503 --> 00:15:24,910
Michelin-yıldızlı yemek
sunan bir restoran düşünün,

308
00:15:24,910 --> 00:15:27,358
fakat ortalık
kanalizasyon kokuyor

309
00:15:27,358 --> 00:15:30,664
ve yerlerde insan dışkısı var.

310
00:15:31,434 --> 00:15:33,734
Artık burada değer yaratmak için

311
00:15:33,734 --> 00:15:36,925
yemeğin kalitesini 
arttırmanız gerekmez,

312
00:15:36,925 --> 00:15:40,029
kokudan kurtulup 
yerleri temizlemeniz gerekir.

313
00:15:41,879 --> 00:15:44,098
Bunu anlamamız çok önemlidir.

314
00:15:44,098 --> 00:15:46,321
Eğer garip ya da 
karmaşık görünüyorsa, şuna bakın;

315
00:15:46,321 --> 00:15:50,787
İngiltere'de bir postane
acele posta servisi konusunda

316
00:15:50,787 --> 00:15:53,125
yüzde 98 oranında bir
başarıya sahipti.

317
00:15:53,125 --> 00:15:55,492
Bunun yeterli olmadığını düşündüler

318
00:15:55,492 --> 00:15:58,084
ve oranı yüzde 99'a çıkarmayı istediler.

319
00:15:58,914 --> 00:16:02,898
Bunu yaparken yaşadıkları
neredeyse kurumu çökertiyordu.

320
00:16:02,898 --> 00:16:05,113
Bu arada gidip insanlara sorsanız,

321
00:16:05,113 --> 00:16:08,125
"Acele posta servisinin ertesi gün
ulaşma oranı nedir?" diye,

322
00:16:08,125 --> 00:16:12,630
genelde alacağınız cevap 
yüzde 50 ile 60 arası bir yerdedir.

323
00:16:12,630 --> 00:16:15,233
Eğer hizmet algısı
gerçeğinden de kötüyse,

324
00:16:15,233 --> 00:16:18,733
o zaman ne diye gerçeği
değiştirmeye uğraşıyorsunuz ki?

325
00:16:18,733 --> 00:16:22,935
İğrenç kokan restoranda yemek
kalitesini artırmaya çalışmakla aynı şey.

326
00:16:22,935 --> 00:16:25,000
İlk yapmanız gereken şey

327
00:16:25,000 --> 00:16:26,660
insanlara acele postanın

328
00:16:26,660 --> 00:16:30,835
yüzde 98 oranında ertesi gün
yerine ulaştığını söylemek olmalıdır.

329
00:16:30,835 --> 00:16:32,542
Bu çok iyi bir adımdır.

330
00:16:32,542 --> 00:16:35,167
Bana göre İngiltere'de uygulanacak
daha da iyi bir yöntem, insanlara

331
00:16:35,167 --> 00:16:36,765
İngiltere'deki acele

332
00:16:36,765 --> 00:16:38,790
postanın ulaşma 
oranının Almanya'ya göre daha

333
00:16:38,790 --> 00:16:40,848
yüksek olduğunu söylemek olurdu.

334
00:16:40,848 --> 00:16:43,375
Çünkü biz İngilizleri
mutlu etmek için, herhangi bir şeyi

335
00:16:43,375 --> 00:16:45,771
Almanlardan daha iyi
yaptığımızı söylemek yeter

336
00:16:45,771 --> 00:16:47,346
(Gülüşmeler)

337
00:16:47,346 --> 00:16:51,041
(Alkışlar)

338
00:16:51,061 --> 00:16:54,250
Kendi referans çerçevenizi 
ve algılanan değerinizi belirleyin

339
00:16:54,250 --> 00:16:57,123
böylece gerçek değeriniz de
tamamıyla dönüşecektir.

340
00:16:57,123 --> 00:16:59,229
Almanlarla ilgili söylenen şu vardır;

341
00:16:59,229 --> 00:17:01,196
Almanlarla Fransızlar 
birleşmiş Avrupa'yı yaratma

342
00:17:01,196 --> 00:17:03,327
konusunda çok başarılılar.

343
00:17:03,327 --> 00:17:06,515
Ummadıkları tek şey ise
Avrupa'yı ortak bir Fransız ve Alman

344
00:17:06,515 --> 00:17:08,915
nefreti üzerine birleştiriyor olmaları.

345
00:17:08,915 --> 00:17:12,030
Ama ben İngiliz'im,
böyle seviyorum.

346
00:17:13,400 --> 00:17:16,833
Farkedeceğiniz gibi, algımız 
her durumda biraz güvenilmezdir.

347
00:17:16,833 --> 00:17:19,946
Yiyeceğin kalitesiyle, o yiyeceği
tükettiğimiz ortam arasındaki farkı

348
00:17:19,946 --> 00:17:21,652
tam olarak ifade edemeyiz.

349
00:17:21,652 --> 00:17:24,061
Arabanızı yıkattığınızda
ya da valeye verdiğinizde

350
00:17:24,061 --> 00:17:25,908
hepiniz yaşamışsınızdır bunu.

351
00:17:25,908 --> 00:17:29,843
Arabanızı aldığınızda,
sürmesi daha zevkli gelir.

352
00:17:29,843 --> 00:17:31,511
Bunun nedeni,

353
00:17:31,511 --> 00:17:34,292
tabii vale gizlice
arabanın yağını değiştirmiyorsa

354
00:17:34,292 --> 00:17:37,542
ve benim ona ödemesini yapmadığım
işler yapmıyorsa arabayla ilgili,

355
00:17:37,542 --> 00:17:39,958
algının her durumda
güvenilmez olmasıdır.

356
00:17:39,958 --> 00:17:44,083
Markalı olan ağrı kesiciler
markasız olanlara göre

357
00:17:44,083 --> 00:17:46,250
çok daha etkilidirler.

358
00:17:46,250 --> 00:17:48,558
Sadece bildirilen ağrı
azalmasından değil,

359
00:17:48,558 --> 00:17:50,556
gerçekte ölçülen azalmadan bahsediyorum.

360
00:17:50,556 --> 00:17:55,067
Algı her durumda 
güvenilmezdir, belirsizdir.

361
00:17:55,082 --> 00:17:58,621
Dolayısıyla algıyı kötü etkileyen
bir şey yaptığınızda

362
00:17:58,621 --> 00:18:00,398
bir diğerine de zarar verirsiniz.

363
00:18:00,398 --> 00:18:02,005
Çok teşekkür ediyorum.

364
00:18:02,005 --> 00:18:03,859
(Alkışlar)