1
00:00:00,083 --> 00:00:04,182
[Deze talk werd gegeven in het Spaans 
met opeenvolgende vertaling in het Engels]

2
00:00:04,958 --> 00:00:08,693
(Rayma Suprani: Spreekt Spaans)

3
00:00:08,693 --> 00:00:10,715
Cloe Shasha: Toen ik een klein meisje was,

4
00:00:10,715 --> 00:00:13,226
tekende ik vaak op de muren van mijn huis.

5
00:00:13,250 --> 00:00:16,167
(RS: Spreekt Spaans)

6
00:00:21,583 --> 00:00:24,309
CS: Tot mijn moeder boos werd 
en tegen me zei:

7
00:00:24,333 --> 00:00:26,101
"Je mag maar op één muur tekenen.

8
00:00:26,125 --> 00:00:27,643
Niet op de andere muren."

9
00:00:27,667 --> 00:00:29,101
(Gelach)

10
00:00:29,125 --> 00:00:32,601
(Spreekt Spaans)

11
00:00:32,625 --> 00:00:36,459
Dat was de eerste keer
dat ik totalitaire censuur ervoer.

12
00:00:36,500 --> 00:00:38,958
(Gelach)

13
00:00:39,542 --> 00:00:41,500
(Spreekt Spaans)

14
00:00:44,538 --> 00:00:47,972
Maar gebrek aan vrijheid stimuleert 
de creativiteit en maakt ze sterker.

15
00:00:48,875 --> 00:00:52,000
(Spreekt Spaans)

16
00:01:07,042 --> 00:01:09,403
Vele jaren zijn verstreken 
sinds mijn kindertijd,

17
00:01:09,417 --> 00:01:11,018
maar op school

18
00:01:11,042 --> 00:01:13,559
tekende ik in de marge van mijn schriften

19
00:01:13,583 --> 00:01:16,226
in plaats van op te letten.

20
00:01:16,250 --> 00:01:18,018
Ik studeerde journalistiek

21
00:01:18,042 --> 00:01:21,271
om mijn communicatie-
en schrijfvaardigheid te verbeteren,

22
00:01:21,347 --> 00:01:24,268
maar het enige waartoe ik me 
aangetrokken voelde in het leven

23
00:01:24,292 --> 00:01:25,684
was tekenen.

24
00:01:25,708 --> 00:01:27,290
(Spreekt Spaans)

25
00:01:31,625 --> 00:01:33,427
Ik ben geboren in een democratie,

26
00:01:33,427 --> 00:01:36,917
in Venezuela, nu een dictatuur.

27
00:01:37,458 --> 00:01:40,708
(Spreekt Spaans)

28
00:01:49,625 --> 00:01:50,763
19 jaar lang

29
00:01:50,797 --> 00:01:53,268
was ik de dagelijkse cartoonist 
voor ‘El Universal’,

30
00:01:53,292 --> 00:01:55,809
een van de grootste kranten in Venezuela.

31
00:01:55,833 --> 00:01:57,285
Ik genoot er echt van

32
00:01:57,285 --> 00:02:00,739
om de politieke en culturele actualiteit 
in tekeningen te vertalen.

33
00:02:00,750 --> 00:02:02,090
(Spreekt Spaans)

34
00:02:13,292 --> 00:02:14,550
In 2014

35
00:02:14,667 --> 00:02:16,901
verloor ik mijn baan bij de krant

36
00:02:16,901 --> 00:02:20,319
door een cartoon over
de gezondheidszorg in Venezuela.

37
00:02:21,083 --> 00:02:23,508
Ik tekende een vlakke lijn 
van een hartslagmonitor,

38
00:02:23,542 --> 00:02:25,809
maar opzettelijk 
tekende ik een hartslaglijn

39
00:02:25,833 --> 00:02:28,521
die leek op de handtekening 
van Hugo Chavez,

40
00:02:28,583 --> 00:02:30,518
de voormalige president van Venezuela.

41
00:02:30,542 --> 00:02:31,559
(Gelach)

42
00:02:31,583 --> 00:02:34,125
(Spreekt Spaans)

43
00:02:39,833 --> 00:02:42,226
Dit gebeurde nadat de krant werd opgekocht

44
00:02:42,250 --> 00:02:43,809
door een onbekend bedrijf.

45
00:02:43,833 --> 00:02:45,226
Sommigen van ons vermoedden

46
00:02:45,250 --> 00:02:48,583
dat de Venezolaanse regering erachter zat.

47
00:02:48,958 --> 00:02:50,450
(Spreekt Spaans)

48
00:02:59,748 --> 00:03:00,952
Mijn werk als cartoonist

49
00:03:00,952 --> 00:03:03,551
werd meer en meer
een luis in de pels van de dictatuur.

50
00:03:03,958 --> 00:03:06,572
Ze hebben geen tolerantie 
voor vrije meningsuiting

51
00:03:06,708 --> 00:03:08,283
of vrijdenken.

52
00:03:08,833 --> 00:03:10,298
(Spreekt Spaans)

53
00:03:25,625 --> 00:03:26,716
Na mijn ontslag

54
00:03:26,797 --> 00:03:29,219
begon ik me onveilig te voelen 
in mijn eigen land.

55
00:03:29,583 --> 00:03:32,397
Ik kreeg anonieme telefoons 
en doodsbedreigingen.

56
00:03:32,500 --> 00:03:35,175
Ik werd openlijk bespot 
op de nationale televisie

57
00:03:35,417 --> 00:03:37,532
en uiteindelijk weggepest uit Venezuela.

58
00:03:37,750 --> 00:03:39,549
Nu woon ik in Miami in Florida,

59
00:03:39,750 --> 00:03:42,263
waar ik mijn eigen uitgever kan zijn.

60
00:03:42,417 --> 00:03:44,092
(Spreekt Spaans)

61
00:03:55,075 --> 00:03:58,661
Een politieke cartoon is een barometer 
van de vrijheid in een land.

62
00:03:58,833 --> 00:04:00,847
Daarom haten dictators cartoonisten

63
00:04:00,867 --> 00:04:03,265
en proberen ze een einde te maken

64
00:04:03,265 --> 00:04:06,833
aan humor als spiegel
voor sociale en politieke kwesties.

65
00:04:07,792 --> 00:04:09,272
(Spreekt Spaans)

66
00:04:14,792 --> 00:04:18,351
Een cartoon gaat om een delicaat 
evenwicht van ideeën en tekeningen

67
00:04:18,375 --> 00:04:20,434
om een verborgen waarheid te onthullen.

68
00:04:20,458 --> 00:04:21,934
(Spreekt Spaans)

69
00:04:25,208 --> 00:04:28,948
Een goede cartoon is er een 
die het thema van een volledige film

70
00:04:28,958 --> 00:04:30,476
in één enkel frame vastlegt.

71
00:04:30,500 --> 00:04:32,065
(Spreekt Spaans)

72
00:04:44,417 --> 00:04:48,129
Een cartoon moet de kern 
van een verhaal precies communiceren.

73
00:04:48,208 --> 00:04:49,476
Als het lukt,

74
00:04:49,500 --> 00:04:54,617
kan de boodschap mensen
inenten met een dosis scepsis.

75
00:04:54,958 --> 00:04:57,060
(Spreekt Spaans)

76
00:05:10,708 --> 00:05:14,060
Cartoons ontstaan 
uit observatie en analyse.

77
00:05:14,060 --> 00:05:16,610
Ze zijn geïnspireerd
door de muzen van de mythologie,

78
00:05:16,610 --> 00:05:20,239
evenals door klassieke, moderne 
en paleolithische verhalen.

79
00:05:20,239 --> 00:05:21,576
(Gelach)

80
00:05:22,000 --> 00:05:26,287
Als we horen dat een hedendaagse keizer 
nieuwe kleren draagt,

81
00:05:26,417 --> 00:05:30,057
laten cartoons zien dat de keizer 
nog altijd gewoon naakt is.

82
00:05:30,333 --> 00:05:31,702
(Spreekt Spaans)

83
00:05:46,068 --> 00:05:47,914
Op een gegeven moment in mijn carrière

84
00:05:47,928 --> 00:05:51,198
tekende ik varkens en vergeleek ik ze 
met politici en politieagenten

85
00:05:51,542 --> 00:05:55,115
die vreedzame demonstraties 
van studenten stopten.

86
00:05:55,583 --> 00:05:57,633
Op een dag lag er in mijn kantoor

87
00:05:57,750 --> 00:05:59,601
een brief op mijn bureau.

88
00:05:59,625 --> 00:06:00,886
(Spreekt Spaans)

89
00:06:04,000 --> 00:06:06,950
De brief kwam van 
de Venezolaanse Varkensbond.

90
00:06:07,000 --> 00:06:08,434
(Gelach)

91
00:06:08,458 --> 00:06:09,572
(Spreekt Spaans)

92
00:06:30,000 --> 00:06:30,969
In de brief stond:

93
00:06:30,969 --> 00:06:34,684
"Gelieve een prachtig dier als een varken 
niet te vergelijken met politici.

94
00:06:34,708 --> 00:06:35,726
(Gelach)

95
00:06:35,750 --> 00:06:37,351
Varkens zijn vriendelijk en edel,

96
00:06:37,375 --> 00:06:38,851
zijn geweldige mascottes

97
00:06:38,875 --> 00:06:40,184
en goede huisdieren,

98
00:06:40,208 --> 00:06:44,018
en ze houden ons in leven 
in de vorm van varkensvlees."

99
00:06:44,042 --> 00:06:45,792
(Spreekt Spaans)

100
00:06:49,958 --> 00:06:51,684
Ze hadden helemaal gelijk.

101
00:06:51,708 --> 00:06:52,991
Ik teken geen varkens meer,

102
00:06:53,033 --> 00:06:55,184
maar wel nog politici.

103
00:06:55,208 --> 00:06:56,226
(Gelach)

104
00:06:56,250 --> 00:06:58,583
(Spreekt Spaans)

105
00:07:14,458 --> 00:07:17,249
Een cartoon bereist de informatie-snelweg

106
00:07:17,333 --> 00:07:19,306
alsof er meerdere rijstroken zijn,

107
00:07:19,417 --> 00:07:21,723
maar in werkelijkheid 
leiden al deze rijstroken

108
00:07:21,737 --> 00:07:25,353
naar een binaire reactie 
van hetzij positiviteit of woede.

109
00:07:25,417 --> 00:07:27,869
"Ik vind het leuk" 
of "Ik vind het niet leuk."

110
00:07:28,000 --> 00:07:29,351
Dat zijn de enige reacties

111
00:07:29,375 --> 00:07:32,095
die het democratische denken 
op het internet bepalen.

112
00:07:32,500 --> 00:07:34,250
(Spreekt Spaans)

113
00:07:43,542 --> 00:07:46,028
Genuanceerd debatteren lukt niet meer,

114
00:07:46,083 --> 00:07:47,123
we hebben geen tijd,

115
00:07:47,123 --> 00:07:49,934
dus reageren we gewoon 
met goedkeuring of minachting

116
00:07:49,958 --> 00:07:52,232
en we laten het over aan de algoritmen.

117
00:07:52,583 --> 00:07:55,667
(Spreekt Spaans)

118
00:08:08,430 --> 00:08:12,480
Maar een cartoon wordt geboren 
uit diep, genuanceerd denken.

119
00:08:12,631 --> 00:08:15,726
Het creëren van een goede cartoon 
gaat met herhaaldelijk falen,

120
00:08:15,750 --> 00:08:17,643
ontwerp na ontwerp.

121
00:08:17,667 --> 00:08:20,098
Goede cartoonisten moeten 
hun eigen taboes afgooien

122
00:08:20,102 --> 00:08:23,169
om aan te sturen op een dialoog --
geen confrontatie --

123
00:08:23,187 --> 00:08:24,893
met hun werk.

124
00:08:24,917 --> 00:08:25,934
(Spreekt Spaans)

125
00:08:42,833 --> 00:08:46,143
In 2013 stierf president Chavez

126
00:08:46,167 --> 00:08:49,143
en ik moest nadenken 
over de cartoon van die dag

127
00:08:49,167 --> 00:08:50,434
bij ‘La Universal’.

128
00:08:50,458 --> 00:08:52,666
Persoonlijk was ik blij 
dat hij was overleden,

129
00:08:52,666 --> 00:08:54,708
want ik dacht dat 
het einde van zijn macht

130
00:08:54,732 --> 00:08:58,291
ons land dichter bij vrijheid 
en betere tijden zou brengen.

131
00:08:58,500 --> 00:09:00,023
(Spreekt Spaans)

132
00:09:08,000 --> 00:09:10,895
Maar velen rouwden om de dood van Chavez,

133
00:09:10,895 --> 00:09:13,560
dus de gevoelens
waren verdeeld in Venezuela.

134
00:09:13,584 --> 00:09:14,851
Sommigen vierden het

135
00:09:14,875 --> 00:09:18,018
en anderen huilden 
om het verlies van hun leider.

136
00:09:18,042 --> 00:09:19,458
(Spreekt Spaans)

137
00:09:33,250 --> 00:09:34,448
Ik zat vast.

138
00:09:34,448 --> 00:09:37,268
Ik wist echt niet wat te tekenen 
op dit historische moment.

139
00:09:37,292 --> 00:09:40,671
Ik wist dat ik mijn vreugde niet mocht 
laten doorsijpelen in mijn werk,

140
00:09:40,675 --> 00:09:43,893
dat ik het verdriet van de mensen 
moest respecteren.

141
00:09:43,917 --> 00:09:45,809
Wat kon ik dan tekenen?

142
00:09:45,833 --> 00:09:47,158
(Spreekt Spaans)

143
00:10:03,000 --> 00:10:06,407
Ik bracht uren door met schetsen 
en weer weggooien.

144
00:10:06,458 --> 00:10:07,606
Mijn redacteur belde me

145
00:10:07,606 --> 00:10:10,003
en zei dat die dag alles 
later was voor de krant.

146
00:10:10,017 --> 00:10:12,038
Hij vroeg me wanneer ik het af zou hebben.

147
00:10:12,038 --> 00:10:14,768
Om middernacht kreeg ik het idee.

148
00:10:14,792 --> 00:10:16,476
We publiceerden een cartoon

149
00:10:16,500 --> 00:10:19,643
die een historisch moment 
in de tijd voorstelde.

150
00:10:19,667 --> 00:10:21,200
(Spreekt Spaans)

151
00:10:23,083 --> 00:10:25,958
Een omgevallen rood koningsschaakstuk.

152
00:10:26,708 --> 00:10:28,162
(Spreekt Spaans)

153
00:10:38,958 --> 00:10:41,101
Een goede cartoon heeft veel macht.

154
00:10:41,125 --> 00:10:43,643
Hij kan actie en reactie oproepen.

155
00:10:43,667 --> 00:10:47,268
Daarom moet een cartoonist 
verantwoordelijk met zijn macht omgaan,

156
00:10:47,292 --> 00:10:48,768
de waarheid vertellen

157
00:10:48,792 --> 00:10:51,643
en tekenen zonder angst voor de gevolgen.

158
00:10:51,667 --> 00:10:53,199
(Spreekt Spaans)

159
00:10:56,083 --> 00:10:57,726
Een mening hebben heeft een prijs

160
00:10:57,750 --> 00:11:00,768
en in sommige landen is die prijs hoog.

161
00:11:00,792 --> 00:11:02,313
(Spreekt Spaans)

162
00:11:17,298 --> 00:11:18,580
In Venezuela

163
00:11:18,580 --> 00:11:21,976
werden veel jonge mensen gedood 
om vreedzaam protesteren.

164
00:11:22,000 --> 00:11:24,365
Mannen en vrouwen 
zitten vast achter tralies

165
00:11:24,375 --> 00:11:25,863
als politieke gevangenen.

166
00:11:25,863 --> 00:11:29,203
Doorheen de jaren tekende ik
de gezichten van gevangen vrouwen,

167
00:11:29,203 --> 00:11:33,059
want ik wil niet dat ze vergeten worden.

168
00:11:33,083 --> 00:11:35,708
(Spreekt Spaans)

169
00:11:54,792 --> 00:11:57,518
Dit jaar was er een evenement, 
El Foro Penal genaamd.

170
00:11:57,542 --> 00:11:59,018
Dat is een misdaadforum

171
00:11:59,042 --> 00:12:01,018
waar een groep advocaten gratis werkt

172
00:12:01,042 --> 00:12:03,018
voor Venezolaanse politieke gevangenen.

173
00:12:03,042 --> 00:12:05,601
Een jonge vrouw kwam naar me toe en zei:

174
00:12:05,625 --> 00:12:06,976
"Ik zat gevangen

175
00:12:07,000 --> 00:12:09,726
en toen tekende jij 
mijn gezicht en mijn verhaal.

176
00:12:09,750 --> 00:12:12,893
Door die tekening 
wisten de mensen wie ik was.

177
00:12:12,917 --> 00:12:15,809
Jouw cartoon hielp me 
om de gevangenis te overleven.

178
00:12:15,833 --> 00:12:17,101
Dank je."

179
00:12:17,125 --> 00:12:19,218
(Spreekt Spaans)

180
00:12:24,125 --> 00:12:25,744
Dat moment betekende veel voor me.

181
00:12:25,754 --> 00:12:27,939
Ik had een manier gevonden 
om samen te werken

182
00:12:27,943 --> 00:12:30,500
met de herinneringen 
van mijn land en zijn bevolking.

183
00:12:30,500 --> 00:12:32,875
(Spreekt Spaans)

184
00:12:49,708 --> 00:12:53,298
Vorig jaar begon ik 
te tekenen over immigratie.

185
00:12:53,458 --> 00:12:56,153
Ik tekende mijn wereld, mijn angsten,

186
00:12:56,333 --> 00:12:58,367
mijn koffer, mijn wortels

187
00:12:58,458 --> 00:13:01,448
en alles wat ik moest 
achterlaten in Venezuela.

188
00:13:01,625 --> 00:13:04,700
Ik tekende ook mijn vreugde 
over deze nieuwe kans

189
00:13:04,833 --> 00:13:06,934
als immigrant in de Verenigde Staten.

190
00:13:06,958 --> 00:13:10,333
(Spreekt Spaans)

191
00:13:13,547 --> 00:13:15,768
Van daaruit werkte ik 
aan een serie tekeningen

192
00:13:15,792 --> 00:13:18,871
die de ervaring en de psychologie 
van de immigratie weergaven.

193
00:13:19,375 --> 00:13:22,083
(Spreekt Spaans)

194
00:13:33,000 --> 00:13:35,941
Immigrant zijn is als reizen 
naar een andere planeet.

195
00:13:36,125 --> 00:13:39,218
Eerst begrijp je niets 
van je nieuwe wereld.

196
00:13:39,667 --> 00:13:41,893
Er zijn nieuwe wetten, een nieuwe taal

197
00:13:41,917 --> 00:13:44,726
en onbekende gereedschappen 
die je moet leren te gebruiken

198
00:13:44,750 --> 00:13:47,113
om je aan te passen aan je nieuwe leven.

199
00:13:47,333 --> 00:13:48,665
(Spreekt Spaans)

200
00:13:52,833 --> 00:13:55,893
Immigrant zijn is bijna 
als een astronaut zijn

201
00:13:55,917 --> 00:13:57,601
die op de maan is geland.

202
00:13:57,625 --> 00:13:59,875
(Spreekt Spaans)

203
00:14:13,302 --> 00:14:15,498
Na verloop van tijd 
werd die reeks tekeningen

204
00:14:15,498 --> 00:14:16,958
een reizende tentoonstelling,

205
00:14:16,958 --> 00:14:18,809
‘I, Immigrant’ genaamd.

206
00:14:18,833 --> 00:14:21,101
De tentoonstelling reisde 
naar meerdere steden,

207
00:14:21,125 --> 00:14:24,309
met inbegrip van Miami,
Houston, Madrid, Barcelona

208
00:14:24,333 --> 00:14:26,434
en we hopen op meer plaatsen.

209
00:14:26,458 --> 00:14:29,250
(Spreekt Spaans)

210
00:14:33,768 --> 00:14:37,444
De tentoonstelling is uitgegroeid tot 
een ontmoetingsruimte voor de diaspora,

211
00:14:37,458 --> 00:14:41,321
waar mensen samenkomen
en hun gedeelde ervaringen van lijden,

212
00:14:41,375 --> 00:14:43,184
eigen aan de immigratie, herkennen.

213
00:14:43,208 --> 00:14:45,792
(Spreekt Spaans)

214
00:15:02,740 --> 00:15:04,833
Met deze tekeningen wil ik overbrengen

215
00:15:04,833 --> 00:15:07,055
dat een immigrant geen crimineel is.

216
00:15:07,152 --> 00:15:10,092
Een immigrant is een persoon 
met een gebroken leven.

217
00:15:10,208 --> 00:15:13,442
Een persoon die zeer waarschijnlijk 
werd gescheiden van zijn familie

218
00:15:13,442 --> 00:15:15,184
onder onmenselijke omstandigheden

219
00:15:15,208 --> 00:15:19,058
en die zijn land moest verlaten 
op zoek naar een beter leven.

220
00:15:19,333 --> 00:15:22,333
(Spreekt Spaans)

221
00:15:31,587 --> 00:15:33,329
Een tekening kan een synthese zijn

222
00:15:33,329 --> 00:15:36,976
van een plaats, een universum,
een land of een samenleving.

223
00:15:37,042 --> 00:15:40,520
Ze kan ook de innerlijke werking 
van iemands geest vertegenwoordigen.

224
00:15:40,520 --> 00:15:43,977
Voor mij is het tekenen van cartoons 
een vorm van verzet.

225
00:15:44,333 --> 00:15:46,833
(Spreekt Spaans)

226
00:15:57,625 --> 00:15:59,719
Een cartoon is als een steen van Rosetta.

227
00:15:59,733 --> 00:16:01,686
Als we hem de ruimte in zouden sturen,

228
00:16:01,686 --> 00:16:04,264
zou een toekomstige alien 
met zekerheid weten

229
00:16:04,264 --> 00:16:05,601
dat wij in het verleden

230
00:16:05,625 --> 00:16:08,463
ooit een beschaafde wereld 
met vrij denken hadden.

231
00:16:08,917 --> 00:16:11,875
(Spreekt Spaans)

232
00:16:15,372 --> 00:16:17,940
Die éne muur waar ik
van mijn moeder op mocht tekenen,

233
00:16:17,940 --> 00:16:19,400
voelt oneindig aan.

234
00:16:19,400 --> 00:16:21,931
En daarom teken ik nog steeds.

235
00:16:22,458 --> 00:16:23,809
Hartelijk dank.

236
00:16:23,833 --> 00:16:26,932
(Gejuich en applaus)