[Deze talk werd gegeven in het Spaans
met opeenvolgende vertaling in het Engels]
(Rayma Suprani: Spreekt Spaans)
Cloe Shasha: Toen ik een klein meisje was,
tekende ik vaak op de muren van mijn huis.
(RS: Spreekt Spaans)
CS: Tot mijn moeder boos werd
en tegen me zei:
"Je mag maar op één muur tekenen.
Niet op de andere muren."
(Gelach)
(Spreekt Spaans)
Dat was de eerste keer
dat ik totalitaire censuur ervoer.
(Gelach)
(Spreekt Spaans)
Maar gebrek aan vrijheid stimuleert
de creativiteit en maakt ze sterker.
(Spreekt Spaans)
Vele jaren zijn verstreken
sinds mijn kindertijd,
maar op school
tekende ik in de marge van mijn schriften
in plaats van op te letten.
Ik studeerde journalistiek
om mijn communicatie-
en schrijfvaardigheid te verbeteren,
maar het enige waartoe ik me
aangetrokken voelde in het leven
was tekenen.
(Spreekt Spaans)
Ik ben geboren in een democratie,
in Venezuela, nu een dictatuur.
(Spreekt Spaans)
19 jaar lang
was ik de dagelijkse cartoonist
voor ‘El Universal’,
een van de grootste kranten in Venezuela.
Ik genoot er echt van
om de politieke en culturele actualiteit
in tekeningen te vertalen.
(Spreekt Spaans)
In 2014
verloor ik mijn baan bij de krant
door een cartoon over
de gezondheidszorg in Venezuela.
Ik tekende een vlakke lijn
van een hartslagmonitor,
maar opzettelijk
tekende ik een hartslaglijn
die leek op de handtekening
van Hugo Chavez,
de voormalige president van Venezuela.
(Gelach)
(Spreekt Spaans)
Dit gebeurde nadat de krant werd opgekocht
door een onbekend bedrijf.
Sommigen van ons vermoedden
dat de Venezolaanse regering erachter zat.
(Spreekt Spaans)
Mijn werk als cartoonist
werd meer en meer
een luis in de pels van de dictatuur.
Ze hebben geen tolerantie
voor vrije meningsuiting
of vrijdenken.
(Spreekt Spaans)
Na mijn ontslag
begon ik me onveilig te voelen
in mijn eigen land.
Ik kreeg anonieme telefoons
en doodsbedreigingen.
Ik werd openlijk bespot
op de nationale televisie
en uiteindelijk weggepest uit Venezuela.
Nu woon ik in Miami in Florida,
waar ik mijn eigen uitgever kan zijn.
(Spreekt Spaans)
Een politieke cartoon is een barometer
van de vrijheid in een land.
Daarom haten dictators cartoonisten
en proberen ze een einde te maken
aan humor als spiegel
voor sociale en politieke kwesties.
(Spreekt Spaans)
Een cartoon gaat om een delicaat
evenwicht van ideeën en tekeningen
om een verborgen waarheid te onthullen.
(Spreekt Spaans)
Een goede cartoon is er een
die het thema van een volledige film
in één enkel frame vastlegt.
(Spreekt Spaans)
Een cartoon moet de kern
van een verhaal precies communiceren.
Als het lukt,
kan de boodschap mensen
inenten met een dosis scepsis.
(Spreekt Spaans)
Cartoons ontstaan
uit observatie en analyse.
Ze zijn geïnspireerd
door de muzen van de mythologie,
evenals door klassieke, moderne
en paleolithische verhalen.
(Gelach)
Als we horen dat een hedendaagse keizer
nieuwe kleren draagt,
laten cartoons zien dat de keizer
nog altijd gewoon naakt is.
(Spreekt Spaans)
Op een gegeven moment in mijn carrière
tekende ik varkens en vergeleek ik ze
met politici en politieagenten
die vreedzame demonstraties
van studenten stopten.
Op een dag lag er in mijn kantoor
een brief op mijn bureau.
(Spreekt Spaans)
De brief kwam van
de Venezolaanse Varkensbond.
(Gelach)
(Spreekt Spaans)
In de brief stond:
"Gelieve een prachtig dier als een varken
niet te vergelijken met politici.
(Gelach)
Varkens zijn vriendelijk en edel,
zijn geweldige mascottes
en goede huisdieren,
en ze houden ons in leven
in de vorm van varkensvlees."
(Spreekt Spaans)
Ze hadden helemaal gelijk.
Ik teken geen varkens meer,
maar wel nog politici.
(Gelach)
(Spreekt Spaans)
Een cartoon bereist de informatie-snelweg
alsof er meerdere rijstroken zijn,
maar in werkelijkheid
leiden al deze rijstroken
naar een binaire reactie
van hetzij positiviteit of woede.
"Ik vind het leuk"
of "Ik vind het niet leuk."
Dat zijn de enige reacties
die het democratische denken
op het internet bepalen.
(Spreekt Spaans)
Genuanceerd debatteren lukt niet meer,
we hebben geen tijd,
dus reageren we gewoon
met goedkeuring of minachting
en we laten het over aan de algoritmen.
(Spreekt Spaans)
Maar een cartoon wordt geboren
uit diep, genuanceerd denken.
Het creëren van een goede cartoon
gaat met herhaaldelijk falen,
ontwerp na ontwerp.
Goede cartoonisten moeten
hun eigen taboes afgooien
om aan te sturen op een dialoog --
geen confrontatie --
met hun werk.
(Spreekt Spaans)
In 2013 stierf president Chavez
en ik moest nadenken
over de cartoon van die dag
bij ‘La Universal’.
Persoonlijk was ik blij
dat hij was overleden,
want ik dacht dat
het einde van zijn macht
ons land dichter bij vrijheid
en betere tijden zou brengen.
(Spreekt Spaans)
Maar velen rouwden om de dood van Chavez,
dus de gevoelens
waren verdeeld in Venezuela.
Sommigen vierden het
en anderen huilden
om het verlies van hun leider.
(Spreekt Spaans)
Ik zat vast.
Ik wist echt niet wat te tekenen
op dit historische moment.
Ik wist dat ik mijn vreugde niet mocht
laten doorsijpelen in mijn werk,
dat ik het verdriet van de mensen
moest respecteren.
Wat kon ik dan tekenen?
(Spreekt Spaans)
Ik bracht uren door met schetsen
en weer weggooien.
Mijn redacteur belde me
en zei dat die dag alles
later was voor de krant.
Hij vroeg me wanneer ik het af zou hebben.
Om middernacht kreeg ik het idee.
We publiceerden een cartoon
die een historisch moment
in de tijd voorstelde.
(Spreekt Spaans)
Een omgevallen rood koningsschaakstuk.
(Spreekt Spaans)
Een goede cartoon heeft veel macht.
Hij kan actie en reactie oproepen.
Daarom moet een cartoonist
verantwoordelijk met zijn macht omgaan,
de waarheid vertellen
en tekenen zonder angst voor de gevolgen.
(Spreekt Spaans)
Een mening hebben heeft een prijs
en in sommige landen is die prijs hoog.
(Spreekt Spaans)
In Venezuela
werden veel jonge mensen gedood
om vreedzaam protesteren.
Mannen en vrouwen
zitten vast achter tralies
als politieke gevangenen.
Doorheen de jaren tekende ik
de gezichten van gevangen vrouwen,
want ik wil niet dat ze vergeten worden.
(Spreekt Spaans)
Dit jaar was er een evenement,
El Foro Penal genaamd.
Dat is een misdaadforum
waar een groep advocaten gratis werkt
voor Venezolaanse politieke gevangenen.
Een jonge vrouw kwam naar me toe en zei:
"Ik zat gevangen
en toen tekende jij
mijn gezicht en mijn verhaal.
Door die tekening
wisten de mensen wie ik was.
Jouw cartoon hielp me
om de gevangenis te overleven.
Dank je."
(Spreekt Spaans)
Dat moment betekende veel voor me.
Ik had een manier gevonden
om samen te werken
met de herinneringen
van mijn land en zijn bevolking.
(Spreekt Spaans)
Vorig jaar begon ik
te tekenen over immigratie.
Ik tekende mijn wereld, mijn angsten,
mijn koffer, mijn wortels
en alles wat ik moest
achterlaten in Venezuela.
Ik tekende ook mijn vreugde
over deze nieuwe kans
als immigrant in de Verenigde Staten.
(Spreekt Spaans)
Van daaruit werkte ik
aan een serie tekeningen
die de ervaring en de psychologie
van de immigratie weergaven.
(Spreekt Spaans)
Immigrant zijn is als reizen
naar een andere planeet.
Eerst begrijp je niets
van je nieuwe wereld.
Er zijn nieuwe wetten, een nieuwe taal
en onbekende gereedschappen
die je moet leren te gebruiken
om je aan te passen aan je nieuwe leven.
(Spreekt Spaans)
Immigrant zijn is bijna
als een astronaut zijn
die op de maan is geland.
(Spreekt Spaans)
Na verloop van tijd
werd die reeks tekeningen
een reizende tentoonstelling,
‘I, Immigrant’ genaamd.
De tentoonstelling reisde
naar meerdere steden,
met inbegrip van Miami,
Houston, Madrid, Barcelona
en we hopen op meer plaatsen.
(Spreekt Spaans)
De tentoonstelling is uitgegroeid tot
een ontmoetingsruimte voor de diaspora,
waar mensen samenkomen
en hun gedeelde ervaringen van lijden,
eigen aan de immigratie, herkennen.
(Spreekt Spaans)
Met deze tekeningen wil ik overbrengen
dat een immigrant geen crimineel is.
Een immigrant is een persoon
met een gebroken leven.
Een persoon die zeer waarschijnlijk
werd gescheiden van zijn familie
onder onmenselijke omstandigheden
en die zijn land moest verlaten
op zoek naar een beter leven.
(Spreekt Spaans)
Een tekening kan een synthese zijn
van een plaats, een universum,
een land of een samenleving.
Ze kan ook de innerlijke werking
van iemands geest vertegenwoordigen.
Voor mij is het tekenen van cartoons
een vorm van verzet.
(Spreekt Spaans)
Een cartoon is als een steen van Rosetta.
Als we hem de ruimte in zouden sturen,
zou een toekomstige alien
met zekerheid weten
dat wij in het verleden
ooit een beschaafde wereld
met vrij denken hadden.
(Spreekt Spaans)
Die éne muur waar ik
van mijn moeder op mocht tekenen,
voelt oneindig aan.
En daarom teken ik nog steeds.
Hartelijk dank.
(Gejuich en applaus)