WEBVTT

00:00:00.741 --> 00:00:02.383
Sen.

00:00:02.383 --> 00:00:05.204
Spędzamy na nim 
niemal jedną trzecią życia,

00:00:05.204 --> 00:00:08.525
ale czy ktoś rozumie,
o co w nim chodzi?

NOTE Paragraph

00:00:08.525 --> 00:00:10.740
Dwa tysiące lat temu Galen,

00:00:10.740 --> 00:00:12.880
jeden z najważniejszych
badaczy medycznych

00:00:12.880 --> 00:00:13.939
świata starożytnego,

00:00:13.939 --> 00:00:16.258
wysunął teorię, że na jawie

00:00:16.258 --> 00:00:19.620
cała siła napędowa mózgu, jego "sok",

00:00:19.620 --> 00:00:22.190
spływa do pozostałych części ciała,

00:00:22.190 --> 00:00:26.204
napędzając je, ale wysuszając mózg.

00:00:26.204 --> 00:00:27.820
Myślał, że gdy śpimy,

00:00:27.820 --> 00:00:30.358
cały ten płyn wypełniający ciało

00:00:30.358 --> 00:00:32.102
gna z powrotem,

00:00:32.102 --> 00:00:33.913
ponownie nawilżając mózg

00:00:33.913 --> 00:00:36.459
i odświeżając umysł.

00:00:36.459 --> 00:00:38.880
Dzisiaj brzmi to całkowicie niedorzecznie,

00:00:38.880 --> 00:00:40.921
jednak Galen chciał w prosty sposób

00:00:40.921 --> 00:00:42.528
wyjaśnić zjawisko snu,

00:00:42.528 --> 00:00:45.185
z którym spotykamy się każdego dnia.

00:00:45.185 --> 00:00:47.109
Wszyscy wiemy z doświadczenia,

00:00:47.109 --> 00:00:49.821
że sen oczyszcza umysł,

00:00:49.821 --> 00:00:51.283
a przez brak snu

00:00:51.283 --> 00:00:54.210
umysł robi się mulisty.

00:00:54.210 --> 00:00:56.722
Chociaż wiemy o niebo więcej o śnie

00:00:56.722 --> 00:00:58.526
niż w czasach Galena,

00:00:58.526 --> 00:01:01.406
nadal nie rozumiemy, dlaczego sen,

00:01:01.406 --> 00:01:03.335
ze wszystkich czynności,

00:01:03.335 --> 00:01:06.754
ma tę niesamowitą zdolność
odświeżania umysłu.

NOTE Paragraph

00:01:06.754 --> 00:01:08.254
Chciałbym dzisiaj opowiedzieć

00:01:08.254 --> 00:01:09.610
o niedawnych badaniach,

00:01:09.610 --> 00:01:12.368
które stawiają to pytanie w nowym świetle.

00:01:12.368 --> 00:01:15.573
Odkryliśmy, że sen może być

00:01:15.573 --> 00:01:17.946
elegancko zaprojektowanym rozwiązaniem

00:01:17.946 --> 00:01:20.523
podstawowych potrzeb mózgu,

00:01:20.523 --> 00:01:22.469
unikalnym sposobem, w jaki mózg

00:01:22.469 --> 00:01:25.292
stawia czoła wysokiemu popytowi 
i wąskim marginesom,

00:01:25.292 --> 00:01:30.291
które odróżniają go od innych narządów.

NOTE Paragraph

00:01:30.291 --> 00:01:33.346
Prawie całą obserwowaną biologię

00:01:33.346 --> 00:01:35.800
można potraktować jako serię problemów

00:01:35.800 --> 00:01:37.841
i odpowiednich rozwiązań.

00:01:37.841 --> 00:01:41.321
Podstawowym problemem każdego organu

00:01:41.321 --> 00:01:43.819
jest stałe zaopatrywanie 
w składniki odżywcze

00:01:43.819 --> 00:01:45.560
wszystkich komórek ciała.

00:01:45.560 --> 00:01:48.138
Jest to szczególnie ważne w mózgu;

00:01:48.138 --> 00:01:50.355
jego intensywna aktywność elektryczna

00:01:50.355 --> 00:01:53.213
zużywa 25% zapotrzebowania całego ciała,

00:01:53.213 --> 00:01:54.843
mimo tego, że mózg stanowi

00:01:54.843 --> 00:01:58.180
zaledwie 2% masy ciała.

00:01:58.180 --> 00:01:59.602
Układ krwionośny

00:01:59.602 --> 00:02:02.223
rozwiązuje problem 
zaopatrzenia w składniki odżywcze,

00:02:02.223 --> 00:02:04.763
wysyłając je przez naczynia krwionośne

00:02:04.763 --> 00:02:08.106
wraz z tlenem do każdego zakamarka ciała.

NOTE Paragraph

00:02:08.106 --> 00:02:11.120
Można to zobaczyć na tym filmie.

00:02:11.120 --> 00:02:12.702
To obraz naczyń krwionośnych

00:02:12.702 --> 00:02:15.597
w mózgu żywej myszy.

00:02:15.597 --> 00:02:18.117
Naczynia te tworzą skomplikowaną sieć,

00:02:18.117 --> 00:02:20.465
która wypełnia całą objętość mózgu.

00:02:20.465 --> 00:02:22.266
Zaczynają się na powierzchni mózgu

00:02:22.266 --> 00:02:25.147
i ciągną aż do samej tkanki,

00:02:25.147 --> 00:02:27.508
a przez rozgałęzienia dostarczają pokarm

00:02:27.508 --> 00:02:31.123
i tlen do każdej komórki mózgowej.

NOTE Paragraph

00:02:33.276 --> 00:02:36.246
Tak jak każda komórka

00:02:36.246 --> 00:02:38.137
wymaga pokarmu do życia,

00:02:38.137 --> 00:02:41.277
każda komórka produkuje też odpady,

00:02:41.277 --> 00:02:42.823
zaś usunięcie tych odpadów

00:02:42.823 --> 00:02:45.090
to drugi podstawowy problem,

00:02:45.090 --> 00:02:47.882
jaki musi rozwiązać każdy narząd.

00:02:47.882 --> 00:02:50.465
Ten diagram przedstawia układ limfatyczny,

00:02:50.465 --> 00:02:52.895
który ewoluował, by rozwiązać ten problem.

00:02:52.895 --> 00:02:55.707
To druga, równoległa sieć naczyń,

00:02:55.707 --> 00:02:57.721
rozciągająca się po całym ciele.

00:02:57.721 --> 00:02:59.678
Zbiera białka i inne odpady

00:02:59.678 --> 00:03:01.602
z przestrzeni międzykomórkowej,

00:03:01.602 --> 00:03:04.414
po czym kieruje je do krwi,

00:03:04.414 --> 00:03:06.675
z której mogą zostać usunięte.

NOTE Paragraph

00:03:06.675 --> 00:03:09.208
Gdy jednak przyjrzeć się temu schematowi,

00:03:09.208 --> 00:03:12.186
widać, że coś nie ma sensu.

00:03:12.186 --> 00:03:16.743
W zbliżeniu głowy tego człowieka widać,

00:03:16.743 --> 00:03:21.298
że w mózgu nie ma naczyń limfatycznych.

00:03:21.298 --> 00:03:24.392
Nie ma to sensu, prawda?

00:03:24.392 --> 00:03:27.597
Mózg to niezwykle aktywny organ,

00:03:27.597 --> 00:03:30.162
który produkuje olbrzymie ilości odpadów,

00:03:30.162 --> 00:03:32.739
których trzeba się wydajnie pozbywać.

00:03:32.739 --> 00:03:35.701
Mimo to nie ma naczyń limfatycznych,

00:03:35.701 --> 00:03:38.067
czyli że sposób pozbywania się odpadów

00:03:38.067 --> 00:03:39.482
stosowany przez resztę ciała

00:03:39.482 --> 00:03:42.491
nie zadziała w mózgu.

NOTE Paragraph

00:03:42.491 --> 00:03:44.539
Jak więc mózg rozwiązał problem

00:03:44.539 --> 00:03:46.293
pozbywania się odpadów?

00:03:46.293 --> 00:03:49.982
To z pozoru przyziemne pytanie

00:03:49.982 --> 00:03:53.390
to miejsce, w którym
nasza grupa wkroczyła do akcji.

00:03:53.390 --> 00:03:55.411
Odkryliśmy,

00:03:55.411 --> 00:03:57.746
głęboko w mózgu,

00:03:57.746 --> 00:04:00.637
między neuronami
i naczyniami krwionośnymi,

00:04:00.637 --> 00:04:04.263
rozwiązanie problemu odpadów.

00:04:04.263 --> 00:04:07.200
Było niespodziewane.

00:04:07.200 --> 00:04:10.050
Było genialne,

00:04:10.050 --> 00:04:13.168
a jednocześnie piękne.

00:04:13.168 --> 00:04:14.835
Opowiem, co odkryliśmy.

NOTE Paragraph

00:04:14.835 --> 00:04:18.499
Mózg jest wypełniony czystą, 
bezbarwną cieczą,

00:04:18.499 --> 00:04:20.850
zwaną płynem mózgowo-rdzeniowym.

00:04:20.850 --> 00:04:22.169
Nazywamy go CSF.

00:04:22.169 --> 00:04:26.149
CSF wypełnia przestrzenie wokół mózgu,

00:04:26.149 --> 00:04:27.672
a odpady z wnętrza mózgu

00:04:27.672 --> 00:04:29.894
dostają się do CSF,

00:04:29.894 --> 00:04:33.157
który spływa wraz z nimi do krwi.

00:04:33.157 --> 00:04:34.277
Brzmi to podobnie

00:04:34.277 --> 00:04:36.869
do układu limfatycznego, prawda?

00:04:36.869 --> 00:04:39.625
Co ciekawe, płyn i odpady

00:04:39.625 --> 00:04:41.357
z wnętrza mózgu

00:04:41.357 --> 00:04:43.764
nie przenikają do zbiorników z CSF

00:04:43.764 --> 00:04:46.138
w sposób losowy.

00:04:46.138 --> 00:04:49.861
Zamiast tego istnieje
specjalistyczna sieć kanalizacyjna,

00:04:49.861 --> 00:04:53.753
która organizuje i ułatwia ten proces.

00:04:53.753 --> 00:04:55.902
Możecie to zobaczyć na tych nagraniach.

00:04:55.902 --> 00:04:58.940
Ponownie oglądamy obraz mózgu

00:04:58.940 --> 00:05:00.424
żywej myszy.

00:05:00.424 --> 00:05:02.347
Obraz po lewej pokazuje,

00:05:02.347 --> 00:05:04.406
co dzieje się na powierzchni mózgu,

00:05:04.406 --> 00:05:05.970
z kolei obraz po prawej pokazuje

00:05:05.970 --> 00:05:07.916
co dzieje się pod powierzchnią mózgu,

00:05:07.916 --> 00:05:09.479
wewnątrz samej tkanki.

00:05:09.479 --> 00:05:11.898
Naczynia krwionośne
oznaczyliśmy kolorem czerwonym,

00:05:11.898 --> 00:05:13.922
zaś CSF otaczający mózg

00:05:13.922 --> 00:05:15.745
będzie miał kolor zielony.

00:05:15.745 --> 00:05:17.545
Zaskoczyło nas,

00:05:17.545 --> 00:05:20.796
że płyn znajdujący się na zewnątrz mózgu

00:05:20.796 --> 00:05:23.608
nie zostawał na zewnątrz.

00:05:23.608 --> 00:05:27.011
Zamiast tego CSF był pompowany

00:05:27.011 --> 00:05:28.884
do mózgu i przez mózg,

00:05:28.884 --> 00:05:31.916
na zewnątrz naczyń krwionośnych,

00:05:31.916 --> 00:05:34.300
a gdy spływał w głąb mózgu

00:05:34.300 --> 00:05:36.100
wzdłuż tych naczyń,

00:05:36.100 --> 00:05:38.912
wspomagał proces oczyszczania,

00:05:38.912 --> 00:05:41.353
usuwając odpady z przestrzeni

00:05:41.353 --> 00:05:44.199
pomiędzy komórkami mózgowymi.

00:05:44.199 --> 00:05:46.111
Gdy się nad tym zastanowić,

00:05:46.111 --> 00:05:49.588
takie użytkowanie zewnętrznej 
strony naczyń krwionośnych

00:05:49.588 --> 00:05:52.107
to bardzo sprytne rozwiązanie,

00:05:52.107 --> 00:05:54.829
ponieważ mózg jest zamknięty

00:05:54.829 --> 00:05:56.652
w sztywnej czaszce

00:05:56.652 --> 00:05:58.755
i jest całkowicie wypełniony komórkami.

00:05:58.755 --> 00:06:01.500
Nie ma więc w nim miejsca

00:06:01.500 --> 00:06:05.100
na dodatkowy system naczyń,
jak w układzie limfatycznym.

00:06:05.100 --> 00:06:06.359
Jednak naczynia krwionośne

00:06:06.359 --> 00:06:08.317
ciągną się od powierzchni mózgu

00:06:08.317 --> 00:06:10.926
do każdej komórki,

00:06:10.926 --> 00:06:12.454
co oznacza, że płyn płynący

00:06:12.454 --> 00:06:15.460
wzdłuż tych naczyń

00:06:15.460 --> 00:06:19.260
ma łatwy dostęp do całej objętości mózgu.

00:06:19.260 --> 00:06:21.444
Jest to więc zmyślny sposób

00:06:21.444 --> 00:06:25.209
na przekwalifikowanie 
zestawu naczyń krwionośnych,

00:06:25.209 --> 00:06:27.998
do przejęcia roli

00:06:27.998 --> 00:06:31.181
zestawu naczyń limfatycznych,

00:06:31.181 --> 00:06:33.592
żeby nie były już potrzebne.

00:06:33.592 --> 00:06:35.909
Co niezwykłe, żaden inny narząd

00:06:35.909 --> 00:06:37.550
nie ma takiego podejścia

00:06:37.550 --> 00:06:40.610
do usuwania odpadów spomiędzy komórek.

00:06:40.610 --> 00:06:46.430
To rozwiązanie
całkowicie unikalne dla mózgu.

NOTE Paragraph

00:06:46.430 --> 00:06:50.061
Ale najbardziej zaskoczyło nas odkrycie,

00:06:50.061 --> 00:06:53.151
że wszystko, o czym mówiłem,

00:06:53.151 --> 00:06:56.469
ten przepływ płynu przez mózg,

00:06:56.469 --> 00:07:00.653
dzieje się wyłącznie podczas snu.

00:07:00.653 --> 00:07:02.103
Nagranie po lewej pokazuje

00:07:02.103 --> 00:07:04.364
jak dużo CSF przepływa

00:07:04.364 --> 00:07:07.970
przez mózg żywej myszy na jawie.

00:07:07.970 --> 00:07:09.843
Prawie nic.

00:07:09.843 --> 00:07:14.493
Jednak gdy to samo zwierzę zaśnie,

00:07:14.493 --> 00:07:18.810
widać, że CSF zalewa cały mózg.

00:07:19.798 --> 00:07:21.958
Odkryliśmy, że w momencie,

00:07:21.958 --> 00:07:24.570
gdy mózg zapada w sen,

00:07:24.570 --> 00:07:27.233
komórki się kurczą,

00:07:27.233 --> 00:07:29.270
zostawiając puste przestrzenie,

00:07:29.270 --> 00:07:31.407
pozwalające na przepływ płynu

00:07:31.407 --> 00:07:34.140
i usunięcie odpadów.

NOTE Paragraph

00:07:34.140 --> 00:07:36.654
W pewnym sensie Galen

00:07:36.654 --> 00:07:38.910
mógł być na dobrym tropie,

00:07:38.910 --> 00:07:41.610
gdy pisał o płynie płynącym przez mózg

00:07:41.610 --> 00:07:43.252
w czasie snu.

00:07:43.252 --> 00:07:46.705
Nasze badania, 2000 lat później,

00:07:46.705 --> 00:07:48.775
sugerują, co naprawdę się dzieje.

00:07:48.775 --> 00:07:50.834
Gdy mózg nie śpi

00:07:50.834 --> 00:07:52.948
i intensywnie pracuje,

00:07:52.948 --> 00:07:58.860
odkłada odpady między komórkami.

00:07:58.860 --> 00:08:00.281
Potem, w czasie snu,

00:08:00.281 --> 00:08:02.588
kiedy pracuje mniej,

00:08:02.588 --> 00:08:05.165
przechodzi w tryb oczyszczania.

00:08:05.165 --> 00:08:06.852
Z przestrzeni między komórkami

00:08:06.852 --> 00:08:08.360
usuwa wtedy odpady,

00:08:08.360 --> 00:08:10.777
które zebrały się przez cały dzień.

00:08:10.777 --> 00:08:13.185
Działamy podobnie,

00:08:13.185 --> 00:08:16.267
gdy przez cały tydzień
odkładamy domowe obowiązki

00:08:16.267 --> 00:08:17.729
z braku czasu,

00:08:17.729 --> 00:08:20.990
by wziąć się do sprzątania,

00:08:20.990 --> 00:08:23.748
gdy przychodzi weekend.

NOTE Paragraph

00:08:23.748 --> 00:08:27.020
Mówiłem o usuwaniu odpadów,

00:08:27.020 --> 00:08:28.472
jednak nie określiłem,

00:08:28.472 --> 00:08:29.866
jakiego rodzaju odpady

00:08:29.866 --> 00:08:32.161
trzeba usunąć z mózgu podczas snu,

00:08:32.161 --> 00:08:34.704
aby utrzymać go w dobrej kondycji.

00:08:34.704 --> 00:08:37.211
Odpadem, na którym 
skupiły się ostatnie badania

00:08:37.211 --> 00:08:38.719
jest amyloid-beta,

00:08:38.719 --> 00:08:41.914
białko produkowane
w mózgu przez cały czas.

00:08:41.914 --> 00:08:43.772
Mój mózg właśnie tworzy amyloid-beta,

00:08:43.772 --> 00:08:45.930
wasze mózgi również.

00:08:45.930 --> 00:08:47.932
U pacjentów z Alzheimerem

00:08:47.932 --> 00:08:50.531
osad amyloidu-beta tworzy agregaty

00:08:50.531 --> 00:08:52.544
w przestrzeni między komórkami mózgu,

00:08:52.544 --> 00:08:55.970
zamiast prawidłowo zostać usunięty.

00:08:55.970 --> 00:08:57.980
To właśnie osad amyloidu-beta

00:08:57.980 --> 00:09:00.193
uważa się za jeden z kluczowych etapów

00:09:00.193 --> 00:09:02.814
rozwoju tej strasznej choroby.

00:09:02.814 --> 00:09:05.908
Zmierzyliśmy, jak szybko amyloid-beta

00:09:05.908 --> 00:09:07.640
jest usuwany z mózgu na jawie,

00:09:07.640 --> 00:09:09.418
w porównaniu z mózgiem podczas snu.

00:09:09.418 --> 00:09:11.296
Okazało się, że faktycznie,

00:09:11.296 --> 00:09:13.186
usuwanie amyloidu-beta

00:09:13.186 --> 00:09:16.485
jest o wiele szybsze podczas snu.

NOTE Paragraph

00:09:17.705 --> 00:09:19.384
Jeżeli więc sen jest sposobem,

00:09:19.384 --> 00:09:21.342
w jaki mózg rozwiązuje

00:09:21.342 --> 00:09:23.352
problem usuwania odpadów,

00:09:23.352 --> 00:09:25.728
nasze myślenie o związku

00:09:25.728 --> 00:09:27.963
między snem, amyloidem-beta

00:09:27.963 --> 00:09:31.319
oraz chorobą Alzheimera
może ulec zmianie.

00:09:31.319 --> 00:09:33.277
Szereg niedawnych badań klinicznych

00:09:33.277 --> 00:09:35.110
sugeruje, że wśród pacjentów,

00:09:35.110 --> 00:09:38.204
u których nie doszło jeszcze
do rozwoju choroby Alzheimera,

00:09:38.204 --> 00:09:41.270
pogorszenie jakości i długości snu

00:09:41.270 --> 00:09:43.288
wiąże się z większą ilością

00:09:43.288 --> 00:09:46.100
amyloidu-beta gromadzonego w mózgu.

00:09:46.100 --> 00:09:47.967
Warto zwrócić uwagę,

00:09:47.967 --> 00:09:49.677
że badania nie udowadniają,

00:09:49.677 --> 00:09:51.866
że krótszy sen lub niższa jego jakość

00:09:51.866 --> 00:09:54.273
powoduje chorobę Alzheimera.

00:09:54.273 --> 00:09:56.883
Sugerują one tylko, że zaburzenia

00:09:56.883 --> 00:09:58.795
w oczyszczaniu mózgu

00:09:58.795 --> 00:10:01.551
i nagromadzenie odpadów 
takich jak amyloid-beta

00:10:01.551 --> 00:10:03.453
może przyczynić się do rozwoju

00:10:03.453 --> 00:10:07.070
chorób w rodzaju Alzheimera.

NOTE Paragraph

00:10:07.070 --> 00:10:08.975
Nowe badania mówią nam,

00:10:08.975 --> 00:10:11.302
że ta jedna rzecz,

00:10:11.302 --> 00:10:12.710
którą wszyscy wiedzą o śnie,

00:10:12.710 --> 00:10:15.363
o której wiedział nawet Galen,

00:10:15.363 --> 00:10:18.434
ten fakt, że sen 
odświeża i oczyszcza umysł,

00:10:18.434 --> 00:10:19.975
może mieć duży związek z tym,

00:10:19.975 --> 00:10:22.292
czym właściwie jest sen.

00:10:22.292 --> 00:10:25.063
Idziemy spać każdej nocy,

00:10:25.063 --> 00:10:28.546
jednak nasz mózg nigdy nie odpoczywa.

00:10:28.546 --> 00:10:30.380
Gdy ciało jest nieruchome,

00:10:30.380 --> 00:10:33.451
a umysł wędruje gdzieś w snach,

00:10:33.451 --> 00:10:35.127
zgrabna maszyneria mózgu

00:10:35.127 --> 00:10:37.107
po kryjomu ciężko pracuje

00:10:37.107 --> 00:10:39.300
nad czystością i sprawnością

00:10:39.300 --> 00:10:41.715
tej niesamowicie złożonej maszyny.

00:10:41.715 --> 00:10:43.176
Zupełnie jak domowe porządki.

00:10:43.176 --> 00:10:45.925
To brudna i niewdzięczna robota,

00:10:45.925 --> 00:10:48.180
ale bardzo ważna.

00:10:48.180 --> 00:10:50.583
Jeśli przestaniecie sprzątać kuchnię

00:10:50.583 --> 00:10:52.491
przez miesiąc,

00:10:52.491 --> 00:10:56.177
dom bardzo szybko przestanie 
nadawać się do życia.

00:10:56.177 --> 00:10:58.625
W mózgu takie zaniedbanie

00:10:58.625 --> 00:11:01.556
może mieć dużo większe konwekwencje

00:11:01.556 --> 00:11:04.284
niż wstyd z powodu brudnego blatu.

00:11:04.284 --> 00:11:06.848
Gdy chodzi o oczyszczanie mózgu,

00:11:06.848 --> 00:11:09.224
stawką jest zdrowie 
i prawidłowe funkcjonowanie

00:11:09.224 --> 00:11:12.169
umysłu i ciała,

00:11:12.169 --> 00:11:14.410
dlatego zrozumienie podstawowych funkcji,

00:11:14.410 --> 00:11:18.682
utrzymujących porządek w mózgu,

00:11:18.682 --> 00:11:21.675
może mieć krytyczne znaczenie


00:11:21.675 --> 00:11:24.703
w zapobieganiu i leczeniu chorób umysłu.

NOTE Paragraph

00:11:24.703 --> 00:11:26.751
Dziękuję.

NOTE Paragraph

00:11:26.751 --> 00:11:28.518
(Brawa)