1
00:00:00,741 --> 00:00:02,383
Sen.

2
00:00:02,383 --> 00:00:05,204
Spędzamy na nim 
niemal jedną trzecią życia,

3
00:00:05,204 --> 00:00:08,525
ale czy ktoś rozumie,
o co w nim chodzi?

4
00:00:08,525 --> 00:00:10,740
Dwa tysiące lat temu Galen,

5
00:00:10,740 --> 00:00:12,880
jeden z najważniejszych
badaczy medycznych

6
00:00:12,880 --> 00:00:13,939
świata starożytnego,

7
00:00:13,939 --> 00:00:16,258
wysunął teorię, że na jawie

8
00:00:16,258 --> 00:00:19,620
cała siła napędowa mózgu, jego "sok",

9
00:00:19,620 --> 00:00:22,190
spływa do pozostałych części ciała,

10
00:00:22,190 --> 00:00:26,204
napędzając je, ale wysuszając mózg.

11
00:00:26,204 --> 00:00:27,820
Myślał, że gdy śpimy,

12
00:00:27,820 --> 00:00:30,358
cały ten płyn wypełniający ciało

13
00:00:30,358 --> 00:00:32,102
gna z powrotem,

14
00:00:32,102 --> 00:00:33,913
ponownie nawilżając mózg

15
00:00:33,913 --> 00:00:36,459
i odświeżając umysł.

16
00:00:36,459 --> 00:00:38,880
Dzisiaj brzmi to całkowicie niedorzecznie,

17
00:00:38,880 --> 00:00:40,921
jednak Galen chciał w prosty sposób

18
00:00:40,921 --> 00:00:42,528
wyjaśnić zjawisko snu,

19
00:00:42,528 --> 00:00:45,185
z którym spotykamy się każdego dnia.

20
00:00:45,185 --> 00:00:47,109
Wszyscy wiemy z doświadczenia,

21
00:00:47,109 --> 00:00:49,821
że sen oczyszcza umysł,

22
00:00:49,821 --> 00:00:51,283
a przez brak snu

23
00:00:51,283 --> 00:00:54,210
umysł robi się mulisty.

24
00:00:54,210 --> 00:00:56,722
Chociaż wiemy o niebo więcej o śnie

25
00:00:56,722 --> 00:00:58,526
niż w czasach Galena,

26
00:00:58,526 --> 00:01:01,406
nadal nie rozumiemy, dlaczego sen,

27
00:01:01,406 --> 00:01:03,335
ze wszystkich czynności,

28
00:01:03,335 --> 00:01:06,754
ma tę niesamowitą zdolność
odświeżania umysłu.

29
00:01:06,754 --> 00:01:08,254
Chciałbym dzisiaj opowiedzieć

30
00:01:08,254 --> 00:01:09,610
o niedawnych badaniach,

31
00:01:09,610 --> 00:01:12,368
które stawiają to pytanie w nowym świetle.

32
00:01:12,368 --> 00:01:15,573
Odkryliśmy, że sen może być

33
00:01:15,573 --> 00:01:17,946
elegancko zaprojektowanym rozwiązaniem

34
00:01:17,946 --> 00:01:20,523
podstawowych potrzeb mózgu,

35
00:01:20,523 --> 00:01:22,469
unikalnym sposobem, w jaki mózg

36
00:01:22,469 --> 00:01:25,292
stawia czoła wysokiemu popytowi 
i wąskim marginesom,

37
00:01:25,292 --> 00:01:30,291
które odróżniają go od innych narządów.

38
00:01:30,291 --> 00:01:33,346
Prawie całą obserwowaną biologię

39
00:01:33,346 --> 00:01:35,800
można potraktować jako serię problemów

40
00:01:35,800 --> 00:01:37,841
i odpowiednich rozwiązań.

41
00:01:37,841 --> 00:01:41,321
Podstawowym problemem każdego organu

42
00:01:41,321 --> 00:01:43,819
jest stałe zaopatrywanie 
w składniki odżywcze

43
00:01:43,819 --> 00:01:45,560
wszystkich komórek ciała.

44
00:01:45,560 --> 00:01:48,138
Jest to szczególnie ważne w mózgu;

45
00:01:48,138 --> 00:01:50,355
jego intensywna aktywność elektryczna

46
00:01:50,355 --> 00:01:53,213
zużywa 25% zapotrzebowania całego ciała,

47
00:01:53,213 --> 00:01:54,843
mimo tego, że mózg stanowi

48
00:01:54,843 --> 00:01:58,180
zaledwie 2% masy ciała.

49
00:01:58,180 --> 00:01:59,602
Układ krwionośny

50
00:01:59,602 --> 00:02:02,223
rozwiązuje problem 
zaopatrzenia w składniki odżywcze,

51
00:02:02,223 --> 00:02:04,763
wysyłając je przez naczynia krwionośne

52
00:02:04,763 --> 00:02:08,106
wraz z tlenem do każdego zakamarka ciała.

53
00:02:08,106 --> 00:02:11,120
Można to zobaczyć na tym filmie.

54
00:02:11,120 --> 00:02:12,702
To obraz naczyń krwionośnych

55
00:02:12,702 --> 00:02:15,597
w mózgu żywej myszy.

56
00:02:15,597 --> 00:02:18,117
Naczynia te tworzą skomplikowaną sieć,

57
00:02:18,117 --> 00:02:20,465
która wypełnia całą objętość mózgu.

58
00:02:20,465 --> 00:02:22,266
Zaczynają się na powierzchni mózgu

59
00:02:22,266 --> 00:02:25,147
i ciągną aż do samej tkanki,

60
00:02:25,147 --> 00:02:27,508
a przez rozgałęzienia dostarczają pokarm

61
00:02:27,508 --> 00:02:31,123
i tlen do każdej komórki mózgowej.

62
00:02:33,276 --> 00:02:36,246
Tak jak każda komórka

63
00:02:36,246 --> 00:02:38,137
wymaga pokarmu do życia,

64
00:02:38,137 --> 00:02:41,277
każda komórka produkuje też odpady,

65
00:02:41,277 --> 00:02:42,823
zaś usunięcie tych odpadów

66
00:02:42,823 --> 00:02:45,090
to drugi podstawowy problem,

67
00:02:45,090 --> 00:02:47,882
jaki musi rozwiązać każdy narząd.

68
00:02:47,882 --> 00:02:50,465
Ten diagram przedstawia układ limfatyczny,

69
00:02:50,465 --> 00:02:52,895
który ewoluował, by rozwiązać ten problem.

70
00:02:52,895 --> 00:02:55,707
To druga, równoległa sieć naczyń,

71
00:02:55,707 --> 00:02:57,721
rozciągająca się po całym ciele.

72
00:02:57,721 --> 00:02:59,678
Zbiera białka i inne odpady

73
00:02:59,678 --> 00:03:01,602
z przestrzeni międzykomórkowej,

74
00:03:01,602 --> 00:03:04,414
po czym kieruje je do krwi,

75
00:03:04,414 --> 00:03:06,675
z której mogą zostać usunięte.

76
00:03:06,675 --> 00:03:09,208
Gdy jednak przyjrzeć się temu schematowi,

77
00:03:09,208 --> 00:03:12,186
widać, że coś nie ma sensu.

78
00:03:12,186 --> 00:03:16,743
W zbliżeniu głowy tego człowieka widać,

79
00:03:16,743 --> 00:03:21,298
że w mózgu nie ma naczyń limfatycznych.

80
00:03:21,298 --> 00:03:24,392
Nie ma to sensu, prawda?

81
00:03:24,392 --> 00:03:27,597
Mózg to niezwykle aktywny organ,

82
00:03:27,597 --> 00:03:30,162
który produkuje olbrzymie ilości odpadów,

83
00:03:30,162 --> 00:03:32,739
których trzeba się wydajnie pozbywać.

84
00:03:32,739 --> 00:03:35,701
Mimo to nie ma naczyń limfatycznych,

85
00:03:35,701 --> 00:03:38,067
czyli że sposób pozbywania się odpadów

86
00:03:38,067 --> 00:03:39,482
stosowany przez resztę ciała

87
00:03:39,482 --> 00:03:42,491
nie zadziała w mózgu.

88
00:03:42,491 --> 00:03:44,539
Jak więc mózg rozwiązał problem

89
00:03:44,539 --> 00:03:46,293
pozbywania się odpadów?

90
00:03:46,293 --> 00:03:49,982
To z pozoru przyziemne pytanie

91
00:03:49,982 --> 00:03:53,390
to miejsce, w którym
nasza grupa wkroczyła do akcji.

92
00:03:53,390 --> 00:03:55,411
Odkryliśmy,

93
00:03:55,411 --> 00:03:57,746
głęboko w mózgu,

94
00:03:57,746 --> 00:04:00,637
między neuronami
i naczyniami krwionośnymi,

95
00:04:00,637 --> 00:04:04,263
rozwiązanie problemu odpadów.

96
00:04:04,263 --> 00:04:07,200
Było niespodziewane.

97
00:04:07,200 --> 00:04:10,050
Było genialne,

98
00:04:10,050 --> 00:04:13,168
a jednocześnie piękne.

99
00:04:13,168 --> 00:04:14,835
Opowiem, co odkryliśmy.

100
00:04:14,835 --> 00:04:18,499
Mózg jest wypełniony czystą, 
bezbarwną cieczą,

101
00:04:18,499 --> 00:04:20,850
zwaną płynem mózgowo-rdzeniowym.

102
00:04:20,850 --> 00:04:22,169
Nazywamy go CSF.

103
00:04:22,169 --> 00:04:26,149
CSF wypełnia przestrzenie wokół mózgu,

104
00:04:26,149 --> 00:04:27,672
a odpady z wnętrza mózgu

105
00:04:27,672 --> 00:04:29,894
dostają się do CSF,

106
00:04:29,894 --> 00:04:33,157
który spływa wraz z nimi do krwi.

107
00:04:33,157 --> 00:04:34,277
Brzmi to podobnie

108
00:04:34,277 --> 00:04:36,869
do układu limfatycznego, prawda?

109
00:04:36,869 --> 00:04:39,625
Co ciekawe, płyn i odpady

110
00:04:39,625 --> 00:04:41,357
z wnętrza mózgu

111
00:04:41,357 --> 00:04:43,764
nie przenikają do zbiorników z CSF

112
00:04:43,764 --> 00:04:46,138
w sposób losowy.

113
00:04:46,138 --> 00:04:49,861
Zamiast tego istnieje
specjalistyczna sieć kanalizacyjna,

114
00:04:49,861 --> 00:04:53,753
która organizuje i ułatwia ten proces.

115
00:04:53,753 --> 00:04:55,902
Możecie to zobaczyć na tych nagraniach.

116
00:04:55,902 --> 00:04:58,940
Ponownie oglądamy obraz mózgu

117
00:04:58,940 --> 00:05:00,424
żywej myszy.

118
00:05:00,424 --> 00:05:02,347
Obraz po lewej pokazuje,

119
00:05:02,347 --> 00:05:04,406
co dzieje się na powierzchni mózgu,

120
00:05:04,406 --> 00:05:05,970
z kolei obraz po prawej pokazuje

121
00:05:05,970 --> 00:05:07,916
co dzieje się pod powierzchnią mózgu,

122
00:05:07,916 --> 00:05:09,479
wewnątrz samej tkanki.

123
00:05:09,479 --> 00:05:11,898
Naczynia krwionośne
oznaczyliśmy kolorem czerwonym,

124
00:05:11,898 --> 00:05:13,922
zaś CSF otaczający mózg

125
00:05:13,922 --> 00:05:15,745
będzie miał kolor zielony.

126
00:05:15,745 --> 00:05:17,545
Zaskoczyło nas,

127
00:05:17,545 --> 00:05:20,796
że płyn znajdujący się na zewnątrz mózgu

128
00:05:20,796 --> 00:05:23,608
nie zostawał na zewnątrz.

129
00:05:23,608 --> 00:05:27,011
Zamiast tego CSF był pompowany

130
00:05:27,011 --> 00:05:28,884
do mózgu i przez mózg,

131
00:05:28,884 --> 00:05:31,916
na zewnątrz naczyń krwionośnych,

132
00:05:31,916 --> 00:05:34,300
a gdy spływał w głąb mózgu

133
00:05:34,300 --> 00:05:36,100
wzdłuż tych naczyń,

134
00:05:36,100 --> 00:05:38,912
wspomagał proces oczyszczania,

135
00:05:38,912 --> 00:05:41,353
usuwając odpady z przestrzeni

136
00:05:41,353 --> 00:05:44,199
pomiędzy komórkami mózgowymi.

137
00:05:44,199 --> 00:05:46,111
Gdy się nad tym zastanowić,

138
00:05:46,111 --> 00:05:49,588
takie użytkowanie zewnętrznej 
strony naczyń krwionośnych

139
00:05:49,588 --> 00:05:52,107
to bardzo sprytne rozwiązanie,

140
00:05:52,107 --> 00:05:54,829
ponieważ mózg jest zamknięty

141
00:05:54,829 --> 00:05:56,652
w sztywnej czaszce

142
00:05:56,652 --> 00:05:58,755
i jest całkowicie wypełniony komórkami.

143
00:05:58,755 --> 00:06:01,500
Nie ma więc w nim miejsca

144
00:06:01,500 --> 00:06:05,100
na dodatkowy system naczyń,
jak w układzie limfatycznym.

145
00:06:05,100 --> 00:06:06,359
Jednak naczynia krwionośne

146
00:06:06,359 --> 00:06:08,317
ciągną się od powierzchni mózgu

147
00:06:08,317 --> 00:06:10,926
do każdej komórki,

148
00:06:10,926 --> 00:06:12,454
co oznacza, że płyn płynący

149
00:06:12,454 --> 00:06:15,460
wzdłuż tych naczyń

150
00:06:15,460 --> 00:06:19,260
ma łatwy dostęp do całej objętości mózgu.

151
00:06:19,260 --> 00:06:21,444
Jest to więc zmyślny sposób

152
00:06:21,444 --> 00:06:25,209
na przekwalifikowanie 
zestawu naczyń krwionośnych,

153
00:06:25,209 --> 00:06:27,998
do przejęcia roli

154
00:06:27,998 --> 00:06:31,181
zestawu naczyń limfatycznych,

155
00:06:31,181 --> 00:06:33,592
żeby nie były już potrzebne.

156
00:06:33,592 --> 00:06:35,909
Co niezwykłe, żaden inny narząd

157
00:06:35,909 --> 00:06:37,550
nie ma takiego podejścia

158
00:06:37,550 --> 00:06:40,610
do usuwania odpadów spomiędzy komórek.

159
00:06:40,610 --> 00:06:46,430
To rozwiązanie
całkowicie unikalne dla mózgu.

160
00:06:46,430 --> 00:06:50,061
Ale najbardziej zaskoczyło nas odkrycie,

161
00:06:50,061 --> 00:06:53,151
że wszystko, o czym mówiłem,

162
00:06:53,151 --> 00:06:56,469
ten przepływ płynu przez mózg,

163
00:06:56,469 --> 00:07:00,653
dzieje się wyłącznie podczas snu.

164
00:07:00,653 --> 00:07:02,103
Nagranie po lewej pokazuje

165
00:07:02,103 --> 00:07:04,364
jak dużo CSF przepływa

166
00:07:04,364 --> 00:07:07,970
przez mózg żywej myszy na jawie.

167
00:07:07,970 --> 00:07:09,843
Prawie nic.

168
00:07:09,843 --> 00:07:14,493
Jednak gdy to samo zwierzę zaśnie,

169
00:07:14,493 --> 00:07:18,810
widać, że CSF zalewa cały mózg.

170
00:07:19,798 --> 00:07:21,958
Odkryliśmy, że w momencie,

171
00:07:21,958 --> 00:07:24,570
gdy mózg zapada w sen,

172
00:07:24,570 --> 00:07:27,233
komórki się kurczą,

173
00:07:27,233 --> 00:07:29,270
zostawiając puste przestrzenie,

174
00:07:29,270 --> 00:07:31,407
pozwalające na przepływ płynu

175
00:07:31,407 --> 00:07:34,140
i usunięcie odpadów.

176
00:07:34,140 --> 00:07:36,654
W pewnym sensie Galen

177
00:07:36,654 --> 00:07:38,910
mógł być na dobrym tropie,

178
00:07:38,910 --> 00:07:41,610
gdy pisał o płynie płynącym przez mózg

179
00:07:41,610 --> 00:07:43,252
w czasie snu.

180
00:07:43,252 --> 00:07:46,705
Nasze badania, 2000 lat później,

181
00:07:46,705 --> 00:07:48,775
sugerują, co naprawdę się dzieje.

182
00:07:48,775 --> 00:07:50,834
Gdy mózg nie śpi

183
00:07:50,834 --> 00:07:52,948
i intensywnie pracuje,

184
00:07:52,948 --> 00:07:58,860
odkłada odpady między komórkami.

185
00:07:58,860 --> 00:08:00,281
Potem, w czasie snu,

186
00:08:00,281 --> 00:08:02,588
kiedy pracuje mniej,

187
00:08:02,588 --> 00:08:05,165
przechodzi w tryb oczyszczania.

188
00:08:05,165 --> 00:08:06,852
Z przestrzeni między komórkami

189
00:08:06,852 --> 00:08:08,360
usuwa wtedy odpady,

190
00:08:08,360 --> 00:08:10,777
które zebrały się przez cały dzień.

191
00:08:10,777 --> 00:08:13,185
Działamy podobnie,

192
00:08:13,185 --> 00:08:16,267
gdy przez cały tydzień
odkładamy domowe obowiązki

193
00:08:16,267 --> 00:08:17,729
z braku czasu,

194
00:08:17,729 --> 00:08:20,990
by wziąć się do sprzątania,

195
00:08:20,990 --> 00:08:23,748
gdy przychodzi weekend.

196
00:08:23,748 --> 00:08:27,020
Mówiłem o usuwaniu odpadów,

197
00:08:27,020 --> 00:08:28,472
jednak nie określiłem,

198
00:08:28,472 --> 00:08:29,866
jakiego rodzaju odpady

199
00:08:29,866 --> 00:08:32,161
trzeba usunąć z mózgu podczas snu,

200
00:08:32,161 --> 00:08:34,704
aby utrzymać go w dobrej kondycji.

201
00:08:34,704 --> 00:08:37,211
Odpadem, na którym 
skupiły się ostatnie badania

202
00:08:37,211 --> 00:08:38,719
jest amyloid-beta,

203
00:08:38,719 --> 00:08:41,914
białko produkowane
w mózgu przez cały czas.

204
00:08:41,914 --> 00:08:43,772
Mój mózg właśnie tworzy amyloid-beta,

205
00:08:43,772 --> 00:08:45,930
wasze mózgi również.

206
00:08:45,930 --> 00:08:47,932
U pacjentów z Alzheimerem

207
00:08:47,932 --> 00:08:50,531
osad amyloidu-beta tworzy agregaty

208
00:08:50,531 --> 00:08:52,544
w przestrzeni między komórkami mózgu,

209
00:08:52,544 --> 00:08:55,970
zamiast prawidłowo zostać usunięty.

210
00:08:55,970 --> 00:08:57,980
To właśnie osad amyloidu-beta

211
00:08:57,980 --> 00:09:00,193
uważa się za jeden z kluczowych etapów

212
00:09:00,193 --> 00:09:02,814
rozwoju tej strasznej choroby.

213
00:09:02,814 --> 00:09:05,908
Zmierzyliśmy, jak szybko amyloid-beta

214
00:09:05,908 --> 00:09:07,640
jest usuwany z mózgu na jawie,

215
00:09:07,640 --> 00:09:09,418
w porównaniu z mózgiem podczas snu.

216
00:09:09,418 --> 00:09:11,296
Okazało się, że faktycznie,

217
00:09:11,296 --> 00:09:13,186
usuwanie amyloidu-beta

218
00:09:13,186 --> 00:09:16,485
jest o wiele szybsze podczas snu.

219
00:09:17,705 --> 00:09:19,384
Jeżeli więc sen jest sposobem,

220
00:09:19,384 --> 00:09:21,342
w jaki mózg rozwiązuje

221
00:09:21,342 --> 00:09:23,352
problem usuwania odpadów,

222
00:09:23,352 --> 00:09:25,728
nasze myślenie o związku

223
00:09:25,728 --> 00:09:27,963
między snem, amyloidem-beta

224
00:09:27,963 --> 00:09:31,319
oraz chorobą Alzheimera
może ulec zmianie.

225
00:09:31,319 --> 00:09:33,277
Szereg niedawnych badań klinicznych

226
00:09:33,277 --> 00:09:35,110
sugeruje, że wśród pacjentów,

227
00:09:35,110 --> 00:09:38,204
u których nie doszło jeszcze
do rozwoju choroby Alzheimera,

228
00:09:38,204 --> 00:09:41,270
pogorszenie jakości i długości snu

229
00:09:41,270 --> 00:09:43,288
wiąże się z większą ilością

230
00:09:43,288 --> 00:09:46,100
amyloidu-beta gromadzonego w mózgu.

231
00:09:46,100 --> 00:09:47,967
Warto zwrócić uwagę,

232
00:09:47,967 --> 00:09:49,677
że badania nie udowadniają,

233
00:09:49,677 --> 00:09:51,866
że krótszy sen lub niższa jego jakość

234
00:09:51,866 --> 00:09:54,273
powoduje chorobę Alzheimera.

235
00:09:54,273 --> 00:09:56,883
Sugerują one tylko, że zaburzenia

236
00:09:56,883 --> 00:09:58,795
w oczyszczaniu mózgu

237
00:09:58,795 --> 00:10:01,551
i nagromadzenie odpadów 
takich jak amyloid-beta

238
00:10:01,551 --> 00:10:03,453
może przyczynić się do rozwoju

239
00:10:03,453 --> 00:10:07,070
chorób w rodzaju Alzheimera.

240
00:10:07,070 --> 00:10:08,975
Nowe badania mówią nam,

241
00:10:08,975 --> 00:10:11,302
że ta jedna rzecz,

242
00:10:11,302 --> 00:10:12,710
którą wszyscy wiedzą o śnie,

243
00:10:12,710 --> 00:10:15,363
o której wiedział nawet Galen,

244
00:10:15,363 --> 00:10:18,434
ten fakt, że sen 
odświeża i oczyszcza umysł,

245
00:10:18,434 --> 00:10:19,975
może mieć duży związek z tym,

246
00:10:19,975 --> 00:10:22,292
czym właściwie jest sen.

247
00:10:22,292 --> 00:10:25,063
Idziemy spać każdej nocy,

248
00:10:25,063 --> 00:10:28,546
jednak nasz mózg nigdy nie odpoczywa.

249
00:10:28,546 --> 00:10:30,380
Gdy ciało jest nieruchome,

250
00:10:30,380 --> 00:10:33,451
a umysł wędruje gdzieś w snach,

251
00:10:33,451 --> 00:10:35,127
zgrabna maszyneria mózgu

252
00:10:35,127 --> 00:10:37,107
po kryjomu ciężko pracuje

253
00:10:37,107 --> 00:10:39,300
nad czystością i sprawnością

254
00:10:39,300 --> 00:10:41,715
tej niesamowicie złożonej maszyny.

255
00:10:41,715 --> 00:10:43,176
Zupełnie jak domowe porządki.

256
00:10:43,176 --> 00:10:45,925
To brudna i niewdzięczna robota,

257
00:10:45,925 --> 00:10:48,180
ale bardzo ważna.

258
00:10:48,180 --> 00:10:50,583
Jeśli przestaniecie sprzątać kuchnię

259
00:10:50,583 --> 00:10:52,491
przez miesiąc,

260
00:10:52,491 --> 00:10:56,177
dom bardzo szybko przestanie 
nadawać się do życia.

261
00:10:56,177 --> 00:10:58,625
W mózgu takie zaniedbanie

262
00:10:58,625 --> 00:11:01,556
może mieć dużo większe konwekwencje

263
00:11:01,556 --> 00:11:04,284
niż wstyd z powodu brudnego blatu.

264
00:11:04,284 --> 00:11:06,848
Gdy chodzi o oczyszczanie mózgu,

265
00:11:06,848 --> 00:11:09,224
stawką jest zdrowie 
i prawidłowe funkcjonowanie

266
00:11:09,224 --> 00:11:12,169
umysłu i ciała,

267
00:11:12,169 --> 00:11:14,410
dlatego zrozumienie podstawowych funkcji,

268
00:11:14,410 --> 00:11:18,682
utrzymujących porządek w mózgu,

269
00:11:18,682 --> 00:11:21,675
może mieć krytyczne znaczenie


270
00:11:21,675 --> 00:11:24,703
w zapobieganiu i leczeniu chorób umysłu.

271
00:11:24,703 --> 00:11:26,751
Dziękuję.

272
00:11:26,751 --> 00:11:28,518
(Brawa)