WEBVTT 00:00:12.975 --> 00:00:16.773 Hoover Barajı, 1936'da tamamlandığında 00:00:16.773 --> 00:00:20.412 devasa bir hidroelektrik güç kaynağı yarattı 00:00:20.412 --> 00:00:25.577 ve durgun bir çöl kasabasını hayata döndürdü: Las Vegas, Nevada. 00:00:25.577 --> 00:00:27.577 Barajdan gelen güç kaynağı ile birlikte 00:00:27.577 --> 00:00:31.492 Las Vegas kısa sürede parlak tabelalarla dolup taştı. 00:00:31.492 --> 00:00:36.938 Bu göz kamaştırıcı ışıkların kaynağı elektriklendirilmiş neon gazıydı. NOTE Paragraph 00:00:36.938 --> 00:00:40.289 Bu doğal şeffaf, kokusuz gazdan 00:00:40.289 --> 00:00:43.481 ışıklandırılmış tabelaların yapımında iki zorlu engel var: 00:00:43.481 --> 00:00:46.283 Gazı yakalamak ve parlamasını sağlamak. 00:00:46.283 --> 00:00:50.387 Fransız mucit Georges Claude, her ikisini yapmak için yöntemler buldu. 00:00:50.387 --> 00:00:51.548 1902 yılında 00:00:51.548 --> 00:00:56.998 havadan belirli gazları ayırmanın ve sıvılaştırmanın bir yolunu bularak 00:00:56.998 --> 00:01:01.099 endüstriyel ölçekte neonu ilk üreten oldu. 00:01:01.099 --> 00:01:05.599 1910'a kadar her iki uçta özel bir elektrotla 00:01:05.599 --> 00:01:11.933 gazı cam bir tübe hapsetmenin yolunu buldu ve neon ışıklandırma doğmuş oldu. NOTE Paragraph 00:01:11.933 --> 00:01:13.791 Claude'unki gibi atölyelerde 00:01:13.791 --> 00:01:18.901 tüp-bükücü olarak bilinen zanaatkârlar neon tabelaları elle yapıyorlardı. 00:01:18.901 --> 00:01:23.778 Tüp-bükücüler; uzun, içi boş cam bir tübün küçük kısımlarını ısıtır 00:01:23.778 --> 00:01:27.408 ve hızlıca şekle sokarlardı. 00:01:27.408 --> 00:01:31.118 Cam soğuduktan sonra elektrotları her uca bağlar 00:01:31.118 --> 00:01:35.448 ve vakum pompasıyla havayı çıkarırlardı. 00:01:35.448 --> 00:01:39.807 Daha sonra camın içindeki herhangi bir yabancı maddeyi çıkarmak için 00:01:39.807 --> 00:01:43.717 tüp boyunca yüksek voltajlı bir elektrik akımı geçirirlerdi. 00:01:43.717 --> 00:01:49.512 Son olarak da soy gazı pompalar ve elektrotları mühürlerlerdi. NOTE Paragraph 00:01:49.512 --> 00:01:51.608 Neon bir tabela açıldığında 00:01:51.608 --> 00:01:56.478 elektrik akımları bazı neon atomlarının elektronlarının hızlanıp 00:01:56.478 --> 00:02:01.675 yörüngeden çıkmasına neden olarak, geride pozitif yüklü iyonlar bırakıyor. 00:02:01.675 --> 00:02:05.448 Bu serbest elektronlar bir elektrottan diğerine saldırdıkça 00:02:05.448 --> 00:02:11.187 daha fazla neon atomuyla çarpışıp onların da iyonlaşmasına neden oluyorlar. 00:02:11.187 --> 00:02:15.492 Bu uyarılmış elektronlar normal enerji seviyelerine düştüklerinde 00:02:15.492 --> 00:02:20.749 fazla enerjileri, fotonlar, yani ışık parçacıkları tarafından taşınıyor. 00:02:20.749 --> 00:02:22.782 Tüm bunlar bir anda gerçekleşiyor 00:02:22.782 --> 00:02:28.527 ve neon tabelayı açtığımızda gördüğümüz bu fotonlardan gelen parıltı oluyor. NOTE Paragraph 00:02:28.527 --> 00:02:32.528 Gazla dolu bir tabelaya "neon" tabela demek yaygın olsa da 00:02:32.528 --> 00:02:35.894 aslında üretimlerinde kullanılan 5 farklı gaz var. 00:02:35.894 --> 00:02:39.879 Her gaz, elektriklendirildiğinde farklı bir dalga boyunun fotonunu yayıyor, 00:02:39.879 --> 00:02:42.906 yani ışığın farklı renkleriyle örtüşüyor. 00:02:42.906 --> 00:02:47.696 Neon turuncu-kırmızı bir parıltı, argon soluk eflatun, 00:02:47.697 --> 00:02:54.357 helyum pudra pembesi, kripton gümüş-beyaz ve ksenon açık mor yayıyor. 00:02:54.357 --> 00:02:58.039 Elektriklendirilmiş yazı ve resimlerden bir gökkuşağı yaratmak için 00:02:58.039 --> 00:03:02.344 bu 5 gaz renkli kaplanmış borularla birleştirilebilir. NOTE Paragraph 00:03:04.324 --> 00:03:06.826 İşletme sahipleri kısa süre içinde 00:03:06.826 --> 00:03:10.560 bu renkli işaretlerin müşteri çekmekte ne kadar etkili olduğunu fark ettiler. 00:03:10.560 --> 00:03:16.105 Bir ampulün aksine neon tabelanın yanacak bir akkor teli yok 00:03:16.105 --> 00:03:21.341 ve gazı tükenmeden önce 40 yıl boyunca sürekli parlayabilir. 00:03:21.341 --> 00:03:26.581 1930'lara gelindiğinde neon tabelalar tüm dünyada vitrinlerde yanıyordu. 00:03:26.581 --> 00:03:29.129 Cam tüplerin kırılgan doğasından dolayı 00:03:29.129 --> 00:03:33.281 genellikle uzun mesafelere gönderilmesi uygun değildi. 00:03:33.281 --> 00:03:37.564 Bunun yerine çoğu neon tabelalar yerel neon dükkanlarda yapılıyor 00:03:37.564 --> 00:03:39.478 ve daha sonra yakınlarda kuruluyordu. 00:03:39.478 --> 00:03:43.620 Mizah, karakter içeren ve girift tabelalar hızla çoğaldı, 00:03:43.620 --> 00:03:46.796 birbirinin aynısı iki tabela yoktu. NOTE Paragraph 00:03:46.796 --> 00:03:48.816 Ancak İkinci Dünya Savaşı'nın sonuna doğru 00:03:48.816 --> 00:03:52.158 plastik geniş çapta elde edilebilir ve ucuz hâle geldi 00:03:52.158 --> 00:03:56.648 ve plastik tabelalar, modernitenin habercileri olarak neonun yerini aldı. 00:03:56.648 --> 00:04:00.828 Birçok kasaba neon tabelaları demode gördüğü için kaldırdı. 00:04:00.828 --> 00:04:06.352 Günümüzde, neon tabela üretimi zirvede olduğu zamanların 00:04:12.642 --> 00:04:17.592 çok küçük ölçeğinde olsa da tüp bükme zanaati nispeten aynı kaldı. 00:04:17.592 --> 00:04:20.679 Yerel zanaatkar tarafından yapılan el yapımı yeni kreasyonlar, 00:04:20.679 --> 00:04:23.736 neonların en parlak döneminden beri hayatta kalanlara katılıyor, 00:04:23.736 --> 00:04:27.856 tüm dünyada şehrin caddelerinde göz önünde saklanıyorlar.