WEBVTT

00:00:09.658 --> 00:00:13.228
Ngoài khơi bờ biển lởm chởm đá 
của Tây Bắc Thái Bình Dương,

00:00:13.228 --> 00:00:17.318
là những đàn cá voi sát thủ
sống dưới vùng nước lạnh giá.

00:00:17.318 --> 00:00:19.538
Mỗi gia đình sống sót được ở đây

00:00:19.538 --> 00:00:21.578
phần lớn là nhờ một thành viên,

00:00:21.578 --> 00:00:23.598
được coi là thợ săn 
giàu kinh nghiệm nhất:

00:00:23.598 --> 00:00:25.568
Cá voi Bà.

NOTE Paragraph

00:00:25.568 --> 00:00:28.688
Những vị nữ thủ lĩnh này 
có thể sống đến hơn tám mươi năm,

00:00:28.688 --> 00:00:31.508
trong khi hầu hết những con đực
chết dần vào tuổi ba mươi.

00:00:31.508 --> 00:00:34.608
Dù chúng sống ở khắp các đại dương,

00:00:34.608 --> 00:00:37.658
cho tới nay,
ta vẫn biết rất ít về cá voi sát thủ.

00:00:37.658 --> 00:00:40.518
Chi tiết về đời sống của chúng
khuất tầm mắt các nhà khoa học

00:00:40.518 --> 00:00:44.028
cho tới khi một tổ chức mang tên 
Trung tâm Nghiên cứu Cá voi

00:00:44.028 --> 00:00:46.738
bắt đầu nghiên cứu 
một quần thể đơn lẻ

00:00:46.738 --> 00:00:50.728
gần tiểu bang Washington 
và British Columbia năm 1976.

00:00:50.728 --> 00:00:52.758
Nhờ công trình nghiên cứu của họ,

00:00:52.758 --> 00:00:55.568
ta biết thêm được rất nhiều điều
về những chú cá voi,

00:00:55.568 --> 00:00:57.768
còn được biết đến như 
Những Cư dân miền Nam.

00:00:57.768 --> 00:01:00.508
Càng nghiên cứu, ta càng thấy rõ

00:01:00.508 --> 00:01:04.098
vai trò trọng yếu 
của cá thể lớn tuổi trong quần thể.

NOTE Paragraph

00:01:04.098 --> 00:01:07.072
Mỗi cá voi Bà
khi còn là con non

00:01:07.072 --> 00:01:10.882
đều được sinh ra 
trong gia đình theo chế độ mẫu hệ.

00:01:10.882 --> 00:01:13.272
Cả gia đình làm mọi thứ cùng nhau,

00:01:13.272 --> 00:01:17.992
săn mồi và chơi đùa, thậm chí, 
giao tiếp bằng các tiếng kêu riêng.

00:01:17.992 --> 00:01:23.582
Cả cá voi con đực và cái đều dành
toàn bộ cuộc đời với gia đình bên mẹ.

NOTE Paragraph

00:01:23.582 --> 00:01:28.152
Nhưng không có nghĩa là 
chúng chỉ tương tác với những con họ hàng.

00:01:28.152 --> 00:01:30.182
Bên cạnh những tiếng kêu đặc trưng,

00:01:30.182 --> 00:01:33.912
dòng họ bên mẹ của chúng cũng chia sẻ 
phương ngữ với các gia đình lân cận,

00:01:33.912 --> 00:01:35.992
và giao tiếp rất thường xuyên.

00:01:35.992 --> 00:01:39.372
Khi một con giống cái sống tới khoảng 
tuổi mười lăm hoặc hơn,

00:01:39.372 --> 00:01:43.512
những cuộc gặp như thế trở thành cơ hội 
để kết đôi với con đực từ đàn khác.

00:01:43.512 --> 00:01:46.432
Những mối quan hệ liên gia đình này
thường chỉ để giao phối--

00:01:46.432 --> 00:01:49.362
rồi con cái và con non 
sẽ trở về với gia đình của mình,

00:01:49.362 --> 00:01:52.022
trong khi con đực quay lại
bên mẹ của nó.

NOTE Paragraph

00:01:52.022 --> 00:01:54.282
Khi xấp xỉ bốn mươi,

00:01:54.282 --> 00:01:57.212
trung bình mỗi sáu năm,
cá voi cái lại sinh con một lần.

00:01:57.212 --> 00:02:00.292
Sau đó, nó trải qua 
thời kỳ mãn kinh -

00:02:00.292 --> 00:02:03.622
điều ta hầu như chưa hề thấy 
trong thế giới động vật.

00:02:03.622 --> 00:02:07.242
Trên thực tế, con người, cá voi sát thủ 
và một vài loài cá voi khác

00:02:07.242 --> 00:02:11.232
là những loài duy nhất tiếp tục sống

00:02:11.232 --> 00:02:14.002
sau khi ngừng sinh sản.

NOTE Paragraph

00:02:14.002 --> 00:02:18.072
Sau thời kỳ mãn kinh,
cá voi Bà dẫn gia đình đi săn cá hồi,

00:02:18.072 --> 00:02:21.112
nguồn thức ăn chính của 
những Cư dân miền Nam này.

00:02:21.112 --> 00:02:23.622
Hầu hết mùa đông 
chúng sẽ săn bắt xa bờ,

00:02:23.622 --> 00:02:26.092
thường là cá hồi với vài loài cá khác.

00:02:26.092 --> 00:02:30.312
Nhưng khi cá hồi bơi vào bờ để đẻ trứng,

00:02:30.312 --> 00:02:32.612
cá voi sát thủ sẽ đi theo.

00:02:32.612 --> 00:02:34.752
Nữ thủ lĩnh sẽ chỉ 
cho các cá voi trẻ hơn

00:02:34.752 --> 00:02:37.882
nơi có nguồn cá dồi dào nhất.

00:02:37.882 --> 00:02:42.772
Bà cũng chia sẻ 
tới 90% lượng cá hồi bắt được.

00:02:42.772 --> 00:02:46.872
Mỗi năm qua đi, đóng góp của cá voi Bà
càng trở nên quan trọng:

00:02:46.872 --> 00:02:51.872
việc săn bắt quá mức, hủy hoại 
môi trường sống làm lượng cá hồi sụt giảm,

00:02:51.872 --> 00:02:56.152
đẩy cá voi vào nguy cơ chết đói.

NOTE Paragraph

00:02:56.156 --> 00:02:58.406
Sự tinh khôn của cá voi Bà

00:02:58.406 --> 00:03:01.906
là mấu chốt 
đảm bảo sự sống còn của cả gia đình,

00:03:01.906 --> 00:03:04.196
nhưng tại sao chúng lại ngừng sinh sản?

00:03:04.196 --> 00:03:08.656
Đối với giống cái, 
duy trì việc sinh sản luôn là một lợi thế,

00:03:08.656 --> 00:03:12.786
ngay cả khi cần chăm sóc 
cho con, cháu của mình.

00:03:12.786 --> 00:03:17.406
Vài hoàn cảnh nhất định đã thay đổi 
sự cân bằng này ở cá voi sát thủ.

NOTE Paragraph

00:03:17.406 --> 00:03:20.416
Thực tế, khả năng 
cá voi con đực hay cái

00:03:20.416 --> 00:03:23.636
rời khỏi gia đình gốc 
là cực kỳ thấp --

00:03:23.636 --> 00:03:26.036
trong khi ở hầu hết tất cả
các loài động vật khác,

00:03:26.036 --> 00:03:28.786
một hay cả hai giới
đều sẽ rời khỏi gia đình.

00:03:28.786 --> 00:03:31.926
Điều này có nghĩa là 
khi một con cá voi sát thủ cái già đi,

00:03:31.926 --> 00:03:33.886
tỷ lệ các thành viên 
họ hàng gần với nó

00:03:33.886 --> 00:03:36.596
(gồm con và cháu) sẽ tăng lên

00:03:36.596 --> 00:03:39.416
trong khi họ hàng xa hơn sẽ chết dần.

00:03:39.416 --> 00:03:44.126
Vì những con cái già thường gần gũi
với đàn hơn so với những con trẻ,

00:03:44.126 --> 00:03:47.511
chúng đóng góp nhiều hơn cho gia đình,

00:03:47.511 --> 00:03:51.231
trong khi những con trẻ 
tập trung sinh sản.

NOTE Paragraph

00:03:51.231 --> 00:03:52.911
Ở môi trường của cá voi sát thủ,

00:03:52.911 --> 00:03:55.591
mỗi con non sinh ra
đều là một cái miệng cần cho ăn

00:03:55.591 --> 00:03:58.591
và vì nguồn thức ăn có hạn,
nên chúng phải chia sẻ.

00:03:58.591 --> 00:04:02.581
Một con cái già có thể duy trì nòi giống
mà không đặt gánh nặng lên gia đình

00:04:02.581 --> 00:04:05.081
bằng cách hỗ trở
con trai trưởng thành,

00:04:05.081 --> 00:04:07.801
làm cha của nhiều đứa con 
mà gia đình khác sẽ nuôi.

00:04:07.801 --> 00:04:10.721
Điều này giải thích lý do
giống cái tiến hóa

00:04:10.721 --> 00:04:14.391
để ngừng sinh sản 
trong toàn bộ quãng trung niên.

NOTE Paragraph

00:04:14.391 --> 00:04:16.802
Ngay cả khi có sự cống hiến của cá voi Bà,

00:04:16.802 --> 00:04:20.202
loài cá voi sát thủ - Cư dân miền Nam
vẫn bị đe dọa nghiêm trọng,

00:04:20.202 --> 00:04:23.052
lý do chính 
là vì sự suy giảm lượng cá hồi.

00:04:23.052 --> 00:04:25.632
Việc tăng cường đầu tư
khôi phục quần thể cá hồi

00:04:25.632 --> 00:04:28.892
là hết sức cần kíp
để cứu cá voi sát thủ khỏi tuyệt chủng.

00:04:28.892 --> 00:04:32.742
Về lâu dài, ta cần nhiều nghiên cứu 
như của Trung tâm Nghiên cứu cá voi.

00:04:32.742 --> 00:04:35.132
Những gì ta học được từ 
những Cư dân miền Nam

00:04:35.132 --> 00:04:37.622
có thể sẽ không đúng 
với các quần thể khác.

00:04:37.622 --> 00:04:39.852
Bằng cách nghiên cứu kỹ lưỡng
các cư dân khác,

00:04:39.852 --> 00:04:42.602
ta có thể hiểu thêm 
về sự thích nghi đáng kinh ngạc,

00:04:42.196 --> 00:04:46.156
và dự đoán những nguy cơ
gây thương tổn từ con người

00:04:46.156 --> 00:04:49.156
trước khi sự sống của loài này
bị đe dọa.