WEBVTT

00:00:09.898 --> 00:00:13.228
Pasifik'in kuzey batısının
fırtınalı kıyılarının ötesindeki

00:00:13.228 --> 00:00:17.318
soğuk sularda katil balina sürüleri yaşar.

00:00:17.318 --> 00:00:19.538
Her aile burada genelde bir üyesi,

00:00:19.538 --> 00:00:21.578
en bilgili avcısı olan

00:00:21.578 --> 00:00:23.598
büyükanneler sayesinde

00:00:23.598 --> 00:00:25.208
yaşamını sürdürür.

NOTE Paragraph

00:00:25.208 --> 00:00:28.418
Bu aile reisi dişiler 80 sene 
ya da daha fazla süre yaşarlar,

00:00:28.418 --> 00:00:31.508
erkeklerse 30'larında ölürler.

00:00:31.508 --> 00:00:34.608
Katil balinalar her ana okyanusta
yaşamalarına rağmen,

00:00:34.608 --> 00:00:37.658
yakın zamana kadar haklarında 
pek az şey biliyorduk.

00:00:37.658 --> 00:00:40.848
Hayatlarının detayları bilim insanları 
tarafından araştırılmamıştı,

00:00:40.848 --> 00:00:44.028
ta ki Balina Araştırma Merkezi 
adındaki organizasyon

00:00:44.028 --> 00:00:46.838
1976'da Washington eyaleti 
ve British Columbia yakınlarında

00:00:46.838 --> 00:00:51.378
tek bir popülasyonu araştırmaya 
başlayıncaya dek.

00:00:51.378 --> 00:00:52.978
Devam eden çalışmaları sayesinde

00:00:52.978 --> 00:00:55.368
Güney Sakinleri diye bilinen 
bu balinalar hakkında

00:00:55.368 --> 00:00:57.768
pek çok şey öğrendik.

00:00:57.768 --> 00:00:59.008
Daha fazla şey öğrendikçe

00:00:59.008 --> 00:01:04.388
bu popülasyonun yaşlılarının oynadığı 
hayati rol odağa yerleşti.

NOTE Paragraph

00:01:04.388 --> 00:01:07.072
Her büyükanne yaşamına 
bir yavru olarak başlar,

00:01:07.072 --> 00:01:10.882
annesinin aile grubu içinde 
veya ana erkil olarak doğar.

00:01:10.882 --> 00:01:12.942
Aile her şeyi birlikte yapar,

00:01:12.942 --> 00:01:18.202
avlanma ve oynama, hatta kendilerine 
has çağrı setiyle iletişim kurma.

00:01:18.202 --> 00:01:23.922
Hem kızlar, hem de oğullar bütün 
yaşamlarını annenin ailesi ile geçirir.

NOTE Paragraph

00:01:23.922 --> 00:01:28.152
Bu genç balinalar sadece yakınlarıyla
birlikte oluyor anlamında değildir.

00:01:28.152 --> 00:01:30.382
Kendi özel çağrıları yanında,

00:01:30.382 --> 00:01:33.912
ana erkil aile yakınındaki 
ailelerle diyalekt paylaşır

00:01:33.912 --> 00:01:35.992
ve düzenli olarak sosyalleşirler.

00:01:35.992 --> 00:01:39.082
Bir dişi 15 yaşlarına eriştiğinde

00:01:39.082 --> 00:01:41.612
bu toplantılar diğer 
gruplardan erkeklerle

00:01:41.612 --> 00:01:43.512
çiftleşmek için bir imkân sağlar.

00:01:43.512 --> 00:01:46.432
İlişki çiftleşmekten öteye gitmez —

00:01:46.432 --> 00:01:49.032
dişi ve yavruları aile ile kalır,

00:01:49.032 --> 00:01:52.022
erkek de kendi annesine döner.

NOTE Paragraph

00:01:52.022 --> 00:01:54.282
Yaklaşık 40 yaşlarına kadar

00:01:54.282 --> 00:01:57.822
ortalamada altı senede bir yavru doğurur.

00:01:57.822 --> 00:02:00.292
Sonra menapoza girer —

00:02:00.292 --> 00:02:03.622
bu, hayvanlar aleminde 
neredeyse hiç yoktur.

00:02:03.622 --> 00:02:07.242
Aslında insanlar, katil balinalar 
ve birkaç balina türü daha

00:02:07.242 --> 00:02:11.232
dişileri üremeyi bitirdikten 
sonra yıllarca yaşamaya

00:02:11.232 --> 00:02:14.002
devam eden tek türlerdir.

NOTE Paragraph

00:02:14.002 --> 00:02:15.232
Menapozdan sonra

00:02:15.232 --> 00:02:18.452
büyükanneler Güney Sakinleri'nin 
ana besin kaynağı

00:02:18.452 --> 00:02:21.112
olan somon avlamada liderlik ederler.

00:02:21.112 --> 00:02:23.622
Kışın büyük bir bölümünde 
açıkta araştırma yaparak

00:02:23.622 --> 00:02:26.092
somona diğer balıklarla katkı sağlarlar.

00:02:26.092 --> 00:02:30.312
Ancak somon yumurtlamak için sürüyle 
kıyıya yaklaştığında

00:02:30.312 --> 00:02:32.612
katil balinalar takip eder.

00:02:32.612 --> 00:02:34.752
Aile reisi dişi genç balinalara

00:02:34.752 --> 00:02:37.882
nerede en verimli balık alanlarını 
bulacağını gösterir.

00:02:37.882 --> 00:02:42.772
Aynı zamanda yakaladığı somonların 
%90'ınını paylaşır.

00:02:42.772 --> 00:02:44.242
Her geçen sene

00:02:44.242 --> 00:02:46.792
katkıları daha hayati hâle gelir:

00:02:46.792 --> 00:02:51.872
Fazla avlanma ve habitat yıkımı 
somon popülasyonlarını azaltarak

00:02:51.872 --> 00:02:56.152
balinaları hep açlık riskine 
yakın hâle getirir.

NOTE Paragraph

00:02:56.156 --> 00:02:58.006
Büyükannelerin uzmanlıkları

00:02:58.006 --> 00:03:01.906
aileleri için yaşam ve ölüm arasındaki 
fark anlamına gelebilir –

00:03:01.906 --> 00:03:04.196
peki neden yavru doğurmayı bırakırlar?

00:03:04.196 --> 00:03:08.656
Bir dişi için üremeye devam etmek 
her zaman daha avantajlıdır,

00:03:08.656 --> 00:03:12.786
mevcut çocuklarına
ve torunlarına bakıyor olsa bile.

00:03:12.786 --> 00:03:17.406
Birkaç özel durum bu denklemi 
katil balinalar için değiştiriyor.

NOTE Paragraph

00:03:17.406 --> 00:03:20.416
Ne oğulların
ne de kızların aile kökenlerini

00:03:20.416 --> 00:03:23.636
terk etmemesine çok nadir rastlanır —

00:03:23.636 --> 00:03:26.036
neredeyse tüm hayvan türlerinde

00:03:26.036 --> 00:03:28.786
bir ya da iki cins ayrılır.

00:03:28.786 --> 00:03:31.926
Bunun anlamı şudur,
dişi katil balina yaşlandıkça

00:03:31.926 --> 00:03:33.886
ailesinin büyük bir bölümünü

00:03:33.886 --> 00:03:36.596
çocukları ve torunları oluşturur,

00:03:36.596 --> 00:03:39.416
daha uzak akrabalarsa ölür.

00:03:39.416 --> 00:03:44.126
Yaşlı dişiler gruba genç dişilerden 
daha yakın oldukları için

00:03:44.126 --> 00:03:47.511
bütün aile ile ilgilenmeleri daha iyidir,

00:03:47.511 --> 00:03:51.231
buna karşılık genç dişiler 
üremeyle ilgilenmelidir.

NOTE Paragraph

00:03:51.231 --> 00:03:52.911
Katil balina çevresinde

00:03:52.911 --> 00:03:55.591
her yeni yavru sınırlı, 
bölüşülen kaynaklarla

00:03:55.591 --> 00:03:58.301
yeni bir can beslemektir.

00:03:58.301 --> 00:04:02.581
Yaşlı dişi ailesine yük olmadan 
genlerini yetişkin oğullarını

00:04:02.581 --> 00:04:04.761
destekleyerek geçirebilir,

00:04:04.761 --> 00:04:07.801
bu oğullar diğer ailelerin
yetiştireceği yavrulara baba olur.

00:04:07.801 --> 00:04:10.701
Bu, dişilerin orta yaşta 
tamamen üremeyi durdurmak üzere

00:04:10.701 --> 00:04:14.321
evrim geçirmelerinin nedeni olabilir.

NOTE Paragraph

00:04:14.321 --> 00:04:16.802
Büyükannelerin katkıları olsa bile

00:04:16.802 --> 00:04:20.202
Güney Sakinleri katil balinaların 
çoğunlukla somon düşüşünden

00:04:20.202 --> 00:04:23.052
dolayı türleri tehlike altındadır.

00:04:23.052 --> 00:04:25.962
Onları yok oluştan kurtarmak 
için somon popülasyonlarını

00:04:25.962 --> 00:04:28.442
eski hâline getirmek üzere
acilen yatırım yapmalıyız.

00:04:28.442 --> 00:04:30.602
Uzun vadede Balina Araştırma Merkezi 


00:04:30.602 --> 00:04:32.742
gibi çalışmalara
daha çok ihtiyacımız olacak.

00:04:32.742 --> 00:04:34.982
Güney Sakinleri hakkında öğrendiklerimiz

00:04:34.982 --> 00:04:37.172
diğer gruplar için geçerli olmayabilir.

00:04:37.172 --> 00:04:39.612
Diğer popülasyonları yakından gözleyerek

00:04:39.612 --> 00:04:42.602
daha fazla şaşırtıcı 
adaptasyonlar keşfedebiliriz

00:04:42.196 --> 00:04:46.146
ve yaşamları risk altına girmeden 
önce insan müdahalesine

00:04:46.146 --> 00:04:48.576
hassaslıklarını tahmin edebiliriz.