1
00:00:07,814 --> 00:00:12,887
Zamislite daleku budućnost u kojoj će
ljudi dospeti dalje od naše planete,

2
00:00:12,887 --> 00:00:17,019
podići gradove na planetama
udaljenim hiljadama svetlosnih godina

3
00:00:17,019 --> 00:00:21,516
i održavati galaktičku mrežu
trgovine i transporta.

4
00:00:21,516 --> 00:00:25,406
Šta je tačno potrebno da naša
civilizacija napravi taj korak?

5
00:00:25,406 --> 00:00:28,356
Treba obratiti pažnju na mnogo toga -
kako bismo komunicirali?

6
00:00:28,356 --> 00:00:30,996
Kako bi funkcionisala galaktička vlada?

7
00:00:30,996 --> 00:00:33,726
I najvažnije od svega:

8
00:00:33,726 --> 00:00:37,616
odakle bismo crpeli energiju
dovoljnu da je cela civilizacija koristi -

9
00:00:37,616 --> 00:00:43,582
za industriju, procese teraformiranja
i svemirske brodove?

10
00:00:43,582 --> 00:00:47,582
Astronom pod imenom
Nikolaj Kardašev tvorac je skale

11
00:00:47,582 --> 00:00:52,452
koja meri nivo napretka civilizacije
spram njenih zahteva za energijom.

12
00:00:52,452 --> 00:00:56,452
U civilizaciji tipa 1,
u kojoj se trenutno nalazimo,

13
00:00:56,452 --> 00:00:59,832
izvori goriva na planeti,
kao što su fosilna goriva,

14
00:00:59,832 --> 00:01:02,352
solarne ploče i nukearne elektrane

15
00:01:02,352 --> 00:01:07,136
su dovoljni da potkrepe potrebe
ostalih planeta u sklopu solarnog sistema,

16
00:01:07,136 --> 00:01:09,956
ali ne mogu da urade više od toga.

17
00:01:09,956 --> 00:01:13,165
Za civilizaciju tipa 3,
koja je dostigla poslednju fazu,

18
00:01:13,165 --> 00:01:18,222
napredovanje na galaktičkoj skali
zahtevalo bi oko 100 milijardi puta

19
00:01:18,222 --> 00:01:25,993
više energije nego čitavih 385 jotadžula
koje sunce ispusti svakog sekunda.

20
00:01:25,993 --> 00:01:28,863
Ako izuzmemo buduća otkrića u fizici,

21
00:01:28,863 --> 00:01:32,307
postoji samo jedan
odgovarajući izvor energije:

22
00:01:32,307 --> 00:01:35,447
supermasivna crna rupa.

23
00:01:35,447 --> 00:01:39,447
Nije logično da posmatramo
crnu rupu kao izvor energije,

24
00:01:39,447 --> 00:01:44,033
ali ona je upravo to,
zahvaljujući akrecionom disku:

25
00:01:44,033 --> 00:01:49,905
kružnoj, ravnoj strukturi koja se stvara
kada materija uđe u horizont događaja.

26
00:01:49,905 --> 00:01:52,985
Da bi se održao moment impulsa,

27
00:01:52,985 --> 00:01:56,985
čestice ne upadaju naglo u crnu rupu.

28
00:01:56,985 --> 00:02:00,215
Umesto toga, one lagano kruže oko nje.

29
00:02:00,215 --> 00:02:03,565
Kako je gravitaciono polje
crne rupe izuzetno jako,

30
00:02:03,565 --> 00:02:07,175
čestice pretvaraju
potencijalnu energiju u kinetičku

31
00:02:07,175 --> 00:02:10,005
što se više približavaju
horizontu događaja.

32
00:02:10,005 --> 00:02:12,935
Interakcije čestica omogućavaju
kinetičkoj energiji

33
00:02:12,935 --> 00:02:15,455
da se širi

34
00:02:15,455 --> 00:02:18,451
neverovatnom brzinom:

35
00:02:18,934 --> 00:02:25,963
Šest posto za nerotirajuće crne rupe
i do 32 posto za rotirajuće.

36
00:02:25,963 --> 00:02:29,523
Ovo znatno nadmašuje nuklearnu fisiju,

37
00:02:29,523 --> 00:02:32,803
koja je trenutno najefikasniji
i najdostupniji način

38
00:02:32,803 --> 00:02:35,333
da se energija oslobodi iz mase.

39
00:02:35,333 --> 00:02:42,432
Fisija pretvara samo 0.08 posto
uranijuma u energiju.

40
00:02:42,432 --> 00:02:46,123
Odgovor na pitanje kako iskoristiti
energiju leži u pojmu

41
00:02:46,123 --> 00:02:52,152
znanom kao Dajsonova sfera,
koji je osmislio fizičar Friman Dajson.

42
00:02:52,152 --> 00:02:56,803
Dajson je 1960-ih predložio
da bi napredna svetska civilizacija

43
00:02:56,803 --> 00:03:01,020
mogla da napravi veštačku sferu
oko glavne zvezde,

44
00:03:01,020 --> 00:03:06,109
skupljajući tako svu njenu energiju
da bi zadovoljila svoje potrebe.

45
00:03:06,109 --> 00:03:09,319
Sličan, mada umnogome komplikovaniji plan

46
00:03:09,319 --> 00:03:12,799
mogao bi u teoriji da se
primeni i na crnu rupu.

47
00:03:12,799 --> 00:03:17,334
Kako bi proizvela energiju, crnu rupu
je neophodno konstantno "hraniti" -

48
00:03:17,334 --> 00:03:20,584
zbog toga ne bi bilo dobro
prekriti je sasvim sferom.

49
00:03:20,584 --> 00:03:23,724
Čak i da se to uradi, mlazevi plazme
koji izbijaju sa polova

50
00:03:23,724 --> 00:03:26,134
mnogih supermasivnih crnih rupa

51
00:03:26,134 --> 00:03:30,134
razneli bi na komadiće bilo koju stvar
koja im se nađe na putu.

52
00:03:30,134 --> 00:03:33,784
Baš zbog toga, bilo bi bolje napraviti
nešto nalik Dajsonovom prstenu,

53
00:03:33,784 --> 00:03:37,074
sastavljenom od ogromnih kolektora,
kojima se upravlja na daljinu.

54
00:03:37,074 --> 00:03:40,024
Oni bi kružili oko crne rupe,

55
00:03:40,024 --> 00:03:44,024
na primer po ravni akrecionog diska
ali malo dalje od nje.

56
00:03:44,024 --> 00:03:46,714
Te naprave bi mogle da koriste
ploče slične ogledalu

57
00:03:46,714 --> 00:03:50,054
kako bi prenele sakupljenu energiju
do nuklearne elektrane

58
00:03:50,054 --> 00:03:52,750
ili akumulatora gde bi se ona čuvala.

59
00:03:52,750 --> 00:03:57,704
Ti kolektori bi morali da imaju
precizno određen poluprečnik:

60
00:03:57,704 --> 00:04:00,734
ako su preblizu, istopili bi se
od količine emitovane energije.

61
00:04:00,734 --> 00:04:05,537
Ako su predaleko, mogli bi da sakupe
samo deliće raspoložive energije

62
00:04:05,537 --> 00:04:09,187
i postoji mogućnost da bi ih ometale
zvezde koje kruže oko crne rupe.

63
00:04:09,187 --> 00:04:14,071
Najverovatnije bi bile potrebne ogromne
količine izuzetno reflektujuće materije

64
00:04:14,071 --> 00:04:17,181
kao što je hematit, da bi se
ceo sistem sproveo u delo -

65
00:04:17,181 --> 00:04:23,053
zajedno sa nekoliko rasturenih planeta
kako bi se napravilo mnoštvo robota.

66
00:04:23,053 --> 00:04:27,243
Jednom napravljen, Dajsonov prsten
bio bi remek-delo tehnologije,

67
00:04:27,243 --> 00:04:32,495
opskrbljavajući civilizaciju
raširenu na sve strane galaksije.

68
00:04:32,495 --> 00:04:35,085
Sve ovo se možda čini kao puko nagađanje.

69
00:04:35,085 --> 00:04:38,255
Međutim, i dan danas,
u trenutnoj energetskoj krizi,

70
00:04:38,255 --> 00:04:41,795
suočavamo se sa ograničenim
resursima naše planete.

71
00:04:41,795 --> 00:04:45,795
Novi načini proizvodnje održive energije
uvek će biti potrebni,

72
00:04:45,795 --> 00:04:48,825
posebno kako čovečanstvo
sve više radi na opstanku

73
00:04:48,825 --> 00:04:52,035
i tehnološkom napretku ljudske vrste.

74
00:04:52,035 --> 00:04:54,855
Možda tamo negde već postoji civilizacija

75
00:04:54,855 --> 00:04:58,055
koja je pokorila astronomske divove.

76
00:04:58,055 --> 00:04:59,935
Možda to možemo da primetimo

77
00:04:59,935 --> 00:05:03,925
tako što povremeno uočimo svetlo
crne rupe koje se prigušilo

78
00:05:03,925 --> 00:05:08,175
dok delovi Dajsonovog prstena
prolaze između nas i njih.

79
00:05:08,175 --> 00:05:13,081
Ili su pak te neverovatne strukture
osuđene da ostanu u domenu teorije.

80
00:05:13,081 --> 00:05:17,345
Samo će vreme, i naša domišljatost
u polju nauke, pokazati.