1
00:00:07,814 --> 00:00:12,887
Wyobraź sobie daleką przyszłość,
w której ludzie opuścili błękitną kropkę

2
00:00:12,887 --> 00:00:17,019
i zakładają miasta na planetach
oddalonych o tysiące lat świetlnych,

3
00:00:17,019 --> 00:00:21,516
utrzymując galaktyczną 
sieć handlu i transportu.

4
00:00:21,516 --> 00:00:25,406
Czego potrzebowałaby nasza cywilizacja,
by dokonać takiego skoku rozwojowego?

5
00:00:25,406 --> 00:00:27,356
Trzeba rozważyć wiele rzeczy.

6
00:00:27,356 --> 00:00:28,776
Jak wyglądałaby komunikacja?

7
00:00:28,776 --> 00:00:31,096
Jak wyglądałby galaktyczny rząd?

8
00:00:31,096 --> 00:00:33,926
I najważniejsze ze wszystkich,

9
00:00:33,926 --> 00:00:37,616
skąd wzięlibyśmy wystarczającą 
ilość energii, by zasilić tę cywilizację,

10
00:00:37,616 --> 00:00:42,582
przemysł, terraformowanie
i statki kosmiczne?

11
00:00:43,582 --> 00:00:47,582
Astronom Nikołaj Kardaszow
zaproponował klasyfikację cywilizacji

12
00:00:47,582 --> 00:00:52,452
według zapotrzebowania energetycznego.

13
00:00:52,452 --> 00:00:56,452
Na pierwszym etapie ewolucji,
w którym właśnie się znajdujemy,

14
00:00:56,452 --> 00:00:59,832
źródła energii dostępne na planetach,
takie jak paliwa kopalne,

15
00:00:59,832 --> 00:01:02,352
panele słoneczne lub elektrownie atomowe,

16
00:01:02,352 --> 00:01:07,136
powinny wystarczyć na zasiedlenie
sąsiednich planet naszego układu,

17
00:01:07,136 --> 00:01:09,956
ale na nic więcej.

18
00:01:09,956 --> 00:01:13,165
Dla cywilizacji na trzecim
i ostatnim poziomie

19
00:01:13,165 --> 00:01:18,222
ekspansja na skalę galaktyczną
wymagałaby sto miliardów razy

20
00:01:18,222 --> 00:01:26,033
więcej energii niż 385 jottadżuli,
które Słońce emituje każdej sekundy.

21
00:01:26,033 --> 00:01:28,863
Bez jakiegoś przełomu
w fizyce cząstek elementarnych,

22
00:01:28,863 --> 00:01:32,307
istnieje tylko jedno
wystarczające źródło energii,

23
00:01:32,307 --> 00:01:35,567
supermasywna czarna dziura.

24
00:01:35,567 --> 00:01:39,447
Wizja czarnych dziur jako źródła energii
wydaje się sprzeczna z intuicją,

25
00:01:39,447 --> 00:01:44,033
ale tym właśnie są
dzięki dyskom akrecyjnym,

26
00:01:44,033 --> 00:01:49,905
czyli okrągłym, płaskim strukturom
z materii wpadającej w horyzont zdarzeń.

27
00:01:49,905 --> 00:01:52,985
Z powodu zachowania momentu pędu

28
00:01:52,985 --> 00:01:56,985
cząstki nie wpadają
prosto do czarnej dziury,

29
00:01:56,985 --> 00:02:00,215
ale powoli poruszają się ruchem spiralnym.

30
00:02:00,215 --> 00:02:03,565
Ze względu na silne pole
grawitacyjne czarnej dziury,

31
00:02:03,565 --> 00:02:07,175
cząstki te zamieniają
swoją energię potencjalną na kinetyczną,

32
00:02:07,175 --> 00:02:10,005
w miarę zbliżania się
do horyzontu zdarzeń.

33
00:02:10,005 --> 00:02:13,055
Oddziaływania między cząstkami
pozwalają energii kinetycznej

34
00:02:13,055 --> 00:02:15,455
promieniować w przestrzeń,

35
00:02:15,455 --> 00:02:18,934
z zaskakującą efektywnością
przekształcania masy na energię.

36
00:02:18,934 --> 00:02:25,963
6% dla nieobracających się czarnych dziur
i do 32% dla obracających się.

37
00:02:25,963 --> 00:02:29,523
To drastycznie przyćmiewa
rozszczep jądra atomowego,

38
00:02:29,523 --> 00:02:32,803
obecnie najbardziej efektywnego
i szeroko dostępnego mechanizmu

39
00:02:32,803 --> 00:02:35,333
wydobywania energii z masy.

40
00:02:35,333 --> 00:02:42,532
Rozszczepianie przekształca
tylko 0,08% atomu uranu w energię.

41
00:02:42,532 --> 00:02:46,123
Kluczem do ujarzmienia tej mocy
może być sfera Dysona,

42
00:02:46,123 --> 00:02:52,152
struktura wymyślona
przez fizyka Freemana Dysona.

43
00:02:52,152 --> 00:02:56,903
W latach 60. Dyson założył,
że zaawansowana cywilizacja planetarna

44
00:02:56,903 --> 00:03:01,020
może zbudować sferę 
wokół gwiazdy macierzystej,

45
00:03:01,020 --> 00:03:06,109
przechwytując na swoje potrzeby
całą wyemitowaną energię.

46
00:03:06,109 --> 00:03:09,319
Podobna, choć znacznie bardziej 
skomplikowana konstrukcja,

47
00:03:09,319 --> 00:03:12,799
mogłaby teoretycznie zostać
zastosowana do czarnych dziur.

48
00:03:12,799 --> 00:03:17,334
Aby produkować energię, 
czarne dziury muszą być stale zasilane,

49
00:03:17,334 --> 00:03:20,584
więc nie pokrywalibyśmy
ich w całości sferą.

50
00:03:20,584 --> 00:03:23,974
Nawet gdybyśmy to zrobili, strumienie 
plazmy wystrzeliwujące z biegunów

51
00:03:23,974 --> 00:03:26,134
wielu supermasywnych czarnych dziur

52
00:03:26,134 --> 00:03:30,134
rozerwałyby na strzępy każdą
konstrukcję na swojej drodze.

53
00:03:30,134 --> 00:03:33,784
Zamiast tego, możemy zaprojektować
jakiś rodzaj pierścienia Dysona,

54
00:03:33,784 --> 00:03:37,074
wykonanego z ogromnych,
zdalnie sterowanych kolektorów.

55
00:03:37,074 --> 00:03:40,024
Zapełniłyby orbitę wokół czarnej dziury,

56
00:03:40,024 --> 00:03:44,024
może na płaszczyźnie
dysku akrecyjnego, ale dalej.

57
00:03:44,024 --> 00:03:46,714
Urządzenia te mogłyby
wykorzystywać panele lustrzane

58
00:03:46,714 --> 00:03:50,054
do przesyłania zgromadzonej
energii do elektrowni

59
00:03:50,054 --> 00:03:52,750
albo magazynować ją w bateriach.

60
00:03:52,750 --> 00:03:57,704
Musielibyśmy ustawić kolektory
w odpowiedniej odległości.

61
00:03:57,704 --> 00:04:00,734
Zbyt blisko stopiłyby się
od wypromieniowanej energii.

62
00:04:00,734 --> 00:04:05,537
Za daleko zebrałyby tylko
maleńki ułamek dostępnej energii,

63
00:04:05,537 --> 00:04:09,187
a gwiazdy krążące wokół czarnej dziury
mogłyby zakłócić ich pracę.

64
00:04:09,187 --> 00:04:14,071
Potrzebny byłby silnie
odblaskowy materiał jak hematyt,

65
00:04:14,071 --> 00:04:17,181
w ilości kilkukrotnie 
przewyższającej wielkość Ziemi,

66
00:04:17,181 --> 00:04:23,053
plus zniszczenie kilku planet
do stworzenia legionu robotów budowlanych.

67
00:04:23,053 --> 00:04:27,243
Tak zbudowany pierścień Dysona
byłby technologicznym arcydziełem,

68
00:04:27,243 --> 00:04:32,495
zasilającym cywilizację rozsianą
po wszystkich ramionach galaktyki.

69
00:04:32,495 --> 00:04:35,085
To wszystko może wydawać się
szalonymi spekulacjami,

70
00:04:35,085 --> 00:04:38,255
ale już obecny kryzys energetyczny

71
00:04:38,255 --> 00:04:41,795
stawia nas przed problemem
wyczerpywania się zasobów planety.

72
00:04:41,795 --> 00:04:45,795
Zawsze będą potrzebne nowe
sposoby zrównoważonej produkcji energii,

73
00:04:45,795 --> 00:04:48,825
zwłaszcza że ludzkość dąży do przetrwania

74
00:04:48,825 --> 00:04:52,035
i technologicznej ewolucji.

75
00:04:52,035 --> 00:04:54,855
Być może gdzieś już istnieje cywilizacja,

76
00:04:54,855 --> 00:04:58,055
która ujarzmiła te astronomiczne giganty.

77
00:04:58,055 --> 00:05:00,155
Może nawet będziemy mogli to potwierdzić,

78
00:05:00,155 --> 00:05:03,925
obserwując okresowo przyćmione
światło z czarnej dziury,

79
00:05:03,925 --> 00:05:08,175
gdy elementy pierścienia Dysona
przesuwają się między nami a nią.

80
00:05:08,175 --> 00:05:13,081
A może te superstruktury
są skazane na pozostanie w sferze teorii.

81
00:05:13,081 --> 00:05:17,345
Tylko czas i inwencja naukowa
mogą na to odpowiedzieć.