Efendim? Alo? Jackie konuşuyor. Merhaba, ben Tony ve "Her Kare Bir Resim" desiniz. Bazı film yapıcıları aksiyonu bazıları ise komediyi iyi yapar. Ama 40 yıldır ikisini birleştirmenin ustası Jackie Chan olmuştur. Günümüzde komedi sahnelerini aksiyon sahneleriyle birleştiren bir sürü film var. Ama film güzel olduğunda bile komedi ve aksiyon iki farklı yönetmenden iki farklı tarzda çıkmış gibi durur. Ve bu yüzden Jackie çok ilginç. Onun tarzında aksiyon, komedidir. Ve yapıtları,güldürmeye de karizmatik görünmeye de çalışsanız aynı prensiplerin kullanıldığını göstermiştir. O zaman konuya dalalım. Eğer bahsettiğim filmlerin isimlerini görmek istiyorsanız aşağıdaki [CC] butonuna tıklayınız. Hazır mısınız? Hadi başlayalım. Peki,Jackie komik de olan aksiyonu nasıl yapıyor? Öncelikle kendine bir dezavantaj veriyor. Hangi film olursa olsun Jackie her zaman düşmanlarının altında başlar. Ayakkabısı yoktur, elleri kelepçelidir, ağzında bir bomba vardır. Buradan en aşağıdan en yukarıya kadar dövüşmelidir. Her etki mantıksal bir tepki yaratır ve mantığı takip ederek bir espri kazanırız. Filmlerde bu komedi türü Chaplin,Llyod ve Keaton gibi sessiz palyaçolara kadar gider. ama bence Jackie bunu daha basit bir hale sadeleştirdi. "Lütfen! sorun istemiyorum dedim!" Ezilen kişi olduğu için Jackie yaratıcı olmak zorundadır. Bu bizi ikince maddeye getiriyor:Etrafındaki herşeyi kullanır. Bu onun tarzının en ünlü özelliğidir. Alışılmış bir şeyi al, alışılmamış bir şekilde kullan. Dövüşlerinde sandalyeleri, elbiseleri, çubukları, klavyeleri, legoları, buzdolaplarını, ve tabiki de bunu gördüm. Bu her dövüşü doğal ve yerel yapmakla kalmayıp aynı zamanda başka yerlerde oluşamayacak şakalar verir. Üçüncü madde:Jackie berraklığı sever. Her rengin maviye doğrulandığı karanlık sahneler yapmaz. Eğer rakibi siyah giyerse,beyaz giyer. Eğer rakibi beyaz giymişse,renkli giyer. Çerçevelemesi o kadar açıktır ki her çekimde aksiyonun bir sonraki parçasını hazırlar. Burada dublörü izliyor olsak da karenin üçte biri merdivendir. Birkaç saniye sonra nedenini görürüz. Oynak açılı ve hareketli çekimleri nadiren kullanarak herşeyi açık tutar. "Amerikan fimlerinde çok hareket görürsünüz. Eğer kamera çok hareket ediyorsa bu, oyuncular dövüşmeyi bilmiyor demektir." Ağır çekimde bakarsanız kameramanların darbeleri daha sert göstermek için çekimi salladıklarını görürsünüz. Ama Jackie dövüşebiliği için... "Kameramı asla hareket ettirmem. Her zaman sabit,geniş bir açıda tutarım. Koştuğumu, takla attığımı, düştüğümü gösteririm." Böyle çekim yapıldığında her şey daha etkileyici gözükür çünkü etki ve tepki aynı karededir. Jackie'yi arabayı ve duvarı her zaman nasıl aynı karede gördüğünüze dikkat edin. Ama "Rush Hour 3" teki benzer bir numara herşeyi aynı karede tutmaz ve bu yüzden işe yaramaz. Aynı prensipler komedide de kullanılır. Sammo Hung tarafından yönetilen bu çekim yumruğu, kötü adamın yüzünü, ve Jackie'nin yüzünü birlikte gösterir. Aynı şakaya "Shanghai Noon" da bakın. Burada etki ve tepki farklı çekimlerdir. Biraz etkili olsa bile diğeri kadar iyi olmamış. Neden yönetmenler bunu daha fazla yapmıyor? Beşinci madde yüzünden: Yeterince zamanları yok. Jackie gerektiği kadar çekim yapmaya hazır bir mükemmeliyetçi. Ve Hong Kong'da stüdyo tarafından destekleniyor. Böylece bir dövüşü çekmek için aylar harcayabiliyor. "En zor şey ise yelpazeyi atmam ve geri dönmesi. 120 kez çektim bu sahneyi. Bu tarz sahneler 'Jackie bu çok güzel!' Güzel değil.Sen de yapabilirsin. Ama yapmaya sabrın var mı?" Yapıtlarını tekrar izlediğimde en çok da bu küçük şeyler beni etkiliyor. Yapmak zorunda değil ve bolca para gidiyor ama yine de yapıyor çünkü yapmak istiyor. İşte böyle gerekenden fazlasını yapmasına saygı duyup hayran kalıyorum. "Ama Amerika'da bunu yapmana izin vermezler çünkü para." Ve onun Amerikan yapıtlarında bir şey daha eksik. "Çekimlerinde ve kurgularında bir ritim de var ve Jackie bunun hakkında çok ilginç bir şey söylüyor: İzleyici, kaybolana kadar ritmin varlığını bile farketmiyor. Jackie'nin dövüş sahnelerinde belirgin bir müzikal ritim, oyuncularla sette belirlediği bir zamanlaması var. Hazır,başla. Olduğun yerde kal! Olduğun yerde kal, beni takip etme. Gördün mü? Herkes iyi gözüküyor. Tecrübeli dövüşçüler bile ayak uydurmakta sorun yaşıyor. İlk fimlerinde zamanlamayı Yuen Heping'den öğrendiğini görebilirsiniz. Ve Çin operasına çok benziyor. Ama seksenlerde kendi akrobasi ekibiyle çalıştığında bambaşka bir şey elde etti. Ama Amerika'daki yönetmenlerin ve kurgucuların çoğu bu zamanlamayı anlamıyorlar ve her darbede keserek mahvediyorlar. Ama Hong Kong'da yönetmenler,izleyici ritmi hissetsin diye çekimlerini çok daha uzun tutuyorlar. "En önemli kısım kurgulama. Yönetmenlerin çoğu kurgulamayı bilmiyorlar. Akrobasi koordinatörleri bile nasıl kurgulanacağını bilmiyorlar." Jackie ve Sammo gibi Hong Kong'lu yönetmenler farklı bir şekilde kesim yaparlar İlk çekimde rakibe vuruşu genişten çekersin. İkince çekimde yakından çekersin. Ama çekimleri birleştirince devamlılık olmaz. Birinci çekimin sonunda dirsek burada. İkinci çekimin başında ise burada. Bu üç kare izleyicinin gözü yeni çekime alışsın diye. Fark buradan geliyor. "Buradan ve buradan başlıyorum. Ama iki çekim birleştiğinde işte güç bu." Başka bir deyişle, iki kez göster böylece izleyicinin beyni bunu daha güçlü olan tek bir darbe yapar. Günümüzün Amerikan kurgusu bunun zıttını yapıp darbeyi göstermiyor bile. Birinci çekimin sonunda bacak burada. İkinci çekimin başında aynı yerde ama geri dönüyor. Ama tam darbenin olduğu kareyi kestikleri için darbe gibi hissettirmiyor. Birçok kişi bunun filmi 13 Yaş ve Üzeri tutabilmek için yapıldığını sanıyor. Ama artık bunu 18 Yaş ve Üzeri filmler bile yapıyor. Ellerini kollarını rastgele savuran insanlara benziyorlar. Zarar gören insanlara benzemektense. Bu bizi sekizinci maddeye getiriyor: Acı. Yenilmez gözükmeye çalışan bir çok aksiyon yıldızlarının aksine Jackie yaralanıyor. Çok yaralanıyor. Yapıtlarında eğlencesinin yarısı akrobasilerin etkileyici olmasıyla beraber her zaman bir şakaya yer olmasından geliyor. Acı onu insanlaştırıyor.Çünkü ne kadar yetenekli olursa olsun yine de yüzüne yumruğu yiyor. Aslında Jackie'nin yüzü onun en önemli özelliği olabilir. Çoğu zaman yaptığı yüz ifadesi espiriyi tamamlamaya yetiyor. Mesela bütün bir dövüşü elinde tavuk tutarak yaptığında. Ya da Chun-li gibi giyindiğinde. Ve son olarak da,Jackie'nin tarzı her zaman izleyiciyi doyuran bir final sunuyor. En dipten en tepeye dövüşerek çıktığı için muhteşem bir finali hak ediyor. Daha iyi bir dövüşçü olduğu için değil pes etmediği için kazanıyor. Bu amansızlığı finallerini çok etkileyici ve komik yapıyor. Ve bu kötü adamların vurularak yenildiği Amerikan yapıtlarının tam zıttı. Ama en önemlisi,Bence Jackie'nin tarzı bir şeyi kanıtlıyor. Aksiyon ve komedi o kadar da farklı değil. İki türde de en iyi oyuncuları görmek istiyoruz. Ve bence günümüzde aksiyon yönetmenleri işlerini doğru yapamıyorlar. Bu oyuncular yetenekli sanatçılar, bazıları dünyanın en iyileri. Yönetmenler neden bu kadar yeteneksiz? Aksiyonu görmemek için neden para ödüyorum? "Ne yaparsan yap yapabildiğinin en iyisini yap çünkü film sonsuza dek yaşar. 'Ama yağmur yağıyor, oyuncular sıkıntı, zaman yok.' Sinema sinema gezip izleyicilere bunu diyecek misin?Hayır. Seyirciler sinemeda görüyor: İyi film,kötü film bu kadar." Aynen öyle.Bu yapıt daha yaşayacak. Ve bununla beraber sizi sinema tarihindeki en iyi ölüm ile bırakıyorum. Çeviri: Mehmet Akif Çalışkan