0:00:24.213,0:00:25.969
Bywają prawa niesprawiedliwe;

0:00:25.969,0:00:28.444
czy powinniśmy im być posłuszni?

0:00:28.444,0:00:33.569
A może dążyć do ich zmiany,[br]przestrzegając ich, dopóki nie zwyciężymy?

0:00:33.569,0:00:40.942
Albo może przekraczać je od razu?

0:00:49.765,0:00:55.747
Współzałożyciel strony społecznościowej [br]Reddit, został znaleziony martwy.

0:00:57.833,0:01:01.867
Z pewnością był cudownym talentem, ale nigdy sam tak o sobie nie myślał.

0:01:02.284,0:01:07.907
Zupełnie nie kręciła go wizja[br]zakładania firmy żeby zarabiać pieniądze

0:01:09.896,0:01:15.110
Highland Park, rodzinne miasto Aarona [br]Swartza jest dziś pogrążone w żałobie.

0:01:15.405,0:01:18.957
Najbliżsi chcą pożegnać jedną [br]z najjaśniejszych gwiazd Internetu

0:01:18.995,0:01:21.975
Działacze wolnościowi, aktywiści komputerowi[br]i otwartego dostępu opłakują tę stratę.

0:01:22.005,0:01:25.318
To "zdumiewający intelekt", według tych,[br]którzy go poznali.

0:01:25.318,0:01:26.575
Został zabity przez władze

0:01:26.585,0:01:29.457
a MIT zdradziło wszystkie swoje podstawowe zasady.

0:01:29.495,0:01:31.675
Chcieli zrobić z niego przykład, jasne?

0:01:35.208,0:01:39.249
Rządy zawsze chcą więcej kontroli.

0:01:39.258,0:01:43.168
Groził mu wyrok 35 lat więzienia [br]i milion dolarów grzywny.

0:01:43.215,0:01:48.844
Nadgorliwość prokuratury budzi wątpliwości[br]Doszło do zaniedbań.

0:01:48.899,0:01:54.104
Czy przyjrzał się pan tej sprawie?[br]Jakie są pana wnioski?

0:01:57.962,0:02:00.749
Kiedy dorastałem, stopniowo[br]do mnie docierało,

0:02:00.781,0:02:02.717
że wszystko dookoła mnie, [br]wszystko co ludzie mi mówili

0:02:02.717,0:02:06.127
że jest niby naturalne [br]i tak powinno być...

0:02:06.134,0:02:08.492
To wcale takie naturalne nie jest.

0:02:08.492,0:02:11.136
Niektóre rzeczy są nie w porządku[br]i trzeba je zmienić

0:02:11.136,0:02:14.690
I kiedy to sobie uświadomiłem, [br]nie było już odwrotu.

0:02:14.896,0:02:19.086
Sieć jest nasza.

0:02:24.236,0:02:27.155
Witamy w czasie czytania.

0:02:28.302,0:02:31.722
Dziś czytamy "Misia Paddingtona w wesolym miasteczku".

0:02:33.534,0:02:36.053
Urodził się i dorastał w Highland Park.

0:02:36.078,0:02:38.178
Aaron miał trzech braci,

0:02:38.178,0:02:40.278
wszyscy niezwykle bystrzy.

0:02:40.278,0:02:42.379
(Matka) Pudło się przewraca...

0:02:42.896,0:02:44.396
(Matka) Uwolnieni!

0:02:44.638,0:02:47.908
Wszyscy byliśmy niesforni.

0:02:47.918,0:02:50.148
Trzech ciągle biegających chłopców,

0:02:50.152,0:02:51.542
sprawiających kłopoty.

0:02:51.542,0:02:53.378
(Matka) Hej, nie, nie, nie.

0:02:53.378,0:02:55.481
- Aaron![br]- Co?

0:02:55.767,0:02:58.259
Aaron zrozumiał jak się uczyć

0:02:58.259,0:03:00.979
już w bardzo wczesnym wieku.

0:03:01.005,0:03:03.565
Jeden, dwa, trzy, cztery, pięć,

0:03:03.565,0:03:06.005
sześć, siedem, osiem, dziewięć, dziesięć.

0:03:06.524,0:03:08.904
- Puk, puk![br]- Kto tam?

0:03:08.904,0:03:10.504
- Aaron.[br]- Aaron kto?

0:03:10.504,0:03:12.684
Aaron Śmieszny.

0:03:12.684,0:03:14.924
Wiedział czego chce [br]i chciał tego od zawsze.

0:03:14.924,0:03:16.824
Zawsze dokonywał tego, czego chciał.

0:03:18.104,0:03:20.815
Jego ciekawość nie znała granic.

0:03:21.286,0:03:24.812
Tutaj jest małe zdjęcie tego, czym są planety.

0:03:24.812,0:03:26.922
Każda planeta ma swój symbol.

0:03:26.922,0:03:32.490
Ten jest Merkurego, ten Wenus, [br]ten Ziemi, ten Marsa, a ten Jowisza.

0:03:33.005,0:03:37.504
Kiedyś zapytał Susan: "O co chodzi[br]z rozrywką rodzinną w Highland Park?"

0:03:37.504,0:03:40.181
Darmowa rozrywka rodzinna w centrum Highland Park.

0:03:40.482,0:03:42.136
Miał wtedy 3 lata.

0:03:42.940,0:03:44.947
Odpowiedziała: "O czym ty mówisz?"

0:03:44.947,0:03:49.953
A on na to: "Patrz, tutaj na lodówce: [br]Rozrywka rodzinna w Highland Park".

0:03:49.982,0:03:54.512
Nie mogła wyjść z podziwu, [br]że juz nauczył się czytać.

0:03:55.606,0:03:59.606
Nazywa się "Moja rodzinna Pascha"

0:04:00.255,0:04:04.255
Noc Paschy różni się od innych nocy.

0:04:04.932,0:04:08.792
Pewnego razu byliśmy w bibliotece [br]Uniwersytetu Chicago.

0:04:08.798,0:04:12.428
Wyciągnąłem z półki książkę z 1900 roku

0:04:12.428,0:04:16.088
I pokazałem mu ją, a on powiedział:[br]"To niezwykłe miejsce".

0:04:16.098,0:04:18.328
Wszyscy byliśmy ciekawskimi dziećmi.

0:04:18.328,0:04:22.328
Ale to Aaron najbardziej[br]lubił się uczyć i nauczać.

0:04:22.565,0:04:27.085
Nauczmy się abecadła od tyłu.

0:04:27.710,0:04:31.360
Z, Y, X, W, V, U, T…

0:04:31.845,0:04:35.005
Pamiętam jak wrócił ze swojej pierwszej lekcji algebry.

0:04:35.005,0:04:38.627
Powiedział: "Noah, pozwól, że nauczę cię algebry"

0:04:38.627,0:04:40.957
A ja na to: "Co to jest algebra?"

0:04:40.964,0:04:42.044
Zawsze taki był.

0:04:42.765,0:04:46.765
Teraz naciśnij przycisk "click", tutaj.

0:04:47.073,0:04:50.593
O tak, teraz załapało. Teraz jest różowe.

0:04:52.113,0:04:56.113
Kiedy miał dwa lub trzy lata, Bob [br]pokazał mu komputery

0:04:56.113,0:04:58.643
a ten oszalał na ich punkcie.

0:04:59.139,0:05:02.759
(mowa dziecka)

0:05:03.499,0:05:08.319
Każdy nas miał komputer, ale to Aaron [br]naprawdę wciągnął się w nie i w internet.

0:05:09.766,0:05:12.026
-Pracujesz przy komputerze?[br]-Nie..

0:05:12.913,0:05:16.023
-Mamo..dlaczego to nie działa?

0:05:16.626,0:05:18.706
Zaczął programować w bardzo młodym wieku.

0:05:18.977,0:05:22.177
Pamiętam pierwszy program, który na-[br]pisaliśmy razem w języku BASIC.

0:05:22.177,0:05:25.417
Był to quiz z Gwiezdnych Wojen..

0:05:25.489,0:05:31.729
Usiadł ze mną w w piwnicy i pro-[br]gramowaliśmy tę grę przez wiele godzin.

0:05:34.476,0:05:38.422
Zawsze brakowało mi pomysłów,[br]nie wiedziałem co robić.

0:05:38.422,0:05:42.186
On za to zawsze widział kolejny problem,[br]który można rozwiązać komputerami.

0:05:42.196,0:05:45.066
Zawsze coś, co da się rozwiązać[br]programowaniem.

0:05:47.312,0:05:51.032
Aaron zawsze myślał [br]oprogramowaniu jak o magii.

0:05:51.032,0:05:54.172
Możesz robić rzeczy, których[br]zwykli ludzie nie potrafią.

0:05:54.172,0:05:58.172
Aaron zrobił kiedyś bankomat z kartonu[br]i Macintosha.

0:05:58.172,0:06:02.172
Pewnego roku nie wiedziałem za kogo[br]się przebrać na Halloween.

0:06:02.178,0:06:06.178
Pomyślał że fajnie byłoby przebrać się[br]za jego nowy ulubiony komputer.

0:06:06.178,0:06:09.568
Wtedy był to iMac.

0:06:09.568,0:06:14.508
Nie lubił się przebierać, ale chętnie [br]przekonywał innych do swoich kreacji.

0:06:14.508,0:06:20.242
"Tu Aaron. Chłopaki, chwila, czekajcie. [br]Patrzcie się w kamerę!"

0:06:20.242,0:06:24.242
"Niech Spiderman patrzy w kamerę."

0:06:24.242,0:06:30.149
Zrobił "The Info" - stronę WWW gdzie[br]po prostu się informacje.

9:59:59.000,9:59:59.000
Pewnie jest ktoś, kto wie wszystko [br]o złocie i jego wykuwaniu.

9:59:59.000,9:59:59.000
Czemu nie mieliby o tym tam napisać? Inni[br]ludzie mogliby potem to przeczytać

9:59:59.000,9:59:59.000
i zmienić po swojemu, jeśli coś jest nie[br]tak.

9:59:59.000,9:59:59.000
Całkiem jak w Wikipedii, nieprawdaż?

9:59:59.000,9:59:59.000
Zanim powstała Wikipedia, ten 12-latek

9:59:59.000,9:59:59.000
wymyślił ją sam, w swoim pokoju [br]i odpalił na swoim małym komputerku.

9:59:59.000,9:59:59.000
Jeden z nauczycieli skomentował to tak:

9:59:59.000,9:59:59.000
"To zły pomysł. Nie każdy może pisać [br]encyklopedię."

9:59:59.000,9:59:59.000
"Po to mamy uczonych, żeby nam [br]pisali książki."

9:59:59.000,9:59:59.000
"Skąd ci to w ogóle strzeliło do głowy?"

9:59:59.000,9:59:59.000
Z bratem mawialiśmy "wiesz, Wikipedia[br]jest spoko, ale..."

9:59:59.000,9:59:59.000
"my to mieliśmy w domu jakieś pięć lat[br]wcześniej."

9:59:59.000,9:59:59.000
theinfo.org, strona Aarona, wygrała [br]szkolny konkurs

9:59:59.000,9:59:59.000
zorganizowany przez ArsDigita:[br]firmę z Cambridge, która robi strony WWW.

9:59:59.000,9:59:59.000
Nie mieliśmy pojęcia co robi Aaron.

9:59:59.000,9:59:59.000
To było oczywiste, że ta nagroda to duże osiągnięcie.

9:59:59.000,9:59:59.000
Aaron szybko wkręcił się w fora o programowaniu

9:59:59.000,9:59:59.000
a potem w tworzenie nowych narzędzi [br]nadających internetowi kształt.

9:59:59.000,9:59:59.000
Raz do mnie podszedł i mówi "Ben, pracuję[br]nad czymś naprawdę super."

9:59:59.000,9:59:59.000
"Muszę ci to pokazać!"

9:59:59.000,9:59:59.000
"No dobra, co to jest?"

9:59:59.000,9:59:59.000
"Nazywa się RSS."

9:59:59.000,9:59:59.000
A potem mi tłumaczy te RSSy.[br]Pytam go "dobra, po co mi to?"

9:59:59.000,9:59:59.000
"Czy ktoś tego używa?[br]Dlaczego ktoś miałby tego chcieć?"

9:59:59.000,9:59:59.000
Był taki newsletter dla ludzi[br]pracujących nad RSS i ogólnie nad XML

9:59:59.000,9:59:59.000
i był tam taki Aaron Swartz, który był [br]waleczny ale bystry,

9:59:59.000,9:59:59.000
miał dużo dobrych pomysłów

9:59:59.000,9:59:59.000
i nigdy nie przychodził na spotkania na żywo.

9:59:59.000,9:59:59.000
Mówili "masz kiedyś zamiar przyjść nas poznać?"

9:59:59.000,9:59:59.000
A on na to "no wiesz, nie wiem co na [br]to mama. Mam tylko 14 lat."

9:59:59.000,9:59:59.000
Na początku mówili "hm, więc nasz kolega[br]z którym pracowaliśmy cały rok ma 14 lat"

9:59:59.000,9:59:59.000
A potem do nich docierało: "Niesamowite! [br]Teraz tym bardziej chcemy go spotkać."

9:59:59.000,9:59:59.000
Pracował nad infrastrukturą [br]współczesnych stron WWW.

9:59:59.000,9:59:59.000
Przykładowo RSS był narzędziem do [br]publikowania podsumowań rzeczy,

9:59:59.000,9:59:59.000
które działy się na różnych stronach.

9:59:59.000,9:59:59.000
Najczęściej używa się tego do blogów.

9:59:59.000,9:59:59.000
Masz z 10, może 20 blogów które czytasz.

9:59:59.000,9:59:59.000
Jeśli użyjesz RSS, dostaniesz jednolitą[br]listę rzeczy, które się na nich dzieją.

9:59:59.000,9:59:59.000
Aaron był bardzo młody, ale rozumiał[br]niedoskonałości technologii

9:59:59.000,9:59:59.000
i widział sposoby, żeby ją ulepszyć.

9:59:59.000,9:59:59.000
Mama zaczęła go ładować do samolotów w [br]Chicago. Odbieraliśmy go w San Francisco.

9:59:59.000,9:59:59.000
Przedstawialiśmy ludziom, z którymi dyskutował.[br]Dziwiliśmy się temu, jak jadał.

9:59:59.000,9:59:59.000
Wybierał tylko białe jedzenie, na przykład[br]ryż gotowany na parze a nie smażony

9:59:59.000,9:59:59.000
bo smażony nie był wystarczająco biały. [br]To samo z białym chlebem i tak dalej...

9:59:59.000,9:59:59.000
Nie można się było nadziwić temu jakie[br]debaty się wyłaniały z jego ust.

9:59:59.000,9:59:59.000
Pomyślelibyście, że ten dzieciak naprawdę[br]daleko zajdzie, jeśli nie padnie na szkorbut.