WEBVTT

00:00:07.024 --> 00:00:14.042
لە درەنگانێکی شەوێکی ساڵی ١٨٧١دا، گروپێك
سوار لە کاتی خەوتندا هەڵیانکوتایە سەر

00:00:14.042 --> 00:00:17.802
چادرگه‌یه‌كی سوپا. لەچەند خوله‌کێک بارو
دۆخی چادرگه‌كه‌یان بۆ ترس و تۆقین گۆڕی،

00:00:17.802 --> 00:00:21.232
نزیکەی ٧٠ ئەسپیان دزی،
و ونبوون.

NOTE Paragraph

00:00:21.232 --> 00:00:24.542
لەلایەن سەرۆکێکی گەنج بەناوی
کوانا پارکەرەوە سەرکردایەتی دەکران،

00:00:24.542 --> 00:00:28.052
دواترین هێرشبوو لە زنجیرەی
درێژی کێش و ناکۆکیەکان

00:00:28.052 --> 00:00:31.176
بەدرێژایی سنوری تیکساس
لە نێوان خەڵکە ڕەسەنەکەوە

00:00:31.176 --> 00:00:34.346
کەوا بە نمنە یاخود،
کۆمانچیس ناسرابوون،

00:00:34.346 --> 00:00:38.251
و سوپاکانی ئەمریکا نێردرابوون تا
خاکەکانی کۆمانچیەکان داگیربکەن

00:00:38.251 --> 00:00:40.321
بۆ داگیرکەرە سپی پێستەکان.

00:00:40.321 --> 00:00:42.841
هەرچەندە ناکۆکی و ململانێکە 
تەمەنی چەند دەیەیەک بوو،

00:00:42.841 --> 00:00:46.601
کۆڵۆنێڵ ڕاناڵد مەکانزی لە سوپای ئه‌مریكا
سەرکردایەتی دواترین ئۆپراسیۆنی کرد.

00:00:46.601 --> 00:00:49.641
لە هاوین تا زستان، شوێنی کوانا دەکەوت.

00:00:49.641 --> 00:00:52.561
بەڵام هەروەها کواناش شوێنی ئەو دەکەوت،

00:00:52.561 --> 00:00:55.361
و هەرکاتێک کۆڵۆنێڵ لە ئامانجەکانی
نزیک دەبۆوە،

00:00:55.361 --> 00:00:59.482
ئامانجەکانیش وندەبوون بەبێ ئه‌وه‌ی
یەک شوێن لەسەر دەشتایە گەورەکە بەجێبهێڵن.

NOTE Paragraph

00:00:59.482 --> 00:01:03.867
کۆمانچیەکان بۆ نزیکە ٢٠٠ساڵ
ئەم هەرێمەیان کۆنترۆڵکردبوو،

00:01:03.867 --> 00:01:08.314
گامێشی کێویان ڕاودەکرد، گواستنەوەی
هەموو گوندەکان بۆ دەوروبەری دەشتاییەکە.

00:01:08.314 --> 00:01:11.844
هێرشەکانی ئیسپانی و مەکسیکیەکانیان
لە باشورەوە سەرکوتکرد،

00:01:11.844 --> 00:01:15.214
هەروەها سەرکوتکردنی ئەمریکیەکان له‌
هه‌وڵدان بۆ داگیرکردنی خاکەکەیان لە

00:01:15.214 --> 00:01:19.461
ڕۆژهه‌ڵاته‌وه‌، و سەرکوتکردنی ئەو خەڵکە 
ڕه‌سه‌نانه‌ی هەوڵیاندەدا کودەتا بکەن.

00:01:19.461 --> 00:01:23.830
ئیمپڕاتۆری کۆمانچی تەنها گروپێكی
یەکخراو لەژێر کۆنترۆڵی ناوەندی نەبوو،

00:01:23.830 --> 00:01:28.280
بەڵکو گروپی زۆربوون،
هەرگروپێک سەرۆکی خۆی هەبوو.

00:01:28.280 --> 00:01:32.635
ئەو هەموو گرووپە یەک خاڵی هاوبەشیان هەبوو
ئەویش شارەزایی و کارامەییان لە سوارچاکی-

00:01:32.635 --> 00:01:36.635
هەموو پیاو و ژن و منداڵێک
شارەزایی لە سوارچاکی هەبوو.

00:01:36.635 --> 00:01:38.615
کارامەیەکانی جەنگیان لە سوارچاکی

00:01:38.615 --> 00:01:43.368
بەسەر خەڵکە ڕەسەنەکەوە و داگیرکەره‌کان
سەرکەوتووبوو،

00:01:43.368 --> 00:01:48.271
ئەمەش ڕێگاخۆشکەربوو تا ناوچەیەکی فراوان
بە ژمارەیەکی کەمی خەڵک کۆنتڕۆڵبکەن-

00:01:48.271 --> 00:01:50.951
لەوانەیە ئەوپەڕی ٤٠،٠٠٠ کەس بووبن

00:01:50.951 --> 00:01:53.381
و نزیکەی ٤تا٥ هەزارکەسبوون
لە سەردەمی

00:01:53.381 --> 00:01:57.291
ڕووبەڕووبوونەی کوانا پارکەر و
ڕاناڵد مەکانزی.

NOTE Paragraph

00:01:57.291 --> 00:02:02.953
لە دەورووبەری ساڵانی ١٨٤٨دا لەدایکبووە
منداڵی گەورەی پیتا نەکۆنا بووە،

00:02:02.953 --> 00:02:06.224
سەرۆکی گروپی نۆکنی،
و سینسیا ئان پارکەر،

00:02:06.224 --> 00:02:10.713
داگیرکەرێکی سپی پێستی تێکەڵاو بە
کلتوری کۆمانچی ڕفێنراو

00:02:10.713 --> 00:02:13.103
و ناوی نادوای لێنراوە و دایکی کوانا بووە.

00:02:13.103 --> 00:02:15.173
کاتێک کوانا منداڵبووە،

00:02:15.173 --> 00:02:20.412
هێزەکانی ئەمریکا هەڵیانکوتاوەتە سەر
گونده‌كه‌ی، دایک و خوشکەکەیان گرتووە.

00:02:20.412 --> 00:02:24.826
کوانا و برا بچووکەکەی لەگەڵ گروپێکی
کۆمانچی جیاواز بەدوای پەناگە گەڕاون،

00:02:24.826 --> 00:02:26.456
کوهادا.

NOTE Paragraph

00:02:26.456 --> 00:02:31.885
لە ساڵانی دواتردا، کوانا وەکو جەنگاوەر و
سەرکردە خۆی سەلماند.

00:02:31.885 --> 00:02:36.529
لەسەرەتاکانی بیست ساڵی دا، لەگەڵ ژنێک
بەناوی وێکیا ئیڵۆپ ڕایکرد،

00:02:36.529 --> 00:02:40.590
ئەم کارەش بووە هۆی توڕەکردنی باوکی
کچەکە و چەند سەرۆکێکی تر.

00:02:40.590 --> 00:02:42.820
بۆ ساڵێک لە ڕاکردندابوون،

00:02:42.820 --> 00:02:47.768
سەرنجی شوێنکەوتووەکانیان ڕادەکێشا و
کوانایان وەکو پڕابیۆ یان سەرۆک ناساند.

00:02:47.768 --> 00:02:50.358
لە تەمەنێکی زۆر گەنج دا.

00:02:50.358 --> 00:02:55.060
لەژێر سەرکردایەتی ئەودا گروپی کوهادا
دەیتوانی خۆی لە سوپای ئەمریکا بدزێتەوە

00:02:55.060 --> 00:02:57.050
و بەم شێوازەی ژیان بەردەوامبوون.

00:02:57.050 --> 00:03:03.331
بەڵام لەسەرەتاکانی ١٨٧٠دا بازاڕی شاراوی
گامێش لە کاندوی ڕۆژهەڵات ببوه‌ بە شوێنێکی

00:03:03.331 --> 00:03:07.426
بایخدار. و ڕاوچیەکان لە ماوەی چەند 
ساڵێكدا ملیۆنەها گامێشی کێویان سەربڕی،

00:03:07.426 --> 00:03:10.576
لەهەمان کاتدا، هێزەکانی ئەمریکا
سه‌ركردایه‌تی هێرشێکی کتوپڕیان کرد،

00:03:10.576 --> 00:03:16.092
نزیکەی ١٤٠٠ ئەسپی گروپی کوهادایان کوشت
و ئەوانی دیکەشیان دزی.

00:03:16.092 --> 00:03:21.962
هەرچەندە کوانا سوێندی خواردبوو خۆی نه‌دات
به‌ده‌سته‌وه‌، بەڵام دەیزانی بەبێ گامێشی

00:03:21.962 --> 00:03:25.682
كێوی و ئه‌سپ، کۆمانچیەکان لە زستاندا 
ڕووبه‌ڕووی برسیەتیەکی مەترسیدار ده‌بنەوە.

00:03:25.682 --> 00:03:29.115
هەربۆیە لە ساڵی ١٨٧٥ دا کوانا و
گروپی کوهادا

00:03:29.115 --> 00:03:33.382
بۆ پەناگەی قەڵای سیڵ ڵە ئۆکلۆهۆما ڕۆیشتن.

NOTE Paragraph

00:03:33.382 --> 00:03:36.782
هەروەکو ماسیگر و میوەکۆکەرەوەکان
نەیاندەتوانی بە ئاسانی لەگەڵ

00:03:36.782 --> 00:03:40.102
شێوازی ژیانی کشتوکاڵی لە پەناگەکە
ڕابێن.

00:03:40.102 --> 00:03:43.372
حکومەتی ئەمریکا بەڵێنی بەشە ئازوقە و
کەلوپەلی پێدابوون،

00:03:43.372 --> 00:03:46.982
بەڵام ئەو ئازوقە و کەلوپەلەی پێیاندەدان
زۆر کەم بوو.

00:03:46.982 --> 00:03:51.102
لەهەمانکاتدا، کوانا، لەناکاو پێگە
سیاسیەکەی لاوازبوو:

00:03:51.102 --> 00:03:53.782
هیچ سامان یان دەسەڵات
بەراورد بەوانەی

00:03:53.782 --> 00:03:56.132
کە ماوەیەکی درێژتر لە پەناگەکەبوون
نەی بوو.

00:03:56.132 --> 00:03:58.782
هێشتا، دەرفەتێکی بینیووە.

00:03:58.782 --> 00:04:01.662
پەناگەکە لە زەوی سەوزایی فراوان پێکدەهات-

00:04:01.662 --> 00:04:07.015
بۆ کۆمانچیەکان بێکەڵکبوون بەڵام بۆ خاوەنی 
ڕه‌شه‌وڵاخه‌كان بۆ لەوەڕاندن نایاب بوو.

00:04:07.015 --> 00:04:11.015
دەستی بە ڕێکەوتننامەی قازانج بەخش کرد
زەویەکی بە کرێ دا بە خاوەن ڕەشەوڵاخەکان،

00:04:11.015 --> 00:04:12.615
لەسەرەتادا بەهێمنی.

00:04:12.615 --> 00:04:16.605
بەڵام لەکۆتایەکەی، لەسەر مافی بە کرێدان
لەگەڵ حکومەتی ئەمریکا گفتوگۆی دەکرد،

00:04:16.605 --> 00:04:21.786
کەوا سەرچاوه‌ی داهاتی بۆ کۆمانچیەکانی
پەناگەکە مۆسگەرکرد.

NOTE Paragraph

00:04:21.786 --> 00:04:24.366
هەروەها پێگەی کوانا لە پەناگەکە

00:04:24.366 --> 00:04:27.336
دانپیانان له‌لایه‌ن بەرپرسانی حکومەت
گەشەی کرد،

00:04:27.336 --> 00:04:29.492
بەشە ئازوقەی باشتری مسۆگەرکرد،

00:04:29.492 --> 00:04:32.312
داوای دروستکردنی خوێندگا و
خانووی کرد،

00:04:32.312 --> 00:04:36.366
و بووبە یەکێک لە سێ دادوه‌ری هۆزی
لە دادگای پەناگەکە.

00:04:36.366 --> 00:04:38.956
هەوڵیدا لەگەڵ چەند سەرکردەیەک قسە بکات،

00:04:38.956 --> 00:04:43.084
حکومەتی ئەمریکا دەیویست سەرۆکێک بۆ
هەموو گەلی کۆمانچی دەستنیشان بکات

00:04:43.084 --> 00:04:47.224
ئەرکێک کەوا لە دەرەوەی پەناگەکە
بوونی نییە.

00:04:47.224 --> 00:04:51.224
هێشتا، زۆربەی کۆمانچینەکان بۆ
ئەم ئەرکە پاڵپشتی کوانایان دەکرد،

00:04:51.224 --> 00:04:53.484
هەروەها چەند سەرۆکێکی بە تەمەن
پاڵپشتیان دەکرد

00:04:53.484 --> 00:04:56.264
تا لە دژی سوپای ئەمریکایا
سەرکردایەتیان بکات.

00:04:56.264 --> 00:04:59.418
تەنانەت دووژمنە دێرینەکەی کوانا
ڕاناڵد مەکانزی،

00:04:59.418 --> 00:05:01.928
داوای دەستنیشانکردنی ئەوی دەکرد.

NOTE Paragraph

00:05:01.928 --> 00:05:05.809
کوانا لە فلیمەکانی هۆڵیوود ڕۆڵیگێڕاوە
و لەگەڵ سیاسەتمەدار ئەمریکیەکان هاوڕێبووە،

00:05:05.809 --> 00:05:09.739
لە نمایشی ئەسپ سواری لە ڕۆژی دەست به‌كار
بوونی سەرۆک سیۆدۆر ڕۆسڤێڵت بەژداریكردووه‌.

00:05:09.739 --> 00:05:12.129
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا، 
هەرگیز پرچە درێژه‌كه‌ی نەبڕیوه‌

00:05:12.129 --> 00:05:15.859
و لایه‌نگیری كڵێسەی ئەمریکییە ڕەسەنەکانی
كردووه‌ و ڕووه‌کی بیابانی بەکارهێناوە.

00:05:15.859 --> 00:05:20.523
وردەوردە بە کوانا پارکەر ناسرا،
ناوی ڕاستەقینەی دایکی هەڵگرتووە،

00:05:20.523 --> 00:05:23.803
و هەوڵیدا شوێنی دایکی و
خوشکەکەی بدۆزێتەوە،

00:05:23.803 --> 00:05:28.778
لەکۆتایەکەی بۆی دەرکەوت ماوەیەکی کورت
دوای گرتنیان کوژراون.

NOTE Paragraph

00:05:28.778 --> 00:05:34.027
کوانا جار لە دوای جار خۆی لەگەڵ
جیهانە جیاوازەکان و ئەرکە جیاوازەکان،

00:05:34.027 --> 00:05:37.387
و ئەو هەلومەرجانەی وادەردەکەوت
ناتواندرێت لێیان دەربازبیت گونجاندوە.

00:05:37.387 --> 00:05:40.697
هەرچەندە بەبێ ڕەخنەش نەبوو،
دوای مردنی،

00:05:40.697 --> 00:05:43.437
کۆمانچینەکان دەستیانکرد بە بەکارهێنانی
دەستەواژەی"سەرۆک"

00:05:43.437 --> 00:05:46.687
تا وەسفی سەرۆکی هەڵبژێردراوی
هۆزەکەی پێبکەن،

00:05:46.687 --> 00:05:50.187
ئەویان وەکو کۆتا سەرۆکی کۆمانچینەکان

00:05:50.187 --> 00:05:53.887
و وەکو نموونەیەکی کلتوری مانەوە و
خۆگونجاندن ناساند.

00:05:53.887 --> 00:05:58.158
بەو ڕۆحەوە، گەلی کۆمانچەی ئەم سەردەمە
بەگەشبینیەوە بۆ داهاتوو دەڕوانن،

00:05:58.158 --> 00:06:02.498
لەگەڵ زیاتر لە ١٦،٠٠٠ هاونیشتیمانی
تۆمارکراو و بێحیساب وەچەش.