1
00:00:07,024 --> 00:00:14,042
لە درەنگانێکی شەوێکی ساڵی ١٨٧١دا، گروپێك
سوار لە کاتی خەوتندا هەڵیانکوتایە سەر

2
00:00:14,042 --> 00:00:17,802
چادرگه‌یه‌كی سوپا. لەچەند خوله‌کێک بارو
دۆخی چادرگه‌كه‌یان بۆ ترس و تۆقین گۆڕی،

3
00:00:17,802 --> 00:00:21,232
نزیکەی ٧٠ ئەسپیان دزی،
و ونبوون.

4
00:00:21,232 --> 00:00:24,542
لەلایەن سەرۆکێکی گەنج بەناوی
کوانا پارکەرەوە سەرکردایەتی دەکران،

5
00:00:24,542 --> 00:00:28,052
دواترین هێرشبوو لە زنجیرەی
درێژی کێش و ناکۆکیەکان

6
00:00:28,052 --> 00:00:31,176
بەدرێژایی سنوری تیکساس
لە نێوان خەڵکە ڕەسەنەکەوە

7
00:00:31,176 --> 00:00:34,346
کەوا بە نمنە یاخود،
کۆمانچیس ناسرابوون،

8
00:00:34,346 --> 00:00:38,251
و سوپاکانی ئەمریکا نێردرابوون تا
خاکەکانی کۆمانچیەکان داگیربکەن

9
00:00:38,251 --> 00:00:40,321
بۆ داگیرکەرە سپی پێستەکان.

10
00:00:40,321 --> 00:00:42,841
هەرچەندە ناکۆکی و ململانێکە 
تەمەنی چەند دەیەیەک بوو،

11
00:00:42,841 --> 00:00:46,601
کۆڵۆنێڵ ڕاناڵد مەکانزی لە سوپای ئه‌مریكا
سەرکردایەتی دواترین ئۆپراسیۆنی کرد.

12
00:00:46,601 --> 00:00:49,641
لە هاوین تا زستان، شوێنی کوانا دەکەوت.

13
00:00:49,641 --> 00:00:52,561
بەڵام هەروەها کواناش شوێنی ئەو دەکەوت،

14
00:00:52,561 --> 00:00:55,361
و هەرکاتێک کۆڵۆنێڵ لە ئامانجەکانی
نزیک دەبۆوە،

15
00:00:55,361 --> 00:00:59,482
ئامانجەکانیش وندەبوون بەبێ ئه‌وه‌ی
یەک شوێن لەسەر دەشتایە گەورەکە بەجێبهێڵن.

16
00:00:59,482 --> 00:01:03,867
کۆمانچیەکان بۆ نزیکە ٢٠٠ساڵ
ئەم هەرێمەیان کۆنترۆڵکردبوو،

17
00:01:03,867 --> 00:01:08,314
گامێشی کێویان ڕاودەکرد، گواستنەوەی
هەموو گوندەکان بۆ دەوروبەری دەشتاییەکە.

18
00:01:08,314 --> 00:01:11,844
هێرشەکانی ئیسپانی و مەکسیکیەکانیان
لە باشورەوە سەرکوتکرد،

19
00:01:11,844 --> 00:01:15,214
هەروەها سەرکوتکردنی ئەمریکیەکان له‌
هه‌وڵدان بۆ داگیرکردنی خاکەکەیان لە

20
00:01:15,214 --> 00:01:19,461
ڕۆژهه‌ڵاته‌وه‌، و سەرکوتکردنی ئەو خەڵکە 
ڕه‌سه‌نانه‌ی هەوڵیاندەدا کودەتا بکەن.

21
00:01:19,461 --> 00:01:23,830
ئیمپڕاتۆری کۆمانچی تەنها گروپێكی
یەکخراو لەژێر کۆنترۆڵی ناوەندی نەبوو،

22
00:01:23,830 --> 00:01:28,280
بەڵکو گروپی زۆربوون،
هەرگروپێک سەرۆکی خۆی هەبوو.

23
00:01:28,280 --> 00:01:32,635
ئەو هەموو گرووپە یەک خاڵی هاوبەشیان هەبوو
ئەویش شارەزایی و کارامەییان لە سوارچاکی-

24
00:01:32,635 --> 00:01:36,635
هەموو پیاو و ژن و منداڵێک
شارەزایی لە سوارچاکی هەبوو.

25
00:01:36,635 --> 00:01:38,615
کارامەیەکانی جەنگیان لە سوارچاکی

26
00:01:38,615 --> 00:01:43,368
بەسەر خەڵکە ڕەسەنەکەوە و داگیرکەره‌کان
سەرکەوتووبوو،

27
00:01:43,368 --> 00:01:48,271
ئەمەش ڕێگاخۆشکەربوو تا ناوچەیەکی فراوان
بە ژمارەیەکی کەمی خەڵک کۆنتڕۆڵبکەن-

28
00:01:48,271 --> 00:01:50,951
لەوانەیە ئەوپەڕی ٤٠،٠٠٠ کەس بووبن

29
00:01:50,951 --> 00:01:53,381
و نزیکەی ٤تا٥ هەزارکەسبوون
لە سەردەمی

30
00:01:53,381 --> 00:01:57,291
ڕووبەڕووبوونەی کوانا پارکەر و
ڕاناڵد مەکانزی.

31
00:01:57,291 --> 00:02:02,953
لە دەورووبەری ساڵانی ١٨٤٨دا لەدایکبووە
منداڵی گەورەی پیتا نەکۆنا بووە،

32
00:02:02,953 --> 00:02:06,224
سەرۆکی گروپی نۆکنی،
و سینسیا ئان پارکەر،

33
00:02:06,224 --> 00:02:10,713
داگیرکەرێکی سپی پێستی تێکەڵاو بە
کلتوری کۆمانچی ڕفێنراو

34
00:02:10,713 --> 00:02:13,103
و ناوی نادوای لێنراوە و دایکی کوانا بووە.

35
00:02:13,103 --> 00:02:15,173
کاتێک کوانا منداڵبووە،

36
00:02:15,173 --> 00:02:20,412
هێزەکانی ئەمریکا هەڵیانکوتاوەتە سەر
گونده‌كه‌ی، دایک و خوشکەکەیان گرتووە.

37
00:02:20,412 --> 00:02:24,826
کوانا و برا بچووکەکەی لەگەڵ گروپێکی
کۆمانچی جیاواز بەدوای پەناگە گەڕاون،

38
00:02:24,826 --> 00:02:26,456
کوهادا.

39
00:02:26,456 --> 00:02:31,885
لە ساڵانی دواتردا، کوانا وەکو جەنگاوەر و
سەرکردە خۆی سەلماند.

40
00:02:31,885 --> 00:02:36,529
لەسەرەتاکانی بیست ساڵی دا، لەگەڵ ژنێک
بەناوی وێکیا ئیڵۆپ ڕایکرد،

41
00:02:36,529 --> 00:02:40,590
ئەم کارەش بووە هۆی توڕەکردنی باوکی
کچەکە و چەند سەرۆکێکی تر.

42
00:02:40,590 --> 00:02:42,820
بۆ ساڵێک لە ڕاکردندابوون،

43
00:02:42,820 --> 00:02:47,768
سەرنجی شوێنکەوتووەکانیان ڕادەکێشا و
کوانایان وەکو پڕابیۆ یان سەرۆک ناساند.

44
00:02:47,768 --> 00:02:50,358
لە تەمەنێکی زۆر گەنج دا.

45
00:02:50,358 --> 00:02:55,060
لەژێر سەرکردایەتی ئەودا گروپی کوهادا
دەیتوانی خۆی لە سوپای ئەمریکا بدزێتەوە

46
00:02:55,060 --> 00:02:57,050
و بەم شێوازەی ژیان بەردەوامبوون.

47
00:02:57,050 --> 00:03:03,331
بەڵام لەسەرەتاکانی ١٨٧٠دا بازاڕی شاراوی
گامێش لە کاندوی ڕۆژهەڵات ببوه‌ بە شوێنێکی

48
00:03:03,331 --> 00:03:07,426
بایخدار. و ڕاوچیەکان لە ماوەی چەند 
ساڵێكدا ملیۆنەها گامێشی کێویان سەربڕی،

49
00:03:07,426 --> 00:03:10,576
لەهەمان کاتدا، هێزەکانی ئەمریکا
سه‌ركردایه‌تی هێرشێکی کتوپڕیان کرد،

50
00:03:10,576 --> 00:03:16,092
نزیکەی ١٤٠٠ ئەسپی گروپی کوهادایان کوشت
و ئەوانی دیکەشیان دزی.

51
00:03:16,092 --> 00:03:21,962
هەرچەندە کوانا سوێندی خواردبوو خۆی نه‌دات
به‌ده‌سته‌وه‌، بەڵام دەیزانی بەبێ گامێشی

52
00:03:21,962 --> 00:03:25,682
كێوی و ئه‌سپ، کۆمانچیەکان لە زستاندا 
ڕووبه‌ڕووی برسیەتیەکی مەترسیدار ده‌بنەوە.

53
00:03:25,682 --> 00:03:29,115
هەربۆیە لە ساڵی ١٨٧٥ دا کوانا و
گروپی کوهادا

54
00:03:29,115 --> 00:03:33,382
بۆ پەناگەی قەڵای سیڵ ڵە ئۆکلۆهۆما ڕۆیشتن.

55
00:03:33,382 --> 00:03:36,782
هەروەکو ماسیگر و میوەکۆکەرەوەکان
نەیاندەتوانی بە ئاسانی لەگەڵ

56
00:03:36,782 --> 00:03:40,102
شێوازی ژیانی کشتوکاڵی لە پەناگەکە
ڕابێن.

57
00:03:40,102 --> 00:03:43,372
حکومەتی ئەمریکا بەڵێنی بەشە ئازوقە و
کەلوپەلی پێدابوون،

58
00:03:43,372 --> 00:03:46,982
بەڵام ئەو ئازوقە و کەلوپەلەی پێیاندەدان
زۆر کەم بوو.

59
00:03:46,982 --> 00:03:51,102
لەهەمانکاتدا، کوانا، لەناکاو پێگە
سیاسیەکەی لاوازبوو:

60
00:03:51,102 --> 00:03:53,782
هیچ سامان یان دەسەڵات
بەراورد بەوانەی

61
00:03:53,782 --> 00:03:56,132
کە ماوەیەکی درێژتر لە پەناگەکەبوون
نەی بوو.

62
00:03:56,132 --> 00:03:58,782
هێشتا، دەرفەتێکی بینیووە.

63
00:03:58,782 --> 00:04:01,662
پەناگەکە لە زەوی سەوزایی فراوان پێکدەهات-

64
00:04:01,662 --> 00:04:07,015
بۆ کۆمانچیەکان بێکەڵکبوون بەڵام بۆ خاوەنی 
ڕه‌شه‌وڵاخه‌كان بۆ لەوەڕاندن نایاب بوو.

65
00:04:07,015 --> 00:04:11,015
دەستی بە ڕێکەوتننامەی قازانج بەخش کرد
زەویەکی بە کرێ دا بە خاوەن ڕەشەوڵاخەکان،

66
00:04:11,015 --> 00:04:12,615
لەسەرەتادا بەهێمنی.

67
00:04:12,615 --> 00:04:16,605
بەڵام لەکۆتایەکەی، لەسەر مافی بە کرێدان
لەگەڵ حکومەتی ئەمریکا گفتوگۆی دەکرد،

68
00:04:16,605 --> 00:04:21,786
کەوا سەرچاوه‌ی داهاتی بۆ کۆمانچیەکانی
پەناگەکە مۆسگەرکرد.

69
00:04:21,786 --> 00:04:24,366
هەروەها پێگەی کوانا لە پەناگەکە

70
00:04:24,366 --> 00:04:27,336
دانپیانان له‌لایه‌ن بەرپرسانی حکومەت
گەشەی کرد،

71
00:04:27,336 --> 00:04:29,492
بەشە ئازوقەی باشتری مسۆگەرکرد،

72
00:04:29,492 --> 00:04:32,312
داوای دروستکردنی خوێندگا و
خانووی کرد،

73
00:04:32,312 --> 00:04:36,366
و بووبە یەکێک لە سێ دادوه‌ری هۆزی
لە دادگای پەناگەکە.

74
00:04:36,366 --> 00:04:38,956
هەوڵیدا لەگەڵ چەند سەرکردەیەک قسە بکات،

75
00:04:38,956 --> 00:04:43,084
حکومەتی ئەمریکا دەیویست سەرۆکێک بۆ
هەموو گەلی کۆمانچی دەستنیشان بکات

76
00:04:43,084 --> 00:04:47,224
ئەرکێک کەوا لە دەرەوەی پەناگەکە
بوونی نییە.

77
00:04:47,224 --> 00:04:51,224
هێشتا، زۆربەی کۆمانچینەکان بۆ
ئەم ئەرکە پاڵپشتی کوانایان دەکرد،

78
00:04:51,224 --> 00:04:53,484
هەروەها چەند سەرۆکێکی بە تەمەن
پاڵپشتیان دەکرد

79
00:04:53,484 --> 00:04:56,264
تا لە دژی سوپای ئەمریکایا
سەرکردایەتیان بکات.

80
00:04:56,264 --> 00:04:59,418
تەنانەت دووژمنە دێرینەکەی کوانا
ڕاناڵد مەکانزی،

81
00:04:59,418 --> 00:05:01,928
داوای دەستنیشانکردنی ئەوی دەکرد.

82
00:05:01,928 --> 00:05:05,809
کوانا لە فلیمەکانی هۆڵیوود ڕۆڵیگێڕاوە
و لەگەڵ سیاسەتمەدار ئەمریکیەکان هاوڕێبووە،

83
00:05:05,809 --> 00:05:09,739
لە نمایشی ئەسپ سواری لە ڕۆژی دەست به‌كار
بوونی سەرۆک سیۆدۆر ڕۆسڤێڵت بەژداریكردووه‌.

84
00:05:09,739 --> 00:05:12,129
له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا، 
هەرگیز پرچە درێژه‌كه‌ی نەبڕیوه‌

85
00:05:12,129 --> 00:05:15,859
و لایه‌نگیری كڵێسەی ئەمریکییە ڕەسەنەکانی
كردووه‌ و ڕووه‌کی بیابانی بەکارهێناوە.

86
00:05:15,859 --> 00:05:20,523
وردەوردە بە کوانا پارکەر ناسرا،
ناوی ڕاستەقینەی دایکی هەڵگرتووە،

87
00:05:20,523 --> 00:05:23,803
و هەوڵیدا شوێنی دایکی و
خوشکەکەی بدۆزێتەوە،

88
00:05:23,803 --> 00:05:28,778
لەکۆتایەکەی بۆی دەرکەوت ماوەیەکی کورت
دوای گرتنیان کوژراون.

89
00:05:28,778 --> 00:05:34,027
کوانا جار لە دوای جار خۆی لەگەڵ
جیهانە جیاوازەکان و ئەرکە جیاوازەکان،

90
00:05:34,027 --> 00:05:37,387
و ئەو هەلومەرجانەی وادەردەکەوت
ناتواندرێت لێیان دەربازبیت گونجاندوە.

91
00:05:37,387 --> 00:05:40,697
هەرچەندە بەبێ ڕەخنەش نەبوو،
دوای مردنی،

92
00:05:40,697 --> 00:05:43,437
کۆمانچینەکان دەستیانکرد بە بەکارهێنانی
دەستەواژەی"سەرۆک"

93
00:05:43,437 --> 00:05:46,687
تا وەسفی سەرۆکی هەڵبژێردراوی
هۆزەکەی پێبکەن،

94
00:05:46,687 --> 00:05:50,187
ئەویان وەکو کۆتا سەرۆکی کۆمانچینەکان

95
00:05:50,187 --> 00:05:53,887
و وەکو نموونەیەکی کلتوری مانەوە و
خۆگونجاندن ناساند.

96
00:05:53,887 --> 00:05:58,158
بەو ڕۆحەوە، گەلی کۆمانچەی ئەم سەردەمە
بەگەشبینیەوە بۆ داهاتوو دەڕوانن،

97
00:05:58,158 --> 00:06:02,498
لەگەڵ زیاتر لە ١٦،٠٠٠ هاونیشتیمانی
تۆمارکراو و بێحیساب وەچەش.