0:00:01.146,0:00:03.550
Ben bir astrodinamistim --

0:00:03.551,0:00:06.885
bilirsiniz işte, "Marslı" [br]filmindeki Rich Purnell gibi.

0:00:07.762,0:00:13.784
Benim işim, uzaydaki nesnelerin[br]hareketlerini araştırmak ve tahmin etmek.

0:00:15.224,0:00:21.095
Şu anda yörüngedeki zararlı objelerin [br]yüzde 1'ini takip ediyoruz.

0:00:21.705,0:00:26.516
Bunlar; konum, tarım, bankacılık,

0:00:26.516,0:00:29.396
televizyon ve iletişim gibi [br]sektörler için zararlıdır.

0:00:29.400,0:00:31.283
Hatta belki de çok ama çok yakında

0:00:31.283,0:00:33.783
internet için bile zararlı olabilecekler.

0:00:33.783,0:00:40.130
Şimdi, bu hizmetler yaklaşık [br]yarım milyon nesneden korunmuyorlar.

0:00:40.140,0:00:42.750
Bu nesnelerin boyutu bir zerreden

0:00:42.750,0:00:45.282
bir otobüs boyutuna kadar varabiliyor.

0:00:46.516,0:00:48.795
Bir zerrecik kadar olsa da dahi

0:00:48.795,0:00:53.073
yeterli hızla bir nesneye çarptığında

0:00:53.073,0:00:56.448
onu tamamen kullanılamaz hâle getirebilir.

0:00:56.484,0:01:00.798
Fakat biz, bir zerre boyutundaki[br]nesneleri takip edemeyiz.

0:01:00.798,0:01:05.364
Olsa olsa en çok bir telefon [br]kadar küçük nesneleri takip edebiliriz.

0:01:05.364,0:01:09.791
Endişe duymamız gereken[br]o yarım milyon nesneden

0:01:09.791,0:01:14.823
sadece yaklaşık 26 bin [br]tanesini takip edebiliyoruz

0:01:14.823,0:01:20.992
ve bu 26 binin de [br]sadece 2 bini işe yarıyor.

0:01:21.824,0:01:25.329
Geri kalanı ise çöp.

0:01:26.527,0:01:28.475
Bu, oldukça fazla sayıda çöp demek.

0:01:28.475,0:01:31.554
İşleri biraz daha zorlaştırmak adına

0:01:31.554,0:01:35.545
yörüngeye gönderdiğimiz[br]şeylerin çoğu geri gelmez.

0:01:37.651,0:01:40.419
Diyelim ki, yörüngeye bir uydu gönderdik,

0:01:40.419,0:01:43.054
çalışmamaya başladı ya da yakıtı bitti,

0:01:43.054,0:01:45.419
onun için başka bir şey gönderdik,

0:01:45.419,0:01:48.183
sonra başka bir şey daha...

0:01:48.183,0:01:49.803
Sonra yine bir şey daha...

0:01:49.803,0:01:52.753
Arada sırada bizim [br]gönderdiğimiz şeylerden ikisi

0:01:52.753,0:01:55.438
havada çarpışır [br]ya da içlerinden biri patlar

0:01:55.438,0:01:56.662
veya daha kötüsü

0:01:56.662,0:02:00.581
birileri yörüngedeki bir uydusunu patlatır

0:02:01.571,0:02:05.203
ve bu, çok ama çok fazla parça yaratır

0:02:05.207,0:02:08.868
ki onların da bir çoğu geri gelmez.

0:02:08.868,0:02:12.613
Şimdi, bu şeyler yörüngede [br]rastgele dağılmamıştır.

0:02:13.794,0:02:17.036
Hatta işin aslı mevcut uzayın[br]"eğriliği" dikkate alındığında

0:02:17.036,0:02:20.833
bu tip uyduları konumlandırabileceğimiz[br]bazı ideal konumlar vardır.

0:02:20.833,0:02:24.572
Bu konumları birer uzay otobanı [br]olarak düşünebilirsiniz.

0:02:24.572,0:02:27.661
O otobanlar dünyadakilere çok benzerdir.

0:02:27.661,0:02:31.531
Uzaydaki otobanlar, güvenli[br]bir biçimde işleyebilmek için

0:02:31.531,0:02:35.857
sadece belirli bir miktar[br]kapasiteye sahip olabilir.

0:02:37.094,0:02:41.773
Dünyadakinin aksine [br]uzayda hiç trafik kuralı yok.

0:02:41.773,0:02:44.092
Gerçekten de hiç yok, [br]anlatabiliyor muyum?

0:02:45.560,0:02:47.505
Vay be!

0:02:48.279,0:02:50.486
Ne yanlış gidebilir ki?

0:02:50.502,0:02:52.817
(Gülüşmeler)

0:02:52.821,0:02:55.219
Aslında ne güzel olurdu, biliyor musunuz?

0:02:55.219,0:02:58.242
Eğer bir uzay haritası gibi [br]bir şeyimiz olsa,

0:02:58.242,0:03:01.009
Waze gibi bir şey olsa da bakıp

0:03:01.009,0:03:03.983
uzaydaki mevcut trafik [br]durumunu görebilsek,

0:03:03.983,0:03:06.026
hatta belki de onları tahmin edebilsek...

0:03:06.026,0:03:09.388
Bu konuyla ilgili sorun şu ki

0:03:09.388,0:03:11.381
eğer beş insana

0:03:12.321,0:03:13.696
"Yörüngede neler oluyor?

0:03:13.696,0:03:15.119
Nesneler nereye gidiyor?"

0:03:15.119,0:03:17.712
sorularını soracak olursanız[br]10 farklı cevap alırsınız.

0:03:17.716,0:03:19.476
Peki, bu neden mi böyle?

0:03:19.476,0:03:24.141
Çünkü yörünge ile ilgili [br]bilgiler ortak olarak paylaşılmıyor.

0:03:25.256,0:03:27.904
Peki ya küresel olarak erişilebilen,

0:03:27.904,0:03:31.389
açık ve şeffaf bir uzay trafiği [br]bilgi sistemimiz olsa

0:03:31.389,0:03:34.469
ve bu, neyin nerede olduğuyla [br]ilgili herkesi bilgilendirse

0:03:34.469,0:03:37.193
ve bununla da uzayı güvenli [br]ve sürdürülebilir tutsa?

0:03:37.193,0:03:40.090
Ya bu sistem

0:03:40.090,0:03:43.782
kanıta dayalı davranış kalıpları,

0:03:43.800,0:03:45.959
yani uzay trafik kuralları, [br]oluşturabilseydi?

0:03:45.959,0:03:48.614
İşte bu yüzden Texas'taki [br]Austin Üniversitesi'nde

0:03:48.614,0:03:52.138
dünyanın ilk kitle kaynak kullanımlı [br]uzay trafiği görüntüleme sistemi olan

0:03:52.138,0:03:54.440
ASTRIAGraph'ı geliştirdim.

0:03:54.650,0:03:58.547
ASTRIAGraph, dünyanın her yerinden[br]hükümetler, endüstri ve akademik camia vb.

0:03:58.547,0:04:01.754
birçok kaynaktan aldığı veriyi [br]bir araya getiriyor.

0:04:01.764,0:04:06.574
Bu bilgiyi herkesin ulaşabileceği [br]bir temel olarak sunuyor.

0:04:07.343,0:04:11.542
Burada Dünya'nın yörüngesinde[br]dönen 26.000 nesneyi görebilirsiniz.

0:04:11.696,0:04:13.647
Birden çok kaynak var

0:04:13.647,0:04:16.437
ve bunlar, gerçek zamanlı [br]olarak güncelleniyor.

0:04:16.439,0:04:20.098
Ama bir uzay haritası oluşturma [br]problemime geri döndüğümüzde

0:04:20.098,0:04:23.652
ya bunun için sadece ABD kaynaklarından [br]aldığım bilgiyi kullansaydım?

0:04:24.099,0:04:27.569
Bu durumda uzay haritanız böyle görünürdü.

0:04:28.113,0:04:30.583
Peki, Ruslar ne düşünüyor?

0:04:33.531,0:04:35.684
Harita o zaman çok farklı görünüyor.

0:04:36.328,0:04:38.113
Peki doğru olan kim, yanlış olan kim?

0:04:38.117,0:04:39.701
Neye inanmalıyım?

0:04:39.701,0:04:41.135
Neye güvenmeliyim?

0:04:41.135,0:04:43.432
Bu, problemin bir parçası.

0:04:43.922,0:04:49.405
Uzaydaki nesnelerin davranışlarını,

0:04:49.405,0:04:53.477
yani uzaydaki hareketliliği, [br]nesnelerin konumunu

0:04:53.477,0:04:56.953
ve bunların arasındaki [br]tutarsılıkları uzlaştıracak

0:04:56.953,0:05:00.874
bilgiyi ortak kullanıma açacak [br]bir temelin olmayışıyla

0:05:00.894,0:05:09.306
aslında bizler, uzayı insalığın faydasına [br]kullanma yeteneğimizi riske atıyoruz.

0:05:10.156,0:05:11.766
Çok teşekkür ederim.

0:05:12.302,0:05:16.302
(Tezahürat ve alkışlar)