[Script Info]
Title: 
[Events]
Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text
Dialogue: 0,0:00:07.12,0:00:10.08,Default,,0000,0000,0000,,Dziś tworzywa sztuczne są wszędzie.
Dialogue: 0,0:00:10.08,0:00:14.91,Default,,0000,0000,0000,,Cały ten plastik wziął się\Nz małego przedmiotu,
Dialogue: 0,0:00:14.91,0:00:17.96,Default,,0000,0000,0000,,który nawet nie jest z plastiku.
Dialogue: 0,0:00:17.96,0:00:22.34,Default,,0000,0000,0000,,Przez wieki kule bilardowe\Nrobiono z kości słoniowej.
Dialogue: 0,0:00:22.34,0:00:25.62,Default,,0000,0000,0000,,Ale kiedy w XIX wieku nadmierne polowania
Dialogue: 0,0:00:25.62,0:00:27.60,Default,,0000,0000,0000,,spowodowały spadek populacji słoni,
Dialogue: 0,0:00:27.60,0:00:33.30,Default,,0000,0000,0000,,producenci kul bilardowych zaczęli szukać\Nalternatyw, oferując ogromne nagrody.
Dialogue: 0,0:00:33.30,0:00:39.67,Default,,0000,0000,0000,,W 1863 roku wyzwanie podjął\NAmerykanin John Wesley Hyatt.
Dialogue: 0,0:00:39.67,0:00:45.70,Default,,0000,0000,0000,,W ciągu pięciu lat wynalazł\Nnowy materiał celuloid,
Dialogue: 0,0:00:45.70,0:00:50.88,Default,,0000,0000,0000,,wykonany z obecnej\Nw drewnie i słomie celulozy.
Dialogue: 0,0:00:50.88,0:00:55.09,Default,,0000,0000,0000,,Hyatt odkrył, że celuloid\Nnie rozwiąże problemu kuli bilardowej.
Dialogue: 0,0:00:55.09,0:00:59.09,Default,,0000,0000,0000,,Materiał nie był wystarczająco ciężki\Ni nie odbijał się zbyt dobrze.
Dialogue: 0,0:00:59.09,0:01:01.89,Default,,0000,0000,0000,,Ale mógł być barwiony i formowany
Dialogue: 0,0:01:01.89,0:01:05.37,Default,,0000,0000,0000,,na podobieństwo droższych\Nmateriałów, takich jak koral,
Dialogue: 0,0:01:05.37,0:01:08.89,Default,,0000,0000,0000,,skorupa żółwia, bursztyn i masa perłowa.
Dialogue: 0,0:01:08.89,0:01:13.70,Default,,0000,0000,0000,,Stworzył coś, co znamy\Njako pierwszy plastik.
Dialogue: 0,0:01:13.70,0:01:18.08,Default,,0000,0000,0000,,Słowo "plastik" oznacza\Ndowolny materiał z polimerów,
Dialogue: 0,0:01:18.08,0:01:22.92,Default,,0000,0000,0000,,dużych cząsteczek złożonych\Nz mniejszych podjednostek.
Dialogue: 0,0:01:22.92,0:01:26.05,Default,,0000,0000,0000,,Obejmuje to wszystkie tworzywa sztuczne\Nwytworzone przez człowieka
Dialogue: 0,0:01:26.05,0:01:28.85,Default,,0000,0000,0000,,i materiały występujące\Nw organizmach żywych.
Dialogue: 0,0:01:28.85,0:01:31.99,Default,,0000,0000,0000,,Jednak kiedy mówimy o plastiku,
Dialogue: 0,0:01:31.99,0:01:34.57,Default,,0000,0000,0000,,mamy na myśli materiały syntetyczne.
Dialogue: 0,0:01:34.57,0:01:39.06,Default,,0000,0000,0000,,Ich cechami wspólnymi\Nsą miękkość, plastyczność
Dialogue: 0,0:01:39.06,0:01:42.22,Default,,0000,0000,0000,,i możliwość formowania\Nw dowolne kształty.
Dialogue: 0,0:01:42.22,0:01:46.33,Default,,0000,0000,0000,,Mimo zdobycia nagrody\Nza pierwsze tworzywo sztuczne
Dialogue: 0,0:01:46.33,0:01:50.87,Default,,0000,0000,0000,,celuloid był bardzo łatwopalny,\Nco czyniło produkcję ryzykowną.
Dialogue: 0,0:01:50.87,0:01:53.97,Default,,0000,0000,0000,,Wynalazcy zaczęli szukać alternatyw.
Dialogue: 0,0:01:53.97,0:01:57.42,Default,,0000,0000,0000,,W 1907 roku chemik połączył fenol,
Dialogue: 0,0:01:57.42,0:01:59.71,Default,,0000,0000,0000,,produkt odpadowy smoły węglowej,
Dialogue: 0,0:01:59.71,0:02:04.96,Default,,0000,0000,0000,,z formaldehydem, tworząc bakelit,\Nnowy wytrzymały polimer.
Dialogue: 0,0:02:04.96,0:02:08.20,Default,,0000,0000,0000,,Bakelit był znacznie mniej\Nłatwopalny niż celuloid,
Dialogue: 0,0:02:08.20,0:02:12.05,Default,,0000,0000,0000,,a surowce użyte do jego produkcji\Nbyły łatwiej dostępne.
Dialogue: 0,0:02:12.05,0:02:14.89,Default,,0000,0000,0000,,To był tylko początek.
Dialogue: 0,0:02:14.89,0:02:19.93,Default,,0000,0000,0000,,W latach 20. XX wieku naukowcy\Notrzymali komercyjnie polistyren,
Dialogue: 0,0:02:19.93,0:02:23.10,Default,,0000,0000,0000,,gąbczaste tworzywo sztuczne\Nstosowane w izolacji.
Dialogue: 0,0:02:23.10,0:02:29.38,Default,,0000,0000,0000,,Wkrótce pojawił się polichlorek winylu,\Nczyli elastyczny, ale wytrzymały winyl.
Dialogue: 0,0:02:29.38,0:02:31.49,Default,,0000,0000,0000,,Akryle tworzyły przezroczyste,
Dialogue: 0,0:02:31.49,0:02:34.73,Default,,0000,0000,0000,,odporne na stłuczenia\Npanele imitujące szkło.
Dialogue: 0,0:02:34.73,0:02:38.56,Default,,0000,0000,0000,,W latach 30. XX wieku\Nw centrum uwagi znalazł się nylon,
Dialogue: 0,0:02:38.56,0:02:42.97,Default,,0000,0000,0000,,polimer naśladujący jedwab,\Nale o wiele większej wytrzymałości.
Dialogue: 0,0:02:42.97,0:02:48.92,Default,,0000,0000,0000,,W 1933 roku polietylen stał się jednym\Nz najpowszechniejszych tworzyw sztucznych,
Dialogue: 0,0:02:48.92,0:02:52.51,Default,,0000,0000,0000,,używanym do produkcji wszystkiego,\Nod toreb spożywczych
Dialogue: 0,0:02:52.51,0:02:56.06,Default,,0000,0000,0000,,przez butelki szamponów\Npo kamizelki kuloodporne.
Dialogue: 0,0:02:56.06,0:03:00.34,Default,,0000,0000,0000,,Nowe technologie produkcji\Ntowarzyszyły tej eksplozji materiałów.
Dialogue: 0,0:03:00.34,0:03:04.17,Default,,0000,0000,0000,,Wynalezienie techniki zwanej\Nformowaniem wtryskowym
Dialogue: 0,0:03:04.17,0:03:06.99,Default,,0000,0000,0000,,umożliwiło wlewanie\Nstopionych tworzyw sztucznych
Dialogue: 0,0:03:06.99,0:03:10.94,Default,,0000,0000,0000,,do form o dowolnym kształcie,\Ngdzie mogły szybko stwardnieć.
Dialogue: 0,0:03:10.94,0:03:15.14,Default,,0000,0000,0000,,To dało możliwość tworzenia produktów\Nw nowych odmianach i kształtach
Dialogue: 0,0:03:15.14,0:03:20.69,Default,,0000,0000,0000,,oraz sposób na niedrogą i szybką produkcję\Ntworzyw sztucznych na dużą skalę.
Dialogue: 0,0:03:20.69,0:03:23.41,Default,,0000,0000,0000,,Naukowcy mieli nadzieję,\Nże dzięki nowemu materiałowi
Dialogue: 0,0:03:23.41,0:03:28.89,Default,,0000,0000,0000,,zbyt drogie niegdyś przedmioty\Nbędą dostępne dla większej liczby osób.
Dialogue: 0,0:03:28.89,0:03:33.19,Default,,0000,0000,0000,,Tworzywa sztuczne wykorzystano\Njednak w II wojnie światowej.
Dialogue: 0,0:03:33.19,0:03:38.02,Default,,0000,0000,0000,,Ich produkcja w USA\Nwzrosła wtedy czterokrotnie.
Dialogue: 0,0:03:38.02,0:03:40.41,Default,,0000,0000,0000,,Żołnierze nosili nowe\Nplastikowe wkładki do hełmów
Dialogue: 0,0:03:40.41,0:03:43.51,Default,,0000,0000,0000,,i wodoodporne, winylowe\Npłaszcze przeciwdeszczowe.
Dialogue: 0,0:03:43.51,0:03:48.25,Default,,0000,0000,0000,,Piloci siedzieli w kokpitach\Nz nietłukącego się pleksiglasu
Dialogue: 0,0:03:48.25,0:03:52.72,Default,,0000,0000,0000,,i polegali na spadochronach\Nz elastycznego nylonu.
Dialogue: 0,0:03:52.72,0:03:55.07,Default,,0000,0000,0000,,Firmy produkujące tworzywa sztuczne,
Dialogue: 0,0:03:55.07,0:03:59.75,Default,,0000,0000,0000,,które pojawiły się w czasie wojny,\Nskupiły się na produktach konsumenckich.
Dialogue: 0,0:03:59.75,0:04:04.85,Default,,0000,0000,0000,,Tworzywa sztuczne zaczęły zastępować\Nmateriały, jak drewno, szkło i tkaniny,
Dialogue: 0,0:04:04.85,0:04:09.76,Default,,0000,0000,0000,,w meblach, odzieży,\Nbutach, telewizorach i radiach.
Dialogue: 0,0:04:09.76,0:04:13.76,Default,,0000,0000,0000,,Wszechstronne tworzywa stworzyły\Nnowe możliwości pakowania,
Dialogue: 0,0:04:13.76,0:04:18.14,Default,,0000,0000,0000,,głównie w celu dłuższego zachowania\Nświeżości żywności i innych produktów.
Dialogue: 0,0:04:18.14,0:04:22.53,Default,,0000,0000,0000,,Nagle pojawiły się plastikowe worki\Nna śmieci, elastyczne foliowe opakowania,
Dialogue: 0,0:04:22.53,0:04:25.76,Default,,0000,0000,0000,,tłoczone plastikowe butelki,\Nkartony na wynos
Dialogue: 0,0:04:25.76,0:04:30.42,Default,,0000,0000,0000,,i plastikowe pojemniki\Nna owoce, warzywa i mięso.
Dialogue: 0,0:04:30.42,0:04:34.42,Default,,0000,0000,0000,,W ciągu zaledwie kilku dekad\Nten różnorodny materiał
Dialogue: 0,0:04:34.42,0:04:38.42,Default,,0000,0000,0000,,zapoczątkował "plastikowe stulecie".
Dialogue: 0,0:04:38.42,0:04:42.08,Default,,0000,0000,0000,,Chociaż plastikowe stulecie\Nprzyniosło wygodę i opłacalność,
Dialogue: 0,0:04:42.08,0:04:45.67,Default,,0000,0000,0000,,stworzyło też ogromne\Nproblemy środowiskowe.
Dialogue: 0,0:04:45.67,0:04:48.91,Default,,0000,0000,0000,,Wiele tworzyw sztucznych powstaje\Nz nieodnawialnych surowców.
Dialogue: 0,0:04:48.91,0:04:52.76,Default,,0000,0000,0000,,Takie opakowania zaprojektowano\Ndo jednorazowego użytku,
Dialogue: 0,0:04:52.76,0:04:56.15,Default,,0000,0000,0000,,ale rozkład niektórych\Nplastików zajmuje setki lat,
Dialogue: 0,0:04:56.15,0:04:59.64,Default,,0000,0000,0000,,tworząc ogromną ilość odpadów.
Dialogue: 0,0:04:59.64,0:05:04.54,Default,,0000,0000,0000,,W tym stuleciu musimy skoncentrować się\Nna rozwiązaniu tych problemów,
Dialogue: 0,0:05:04.54,0:05:08.72,Default,,0000,0000,0000,,zmniejszając zużycie plastiku, opracowując\Nbiodegradowalne tworzywa sztuczne
Dialogue: 0,0:05:08.72,0:05:12.72,Default,,0000,0000,0000,,i szukając nowych sposobów recyklingu\Nistniejących tworzyw sztucznych.