1
00:00:07,117 --> 00:00:10,077
ဒီနေ့မှာတော့ ပလက်စတစ်ဟာ နေရာတိုင်းမှာ
ရှိနေပါတယ်။

2
00:00:10,077 --> 00:00:14,908
ဒီပလက်စတစ်တွေရဲ့မူလအစကတော့
ပလက်စတစ်တောင် မဟုတ်တဲ့

3
00:00:14,908 --> 00:00:17,958
ပစ္စည်းအသေးလေးကနေ စတင်ခဲ့ပါတယ်။

4
00:00:17,958 --> 00:00:22,335
ရာစုနှစ်များစွာတိုင်အောင် ဘိလိယက်ဘောလုံး
တွေကို ဆင်စွယ်တွေကနေ ထုတ်လုပ်ခဲ့ပါတယ်။

5
00:00:22,335 --> 00:00:25,785
လိုအပ်တာထက် အမဲလိုက်လာမှုကြောင့်
၁၉ရာစုနှစ် ရောက်လာတဲ့အခါမှာ ဆင်ကောင်ရေ

6
00:00:25,795 --> 00:00:27,165
ကျဆင်းလာတဲ့အခါမှာတော့

7
00:00:27,175 --> 00:00:30,134
ဘိလိယက်ဘောပြုလုပ်သူတွေက တခြားကနေ

8
00:00:30,134 --> 00:00:33,284
ပြောင်းထုတ်ဖို့ ဆုငွေကြေငြာရင်း
ရှာဖွေကြပါတယ်။ ဒါကြောင့် ၁၈၆၃ မှာ

9
00:00:33,284 --> 00:00:39,526
အမေရိကန်လူမျိုး John Wesley Hyatt က
အဲဒီစိန်ခေါ်မှုကို လက်ခံခဲ့ပါတယ်။

10
00:00:39,670 --> 00:00:45,699
နောက် ၅နှစ်အတွင်းမှာတော့ သူက
ဆဲလူးလွိုက်လို့ခေါ်တဲ့ ပစ္စည်းအသစ်ကို

11
00:00:45,699 --> 00:00:50,884
သစ်ပင်နဲ့ ဂုန်လျှော်ကရတဲ့ ဆဲလူးလို့စ်
ဒြပ်ပေါင်းကနေ ထုတ်လုပ်ခဲ့ပါတယ်။

12
00:00:50,884 --> 00:00:55,092
နောက်ပိုင်းသိလိုက်ရတာက ဆဲလူးလွိုက်က
ဘောလုံးပြဿနာကို မဖြေရှင်းပေးနိုင်ဘူး။

13
00:00:55,092 --> 00:00:59,092
အဲဒါက သေချာလေး ပြန်ကန်ထွက်
ရလောက်အောင် လေးမနေလို့ပါ။

14
00:00:59,092 --> 00:01:01,892
ဒါပေမဲ့ အဲဒါကို အရောင်တွေစပ်ကာ
ဒီဇိုင်းဆွဲပြီး

15
00:01:01,892 --> 00:01:05,372
ဈေးကြီးတဲ့ ပစ္စည်းတွေပုံစံကို
ပုံတူလုပ်လို့ရပါတယ်။

16
00:01:05,372 --> 00:01:08,892
ဥပမာ သန္တာကျောက်တန်း၊ လိပ်ခွံ
ပယင်းကျောက်နဲ့ ကမာ တွေလိုပေါ့။

17
00:01:08,892 --> 00:01:13,699
သူက အဲဒီမှာပဲ ပထမဆုံး ပလက်စတစ်
ဆိုတာကို စတီထွင်လိုက်ပါတော့တယ်။

18
00:01:13,699 --> 00:01:18,079
'ပလက်စတစ်' လို့ သတ်မှတ်ကြတဲ့ အရာ
မှန်သမျှကို ယူနစ်အခွဲတိုင်းက ထပ်ခါထပ်ခါ

19
00:01:18,079 --> 00:01:22,923
တူညီနေတဲ့ မော်လီကျူးကြီးတွေ ဖွဲ့စည်းထားတဲ့
ပိုလီမာနဲ့ လုပ်ထားကြတာပါ။

20
00:01:22,923 --> 00:01:25,463
အဲဒါကို လူလုပ်ပလက်စတစ်တွေ အကုန်လုံးနဲ့

21
00:01:25,463 --> 00:01:28,853
သက်ရှိတွေမှာရှိတဲ့ ပစ္စည်း
တော်တော်များများမှာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။

22
00:01:28,853 --> 00:01:31,993
ယေဘုယျအနေနဲ့ ပလက်စတစ်လို့ ပြောလိုက်ရင်

23
00:01:31,993 --> 00:01:34,573
သဘာဝမဟုတ်တဲ့ဒြပ်ပစ္စည်းတွေလို့ မြင်ကြတယ်။

24
00:01:34,573 --> 00:01:39,063
သူ့ ပေါင်းစည်းတဲ့သဏ္ဍာန်ကတော့
စစချင်း ပျော့ပြောင်းပြီး လိုရာပြောင်း

25
00:01:39,063 --> 00:01:42,223
နိုင်ချိန်မှာ လိုချင်တဲ့
ပုံစံကို ပုံလောင်းနိုင်ခြင်းပါပဲ။

26
00:01:42,223 --> 00:01:46,330
ပထမဆုံးတရားဝင် ပလက်စတစ်ဆုရသာ ဆိုပေမဲ့
ဆဲလူးလွိုက်က အတော်လေး

27
00:01:46,330 --> 00:01:50,868
မီးလောင်လွယ်ပြီး၊ ထုတ်လုပ်မှုကလည်း
အန္တရာယ်များတယ်။

28
00:01:50,868 --> 00:01:53,968
ဒါကြောင့် တီထွင်သူတွေက တခြားနည်းလမ်း
ထပ်ရှာဖွေခဲ့ကြပြန်တယ်။

29
00:01:53,968 --> 00:01:57,418
၁၉၀၇ ခုနှစ်မှာ ဓာတုဗေဒပညာရှင်တစ်ယောက်က
ကတ္တရာရဲ့ဘေးထွက်ပစ္စည်းဖြစ်တဲ့

30
00:01:57,418 --> 00:01:59,708
ဖီနောနဲ့ ဖောမလင် ကို ပေါင်းပြီး

31
00:01:59,708 --> 00:02:04,963
ပိုလီမာအသစ် ဘိတ်ကာလိုက်ကို ဖန်တီးခဲ့ပါတယ်။

32
00:02:04,963 --> 00:02:09,192
ဘိတ်ကာလိုက်က ဆဲလူးလွိုက်နဲ့
ကုန်ကြမ်းတွေလောက်

33
00:02:09,192 --> 00:02:12,672
သိပ်မီးလောင်မလွယ်ဘူး။
အဆင်သင့်ထုတ်ဖို့လည်း ရနိုင်နေခဲ့တယ်။

34
00:02:12,672 --> 00:02:14,892
ဘိတ်ကာလိုက်က ခြေလှမ်းအစပါပဲ။

35
00:02:14,892 --> 00:02:19,933
၁၉၂၀တွေမှာ သုတေသီတွေက ပိုလီစတိုင်ရင်းလို့
ခေါ်တဲ့ ဖော့အပူခံပြားတွေကို

36
00:02:19,933 --> 00:02:23,103
ပထမဆုံး စီးပွားဖြစ် ထုတ်လုပ်ခဲ့ကြတယ်။

37
00:02:23,103 --> 00:02:29,381
နောက်မှာ မာလည်းမာ အကြမ်းလည်းခံတဲ့ ပိုလီ
ဗိုင်းနေးကလိုရိုက် (ဗိုင်းနေး) ပေါ်လာတယ်။

38
00:02:29,381 --> 00:02:31,491
အခရစ်လစ်နဲ့ မှန်တဲ့ပုံစံတူ အက်ကွဲဒဏ်ခံ

39
00:02:31,491 --> 00:02:34,731
အကြည်ပြားတွေကို လုပ်နိုင်လာတယ်။

40
00:02:34,731 --> 00:02:38,561
၁၉၃၀ တွေမှာတော့ နိုင်လွန်တွေက
အဓိက ကျလာတယ်။

41
00:02:38,561 --> 00:02:42,966
ပိုလီမာနဲ့ ပိုးကိုပုံစံတုထားပြီး
ပိုမာကျောတဲ့ နိုင်လွန်မျိုး။

42
00:02:42,966 --> 00:02:48,920
၁၉၃၃ ကစလို့ ပိုလီအီသလင်းက ဘက်စုံအသုံး
အဝင်ဆုံး ပလက်စတစ်တွေထဲက တစ်ခုဖြစ်လာခဲ့တယ်။

43
00:02:48,920 --> 00:02:53,814
အခုထိ သုံးနေသမျှ ကြွတ်ကြွတ်အိတ်တွေ
ခေါင်းလျှော်ရည်ဗူးတွေကနေ

44
00:02:53,814 --> 00:02:56,064
ကျည်ကာအင်္ကျီ အထိပါပဲ။

45
00:02:56,064 --> 00:03:00,341
ထုတ်လုပ်ရေးနည်းပညာအသစ်တွေက
ဒီပစ္စည်းတွေနဲ့အတူ ထွန်းကားလာခဲ့တယ်။

46
00:03:00,341 --> 00:03:04,171
ထည့်သွင်းပုံလောင်းခြင်း နည်းစနစ်က
ပျော်နေတဲ့ ပလက်စတစ်ကို လိုချင်တဲ့

47
00:03:04,171 --> 00:03:08,819
ပုံစံအတွက် အခြောက်မြန်တဲ့
ပုံစံခွက်ထဲကိုလောင်းပြီး

48
00:03:08,819 --> 00:03:10,939
တီထွင်မှုက တကယ်အလုပ်ဖြစ်ခဲ့တယ်။

49
00:03:10,939 --> 00:03:15,135
ဒါဟာ ပုံစံအသစ်နဲ့ မျိုးစုံသောထုတ်ကုန်
တွေကို တက်နိုင်သမျှဖန်တီးဖို့နဲ့ ပလက်စတစ်

50
00:03:15,135 --> 00:03:20,690
ပမာဏများများကို သက်သက်သာသာနဲ့
မြန်မြန်ထုတ်ဖို့ ဖြစ်လာခဲ့တယ်။

51
00:03:20,690 --> 00:03:23,850
သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ဒီစီးပွားဖြစ်ပစ္စည်းက
အရင်က မတက်နိုင်ခဲ့တဲ့

52
00:03:23,850 --> 00:03:28,889
ပစ္စည်းတွေကို လူများများက
အသုံးပြုနိုင်ဖို့လို့ မျှော်လင့်ခဲ့တယ်။

53
00:03:28,889 --> 00:03:33,193
ဆိုပေမဲ့ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မှာ ပလက်စတစ်ကို
စသုံးဖို့ ဖြစ်လာတယ်။

54
00:03:33,193 --> 00:03:38,019
စစ်အတွင်းမှာ ပလက်စတစ်ထုတ်လုပ်မှုက
အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုမှာ လေးဆတက်လာတယ်။

55
00:03:38,019 --> 00:03:43,506
စစ်သားတွေက ပလက်စတစ်အနားလိုင်းနဲ့ ခမောက်တွေ
ရေစိုခံဗိုင်းနေးမိုးကာတွေ ဝတ်ဆင်ကြတယ်။

56
00:03:43,506 --> 00:03:48,250
လေယာဉ်မှူးတွေက ပလက်စီမှန်တွေ၊ အက်ကွဲဒဏ်ခံ
ပလက်စတစ်နဲ့ လုပ်ထားတဲ့ စက်ခန်းမှာထိုင်ပြီး

57
00:03:48,250 --> 00:03:52,720
တောင့်တင်းတဲ့ နိုင်လွန် လေထီးတွေကို
အသုံးပြုလာကြတယ်။

58
00:03:52,720 --> 00:03:55,070
နောက်ပိုင်းကြတော့ စစ်အတွင်းက
အားကောင်းလာခဲ့တဲ့

59
00:03:55,070 --> 00:03:59,753
ပလက်စတစ်လုပ်ငန်းတွေက သုံးစွဲသူတွေအကြိုက်
ထုတ်ကုန်တွေအပေါ် အာရုံစိုက်လာကြတယ်။

60
00:03:59,753 --> 00:04:04,853
ပလက်စတစ်တွေက သစ်၊ ဖန်၊ ပိတ်စ၊
ပရိဘောဂ၊ အဝတ်အထည်၊

61
00:04:04,853 --> 00:04:09,761
ဖိနပ်၊ တီဗွီ၊ ရေဒီယို စတာတွေကို
အစားထိုးဖို့ ဖြစ်လာတယ်။

62
00:04:09,761 --> 00:04:13,761
ဘက်စုံသုံး ပလက်စတစ်တွေက ထုပ်ပိုးမှုအတွက်
ဖြစ်လာကာ အစားအစာနဲ့ တခြားထုတ်ကုန်တွေကို

63
00:04:13,761 --> 00:04:18,143
ကြာကြာနဲ့ လတ်လတ်ဆတ်ဆတ်
ထုပ်ပိုးဖို့ ပုံဖော်ခဲ့ကြတယ်။

64
00:04:18,143 --> 00:04:22,533
ရုတ်တရက် ပလက်စတစ်
အမှိုက်အိတ်တွေ၊ အပါးအုပ်စတွေ၊

65
00:04:22,533 --> 00:04:25,763
ညှစ်လို့ရတဲ့ ပလက်စတစ်ဗူးတွေ၊
ပါဆယ်ထုပ်တဲ့ ဖော့ဘူးတွေ၊

66
00:04:25,763 --> 00:04:30,420
အသီး၊အရွက်နဲ့ အသားထည့်တဲ့
ပလက်စတစ်ခွက်တွေ ပေါ်လာပါတော့တယ်။

67
00:04:30,420 --> 00:04:34,420
ဆယ်စုနှစ် အနည်းငယ် အတွင်းမှာတင်ပဲ
ဒီလိုရာသုံး ပစ္စည်းတွေက

68
00:04:34,420 --> 00:04:38,420
"ပလက်စတစ်ရာစုနှစ်" ဆိုတာကြီး
ဖြစ်လာစေပါတော့တယ်။

69
00:04:38,420 --> 00:04:42,080
ပလက်စတစ်ရာစုနှစ်က သက်တောင့်သက်သာနဲ့
ဈေးတန်မှုကို ပေးသလို

70
00:04:42,080 --> 00:04:45,670
ထိတ်လန့်ဖွယ် သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာ
ပြဿနာတွေလည်း ပေးပါတယ်။

71
00:04:45,670 --> 00:04:48,910
ပလက်စတစ်များစွာက ပြန်လည်ပြည့်ဖြိုးမြဲ
မဟုတ်တဲ့အရင်းမြစ်က ထုတ်ထားတာပါ။

72
00:04:48,910 --> 00:04:52,760
ပြီးတော့ ပလက်စတစ်ထုပ်ပိုးမှုက
တခါသုံးအတွက်ပဲ လုပ်ထားတာဖြစ်ပြီး

73
00:04:52,760 --> 00:04:56,150
တချို့ပလက်စတစ်တွေက ဆွေးဖို့ကို
ရာစုနှစ်တွေထိကြာတာမို့လို့

74
00:04:56,150 --> 00:04:59,640
စွန့်ပစ်ပစ္စည်းတွေ စုပုံလာစေပါတော့တယ်။

75
00:04:59,640 --> 00:05:04,541
ဒီရာစုနှစ်မှာတော့ ဒီပြဿနာတွေကို ကိုင်တွယ်
ဖို့ ဖန်တီးကြံဆမှုတွေကို အာရုံစိုက်ပြီး

76
00:05:04,541 --> 00:05:08,718
ပလက်စတစ်လျှော့သုံးခြင်း၊ ဇီဝနည်းကျဖြိုခွဲ
နိုင်မယ့် ပလက်စတစ်တွေ ထုတ်လုပ်ခြင်းနှင့်

77
00:05:08,718 --> 00:05:13,368
ရှိနေတဲ့ ပလက်စတစ်တွေကို ပြန်လည်သုံးစွဲ
လို့ရမယ့် နည်းလမ်းအသစ်တွေကို ကြံဆကြရမှာပါ။