1
00:00:07,034 --> 00:00:09,594
Pre carstava i plemića,

2
00:00:09,594 --> 00:00:11,764
pre grnčarstva i pisma,

3
00:00:11,764 --> 00:00:14,304
pre metalnog oruđa i oružja -

4
00:00:14,304 --> 00:00:16,094
postojao je sir.

5
00:00:16,094 --> 00:00:18,974
Još 8 000. godine p.n.e,

6
00:00:18,974 --> 00:00:23,044
najstariji neolitski zemljoradnici
koji su živeli u Plodnom polumesecu

7
00:00:23,044 --> 00:00:25,474
započeli su tradiciju proizvodnje sira

8
00:00:25,474 --> 00:00:28,504
koja je gotovo stara
koliko i sama civilizacija.

9
00:00:29,184 --> 00:00:33,200
Uspon zemljoradnje je doveo
do pripitomljavanja ovaca i koza,

10
00:00:33,200 --> 00:00:36,110
koje su drevni zemljoradnici
uzgajali radi mleka.

11
00:00:36,110 --> 00:00:39,540
Međutim, kada se ostavi
na toplom na nekoliko sati,

12
00:00:39,540 --> 00:00:42,160
to sveže mleko se ukiseli.

13
00:00:42,160 --> 00:00:47,740
Zbog mlečne kiseline se mlečni proteini
zgrušavaju, vezujući se u meko grumenje.

14
00:00:47,740 --> 00:00:50,520
Otkrivši ovaj neobični preobražaj,

15
00:00:50,520 --> 00:00:53,150
zemljoradnici bi iscedili
preostalu tečnost -

16
00:00:53,150 --> 00:00:54,800
koja je kasnije nazvana surutkom -

17
00:00:54,800 --> 00:01:00,490
i otkrili su da se žućkasti ugrušci
mogu jesti sveži kao mek namaz.

18
00:01:01,512 --> 00:01:05,942
Ovo grumenje ili grude
postali su osnova za sir,

19
00:01:05,942 --> 00:01:10,602
koji će kasnije da puštaju da ostari,
iscedi se, sazre i zapeni

20
00:01:10,602 --> 00:01:14,000
u obilje mlečnih poslastica.

21
00:01:15,122 --> 00:01:19,728
Otkriće sira je neolitskim ljudima pružilo
značajnu prednost u preživljavanju.

22
00:01:19,728 --> 00:01:24,468
Mleko je bogato esencijalnim proteinima,
mastima i mineralima.

23
00:01:24,468 --> 00:01:28,148
Međutim, takođe sadrži
visoke količine laktoze -

24
00:01:28,148 --> 00:01:33,418
šećera koga su teško prerađivali
mnogi drevni i savremeni stomaci.

25
00:01:33,418 --> 00:01:39,128
Sir, međutim, mogao je da obezbedi sve
prednosti mleka uz mnogo manje laktoze.

26
00:01:39,128 --> 00:01:42,048
A kako je mogao da se čuva i skladišti,

27
00:01:42,048 --> 00:01:44,618
ove esencijalne hranljive materije
je bilo moguće jesti

28
00:01:44,618 --> 00:01:47,598
tokom sporadičnih
perioda gladi i dugih zima.

29
00:01:48,428 --> 00:01:52,560
Neki komadi grnčarije iz sedmog
milenijuma p.n.e. pronađeni u Turskoj

30
00:01:52,560 --> 00:01:57,290
i dalje sadrže nagoveštaje ostataka
sira i maslaca koji su u njima stajali.

31
00:01:57,290 --> 00:01:58,990
Do kraja bronzanog doba,

32
00:01:58,990 --> 00:02:02,050
sir je bio uobičajena namirnica
u pomorskoj trgovini

33
00:02:02,050 --> 00:02:04,480
širom istočnog Mediterana.

34
00:02:04,480 --> 00:02:07,700
U gusto naseljenim
gradovima-državama Mesopotamije,

35
00:02:07,700 --> 00:02:11,250
sir je postao temelj
kulinarskog i religioznog života.

36
00:02:11,250 --> 00:02:13,250
Neki od najranijih poznatih zapisa

37
00:02:13,250 --> 00:02:16,340
uključuju administrativne beleške
o sledovanjima sira,

38
00:02:16,340 --> 00:02:20,440
nabrajaju razne sireve
za različite rituale i narode

39
00:02:20,440 --> 00:02:22,215
širom Mesopotamije.

40
00:02:22,215 --> 00:02:27,345
Zapisi iz obližnjih civilizacija
u Turskoj takođe pominju sirište.

41
00:02:27,345 --> 00:02:31,340
Ovaj životinjski nusproizvod,
koji nastaje u stomacima određenih sisara

42
00:02:31,340 --> 00:02:34,615
može da ubrza i kontroliše zgrušavanje.

43
00:02:35,505 --> 00:02:40,225
Vremenom se ovo prefinjeno sredstvo
za izradu sira proširilo svetom,

44
00:02:40,225 --> 00:02:44,185
krčeći put širokoj lepezi
novih tvrđih sireva.

45
00:02:44,185 --> 00:02:48,245
Iako su neke konzervativnije kulture
hrane odbacivale ovaj mlečni delikates,

46
00:02:48,245 --> 00:02:52,917
mnogo više njih je prigrlilo sir
i ubrzo su dodali sopstvene lokalne ukuse.

47
00:02:54,105 --> 00:02:56,442
Nomadski Mongoli su koristili mleko jaka

48
00:02:56,442 --> 00:03:00,882
da bi proizveli tvrde grude bjaslaga
koje suše na suncu.

49
00:03:00,882 --> 00:03:06,513
Egipćani su uživali u kozjem sitnom siru,
cedeći surutku kroz rogozinu od trske.

50
00:03:07,293 --> 00:03:11,623
U Južnoj Aziji, mleko je zgrušavano
kiselinama iz raznih namirnica,

51
00:03:11,623 --> 00:03:14,633
poput limunovog soka, sirćeta ili jogurta,

52
00:03:14,633 --> 00:03:17,865
a potom je vešano
da se suši u vekne panira.

53
00:03:18,303 --> 00:03:22,223
Ovaj meki, blagi sir je mogao
da se dodaje u kari i soseve

54
00:03:22,223 --> 00:03:25,903
ili da se prosto prži
kao brzi vegetarijanski obrok.

55
00:03:25,903 --> 00:03:29,903
Grci su proizvodili ploče
usoljenog feta sira,

56
00:03:29,903 --> 00:03:34,353
pored tvrđe vrste slične
današnjem pekorinu romanu.

57
00:03:34,563 --> 00:03:37,178
Ovaj sir za rendanje
se proizvodio u Siciliji

58
00:03:37,178 --> 00:03:40,328
i korišćen je u jelima širom Mediterana.

59
00:03:41,158 --> 00:03:45,297
Pod rimskom vladavinom
„suvi sir“ ili „caseus aridus“

60
00:03:45,297 --> 00:03:46,857
je postao suštinsko sledovanje

61
00:03:46,857 --> 00:03:52,837
za skoro 500 000 vojnika koji su čuvali
ogromne granice Rimskog carstva.

62
00:03:53,397 --> 00:03:56,238
A kada je Zapadno Rimsko carstvo palo,

63
00:03:56,238 --> 00:03:58,308
proizvodnja sira
je nastavila da se razvija

64
00:03:58,308 --> 00:04:01,798
na načine koji su bili tipični
za srednjovekovna evropska sela.

65
00:04:02,388 --> 00:04:06,362
U stotinama benediktinskih manastira
raspoređenih širom Evrope,

66
00:04:06,362 --> 00:04:09,142
srednjovekovni kaluđeri
su stalno eksperimentisali

67
00:04:09,142 --> 00:04:12,222
sa različitim vrstama mleka,
praksama proizvodnje sira

68
00:04:12,222 --> 00:04:16,792
i procesima sazrevanja koji su iznedrili
mnoge trenutno popularne sireve.

69
00:04:17,202 --> 00:04:20,955
Parmezan, rokfor, munster
i nekoliko švajcarskih vrsta

70
00:04:20,955 --> 00:04:25,435
su sve preradili i usavršili
ovi sveštenici sirari.

71
00:04:26,085 --> 00:04:29,815
U Alpima, švajcarska proizvodnja sira
je bila naročito uspešna -

72
00:04:29,815 --> 00:04:32,897
proizvodeći bezbroj sireva
od kravljeg mleka.

73
00:04:32,897 --> 00:04:34,737
Do kraja XIV veka,

74
00:04:34,737 --> 00:04:39,727
alpski sir iz oblasti Grijer u Švajcarskoj
postao je toliko profitabilan

75
00:04:39,727 --> 00:04:43,097
da su susedne države
izvršile invaziju na grijerske visoravni

76
00:04:43,097 --> 00:04:46,274
kako bi preuzele kontrolu
nad rastućom trgovinom sira.

77
00:04:46,507 --> 00:04:49,237
Sir je ostao popularan tokom renesanse,

78
00:04:49,237 --> 00:04:52,977
a Industrijska revolucija je preselila
proizvodnju sira iz manastira

79
00:04:52,977 --> 00:04:54,587
u mehanizaciju.

80
00:04:54,587 --> 00:04:59,647
Danas, svet proizvodi otprilike
22 milijarde kilograma sira godišnje,

81
00:04:59,647 --> 00:05:02,327
koji se izvozi i konzumira širom sveta.

82
00:05:02,327 --> 00:05:05,097
Međutim, 10 000 godina
nakon njegovog otkrića,

83
00:05:05,097 --> 00:05:10,377
seoska domaćinstva i dalje idu tragovima
svojih neolitskih predaka,

84
00:05:10,377 --> 00:05:14,457
ručno proizvodeći jednu od najstarijih
i najvoljenijih namirnica čovečanstva.