WEBVTT

00:00:01.120 --> 00:00:04.160
ခင်ဗျားတို့အနေနဲ့ ကမ္ဘာကြီးကို 
ပုံစံသစ်ဖြင့် မြင်တွေ့စေချင်တယ်။

00:00:05.840 --> 00:00:08.016
Ben Hennig ဆိုသူကနေပြီး
ကျွန်တော်တို့ အားလုံး

00:00:08.039 --> 00:00:10.776
အရင်တုန်းက ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ဂြိုဟ်ကို
ဘယ်တုန်းကမှ

00:00:10.800 --> 00:00:12.496
မမြင်ခဲ့ဘူးကြတဲ့ ပုံစံမျိုးဖြင့်

00:00:12.520 --> 00:00:17.600
ဆွဲထားတဲ့ မြေပုံ တချို့ကို 
ခင်ဗျားတို့ကို ဒီနေ့ ပြချင်တယ်။

NOTE Paragraph

00:00:18.480 --> 00:00:21.560
ဒီမှာ ပြထားတဲ့ မြေပုံကို
ခင်ဗျားတို့ အားလုံး သိကြမှာပါ။

00:00:22.480 --> 00:00:26.536
ကျွန်တော်ဟာ အသက် အတော်ကလေး
ကြီးလို့ ဒီပုံ ပေါ်မလာခင် မွေးခဲ့တာပါ။

00:00:26.560 --> 00:00:29.136
ကျွန်တော် ပထမဦးဆုံး ပြောလာတဲ့ 
စကားလုံးတွေက

00:00:29.160 --> 00:00:32.256
"moona, moona" ဖြစ်ခဲ့တာ၊ 
ကျွန်တော့မိခင်က တီဗီ မျက်နှာပြင်မှာ

00:00:32.280 --> 00:00:34.536
ကလေး တစ်ယောက် မြင်သင့်တဲ့
ရုပ်ပုံက အဲဒီလို

00:00:34.560 --> 00:00:37.840
ဖြစ်သင့်တယ်လို့ စိတ်ကူးခဲ့ပုံရလို့
ဖြစ်ချင် ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

00:00:39.680 --> 00:00:41.296
တကယ်တော့၊ ကျွန်ုပ်တို့ အားလုံးက

00:00:41.320 --> 00:00:45.080
ကျွန်ုပ်တို့ ဂြိုဟ်ကြီး လုံးဝိုင်းနေတာကို
သိလာတာ ရာစုနှစ် အနည်းငယ်ဘဲ ရှိခဲ့တယ်။

00:00:46.160 --> 00:00:49.216
ဒီလို ပုံတွေကို ကျွန်ုပ်တို့ 
၁၉၆၀ ပြည့်နှစ်များမှာ စမြင်ရတော့၊

00:00:49.240 --> 00:00:52.520
ကမ္ဘာကြီးဟာ မယုံကြည်နိုင်ဖွယ်
နှုန်းဖြင့် ပြောင်းလဲလာနေခဲ့တယ်။

00:00:54.320 --> 00:00:57.640
ကျွန်တော် ကိုယ်တိုင် လေ့လာတဲ့
လူသားဆိုင်ရာ ပထဝီ ဘာသာထဲတွင်

00:00:58.600 --> 00:01:01.336
Waldo Tobler ဆိုသူ မြေပုံရေးဆွဲသူက

00:01:01.360 --> 00:01:03.896
ဂြိုဟ်ကြီးရဲ့ မြေပုံ အသစ်များကို 
ရေးဆွဲလာခဲ့ရာ

00:01:03.920 --> 00:01:05.416
အခုတော့ အတော်ကလေး ပျံ့နှံ့လာရာ

00:01:05.440 --> 00:01:07.447
တစ်ခုကို ခင်ဗျားတို့ကို ပြပေးပါ့မယ်။

00:01:08.200 --> 00:01:10.680
အဲဒါဟာ ကျွန်ုပ်တို့ 
ကမ္ဘာကြီးရဲ့ မြေပုံပါပဲ၊

00:01:11.720 --> 00:01:14.136
ဒါပေမဲ့ အဲဒါဟာ ခင်ဗျားတို့အတွက်
နည်းနည်းလေး

00:01:14.160 --> 00:01:15.600
ထူးဆန်းသလို ရှိပါမယ်။

00:01:16.200 --> 00:01:20.016
မြေပုံကို ဆွဲထားပုံက လူဦးရေ ပိုများတဲ့

00:01:20.040 --> 00:01:24.736
နေရာတွေကို ဆွဲဆန့်ချဲ့ထွင်ပေးလျက်၊
ဆာဟာရ နဲ့ ဟိမဝန္တာလို

00:01:24.760 --> 00:01:27.696
လူဦးရေ နည်းတဲ့ ဒေသတွေကို 
ချုံ့ပစ် သေးသွားစေအောင်

00:01:27.720 --> 00:01:30.200
ပြုပြင် ရေးဆွဲပေးထားလို့ ဒီလိုပုံကို
မြင်နေရတာပါ။

00:01:30.760 --> 00:01:34.400
ဂြိုဟ်ကြီးပေါ် နေထိုင်နေတဲ့ လူတိုင်းကို
တူညီတဲ့ နေရာကို ပေးပြီး ဆွဲထားတယ်။

00:01:35.120 --> 00:01:37.960
မြို့ကြီးတွေကို ကျတော့ တောက်ပ
နေအောင် ဖေါ်ပြပေထားတယ်။

00:01:38.680 --> 00:01:42.256
ဒီလိုင်းတွေက ရေအောက်ရှိ ဝိုင်ယာကြိုးများ
နဲ့ ကုန်သွယ်ရေး လမ်းကြောင်းတွေပါ။

00:01:42.280 --> 00:01:45.936
ပြီးတော့ အဲဒီမှာ တရုတ်နိုင်ငံထဲက
ဆိပ်ကိမ်း Dalian မှနေပြီး

00:01:45.960 --> 00:01:47.656
စင်ကာပူမှ တစ်ဆင့်၊ ဆူးအက်
တူးမြောင်း

00:01:47.680 --> 00:01:49.416
မှတစ်ဆင့် မြေထဲပင်လယ် ဒေသမှတစ်ဆင့်

00:01:49.440 --> 00:01:51.776
Rotterdam မြို့ အရောက် 
ဆွဲထားတဲ့ လိုင်းရှိပါတယ်။

00:01:51.800 --> 00:01:53.296
လွန်ခဲ့တဲ့ တစ်နှစ်မျှသာ ရှိတဲ့

00:01:53.320 --> 00:01:57.256
ကာလတုန်းက ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး
သင်္ဘောရဲ့ လမ်းကြောင်းကို ပြနေတာပါ။

00:01:57.280 --> 00:02:03.296
အဲဒီ သင်္ဘောမှာ ပို့ဆောင်ပေးခဲ့တဲ့
ကုန်စည်တွေပါခဲ့တဲ့ ကွန်တင်နားတွေ

00:02:03.320 --> 00:02:05.176
ပြန်ချပေးလိုက်တာကို ကုန်တင်ကားများဖြင့်

00:02:05.200 --> 00:02:09.440
ပို့ဆောင်ပေးခဲ့မယ်ဆိုရင်၊ အဲဒီကားတန်းဟာ
ကီလိုမီတာ ၁၀၀ ရှည်လျားခဲ့မှာပါ။

00:02:10.680 --> 00:02:13.416
ကျွန်ုပ်တို့ ကမ္ဘာကြီး ဒီနေ့တွင်
ချိတ်ဆက်နေပုံက အဲဒီလိုပါ။

00:02:13.440 --> 00:02:19.416
သင်္ဘော တစ်စီးတည်းဖြင့်၊ ကုန်သွယ်ရေး
လမ်းကြောင်း တစ်ခုတည်းဖြင့်

00:02:19.440 --> 00:02:22.176
ငါးပတ်ကာလအတွင်းမှာ 
ကျွန်တော်တို့ ပို့ပေးနိုင်ခဲ့တဲ့

00:02:22.200 --> 00:02:23.400
ပမာဏ ဖြစ်ပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:02:26.320 --> 00:02:28.840
ကျွန်ုပ်တို့ အားလုံး မြို့ကြီးတွေမှာ
နေထိုင်လာခဲ့ကြတာ

00:02:29.390 --> 00:02:31.856
ကြာပြီဖြစ်ပေမဲ့၊ အားလုံး 
မြို့တွေမှာ မနေထိုင်ကြပါ။

00:02:31.880 --> 00:02:35.016
ဒါက ကမ္ဘာ့ ပထမဦးဆုံး မြို့တစ်မြို့ဖြစ်တဲ့
Çatalhöyük ပါ။

00:02:35.040 --> 00:02:38.280
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၉၀၀၀ တုန်းက၊

00:02:39.160 --> 00:02:45.360
လူတွေဟာ သူတို့အိမ်ကို ရောက်ဖို့ တခြား
အိမ်တွေရဲ့ အမိုးပေါ်မှ လျှောက်ခဲ့ရတယ်။

00:02:46.080 --> 00:02:49.376
အဲဒီမြို့ရဲ့ မြေပုံကို ခင်ဗျားတို့ 
ဂရုတစိုက် လေ့လာကြည့်မယ်ဆိုရင်၊

00:02:49.400 --> 00:02:51.320
လမ်းရယ်လို့ တွေ့ရမှာ မဟုတ်ပါဘူး။

00:02:52.280 --> 00:02:54.960
ကျွန်တော်တို့ နောက်ပိုင်းကျမှ လမ်းတွေ
တီထွင်ခဲ့ကြလို့ပါ။

00:02:55.760 --> 00:02:57.976
ကမ္ဘာကြီးဟာ ပြောင်းလဲလာနေတယ်။

00:02:58.000 --> 00:03:00.320
စမ်းသပ်မှုများ နဲ့ အမှားများကို
ဖြတ်ကျော်ခဲ့ရတယ်။

00:03:01.400 --> 00:03:04.296
ပိုကောင်းမွန်စွာ နေထိုင်ရေး 
နည်းလမ်းတွေကို ကျွန်တော်တို့ဟာ

00:03:04.320 --> 00:03:06.120
တဖြည်းဖြည်းချင်း ရှာကြံခဲ့ရတယ်။

00:03:07.480 --> 00:03:12.480
မကြာမီနှစ်များထဲမှာ ကမ္ဘာကြီးဟာ
မယုံနိုင်ဖွယ် ပြောင်းလာခဲ့တယ်။

00:03:13.600 --> 00:03:17.536
လူသားမျိုးဆက်ရဲ့ နောက်ဆုံး ခြောက်၊
ခုနစ် ဒါမှမဟုတ် အဌမမြောက် လက်ထဲမှာမှ

00:03:17.560 --> 00:03:20.640
ကျွန်တော်တို့ဟာ မျိုးစိတ် တစ်ခု
ဖြစ်တာ နားလည် သိရှိလာခဲ့ကြတာပါ။

00:03:21.840 --> 00:03:24.400
ဒီလို မြေပုံမျိုးကို ရေးဆွဲလာနိုင်တာဟာ

00:03:25.240 --> 00:03:28.000
ဆယ်စုနှစ် အနည်းငယ်မျှသာ ရှိပါသေးတယ်။

00:03:30.240 --> 00:03:34.440
ဒီမြေပုံထဲမှာ အခြေခံအချက်က
ကမ္ဘာ့လူဦးရေဘဲ ဖြစ်တာမှန်ပေမဲ့၊

00:03:35.560 --> 00:03:41.216
အဲဒီမှာ ကျွန်ုပ်တို့ အာဖရိက တိုက်မှနေပြီး
ပျံ့နှံ့ရွေ့ရှားခဲ့ကြပုံကို ပြနေတဲ့

00:03:41.240 --> 00:03:45.016
မြားတွေ ရှိနေကာ ကျွန်ုပ်တို့ ဘယ်ဒေသကို
ဘယ် အချိန်ကာလမှာ ရောက်ရှိခဲ့ကြောင်းကို

00:03:45.040 --> 00:03:46.800
ပြသပေးထားပါတယ်။

00:03:47.680 --> 00:03:51.536
မကြာခဏဆိုသလို တချို့သောသူတို့က
ရက်စွဲ တစ်ခုခု မှားနေကြောင်း

00:03:51.560 --> 00:03:56.536
ရှာတွေ့လာလို့ ကျွန်တော်ဟာ ဒီမြေပုံကို
ပြန်ပြန်ပြီး ရေးဆွဲပေးနေရပါတယ်။

00:03:56.560 --> 00:04:01.080
ကျွန်တော်တို့ဟာ ကျွန်တော်တို့ ကိုယ်တိုင်
အကြောင်းကို သိလာရတာ မြန်လွန်းလှပါတယ်။

00:04:03.250 --> 00:04:04.800
ကျွန်တော်တို့ ပြောင်းလဲနေတယ်။

00:04:06.640 --> 00:04:08.896
အပြောင်းအလဲ တော်တော်များက
တဖြည်းဖြည်းချင်းပါ။

00:04:08.920 --> 00:04:10.416
တစ်စစဖြင့် ဖြစ်ပွားနေတာပါ။

00:04:10.440 --> 00:04:13.296
ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အသက်တွေ တိုတောင်းကျတော့

00:04:13.320 --> 00:04:15.136
အဲဒီလို ပြောင်းလဲတာကို သတိမမူမိကြပါ။

00:04:15.160 --> 00:04:17.760
အများစုက ၇၀၊ ၈၀ နေကြကာ
၉၀ ကျော်ရင် ကံကောင်းလှပြီ။

00:04:18.560 --> 00:04:20.576
ဒီဂရပ်ပုံက ခင်ဗျားတို့ကို

00:04:20.600 --> 00:04:23.320
ကမ္ဘာကြီးရဲ့ လူဦးရေ နှစ်စဉ်
ပြောင်းလဲမှုနှုန်းကို ပြနေတယ်။

00:04:24.120 --> 00:04:28.056
အဲဒီနှုန်းဟာ ၁၈၅၀ တဝိုက်တွင်
သိပ်ကို နှေးနေခဲ့တယ်၊

00:04:28.080 --> 00:04:30.696
အဲဒီနောက်မှာ လူဦးရေ တိုးတက်မှုနှုန်းဟာ

00:04:30.720 --> 00:04:31.960
စကြီးထွားလာခဲ့ရာ

00:04:32.840 --> 00:04:34.856
ကျွန်တော် မွေးခဲ့တဲ့ ကာလ ဝန်းကျင်မှာဆိုရင်

00:04:34.880 --> 00:04:39.600
ကျွန်တော်တို့ လပေါ်မှနေပြီး ကမ္ဘာကြီးကို
မြင်ရတဲ့ ဒီလို ပုံတွေကို စမြင်ခဲ့ရစဉ်၊

00:04:40.640 --> 00:04:44.000
ကမ္ဘာ့လူဦးရေဟာ တစ်နှစ်ကို
နှစ်ရာခိုင်နှုန်းဖြင့် ကြီးထွားလာနေခဲ့တယ်။

00:04:45.440 --> 00:04:49.400
တကယ်လို့များ အဲဒီ တစ်နှစ်ကို 
နှစ်ရာခိုင်နှုန်းဖြင့် ရာစုနှင့်

00:04:50.600 --> 00:04:53.440
အနည်းငယ် ကြာအောင် 
ဆက်ကြီးထွားလာခဲ့မယ်ဆိုရင်၊

00:04:54.560 --> 00:04:56.816
ဂြိုဟ်ကြီး တစ်ခုလုံးမှာ လူတွေနဲ့
ဘယ်လောက်အထိကို

00:04:56.840 --> 00:04:59.896
ပြည့်ကျပ်လာမလဲ ဆိုတော့ လူတွေရဲ့ 
ခန္ဓာကိုယ်တွေဟာ တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး

00:04:59.920 --> 00:05:01.960
ထိစပ်လျက် ရှိနေကြမှာပါ။

00:05:03.000 --> 00:05:04.816
လူတွေဟာ ကြောက်လန့်လာကြရတယ်။

00:05:04.840 --> 00:05:06.656
လူဦးရေ ကြီးထွားလာနေပုံကို၊ ပြီးတော့

00:05:06.680 --> 00:05:10.016
၁၉၆၈ ခုနှစ်တုန်းက "လူဦးရေဗုံးကြီး"လို့
ခေါ်ခဲ့တာကို ကြောက်လန့်လာရတယ်။

00:05:10.040 --> 00:05:12.240
ဒါပေမဲ့၊ နောက်ပိုင်းတွင်၊ ဂရပ်ပုံရဲ့

00:05:13.240 --> 00:05:15.840
အဆုံးပိုင်းတွင် မြင်ရသလို ကြီးထွားမှုဟာ
ကျဆင်းလာခဲ့တယ်။

00:05:16.720 --> 00:05:18.096
လွန်ခဲ့တဲ့ ဆယ်စုနှစ်တွေ၊

00:05:18.120 --> 00:05:21.576
၇၀ ပြည့်လွန်၊ ၈၀ ပြည့်လွန်၊
၉၀ ပြည့်လွန် နှင့် သုညလွန် နှစ်များ၊

00:05:21.600 --> 00:05:23.840
ပြီးတော့ လက်ရှိ ဆယ်စုနှစ်ဆိုရင် လူဦးရေ

00:05:24.430 --> 00:05:26.080
ကြီးထွားမှုနှုန်း နှေးလာတယ်။

00:05:26.080 --> 00:05:27.496
ဂြိုဟ်ကြီး တည်ငြိမ်လာနေပါပြီ။

00:05:27.520 --> 00:05:30.536
ကျွန်တော်တို့ဟာ ဒီရာစု အကုန်ပိုင်းမှာ
ဘီလီယံ ၁၀ ဒါမှမဟုတ် ၁၁

00:05:30.560 --> 00:05:31.800
ရှိမယ်လို့ ခန့်မှန်းရတယ်။

00:05:32.400 --> 00:05:35.736
အဲဒီလို ပြောင်းလဲနေချိန်မှာ
ဗလောင်ဆူမှုလည်း ရှိတတ်တယ်။

00:05:35.760 --> 00:05:37.576
ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ကြီးကို အားလုံး သိကြတယ်။

00:05:37.600 --> 00:05:41.776
၁၉၁၈ ခုနှစ်မှာ တုပ်ကွေး မဟာကပ်ဘေးကြီး
ကျခဲ့တာကို ကျွန်တော် မြင်ခဲ့ကြရတယ်။

00:05:41.800 --> 00:05:43.680
တရုတ်နိုင်ငံ ငတ်မွတ်ခြင်းဘေးကြုံခဲ့တယ်။

00:05:44.400 --> 00:05:46.696
အဲဒါတွေကို ကျွန်တော်တို့ဟာ
အာရုံစိုက်ကြတယ်။

00:05:46.720 --> 00:05:50.656
သတင်းတွေထဲက ကြောက်စရာ ဖြစ်ရပ်တွေကို
ကျွန်တော်တို့ အာရုံစိုက်ကြတယ်။

00:05:50.680 --> 00:05:54.336
ကျွန်တော်တို့ဟာ တဖြည်းဖြည်းချင်း
ပြောင်းလဲတာကို ကောင်းတဲ့ ပုံပြင်တွေကို

00:05:54.360 --> 00:05:56.000
အာရုံ မစိုက်လိုကြပါ။

NOTE Paragraph

00:05:57.160 --> 00:05:59.176
ကျွန်တော်တို့ လူတွေအတွက် စိုးရိမ်တယ်။

00:05:59.200 --> 00:06:01.456
အားလုံး လူတွေ ဘယ်လောက် ရှိလဲ
ဆိုတာ စိုးရိမ်တယ်။

00:06:01.480 --> 00:06:04.640
လူတွေဆီက အဝေးကို ထွက်ပြေးရေးကို
ကျွန်တော်တို့ စိုးရိမ်တယ်။

00:06:05.200 --> 00:06:08.600
ဒီမြေပုံထဲကျတော့ လူတွေ
တစ်ဦးနဲ့တစ်ဦး ဘယ်လောက် ဝေးတဲ့

00:06:09.760 --> 00:06:14.136
နေရာမှာ ရှိနေကြပုံကို ပုံကြီးချဲ့
ပြထားတဲ့ မြေပုံပါ။

00:06:14.160 --> 00:06:18.096
ဒီတော့ ခင်ဗျားတို့အနေနဲ့ လူတိုင်းနဲ့
ဝေးတဲ့ နေရာကို သွားနေချင်ရင်

00:06:18.120 --> 00:06:20.696
အကောင်းဆုံး နေရာတွေက ဒါတွေပါ။

00:06:20.720 --> 00:06:23.536
နှစ်စဉ်နှစ်တိုင်း၊ အဲဒီလို နေရာတွေဟာ
ပိုပိုကြီးလာနေကြတယ်၊

00:06:23.560 --> 00:06:26.630
နှစ်စဉ်လိုလို ကျွန်တော်တို့ဟာ လယ်မြေတွေကို
စွန့်ထွက်လာနေကြလို့ပါ။

00:06:26.630 --> 00:06:28.526
မြို့ကြီးတွေဆီ ရွှေ့ပြောင်းနေကြလို့ပါ။

00:06:28.526 --> 00:06:30.496
ကျွန်တော်တို့ဟာ နေထိုင်မှု သိပ်သည်းလာတယ်။

00:06:30.520 --> 00:06:32.136
ဥရောပတိုက်ထဲမှာဆိုရင် ဝံပုလွေတွေ

00:06:32.160 --> 00:06:36.080
ပြန်ရှိလာလျက် သူတို့ဟာ တိုက်ကြီးရဲ့
အနောက်ဖက်ကို ရွှေ့ပြောင်းနေကြတယ်။

00:06:37.200 --> 00:06:38.600
ကမ္ဘာကြီး ပြောင်းလာနေတယ်။

NOTE Paragraph

00:06:40.920 --> 00:06:42.240
စိုးရိမ်စရာတွေ ရှိပါတယ်။

00:06:43.680 --> 00:06:48.576
ဒီမြေပုံက ဂြိုဟ်ပေါ်က မိုးရေ အများဆုံး
နေရာတွေကို ပြထားတယ်။

00:06:48.600 --> 00:06:50.296
အဲဒါကို ကျွန်တော်တို့ သိကြပါတယ်။

00:06:50.320 --> 00:06:54.096
ကျွန်တော် ပြောခဲ့တဲ့ Çatalhöyük 
တည်ရှိခဲ့တဲ့ နေရာက

00:06:54.120 --> 00:06:56.696
အာဖရိက၊ အာရှ နဲ့ ဥရောပ တိုက်ကြီး
သုံးခု ဆုံတဲ့ နေရာပါ။

00:06:56.720 --> 00:06:59.696
အဲဒီ တဝိုက်မှာ နေထိုင်ကြတဲ့
လူဦးရေဟာ အတော့်ကို ကြီးမားပေမဲ့

00:06:59.720 --> 00:07:01.296
ရေကျတော့ နည်းနည်းလေးပဲ ရှိတယ်။

00:07:01.320 --> 00:07:05.016
ပြီးတော့ မိုးအကြီးအကျယ် ရွာတဲ့
နေရာတွေကိုလည်း ကျွန်တော်တို့ မြင်နိုင်တယ်။

00:07:05.040 --> 00:07:07.200
ဒါကို ပိုဆန်းပြားအောင် လုပ်ပေးနိုင်တယ်။

00:07:08.440 --> 00:07:11.816
မြေပုံကို လူတွေဖြင့် ပုံဖေါ်ပေးမယ့်အစား၊

00:07:11.840 --> 00:07:14.056
ရေတွေဖြင့် ပုံဖေါ်ပေးနိုင်ပါတယ်။

00:07:14.080 --> 00:07:15.936
အဲဒီနောက်မှာ မြေပုံကို လစဉ်

00:07:15.960 --> 00:07:17.616
ကမ္ဘာကြီးရဲ့ နေရာသေးသေးလေးတွေမှာ

00:07:17.640 --> 00:07:20.840
ကျလာတဲ့ မိုးရေကို ပြပေးဖို့ 
ပြောင်းလဲ ဖေါ်ပြပေးနိုင်ပါတယ်။

00:07:21.920 --> 00:07:25.216
ကမ္ဘာဂြိုဟ်ကြီးကို ဖြတ်စီးနေကြတဲ့
မုတ်သုန်လေတွေကို မြင်ကြရမယ်၊

00:07:25.240 --> 00:07:28.840
ဒါကို ကြည့်လိုက်တော့ ဂြိုဟ်ကြီးဆီမှာ
နှလုံးခုန်သံတောင် ရှိသလို ခံစားရမယ်။

00:07:29.720 --> 00:07:34.240
ကျွန်တော်တို့ နေထိုင်ကြတဲ့
နေရာတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး

00:07:34.920 --> 00:07:36.696
အခုလို မြင်တွေ့မြင်လို့ ရလာနိုင်တာက

00:07:36.720 --> 00:07:39.880
ကျွန်တော် သက်တမ်း ကာလ တစ်ခု
အတွင်းမှာကို ဖြစ်ပါတယ်။

00:07:40.410 --> 00:07:42.220
ကျွန်တော်တို့ဆီမှာ ရေလုံလောက်တယ်။

NOTE Paragraph

00:07:43.760 --> 00:07:48.120
ဒီမြေပုံက ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အစားအစာတွေကို
စိုက်ပျိုးတဲ့ နေရာတွေပါ။

00:07:49.280 --> 00:07:53.720
ဒီဒေသတွေက ဆန်၊ ဖူးစားပြောင်း
နဲ့ ဂျုံအတွက် မှီခိုရတဲ့ ဒေသတွေပါ။

00:07:55.760 --> 00:07:58.616
အစားအစာတွေ လုံလောက်ပါ့မလား ဆိုပြီး
လူတွေ စိုးရိမ်ကြပေမဲ့၊

00:07:58.640 --> 00:08:03.416
ကျွန်တော်တို့ အသားကို လျှော့စားလျက်
ကောက်စပါးတွေကို တိရိစ္ဆာန်တို့အား

00:08:03.440 --> 00:08:05.856
လျှော့ကျွေးကာ လူတွေက 
စုစည်းနေကြမယ် ဆိုပါက၊

00:08:05.880 --> 00:08:10.200
လူတိုင်းအတွက် အစားရေစာ လုံလောက်မှာ
ကျွန်တော်တို့ သိကြပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:08:12.120 --> 00:08:13.400
ကျွန်တော် သိထားသေးတာက

00:08:15.280 --> 00:08:17.336
ဒီနေ့တွင် ဆိုးဆိုးဝါးဝါး လုပ်ကိုင်နေကြတဲ့

00:08:17.360 --> 00:08:19.920
အရာတွေကိုပါ။

00:08:21.480 --> 00:08:26.320
ခင်ဗျားတို့ဟာ ကမ္ဘာကြီးရဲ့ ဒီလို
မြေပုံကို အရင်တုန်းက မြင်ခဲ့ဘူးကြမှာပါ။

00:08:27.480 --> 00:08:29.416
ဒီမြေပုံကို ဂြိုဟ်တူမှနေပြီး

00:08:29.440 --> 00:08:32.816
ရိုက်ပေးခဲ့တဲ့ ပုံတွေဖြင့် ရေးဆွဲ
ထုတ်လုပ်ပေးတာ ဖြစ်ပြီး၊

00:08:32.840 --> 00:08:35.616
ကျွန်တော် ပြခဲ့တဲ့ ပထမဦးဆုံး 
ဆလိုက်ကို မှတ်မိကြမယ်ဆိုရင်၊

00:08:35.640 --> 00:08:37.790
ဂြိုဟ်တုတွေဟာ ကမ္ဘာကြီးကို ဝန်းရံထားကြတယ်၊

00:08:39.240 --> 00:08:42.240
ကမ္ဘာဂြိုဟ်ကို ညဘက်မှာ မြင်တွေ့ရတဲ့
ပုံကို ဖေါ်ပြပေးထားပါတယ်။

00:08:43.340 --> 00:08:45.616
ခင်ဗျားတို့က ဒီမြေပုံကို 
ပုံမှန် ကြည့်မယ်ဆိုရင်

00:08:45.640 --> 00:08:49.160
ကျွန်တော်တို့ တွေ့မြင်နေကြ မြေပုံ
တစ်ခုလို ကြည့်ပါက၊

00:08:50.160 --> 00:08:53.440
ဒါဟာ လူတွေ နေထိုင်မှုကို ပြတဲ့
မြေပုံလို့ ထင်စရာ ရှိပါတယ်။

00:08:54.120 --> 00:08:56.600
မီးတွေ တောက်ပနေတဲ့ နေရာတွေဟာ
လူတွေ နေတဲ့ နေရာတွေပေါ့။

00:08:57.320 --> 00:09:01.696
ဒါပေမဲ့ ကမ္ဘာကြီးရဲ့ ဒီမြေပုံကိုလည်း
ကျွန်တော်တို့ဟာ

00:09:01.720 --> 00:09:03.600
ဆွဲဆန့်ထားတာကို သတိရဖို့ မမေ့ကြပါနဲ့။

00:09:05.320 --> 00:09:09.680
ဒီမြေပုံထဲတွင် နေရာတိုင်းမှာ
လူဦးရေ ထူထပ်မှုဟာ တူညီပါတယ်။

00:09:10.480 --> 00:09:12.656
နေရာ တစ်ခုခုမှာ လူတွေ မနေဘူးဆိုရင်၊

00:09:12.680 --> 00:09:14.576
အဲဒါကို ကျွန်ုပ်တို့ ချုံ့ထုတ်လိုက်လို့

00:09:14.600 --> 00:09:16.136
၎င်းဟာ ပျောက်ကွယ်သွားတယ်။

00:09:16.160 --> 00:09:18.296
ဒီလိုနည်းဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့ဟာ လူတိုင်းကို

00:09:18.320 --> 00:09:19.760
တည်းတူရည်တူ အရေးပေးထားတယ်။

00:09:21.320 --> 00:09:24.616
အခုတော့ အလင်းရောင်ဟာ လူတွေ
ရှိတဲ့ နေရာကို ပြသတာ မဟုတ်ပါ၊

00:09:24.640 --> 00:09:26.080
လူတွေက နေရာတိုင်းမှာ ရှိတယ်။

00:09:27.120 --> 00:09:29.056
အခုတော့ မြေပုံထဲက မီးတွေက

00:09:29.080 --> 00:09:32.056
လန်ဒန်က မီးတွေ၊ ကိုင်ရိုမြို့က မီးတွေ၊
တိုကျို့မြို့က မီးတွေ၊

00:09:32.080 --> 00:09:35.016
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုထဲ
အနောက်ဖက်ခြင်း ကမ်းခြေဒေသ မီးတွေ၊

00:09:35.040 --> 00:09:37.976
လူတွေက စွမ်းအင်ကို အကြီးအကျယ်
သုံးဖြုန်းနိုင်ကြတဲ့ လူတွေရဲ့

00:09:38.000 --> 00:09:40.200
ရပ်ကွက်တွေက မီးတွေ ဖြစ်ကြတယ်၊

00:09:41.160 --> 00:09:42.680
သူတို့ဟာ ငွေကြေးတတ်နိုင်ကြလို့

00:09:43.680 --> 00:09:45.216
မီးတွေကို ထွန်းလင်းလိုက်တာ

00:09:45.240 --> 00:09:48.696
ဘယ်လောက်တောင် တောက်ပသလဲဆိုတော့

00:09:48.720 --> 00:09:51.800
ဂြိုဟ်တုတွေကတောင် ရိုက်ယူလို့
ရနိုင်လောက်ပါတယ်။

00:09:52.840 --> 00:09:54.960
မြေပုံပေါ်က မှောင်မည်းနေကြတဲ့
နေရာတွေ ကျတော့၊

00:09:55.720 --> 00:09:59.440
စွမ်းအင်ကို လူတွေ အဲဒီလို ဖြုန်းနိုင်စွမ်း
မရှိကြတဲ့ နေရာတွေ၊

00:10:00.400 --> 00:10:02.496
ဒါမှမဟုတ် ဖြုန်းနိုင်စွမ်း ရှိကြပေမဲ့၊

00:10:02.520 --> 00:10:07.360
မီးတွေဖြင့် ကောင်းကင်ကို လင်းလာစေတဲ့
လုပ်ရပ်မျိုးရပ်စဲသင့်တာ သိကြတဲ့ နေရာတွေပါ။

00:10:07.960 --> 00:10:11.496
တကယ်လိုများ ဒီမြေပုံကို
အချိန်ကာလ အလျောက် ပြောင်းလဲပုံကို

00:10:11.520 --> 00:10:15.096
လှုပ်ရှားပုံအဖြစ် ကျွန်တော်
ဖေါ်ပြပြနိုင်ခဲ့မယ်ဆိုရင်၊ တိုကျိုဟာ

00:10:15.120 --> 00:10:17.920
လက်တွေ့တွင် မှောင်လာတာကို မြင်ရပါမယ်၊
ဆူနာမီရဲ့ နောက်မှာ

00:10:18.880 --> 00:10:21.296
ဂျပန်ဟာ ထိခိုက်သွားတဲ့ နျူကလီယား
စွမ်းအင်ဌာနကို

00:10:21.320 --> 00:10:24.510
ပိတ်လိုက်လို့ သုံးနိုင်တဲ့ စွမ်းအင် 
လေးပုံတစ်ပုံ လျော့သွားခဲ့တယ်။

00:10:24.970 --> 00:10:26.640
ကမ္ဘာကြီး ချုပ်ငြိမ်း မသွားခဲ့ပါ။

00:10:27.400 --> 00:10:29.576
ကောင်းကင်ဖက် ထိုးပေးတဲ့

00:10:29.600 --> 00:10:31.520
မီးရောင် လျော့သွားရုံပါပဲ။

NOTE Paragraph

00:10:33.320 --> 00:10:36.296
ကမ္ဘာကြီးမှာ ကောင်းတဲ့ သတင်းတွေ

00:10:36.320 --> 00:10:38.760
တကယ့်ကို အများကြီး ရှိကြပါတယ်။

00:10:39.880 --> 00:10:43.296
မွေးခါစ ကလေးတွေရဲ့ သေဆုံးမှုနှုန်း
ကျဆင်းလာနေတယ်၊

00:10:43.320 --> 00:10:47.200
ပြီးတော့ မယုံနိုင်ဖွယ်နှုန်းနဲ့ကို
ကျဆင်းလာနေတာ။

00:10:47.680 --> 00:10:49.360
လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် အနည်းငယ်တုန်းက၊

00:10:50.240 --> 00:10:54.176
ကမ္ဘာကြီးတွင် မွေးပြီးတစ်နှစ်အတွင်းမှာ
သေကြတဲ့ ကလေးတွေရဲ့ ဦးရေဟာ

00:10:54.200 --> 00:10:57.280
တစ်နှစ်အတွင်း ငါးရာခိုင်နှုန်း ရှိခဲ့တယ်။

00:10:59.600 --> 00:11:02.096
ကျောင်းကို သွားကြတဲ့ ကလေးတွေ
ပိုများလာပါတယ်၊

00:11:02.120 --> 00:11:04.736
စာရေး၊ စာဖတ်နိုင်အောင် သင်ယူနေကြကာ

00:11:04.760 --> 00:11:07.576
အင်တာနက်ကို ဆက်သွယ် သုံးလာကြပြီး

00:11:07.600 --> 00:11:10.616
တက္ကသိုလ်ကို တက်လာကြတဲ့ ကလေးတွေဟာ

00:11:10.640 --> 00:11:14.536
မကြုံစဖူး မြင့်မားတဲ့ နှုန်းဖြင့် တိုးလာကာ

00:11:14.560 --> 00:11:20.016
ကမ္ဘာကြီးမှာ တက္ကသိုလ်ကို တက်နေကြတဲ့
လူငယ် အများစုက

00:11:20.040 --> 00:11:21.920
အမျိုးသားတွေ မဟုတ်ဘဲ
အမျိုးသမီးတွေပါ။

00:11:23.160 --> 00:11:27.056
ကျွန်တော်ဟာ အဲဒီလို ကောင်းမွန်တဲ့
သတင်းတွေကို တစ်ခုပြီးတစ်ခု

00:11:27.080 --> 00:11:29.696
ဆက်ဖေါ်ပြစရာ ရှိနေပေမဲ့၊

00:11:29.720 --> 00:11:32.280
ကျွန်တော်တို့ဟာ အရေးပေါ် ဖြစ်တဲ့

00:11:33.880 --> 00:11:36.616
ဆိုးတဲ့ သတင်းတွေကို 
ပိုပြီး အာရုံပြုလိုကြပါတယ်။

00:11:36.640 --> 00:11:39.840
အဲဒါကို Rebecca Solnit 
ထောက်ပြခဲ့တာ

00:11:41.160 --> 00:11:45.600
သိပ်ကို ကောင်းပါတယ်၊ “တိုးတက်မှုကို
စွမ်းဆောင်ပေးနိုင်ကြကာ

00:11:45.850 --> 00:11:48.670
ကျွန်ုပ်တို့ ခေတ်ထဲမှာ ဖြစ်ပွားနေကြတဲ့
မြင်မရနိုင်တဲ့

00:11:48.670 --> 00:11:52.436
တိုးတိုးဖြစ်ပျက်လာနေကြတဲ့ အပြောင်းအလဲတွေဟာ
အရင်နှင့်မတူ သိပ်ကို ခြားနားကြပါတယ်။”

00:11:52.436 --> 00:11:54.890
အတိတ် ကာလတွေဟာ များစွာမှ
တည်ငြိမ်ခဲ့ကြပါတယ်။

00:11:55.640 --> 00:12:00.616
“မသိသာတဲ့ ပြောင်းလဲမှုတွေရဲ့ အံ့ဖွယ်
မဟုတ်တဲ့ သဘာဝကို ရံဖန်ရံခါ ဖြစ်တတ်တဲ့

00:12:00.640 --> 00:12:03.600
ဗလောင်ဆူမှုတွေက ပိုလို့ကို ပြတ်သားအောင်
ထောက်ပြနေကြတာပါ။”

00:12:04.320 --> 00:12:06.670
မကြာခဏဆိုသလို ကြောက်စရာ
အရာတွေ ဖြစ်ပျက်ကြပါတယ်။

00:12:06.670 --> 00:12:10.426
အဲဒီလို ကြောက်မက်စရာတွေကို
အပတ်စဉ်တိုင်းမှာ၊

00:12:10.426 --> 00:12:13.856
နေ့စဉ်လိုလို သတင်းတွေထဲမှာ
ပြသနေကြပါတယ်။

00:12:13.880 --> 00:12:17.856
ကမ္ဘာ့လူဦးရေ ကျဆင်းလာနေတဲ့
အကြောင်းတွေကို သူတို့ မပြောကြပါဘူး။

00:12:17.880 --> 00:12:20.896
ကမ္ဘာကြီးဟာ မကြုံစဖူး ချိတ်ဆက်
ဆက်သွယ်လာနေခြင်းကို ပြောမပြကြဘူး။

00:12:20.920 --> 00:12:24.576
လူတွေရဲ့ သိရှိနားလည်မှုတွေဟာ အံ့ဖွယ်
တိုးတက်လာနေတာကို ပြောမပြကြပါဘူး။

00:12:24.600 --> 00:12:27.736
ကျွန်ုပ်ုတို့ဟာ အမှိုက်တွေကို လျှော့ပစ်ရန်
စားသုံးမှုကို လျှော့ရန်

00:12:27.760 --> 00:12:30.216
အားထုတ်လာနေကြတာကို ပြောမပြကြပါဘူး။

NOTE Paragraph

00:12:30.240 --> 00:12:31.440
ဒါက နောက်ဆုံး မြေပုံပါ။

00:12:32.360 --> 00:12:34.736
ဒီမြေပုံထဲကနေပြီး ကျွန်တော်တို့ဟာ 
သမုဒ္ဒရာတွေ နဲ့

00:12:34.760 --> 00:12:36.560
ပင်လယ်တွေကို ထုတ်ပစ်လိုက်တယ်။

00:12:37.480 --> 00:12:39.496
ဒါကြောင့်မို့လို့ အခု မြင်နေကြရတာက

00:12:39.520 --> 00:12:43.376
၇.၄ ဘီလီယံ ရှိကြတဲ့ လူဦးရေပါ၊

00:12:43.400 --> 00:12:46.320
လူဦးရေ အချိုးအစားကို အခြေခံပြီး
မြေပုံကို ရေးဆွဲထားတာပါ။

00:12:47.240 --> 00:12:49.296
တရုတ်နိုင်ငံထဲတွင် တစ်ဘီလီယံ 
ကျော်ကျော်၊

00:12:49.320 --> 00:12:52.136
ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး မြို့ကြီးကို
တရုတ်နိုင်ငံမှာ မြင်နိုင်ပေမဲ့

00:12:52.160 --> 00:12:53.640
၎င်းရဲ့ အမည်ကိုတော့ မသိကြပါ။

00:12:55.080 --> 00:12:56.936
အိန္ဒိယကို ကမ္ဘာကြီးရဲ့

00:12:56.960 --> 00:12:59.040
အလယ်ဗဟိုမှာ ကျွန်ုပ်တို့ မြင်နိုင်ပါတယ်။

00:12:59.640 --> 00:13:02.936
ဥရောပဟာ အစွန်းတစ်နေရာမှာ 
ရှိနေတာကို ခင်ဗျားတို့ မြင်နိုင်တယ်။

00:13:02.960 --> 00:13:06.016
ကျွန်ုပ်တို့ အားလုံး ဒီနေ့ ရှိနေကြတာက

00:13:06.040 --> 00:13:08.976
ဂြိုဟ်ကြီးရဲ့ အဖျား တစ်နေရာက
Exeter ဒေသပါ။

00:13:09.000 --> 00:13:11.976
ကျွန်ုပ်တို့ဟာ ဥရောပရဲ့ အဝေး တစ်နေရာ

00:13:12.000 --> 00:13:13.696
ကျောက်တုန်း အသေးလေးပါ

00:13:13.720 --> 00:13:16.336
အဲဒီထဲမှာ ကမ္ဘာသက်ကြီးတွေရဲ့
တစ်ရာခိုင်နှုန်းလျော့လျော့

00:13:16.360 --> 00:13:18.376
ကမ္ဘာရှိကြတဲ့ ကလေးတွေရဲ့


00:13:18.400 --> 00:13:20.936
ရာခိုင်နှုန်းဝက်လောက်သာ

00:13:20.960 --> 00:13:22.800
နေထိုင်နေကြတာပါ။

00:13:23.640 --> 00:13:28.256
ကျွန်ုပ်တို့ဟာ တည်ငြိမ်လာနေကာ
မြို့ပြနဲ့ တူလာနေတဲ့

00:13:28.280 --> 00:13:30.256
အိုမင်းလာနေတဲ့ ကမ္ဘာကြီးပါ၊

00:13:30.280 --> 00:13:32.416
ချိတ်ဆက်မိလာနေတဲ့ ကမ္ဘာကြီးပါ။

00:13:32.440 --> 00:13:35.880
စိုးရိမ်ကြောက်လန့်စရာ အကြောင်းတွေ
အများကြီး ရှိကြတာ မှန်ပါတယ်၊

00:13:36.720 --> 00:13:41.936
ဒါပေမဲ့ ကျွန်ုပ်တို့ဟာ တစ်ဦးကိုတစ်ဦး
အရင်တုန်းကလို ကြောက်ရန် မလိုပါ၊

00:13:41.960 --> 00:13:46.200
ကျွန်တော်တို့ဟာ ကမ္ဘာကြီး အသစ်ထဲမှာ
နေထိုင်နေကြတာ ကျွန်ုပ်တို့ မြင်ရန်လိုတယ်။

NOTE Paragraph

00:13:46.960 --> 00:13:48.176
အထူး ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

NOTE Paragraph

00:13:48.200 --> 00:13:50.840
(လက်ခုပ်သံများ)