1 00:00:00,760 --> 00:00:03,456 Vào ngày 26 tháng 1 năm 2013, 2 00:00:03,480 --> 00:00:06,976 một nhóm quân của al-Qaeda đã tiến vào thành phố cổ của Timbuktu 3 00:00:07,000 --> 00:00:09,000 trên rìa phía Nam của sa mạc Sahara. 4 00:00:09,640 --> 00:00:14,256 Tại đó, chúng đã đốt cháy một thư viện thời trung cổ chứa 30.000 bản ghi chép 5 00:00:14,280 --> 00:00:17,056 được viết bằng tiếng Ả Rập và một vài ngôn ngữ châu Phi, 6 00:00:17,080 --> 00:00:22,816 về đủ mọi lĩnh vực, từ thiên văn tới địa lí, lịch sử tới y học. 7 00:00:22,840 --> 00:00:24,536 trong đó có một cuốn sách ghi lại 8 00:00:24,560 --> 00:00:28,480 có lẽ là liệu pháp chữa trị xưa nhất cho chứng rối loạn cương dương ở nam. 9 00:00:29,750 --> 00:00:31,086 Chưa được biết ở phương Tây, 10 00:00:31,086 --> 00:00:34,490 đây là trí tuệ tập thể của cả một châu lục, 11 00:00:34,490 --> 00:00:38,600 tiếng nói của châu Phi vào thời điểm châu Phi bị cho rằng chưa hề có tiếng nói. 12 00:00:39,430 --> 00:00:42,016 Thị trưởng thành phố Bamako, người chứng kiến sự kiện, 13 00:00:42,016 --> 00:00:43,936 gọi việc đốt các bản ghi chép là 14 00:00:43,960 --> 00:00:46,200 "tội ác chống lại di sản văn hóa thế giới". 15 00:00:46,880 --> 00:00:48,416 Và ông ấy đã nói đúng -- 16 00:00:48,440 --> 00:00:51,880 hoặc ông đã từng đúng, nếu không phải là thực ra ông ấy cũng đã nói dối. 17 00:00:52,560 --> 00:00:55,296 Sự thực là, chỉ trước đó thôi, 18 00:00:55,320 --> 00:00:59,456 các học giả châu Phi đã xếp bừa một mớ các cuốn sách cổ 19 00:00:59,480 --> 00:01:01,976 và bỏ ra cho lũ khủng bố đốt đi. 20 00:01:02,000 --> 00:01:04,936 Ngày nay, bộ sưu tập vẫn được giấu tại Bamako, 21 00:01:04,959 --> 00:01:06,336 thủ đô của Mali, 22 00:01:06,360 --> 00:01:08,456 mủn ra trong độ ẩm cao. 23 00:01:08,480 --> 00:01:10,336 Những gì được cứu vớt bằng mưu mẹo 24 00:01:10,360 --> 00:01:12,096 nay lại một lần nữa lâm nguy, 25 00:01:12,120 --> 00:01:13,360 lần này là do khí hậu. 26 00:01:14,200 --> 00:01:16,600 Nhưng châu Phi, và những chốn xa xôi của thế giới, 27 00:01:16,600 --> 00:01:18,956 không chỉ là chỗ duy nhất, hay thậm chí là chủ yếu 28 00:01:18,960 --> 00:01:23,256 có những bản ghi chép có thể thay đổi lịch sử văn hóa thế giới 29 00:01:23,280 --> 00:01:24,800 đang lâm nguy. 30 00:01:25,920 --> 00:01:30,656 Vài năm trước, tôi làm 1 cuộc điều tra về các thư viện nghiên cứu ở châu Âu 31 00:01:30,680 --> 00:01:32,936 và phát hiện rằng, ở chừng mực khiêm tốn nhất, 32 00:01:32,960 --> 00:01:36,176 có tới 60.000 bản chép tay 33 00:01:36,200 --> 00:01:37,816 trước thế kỉ 15, 34 00:01:37,840 --> 00:01:40,776 không thể đọc được nữa vì bị nước xâm hại, 35 00:01:40,800 --> 00:01:44,776 mờ đi, mốc meo và lên phản ứng hóa học. 36 00:01:44,800 --> 00:01:47,776 Con số thực tế còn có thể tăng gấp đôi, 37 00:01:47,800 --> 00:01:49,976 mà còn chưa bao gồm 38 00:01:50,000 --> 00:01:52,616 các bản ghi thời Phục hưng, các bản ghi thời hiện đại 39 00:01:52,640 --> 00:01:55,760 và các vật thể di sản văn hóa như bản đồ. 40 00:01:57,960 --> 00:02:00,416 Giả sử có một công nghệ 41 00:02:00,440 --> 00:02:05,776 có thể khôi phục những tác phẩm đã mất và vô danh? 42 00:02:05,800 --> 00:02:10,216 Hãy tưởng tượng trên khắp thế giới một kho báu hàng trăm nghìn 43 00:02:10,240 --> 00:02:13,176 những bản ghi chưa từng được biết trước đó 44 00:02:13,200 --> 00:02:16,240 có thể thay đổi căn bản kiến thức của chúng ta về quá khứ. 45 00:02:18,280 --> 00:02:22,296 Hãy tưởng tượng những tác phẩm kinh điển chưa từng biết tới được chúng ta khám phá 46 00:02:22,320 --> 00:02:25,656 sẽ viết lại tiêu chuẩn của văn học, lịch sử, 47 00:02:25,680 --> 00:02:27,120 triết học, âm nhạc --- 48 00:02:27,840 --> 00:02:31,376 hay, táo bạo hơn, có thể viết lại bản sắc văn hóa của chúng ta 49 00:02:31,400 --> 00:02:34,760 gây dựng những cầu nối mới giữa con người và văn hóa. 50 00:02:35,520 --> 00:02:38,056 Có những câu hỏi đã chuyển biến tôi 51 00:02:38,080 --> 00:02:40,896 từ một học giả về thời trung cổ, một kẻ đọc chữ 52 00:02:40,920 --> 00:02:42,720 thành một nhà khoa học về văn tự. 53 00:02:44,120 --> 00:02:46,416 "Kẻ đọc chữ" nghe không đáng hài lòng cho lắm. 54 00:02:46,440 --> 00:02:49,016 Với tôi, nó gợi lên hình ảnh của sự thụ động, 55 00:02:49,040 --> 00:02:51,456 của một người ngồi ườn trên ghế bành 56 00:02:51,480 --> 00:02:53,776 chờ kiến thức đến với mình 57 00:02:53,800 --> 00:02:55,496 trong một gói hàng nhỏ ngay ngắn. 58 00:02:55,520 --> 00:02:58,536 Tốt hơn bao nhiêu nếu ta là một người tham gia vào quá khứ, 59 00:02:58,560 --> 00:03:01,736 một nhà phiêu lưu trong một đất nước chưa từng được khám phá, 60 00:03:01,760 --> 00:03:04,160 tìm kiếm những văn tự bị ẩn giấu. 61 00:03:05,360 --> 00:03:07,800 Là một học giả, tôi chỉ là một người đọc đơn thuần. 62 00:03:08,560 --> 00:03:10,976 Tôi đọc và dạy những tác phẩm kinh điển giống như 63 00:03:11,000 --> 00:03:14,136 người ta đọc và dạy hàng trăm năm nay --- 64 00:03:14,160 --> 00:03:17,176 Virgil, Ovid, Chaucer, Petrarch -- 65 00:03:17,200 --> 00:03:19,536 và với tất cả bài báo học thuật mà tôi đã xuất bản 66 00:03:19,560 --> 00:03:22,760 Tôi thêm vào kiến thức nhân loại chút nhận định ngày càng mai một. 67 00:03:24,760 --> 00:03:26,336 Điều tôi hằng mong muốn 68 00:03:26,360 --> 00:03:28,456 là thành một nhà khảo cổ học của quá khứ 69 00:03:28,480 --> 00:03:30,020 một nhà khám phá về văn học, 70 00:03:30,020 --> 00:03:32,026 một chàng Indiana Jones không có roi da -- 71 00:03:32,026 --> 00:03:33,520 hay, thực ra, cũng có roi da. 72 00:03:33,520 --> 00:03:34,736 (tiếng cười) 73 00:03:34,760 --> 00:03:38,456 Và tôi muốn điều ấy không chỉ cho mình tôi mà cho cả sinh viên của tôi nữa. 74 00:03:38,480 --> 00:03:42,376 Thế là 6 năm trước, tôi đã chuyển hướng nghề nghiệp 75 00:03:42,400 --> 00:03:45,416 Lúc đó, tôi đang nghiên cứu về "Ván cờ tình yêu" 76 00:03:45,440 --> 00:03:48,296 bài thơ dài quan trọng cuối cùng của thời Trung cổ châu Âu 77 00:03:48,320 --> 00:03:49,936 vốn chưa bao giờ được biên tập. 78 00:03:49,960 --> 00:03:52,976 Và nó chưa được biên tập là vì nó chỉ tồn tại trong một bản ghi 79 00:03:53,000 --> 00:03:56,256 đã bị tổn hại nghiêm trọng khi Dresden bị đánh bom 80 00:03:56,280 --> 00:03:57,496 trong Thế chiến thứ II 81 00:03:57,520 --> 00:04:00,400 đến mức bao thế hệ học giả đã tuyên bố nó bị mất. 82 00:04:01,400 --> 00:04:04,856 Trong vòng 5 năm, tôi dùng đèn tia cực tím 83 00:04:04,880 --> 00:04:06,776 cố khôi phục lại những dấu vết ghi chép 84 00:04:06,800 --> 00:04:09,216 và công nghệ thời đó giúp tôi làm được chừng nào 85 00:04:09,220 --> 00:04:10,646 thì tôi tận dụng hết chừng ấy. 86 00:04:10,646 --> 00:04:12,736 Và tôi đã làm điều nhiều người làm. 87 00:04:12,760 --> 00:04:14,776 Tôi lên mạng, 88 00:04:14,800 --> 00:04:16,536 và tìm hiểu được rằng 89 00:04:16,560 --> 00:04:21,136 hình ảnh đa quang phổ đã được dùng thế nào để khôi phục 2 luận thuyết đã mất 90 00:04:21,160 --> 00:04:23,970 của nhà toán học Hy Lạp nổi tiếng Archimedes 91 00:04:23,970 --> 00:04:25,636 từ những bản viết da cừu thế kỉ 13. 92 00:04:25,640 --> 00:04:29,290 Một bản viết da cừu là một bản ghi được xóa đi và ghi đè lên nhiều lần. 93 00:04:30,200 --> 00:04:31,506 Và thế là, buồn ơi chào mi, 94 00:04:31,506 --> 00:04:34,576 tôi quyết định viết thư cho nhà khoa học hình ảnh hàng đầu 95 00:04:34,576 --> 00:04:36,776 về dự án bản viết da cừu của Archimedes, 96 00:04:36,800 --> 00:04:38,296 Giáo sư Roger Easton, 97 00:04:38,320 --> 00:04:40,136 với một kế hoạch và một sự cầu xin. 98 00:04:40,160 --> 00:04:42,200 Khiến tôi ngạc nhiên là, Giáo sư đã hồi âm. 99 00:04:44,000 --> 00:04:47,656 Với sự giúp đỡ của ông, tôi đã giành một học bổng từ Chính phủ Mỹ 100 00:04:47,680 --> 00:04:51,696 để xây một phòng thí nghiệm hình ảnh đa quang phổ có thể di chuyển, 101 00:04:51,720 --> 00:04:56,536 Và với phòng thí nghiệm này, tôi đã chuyển một mớ đen thui và mờ mịt 102 00:04:56,560 --> 00:04:58,620 thành một tác phẩm kinh điển thời trung cổ. 103 00:04:59,360 --> 00:05:02,136 Vậy, hình ảnh đa quang phổ ấy đã hoạt động như thế nào? 104 00:05:02,160 --> 00:05:04,616 Ý tưởng đằng sau hình ảnh đa quang phổ 105 00:05:04,640 --> 00:05:08,936 là điều mà ai có hiểu biết về kính hồng ngoại nhìn ban đêm 106 00:05:08,960 --> 00:05:10,330 sẽ lập tức tán thưởng: 107 00:05:10,330 --> 00:05:12,926 rằng cái chúng ta thấy trong vùng ánh sáng nhìn thấy 108 00:05:12,926 --> 00:05:15,200 chỉ là một phần bé nhỏ của những gì tồn tại. 109 00:05:15,720 --> 00:05:17,920 Nguyên lý này cũng giống như viết mực vô hình. 110 00:05:19,280 --> 00:05:23,456 Hệ thống của chúng tôi sử dụng ánh sáng 12 bước sóng 111 00:05:23,480 --> 00:05:25,976 giữa tử ngoại và hồng ngoại, 112 00:05:26,000 --> 00:05:29,056 và chiếu vào bản ghi chép từ bên trên 113 00:05:29,080 --> 00:05:30,696 từ một dãy đèn LED, 114 00:05:30,720 --> 00:05:32,576 và một nguồn đèn đa quang phổ khác 115 00:05:32,600 --> 00:05:35,553 chiếu xuyên qua từng tờ của bản ghi chép. 116 00:05:35,577 --> 00:05:40,096 Có một chuỗi tới 35 hình ảnh trên mỗi trang được chụp lại cách này, 117 00:05:40,120 --> 00:05:42,740 sử dụng máy ảnh kĩ thuật số công suất lớn có cả ống kính 118 00:05:42,764 --> 00:05:44,736 được làm từ thạch anh. 119 00:05:44,760 --> 00:05:46,830 Trên thế giới chỉ có 5 chiếc như vậy. 120 00:05:46,830 --> 00:05:48,736 Và ngay khi chúng tôi chụp các hình ảnh, 121 00:05:48,736 --> 00:05:50,776 cho chúng chạy qua các thuật toán thống kê 122 00:05:50,800 --> 00:05:53,296 để làm chúng đậm hơn và rõ hơn nữa, 123 00:05:53,320 --> 00:05:56,696 sử dụng phần mềm vốn được thiết kế cho các hình ảnh vệ tinh. 124 00:05:56,720 --> 00:06:00,096 và được sử dụng bởi các nhà khoa học không gian địa lí. 125 00:06:00,120 --> 00:06:01,320 và CIA. 126 00:06:02,040 --> 00:06:04,336 Kết quả thật ngoạn mục. 127 00:06:04,360 --> 00:06:06,536 Có thể quí vị đã nghe tới điều chúng tôi làm 128 00:06:06,560 --> 00:06:07,936 với Cuộn sách Biển Chết, 129 00:06:07,960 --> 00:06:09,520 vốn đang bị keo hóa. 130 00:06:10,480 --> 00:06:14,136 Sử dụng tia hồng ngoại, chúng tôi có thể đọc những góc tối nhất 131 00:06:14,160 --> 00:06:15,880 của Cuộn sách Biển Chết. 132 00:06:16,880 --> 00:06:18,336 Tuy nhiên, có lẽ không ai biết 133 00:06:18,360 --> 00:06:21,096 những văn tự Kinh Thánh khác cũng đang lâm nguy như thế. 134 00:06:21,120 --> 00:06:24,536 Đây là một ví dụ, một trang từ bản ghi chép 135 00:06:24,560 --> 00:06:26,336 chúng tôi đã chụp, 136 00:06:26,360 --> 00:06:30,240 có lẽ là cuốn Kinh thánh Cơ đốc giáo quí giá nhất trên đời này. 137 00:06:30,880 --> 00:06:36,656 Cuốn Kinh thánh chép tay Vercelli là bản dịch cổ nhất của kinh Phúc âm sang tiếng Latin, 138 00:06:36,680 --> 00:06:39,280 và có niên đại từ nửa đầu của thế kỉ 4. 139 00:06:40,560 --> 00:06:42,816 Đây là thời điểm gần nhất mà chúng ta có thể 140 00:06:42,840 --> 00:06:46,776 tiếp cận Kinh thánh kể từ thời điểm khai sinh ra Cơ đốc giáo 141 00:06:46,800 --> 00:06:48,416 dưới thời Hoàng đế Constantine, 142 00:06:48,420 --> 00:06:51,226 và đó cũng là thời điểm hình thành Hội đồng Giám mục Nicaea, 143 00:06:51,226 --> 00:06:54,496 khi người ta thống nhất tín điều cơ bản của Cơ đốc giáo. 144 00:06:54,520 --> 00:06:57,776 Bản ghi chép này, thật không may, đã bị hư hại rất nghiêm trọng, 145 00:06:57,800 --> 00:07:00,016 và nó bị hư hại là do hàng thế kỉ nay 146 00:07:00,040 --> 00:07:02,496 nó đã được sử dụng và chuyển giao 147 00:07:02,520 --> 00:07:05,216 trong các lễ tuyên thệ ở nhà thờ. 148 00:07:05,240 --> 00:07:09,896 Thực tế, vết bẩn màu tím mà quí vị thấy ở góc trên bên trái 149 00:07:09,920 --> 00:07:14,216 là nấm cúc, vốn là loại nấm 150 00:07:14,240 --> 00:07:17,776 sinh ra từ những bàn tay không được rửa 151 00:07:17,800 --> 00:07:19,800 của người mang bệnh lao. 152 00:07:20,640 --> 00:07:23,696 Hình ảnh thu được đã giúp tôi làm được bản sao đầu tiên 153 00:07:23,720 --> 00:07:26,320 của bản ghi chép này trong vòng 250 năm qua. 154 00:07:27,800 --> 00:07:31,256 Có một phòng thí nghiệm có thể đi tới những bộ sưu tập cần đến nó, dù sao 155 00:07:31,280 --> 00:07:32,950 cũng chỉ là một phần của giải pháp. 156 00:07:33,480 --> 00:07:36,336 Công nghệ đắt đỏ và rất hiếm, 157 00:07:36,360 --> 00:07:39,520 và kĩ năng chụp và xử lý hình ảnh vẫn còn là bí kíp nghề nghiệp. 158 00:07:39,520 --> 00:07:41,476 Có nghĩa là những cuộc khôi phục đỉnh cao 159 00:07:41,476 --> 00:07:46,216 nằm ngoài tầm với hầu hết các nhà khoa học và chỉ thuộc về các tổ chức giàu có nhất. 160 00:07:46,240 --> 00:07:49,016 Đó là lí do tôi thành lập Dự án Lazarus, 161 00:07:49,040 --> 00:07:50,696 một sáng kiến phi lợi nhuận 162 00:07:50,720 --> 00:07:54,696 để đưa chẩn đoán hình ảnh đa quang phổ tới cá nhân các nhà nghiên cứu 163 00:07:54,720 --> 00:07:58,560 và những tổ chức nhỏ hơn với chi phí hầu như không đáng kể. 164 00:07:59,560 --> 00:08:01,176 Trong vòng 5 năm qua, 165 00:08:01,200 --> 00:08:05,056 đội ngũ các nhà khoa học hình ảnh, các học giả và sinh viên 166 00:08:05,080 --> 00:08:07,256 đã đi tới 7 nước khác nhau 167 00:08:07,280 --> 00:08:11,100 và khôi phục lại một số bản ghi chép bị hư hai quý giá nhất thế giới, 168 00:08:11,100 --> 00:08:14,160 bao gồm Cuốn sách Vercelli, vốn là cuốn sách tiếng Anh cổ nhất, 169 00:08:14,164 --> 00:08:17,020 Cuốn sách Đen của Carmarthen, cuốn sách cổ nhất của xứ Wales, 170 00:08:17,020 --> 00:08:20,296 và một số quyển kinh Phúc âm sơ khai nhất vô cùng quí giá. 171 00:08:20,320 --> 00:08:23,200 đặt tại nơi trước đây là nước Georgia thuộc khối Xô Viết cũ. 172 00:08:24,600 --> 00:08:27,620 Vậy là, hình ảnh quang phổ có thể khôi phục những văn tự đã mất. 173 00:08:28,360 --> 00:08:33,456 Tinh vi hơn, nó có thể khôi phục lại câu chuyện thứ hai đằng sau mỗi vật thể, 174 00:08:33,480 --> 00:08:38,176 câu chuyện một văn tự đã được tạo ra như thế nào, bao giờ và do ai, 175 00:08:38,200 --> 00:08:41,600 và, đôi khi, điều tác giả nghĩ tới tại thời điểm viết ra tác phẩm. 176 00:08:42,600 --> 00:08:45,696 Ví dụ, bản nháp của Tuyên ngôn Độc lập 177 00:08:45,720 --> 00:08:48,156 được viết bởi chính tay tổng thống Thomas Jefferson, 178 00:08:48,160 --> 00:08:50,589 được đồng nghiệp của tôi chụp lại vài năm trước đây 179 00:08:50,613 --> 00:08:51,933 tại Thư viện Quốc Hội. 180 00:08:52,360 --> 00:08:55,056 Người phụ trách bảo tàng đã nhắc rằng có một chữ trong đó 181 00:08:55,080 --> 00:08:57,456 đã bị gạch đi và ghi đè lên. 182 00:08:57,480 --> 00:08:59,560 Từ được ghi đè lên là "công dân". 183 00:09:00,240 --> 00:09:02,840 Có lẽ quí vị đã đoán được từ gì ghi ở dưới. 184 00:09:03,960 --> 00:09:05,376 "Dân chúng." 185 00:09:05,400 --> 00:09:08,216 Đó, thưa các quí ông quí bà, là nền dân chủ Hoa Kì 186 00:09:08,240 --> 00:09:10,510 đã tiến hóa dưới bàn tay của Thomas Jefferson. 187 00:09:11,360 --> 00:09:15,030 Hoặc hãy xem Bản đồ Martellus 1491, 188 00:09:15,030 --> 00:09:17,796 được chúng tôi chụp lại tại Thư viện Beinecke Đại học Yale. 189 00:09:17,796 --> 00:09:20,056 Đấy là bản đồ mà Columbus đã tham khảo 190 00:09:20,080 --> 00:09:21,776 trước khi ông đi đến Tân Thế giới, 191 00:09:21,800 --> 00:09:24,536 mang lại cho ông ý tưởng châu Á trông như thế nào 192 00:09:24,560 --> 00:09:26,160 và Nhật Bản nằm ở đâu. 193 00:09:27,640 --> 00:09:30,656 Vấn đề của tẩm bản đồ này là mực và chất nhuộm 194 00:09:30,680 --> 00:09:32,776 đã xuống cấp theo thời gian 195 00:09:32,800 --> 00:09:34,936 để tấm bản đồ to lớn tới gần 7 foot này 196 00:09:34,960 --> 00:09:37,110 khiến thế giới giống như một sa mạc khổng lồ. 197 00:09:37,520 --> 00:09:41,136 Cho tới nay, chúng ta biết rất ít, biết chi tiết về những gì 198 00:09:41,160 --> 00:09:42,816 Columbus hiểu biết về thế giới 199 00:09:42,840 --> 00:09:44,880 và văn hóa thế giới được hình dung ra sao. 200 00:09:45,240 --> 00:09:49,376 Chú giải chính trên bản đồ gần như không đọc nổi dưới ánh sáng thông thường. 201 00:09:49,400 --> 00:09:51,656 Tia cực tím chỉ làm rõ được được ít. 202 00:09:51,680 --> 00:09:53,680 Đa quang phổ mang đến cho chúng ta tất cả. 203 00:09:54,640 --> 00:09:58,216 Ở châu Á, ta biết được về những con quái vật có tai dài đến nỗi 204 00:09:58,240 --> 00:10:00,560 có thể che được toàn bộ cơ thể của quái vật. 205 00:10:01,040 --> 00:10:05,440 Ở châu Phi, một con rắn có thể khiến mặt đất bốc khói. 206 00:10:06,680 --> 00:10:08,936 Giống như ánh sao, có thể truyền tải hình ảnh 207 00:10:08,960 --> 00:10:11,536 của Vũ trụ trong quá khứ xa xăm, 208 00:10:11,560 --> 00:10:15,456 ánh sáng đa quang phổ có thể đưa chúng ta trở lại những thời khắc bối rối 209 00:10:15,480 --> 00:10:16,760 khi tạo ra vật thể. 210 00:10:17,480 --> 00:10:21,416 Qua kính này, ta chứng kiến những sai sót, những sự đổi ý, 211 00:10:21,440 --> 00:10:24,270 những ý tưởng ngây ngô, chưa bị kiểm duyệt, 212 00:10:24,270 --> 00:10:26,796 những khiếm khuyết trong trí tưởng tượng của con người 213 00:10:26,796 --> 00:10:29,416 đã khiến những vật thể thiêng liêng và tác giả của chúng 214 00:10:29,440 --> 00:10:31,096 trở nên chân thật hơn, 215 00:10:31,120 --> 00:10:33,640 khiến lịch sử gần gũi với chúng ta hơn. 216 00:10:34,760 --> 00:10:36,040 Thế còn tương lai thì sao? 217 00:10:36,480 --> 00:10:38,656 Có quá nhiều điều của quá khứ, 218 00:10:38,680 --> 00:10:41,896 và quá ít người có kĩ năng để cứu lấy những vật thể này 219 00:10:41,920 --> 00:10:45,800 trước khi chúng biến mất vĩnh viễn. 220 00:10:46,480 --> 00:10:49,776 Đó là lí do tôi bắt đầu giảng dạy về môn học lai mới này, 221 00:10:49,800 --> 00:10:51,696 mà tôi gọi là "khoa học văn tự". 222 00:10:51,720 --> 00:10:53,200 Khoa học văn tự là mối tơ duyên 223 00:10:53,200 --> 00:10:55,866 giữa những kĩ năng truyền thống của học giả văn chương -- 224 00:10:55,866 --> 00:10:58,296 khả năng đọc các ngôn ngữ cổ và các bản chép tay cổ, 225 00:10:58,320 --> 00:10:59,990 kiến thức về cách tạo ra các văn tự 226 00:10:59,990 --> 00:11:02,256 để có thể tìm ra nguồn gốc và tuổi đời văn tự -- 227 00:11:02,256 --> 00:11:04,936 với những kĩ thuật mới như khoa học chẩn đoán hình ảnh, 228 00:11:04,960 --> 00:11:07,536 phản ứng hóa học của mực và chất nhuộm màu 229 00:11:07,560 --> 00:11:09,960 nhận diện kí tự quang trên máy tính. 230 00:11:11,160 --> 00:11:13,336 Năm ngoái, một học sinh trong lớp tôi, 231 00:11:13,360 --> 00:11:14,576 mới năm nhất 232 00:11:14,600 --> 00:11:16,416 biết tiếng Latin và tiếng Hy Lạp, 233 00:11:16,440 --> 00:11:18,776 đã xử lý một bản da cừu 234 00:11:18,800 --> 00:11:21,520 mà chúng tôi đã chụp tại một thư viện nổi tiếng ở Rome. 235 00:11:22,240 --> 00:11:27,000 Khi cậu ta làm việc, những chữ Hy Lạp nhỏ li ti dần hiện ra sau các văn tự. 236 00:11:28,200 --> 00:11:29,696 Mọi người xúm xung quanh, 237 00:11:29,720 --> 00:11:32,376 và cậu ấy đọc được một dòng từ tác phẩm đã mất 238 00:11:32,400 --> 00:11:34,720 của nhà biên soạn hài kịch Hy Lạp Menander. 239 00:11:35,760 --> 00:11:38,456 Đây là lần đầu tiên trong vòng một nghìn năm qua 240 00:11:38,480 --> 00:11:41,040 những chữ ấy được đọc to thành lời. 241 00:11:41,880 --> 00:11:44,700 Ở thời khắc ấy, cậu sinh viên năm nhất đã trở thành học giả. 242 00:11:45,440 --> 00:11:48,320 Thưa quí ông và quí bà, đó chính là tương lai của quá khứ. 243 00:11:48,840 --> 00:11:50,186 Xin cảm ơn quí vị rất nhiều! 244 00:11:50,186 --> 00:11:53,080 (tiếng vỗ tay)