WEBVTT

00:00:00.760 --> 00:00:03.456
26 Ocak 2013 günü,

00:00:03.480 --> 00:00:06.976
El-Kaide'li militan grup, Sahra Çölü'nün
güney kıyısında bulunan

00:00:07.000 --> 00:00:09.000
Timbuktu antik kentine girdi.

00:00:09.640 --> 00:00:14.256
Orada bir orta çağ kütüphanesinde
bulunan, Arapça ve

00:00:14.280 --> 00:00:17.056
çeşitli Afrika dillerinde,
astronomiden coğrafyaya,

00:00:17.080 --> 00:00:22.816
tarihten tıbba kadar uzanan
konularda yazılı, belki de sertleşme sorunu

00:00:22.840 --> 00:00:24.536
tedavisi hakkında yazılmış ilk

00:00:24.560 --> 00:00:28.480
kitabı da içerisinde barındıran,
30.000 el yazmasını ateşe verdiler.

00:00:29.760 --> 00:00:31.056
Batıda bilinmeyen,

00:00:31.080 --> 00:00:34.496
bu tüm kıtanın bilgi
birikimiydi ve

00:00:34.520 --> 00:00:38.600
aynı zamanda Afrika'nın olmadığını
düşündüğü anda sesi olduğuydu.

00:00:39.480 --> 00:00:41.976
Olayı gören Bamako belediye başkanı,
el yazmalarının

00:00:42.000 --> 00:00:43.936
yakılmasının "dünya kültür mirasına

00:00:43.960 --> 00:00:46.200
karşı bir suç olduğunu." belirtti.

00:00:46.880 --> 00:00:48.416
Ve haklıydı da--

00:00:48.440 --> 00:00:51.880
ya da gerçekte yalan söylediği durumu
olmasaydı haklı olabilirdi.

NOTE Paragraph

00:00:52.560 --> 00:00:55.296
Aslında olan, Afrikalı bilimciler

00:00:55.320 --> 00:00:59.456
eski kitapları rastgele bir
seçimle toplayıp geriye kalanları

00:00:59.480 --> 00:01:01.976
teröristlerin yakması için bırakmasıydı.

00:01:02.000 --> 00:01:04.936
Bugün, Mali'nin başkenti Bamako'da,

00:01:04.959 --> 00:01:06.336
varlığı yalanlanan,
bu saklı

00:01:06.360 --> 00:01:08.456
koleksiyon,
yüksek rutubetten çürümekte.

00:01:08.480 --> 00:01:10.336
Şimdi ise türlü dolaplar sayesinde

00:01:10.360 --> 00:01:12.096
kurtarılanlar çevre şartlarından

00:01:12.120 --> 00:01:13.360
dolayı tehlike altında.

NOTE Paragraph

00:01:14.200 --> 00:01:16.616
Ancak sadece Afrika ve dünyanın

00:01:16.640 --> 00:01:18.936
ücra köşelerindeki değil,

00:01:18.960 --> 00:01:23.256
ana yerlerde bulunan dünya kültür 
tarihini değiştirebilecek el yazmaları da

00:01:23.280 --> 00:01:24.800
tehlike altında.

00:01:25.920 --> 00:01:30.656
Bir kaç yıl önce, Avrupa araştırma
kütüphaneleri için çalışma yürüttüm

00:01:30.680 --> 00:01:32.936
ve şunu keşfettim;
en az 60.000

00:01:32.960 --> 00:01:36.176
el yazmasının

00:01:36.200 --> 00:01:37.816
öncelikli olarak 1500'ü

00:01:37.840 --> 00:01:40.776
su hasarından, renk solmasından,
küflenmeden ve kimyasal

00:01:40.800 --> 00:01:44.776
maddelerden dolayı okunamaz halde.

00:01:44.800 --> 00:01:47.776
Gerçek rakam bunun iki katı kadarı

00:01:47.800 --> 00:01:49.976
ve Rönesans el yazmaları, modern

00:01:50.000 --> 00:01:52.616
el yazmaları ve haritalar gibi kültürel

00:01:52.640 --> 00:01:55.760
miras objelerini işin
içine katmıyoruz bile.

NOTE Paragraph

00:01:57.960 --> 00:02:00.416
Peki eğer bu kaybolan ve gizli eserleri

00:02:00.440 --> 00:02:05.776
kurtarabilecek bir teknolojimiz
olsaydı ne olurdu?

00:02:05.800 --> 00:02:10.216
Geçmişteki gizli kalan, yüzlerce,
binlerce yıllık metinlerin,

00:02:10.240 --> 00:02:13.176
dünya çapında,
tarihi bilgilerimizi radikalce

00:02:13.200 --> 00:02:16.240
nasıl değiştirebileceğini hayal edin.

00:02:18.280 --> 00:02:22.296
Keşfedebileceğimiz gizli klasiklerin
edebi, tarihi, felsefi,

00:02:22.320 --> 00:02:25.656
müzikal ilkelerin--
ya da daha etkili bir biçimde,

00:02:25.680 --> 00:02:27.120
kültürel kimliklerimizi

00:02:27.840 --> 00:02:31.376
yeniden tanımlayarak,
insanlar ve kültürler arasında

00:02:31.400 --> 00:02:34.760
yeni köprüler oluşturduğunu hayal edin.

00:02:35.520 --> 00:02:38.056
Bu soruları bana, metin bilimcilerin


00:02:38.080 --> 00:02:40.896
arasında bulunan bir orta çağ alimi,

00:02:40.920 --> 00:02:42.720
bir metin okuyucusu yöneltti.

NOTE Paragraph

00:02:44.120 --> 00:02:46.416
"Okuyucu" ne kadar da tatminsiz
bir kelime.

00:02:46.440 --> 00:02:49.016
Benim açımdan, koltukta boş boş oturup,
bilginin ona

00:02:49.040 --> 00:02:51.456
küçük bir kutuda gelmesini


00:02:51.480 --> 00:02:53.776
bekleyen birinin,
hareketsizliğinin

00:02:53.800 --> 00:02:55.496
resmini yansıtıyor.

00:02:55.520 --> 00:02:58.536
Geçmişte keşfedilmemiş bir ülkede

00:02:58.560 --> 00:03:01.736
gizli yazıtları arayan 
bir maceracı olsaydı

00:03:01.760 --> 00:03:04.160
ne kadar da iyi olabilirdi.

00:03:05.360 --> 00:03:07.800
Akademisyen olarak, sadece
bir okuyucuydum.

00:03:08.560 --> 00:03:10.976
İnsanların yüzlerce yıldır
okuyup, öğrettiği

00:03:11.000 --> 00:03:14.136
Virgil, Ovid, Chaucer, Petrarch--

00:03:14.160 --> 00:03:17.176
gibi benzer klasikleri okudum ve öğredim.

00:03:17.200 --> 00:03:19.536
Yayınladığım her bilimsel makaleyle,

00:03:19.560 --> 00:03:22.760
insanlığın bilgi birikimine ufak ufak
katkı sağladım.

00:03:24.760 --> 00:03:26.336
Geçmişte olmak istediğim şey

00:03:26.360 --> 00:03:28.456
bir arkeolojist,

00:03:28.480 --> 00:03:30.056
bir bilgi kaşifi,

00:03:30.080 --> 00:03:31.976
bir kırbaçsız Indiana Jones olmaktı--

00:03:32.000 --> 00:03:33.496
ya da aslında kırbaçlı.

NOTE Paragraph

00:03:33.520 --> 00:03:34.736
(Gülüşmeler)

00:03:34.760 --> 00:03:38.456
Bunu sadece kendim için değil
öğrencilerim içinde istedim.

NOTE Paragraph

00:03:38.480 --> 00:03:42.376
Böylelikle altı yıl sonra kariyer
gidişatını değiştirdim.

00:03:42.400 --> 00:03:45.416
Bir zaman, Avrupa Orta Çağı'nın
hiç düzenlenmemiş,

00:03:45.440 --> 00:03:48.296
son önemli uzun şiiri olan 
"The Chess of Love,"

00:03:48.320 --> 00:03:49.936
üzerinde çalıştım.

00:03:49.960 --> 00:03:52.976
Düzeltilememişti çünkü var olan
tek el yazması, 2. Dünya Savaşı

00:03:53.000 --> 00:03:56.256
esnasında gerçekleşen Dresden
bombalaması sırasında

00:03:56.280 --> 00:03:57.496
kötü bir biçimde

00:03:57.520 --> 00:04:00.400
hasar görüp, yitirildiği bilimciler
tarafından bildirilmişti.

00:04:01.400 --> 00:04:04.856
Beş yıl boyunca, morötesi lambasıyla
yazmaların kalıntılarını

00:04:04.880 --> 00:04:06.776
kurtarmaya çalıştım ve

00:04:06.800 --> 00:04:09.216
teknolojinin el verdiği ölçüde,

00:04:09.240 --> 00:04:10.616
bu konuda ilerledim.

NOTE Paragraph

00:04:10.640 --> 00:04:12.736
Yani çoğu insanın yaptığını yaptım.

00:04:12.760 --> 00:04:14.776
İnternet üzerinden,

00:04:14.800 --> 00:04:16.536
ünlü Yunan matematikçi Arşimet'in,

00:04:16.560 --> 00:04:21.136
13. yüzyılda palimpsestlerinden 
kayıp iki eseri,

00:04:21.160 --> 00:04:24.056
çok bantlı görüntüleme kullanarak

00:04:24.080 --> 00:04:25.616
nasıl kurtarıldığını öğrendim.

00:04:25.640 --> 00:04:28.920
Palimpsest, silinmiş ve 
üzeri tekrar yazılmış el yazmasıdır.

NOTE Paragraph

00:04:30.200 --> 00:04:31.456
Ve birdenbire,

00:04:31.480 --> 00:04:34.536
Arşimet palimpsest projelesinin

00:04:34.560 --> 00:04:36.776
baş görüntüleme bilimcisi,

00:04:36.800 --> 00:04:38.296
Profesör Roger Easton'a
plan

00:04:38.320 --> 00:04:40.136
ve talep yazısı
yazmaya karar verdim.

00:04:40.160 --> 00:04:42.200
Aslında sürpriz olan, bana geri döndü.

00:04:44.000 --> 00:04:47.656
Onunda yardımıyla, ABD'den, 
taşınabilir bir

00:04:47.680 --> 00:04:51.696
çoklu bant laboratuvarı inşa etmek 
için teminat aldım.

00:04:51.720 --> 00:04:56.536
Bu laboratuvar ile yakılmış ve 
solmuş olan bir dağınıklığı,

00:04:56.560 --> 00:04:58.560
yeni bir orta çağ klasiğine çevirdim.

NOTE Paragraph

00:04:59.360 --> 00:05:02.136
Peki çoklu bant görüntüleme 
aslında nasıl çalışıyor?

00:05:02.160 --> 00:05:04.616
Çoklu bant görüntülemenin 
arkasındaki fikir,

00:05:04.640 --> 00:05:08.936
kızılötesi gece görüş gözlüğüne 
aşina olanlar

00:05:08.960 --> 00:05:10.336
hemen anlayacak,

00:05:10.360 --> 00:05:12.856
görebileceğimiz ışık spektrumu

00:05:12.880 --> 00:05:15.200
toplam olanın sadece çok ufak bir parçası.

00:05:15.720 --> 00:05:17.920
Aynı şey görünür yazılar içinde geçerli.

00:05:19.280 --> 00:05:23.456
Sistemimiz, morötesi ve 
kızılötesi arasında bulunan

00:05:23.480 --> 00:05:25.976
12 ışık dalga boyunu kullanıyor ve

00:05:26.000 --> 00:05:29.056
bunlar yukarıdaki LED yığınlarından, 
el yazmalarının

00:05:29.080 --> 00:05:30.696
üzerine düşüyor.

00:05:30.720 --> 00:05:32.576
Bir diğer çok bantlı ışık kaynağıysa,

00:05:32.600 --> 00:05:35.553
tek olarak direkt sayfaya gönderiyor.

00:05:35.577 --> 00:05:40.096
Çok güçlü dijital kameralar
kullanılarak sayfanın,

00:05:40.120 --> 00:05:42.740
her bir dizesi için 35 
görüntü oluşturuluyor.

00:05:42.764 --> 00:05:44.736
Dünyada 5 tane var olan,

00:05:44.760 --> 00:05:46.856
kuvarstan yapılma lenslere sahipler.

00:05:46.880 --> 00:05:48.696
Bu görüntüleri çektiğimiz zaman,

00:05:48.720 --> 00:05:50.776
onları istatiksel algoritma

00:05:50.800 --> 00:05:53.296
kullanarak, iyileştirip temizliyoruz.

00:05:53.320 --> 00:05:56.696
Bu yazılım aslında uydu görüntüleme,

00:05:56.720 --> 00:06:00.096
jeo-uzamsal bilimciler gibileri ve CIA

00:06:00.120 --> 00:06:01.320
tarafından kullanılıyor.

NOTE Paragraph

00:06:02.040 --> 00:06:04.336
Sonuçlar şaşırtıcı olabiliyor.

00:06:04.360 --> 00:06:06.536
Yavaş yavaş jelatinleşen

00:06:06.560 --> 00:06:07.936
Ölü Deniz Parşömenleri'ne

00:06:07.960 --> 00:06:09.520
ne olduğunu duymuşsunuzdur.

00:06:10.480 --> 00:06:14.136
Kızılötesi kullanarak, Ölü Deniz 
Parşömenleri'nin en siyahlanmış

00:06:14.160 --> 00:06:15.880
kısımlarını okuyabiliyoruz.

00:06:16.880 --> 00:06:18.336
Bunun yanında, risk altındaki

00:06:18.360 --> 00:06:21.096
diğer İncil metinlerinden de
haberdar olmayabilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:06:21.120 --> 00:06:24.536
Örnek olarak, burada görüntülediğimiz,

00:06:24.560 --> 00:06:26.336
el yazması sayfası

00:06:26.360 --> 00:06:30.240
belkide dünyadaki 
en değerli Hristiyan İncili.

00:06:30.880 --> 00:06:36.656
Codex Vercellensis, Latince'deki
en eski İncil çevirisi ve

00:06:36.680 --> 00:06:39.280
dördüncü yüzyılın ilk yarısı tarihli.

00:06:40.560 --> 00:06:42.816
Bu bizi, Hristiyanlığın

00:06:42.840 --> 00:06:46.776
İmparator Konstantin 
tarafından kurulduğu zamana,

00:06:46.800 --> 00:06:48.416
ve aynı zamanda Hristiyanlık 
temel ilkelerinin

00:06:48.440 --> 00:06:50.976
kabul edildiği İznik Konseyi zamanına

00:06:51.000 --> 00:06:54.496
en çok yaklaştıran İncil.

00:06:54.520 --> 00:06:57.776
Bu yazma, ne yazık ki çok kötü 
bir biçimde zarar görmüş.

00:06:57.800 --> 00:07:00.016
Çünkü yüzyıllar boyu, kilisedeki

00:07:00.040 --> 00:07:02.496
yemin seramonileri esnasında

00:07:02.520 --> 00:07:05.216
kullanılmış ve elle tutulmuş.

00:07:05.240 --> 00:07:09.896
Aslında, sol kısımda gördüğünüz
mor leke,

00:07:09.920 --> 00:07:14.216
bir mantar olan Aspergillus ki

00:07:14.240 --> 00:07:17.776
veremli bir kişinin yıkanmamış

00:07:17.800 --> 00:07:19.800
ellerinden ortaya çıkar.

00:07:20.640 --> 00:07:23.696
Görüntülememiz, bu el yazmasının 
250 sene içerisindeki,

00:07:23.720 --> 00:07:26.320
ilk yazımını bulmamı sağladı.

NOTE Paragraph

00:07:27.800 --> 00:07:31.256
İhtiyaç halinde, koleksiyona seyahat 
edebilen bir laboratuvar,

00:07:31.280 --> 00:07:32.760
çözümün sadece bir kısmı.

00:07:33.480 --> 00:07:36.336
Teknoloji çok pahalı ve az bulunur.

00:07:36.360 --> 00:07:39.576
Görüntüleme ve görüntü işleme becerileri
olağan dışı.

00:07:39.600 --> 00:07:41.296
Bunun anlamı, kurtarılanların

00:07:41.320 --> 00:07:46.216
montajını, çoğu araştırmacıdan ziyade, 
varlıklı enstitüler yapabilir.

00:07:46.240 --> 00:07:49.016
Bu, bireysel çalışan araştırmacılara
ve bütçesiz,

00:07:49.040 --> 00:07:50.696
daha ufak enstitülere,

00:07:50.720 --> 00:07:54.696
çoklu bant görüntüleyici 
sağlayabilmek adına

00:07:54.720 --> 00:07:58.560
kar amacı gütmeyen,
Lazarus Projesi'ni kurmamın sebebi.

00:07:59.560 --> 00:08:01.176
Geçen beş yılda,

00:08:01.200 --> 00:08:05.056
görüntüleme bilimcisi takımımız, 
bilimcilerimiz ve öğrencilerimiz

00:08:05.080 --> 00:08:07.256
yedi farklı ülkeye seyahat ettiler ve

00:08:07.280 --> 00:08:11.136
içerisinde İngilizce en eski kitap 
olan Vercelli Book, Gal dilindeki

00:08:11.160 --> 00:08:14.160
en eski kitap olan Black Book of
Carmarthen ve

00:08:14.184 --> 00:08:16.800
eski Sovyet Gürcistan'ındaki
bazı çok değerli erken

00:08:16.824 --> 00:08:20.296
dönem İncilleri'nin de bulunduğu, 
dünyanın zarar görmüş,

00:08:20.320 --> 00:08:23.200
en kıymetli, bazı yazmalarını kurtardılar.

NOTE Paragraph

00:08:24.600 --> 00:08:27.560
Yani görüngelsel görüntüleme, 
kayıp metinleri kurtarabiliyor.

00:08:28.360 --> 00:08:33.456
Dahası her bir eşyanın 
arkasındaki, kimin, neden, nasıl

00:08:33.480 --> 00:08:38.176
yazdığına dair ikinci bir hikayeyi ve
bazen yazarın, yazım esnasında

00:08:38.200 --> 00:08:41.600
ne düşündüğünü de ortaya çıkarabiliyor.

00:08:42.600 --> 00:08:45.696
Örnek olarak, bir kaç yıl önce 
bazı arkadaşlarım,

00:08:45.720 --> 00:08:48.136
Kongre Kütüphanesi'nde bulunan,
Thomas Jefferson'ın

00:08:48.160 --> 00:08:50.589
kendi elleriyle yazdığı, 
Bağımsızlık Bildirisi'nin

00:08:50.613 --> 00:08:51.933
taslağını görüntülediler.

00:08:52.360 --> 00:08:55.056
Kuratörler bir kelimenin baştan sona

00:08:55.080 --> 00:08:57.456
karalanıp tekrar yazıldığını fark ettiler.

00:08:57.480 --> 00:08:59.560
Tekrar yazılan kelime "vatandaşlar" idi.

00:09:00.240 --> 00:09:02.840
Belki de altındaki kelimeyi
tahmin edebilirsiniz.

00:09:03.960 --> 00:09:05.376
"Yurttaşlar"

00:09:05.400 --> 00:09:08.216
Orada, bayanlar ve baylar,
Thomas Jefferson'ın

00:09:08.240 --> 00:09:10.320
ellerinde gelişen Amerikan
demokrasisi var.

NOTE Paragraph

00:09:11.360 --> 00:09:15.216
Ya da Yale'in Beinecke El Yazmaları
Kütüphanesi'nde görüntülediğimiz,

00:09:15.240 --> 00:09:17.576
1491 yapımı Martellus Haritası'nı
ele alalım.

00:09:17.600 --> 00:09:20.056
Bu büyük ihtimalle, Columbus'un Yeni Dünya

00:09:20.080 --> 00:09:21.776
yolculuğuna çıkmadan
önce başvurduğu

00:09:21.800 --> 00:09:24.536
ve Asya'nın neye benzediği
ile Japonya'nın yeri

00:09:24.560 --> 00:09:26.160
fikirlerini ona veren harita.

00:09:27.640 --> 00:09:30.656
Bu haritayla ilgili sorunumuz,
mürekkebi ve pigmentleri

00:09:30.680 --> 00:09:32.776
zamanla ağarmış ki bu durum,

00:09:32.800 --> 00:09:34.936
yaklaşık 2 metre büyüklüğündeki
bu haritada,

00:09:34.960 --> 00:09:37.040
dünyayı dev bir çöle çevirmiş.

00:09:37.520 --> 00:09:41.136
Şu ana kadar Columbus'un dünya hakkında
ne bildiğiyle ve dünya kültürlerinin

00:09:41.160 --> 00:09:42.816
nasıl resmedildiği ile ilgili

00:09:42.840 --> 00:09:44.760
çok az, detaylı fikrimiz vardı.

00:09:45.240 --> 00:09:49.376
Haritayla ilgili yaygın efsane, normal
ışık altında tümüyle okunamadığıydı.

00:09:49.400 --> 00:09:51.656
Morötesi ışık çok az yardımda bulunmuştu.

00:09:51.680 --> 00:09:53.680
Çok bantlı görüntüleme bize hepsini verdi.

00:09:54.640 --> 00:09:58.216
Asya'da, tüm vücudunu
kaplayan uzunlukta kulaklara

00:09:58.240 --> 00:10:00.560
sahip canavarların var olduğunu öğrendik.

00:10:01.040 --> 00:10:05.440
Afrika'da ise, toprakta islenmeye 
neden olan bir yılan var.

00:10:06.680 --> 00:10:08.936
Tıpkı bir yıldız ışığı gibi, Evrenin

00:10:08.960 --> 00:10:11.536
uzak geçmişindeki 
görüntüleri bize getirebiliyor.

00:10:11.560 --> 00:10:15.456
Yani çok bantlı ışık bizi eşyaların
yaratıldığı emekleme

00:10:15.480 --> 00:10:16.760
anlarına götürebiliyor.

00:10:17.480 --> 00:10:21.416
Bu lensler aracılığıyla hatalara,
fikir değişikliklerine, toyluklara,

00:10:21.440 --> 00:10:24.336
sansürsüz düşüncelere, insanın

00:10:24.360 --> 00:10:26.576
hayal gücünün kusurlarına
tanıklık ediyoruz.

00:10:26.600 --> 00:10:29.416
Ki bu kutsallaşmış eşyaları ve
onların yazarlarını

00:10:29.440 --> 00:10:31.096
daha gerçekçi kılarak tarihi

00:10:31.120 --> 00:10:33.640
bize daha yakın bir hale sokuyor.

NOTE Paragraph

00:10:34.760 --> 00:10:36.040
Peki geleceğe dair ne var?

00:10:36.480 --> 00:10:38.656
Geçmiş adına çok daha fazlası var ve

00:10:38.680 --> 00:10:41.896
bunları sonsuza kadar kaybolmadan

00:10:41.920 --> 00:10:45.800
kurtarabilecek beceride çok az insan var.

00:10:46.480 --> 00:10:49.776
Bu, "metin bilimi" dediğim
bu yeni karma disiplini

00:10:49.800 --> 00:10:51.696
öğretmeye başlamamın nedeni.

00:10:51.720 --> 00:10:53.336
Metin bilimi, geleneksel

00:10:53.360 --> 00:10:55.736
edebi bilimcilik becerisiyle, 
eski dilleri ve

00:10:55.760 --> 00:10:58.296
el yazılarını okuyabilme
kabiliyetinin bir birleşimi.

00:10:58.320 --> 00:11:00.016
Görüntüleme bilimi, mürekkep ve

00:11:00.040 --> 00:11:02.176
pigment kimyası, bilgisayar destekli optik

00:11:02.200 --> 00:11:04.936
karakter algılama gibi yeni tekniklerle,
metinlerin

00:11:04.960 --> 00:11:07.536
nasıl oluşturulduğunu, konumlandırıp

00:11:07.560 --> 00:11:09.960
zamanlandırarak öğrenme şansı veriyor.

NOTE Paragraph

00:11:11.160 --> 00:11:13.336
Geçen sene, sınıfımdaki
Latince ve Yunanca'ya

00:11:13.360 --> 00:11:14.576
hakim bir birinci sınıf

00:11:14.600 --> 00:11:16.416
öğrencisi Roma'da ünlü


00:11:16.440 --> 00:11:18.776
bir kütüphanede fotoğrafladığımız

00:11:18.800 --> 00:11:21.520
bir palimpsestin görüntüsünü işliyordu.

00:11:22.240 --> 00:11:27.000
O çalıştıkça, metinin arkasında, küçücük
Yunanca bir yazı belirmeye başladı.

00:11:28.200 --> 00:11:29.696
Herkes etrafında toplandı ve

00:11:29.720 --> 00:11:32.376
o Yunan komedi yazarı Menander'in

00:11:32.400 --> 00:11:34.720
kayıp işlerinden bir mısra okudu.

00:11:35.760 --> 00:11:38.456
Bu kelimeler, üzerinden
binlerce yıl geçtikten

00:11:38.480 --> 00:11:41.040
sonra, ilk defa sesli bir
şekilde telaffuz edildi.

00:11:41.880 --> 00:11:44.440
Şu anda kendisi bir bilimci oldu.

NOTE Paragraph

00:11:45.440 --> 00:11:48.320
Bayanlar ve baylar,
bu geleceğin geçmişi.

NOTE Paragraph

00:11:48.840 --> 00:11:50.056
Hepinize çok teşekkürler.

NOTE Paragraph

00:11:50.080 --> 00:11:53.080
(Alkış)