[Script Info] Title: [Events] Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text Dialogue: 0,0:00:00.76,0:00:03.46,Default,,0000,0000,0000,,26 stycznia 2013 roku Dialogue: 0,0:00:03.48,0:00:06.98,Default,,0000,0000,0000,,bojownicy Al-Kaidy weszli\Ndo starożytnego miasta Timbuktu Dialogue: 0,0:00:07.00,0:00:09.00,Default,,0000,0000,0000,,na południowym skraju Sahary. Dialogue: 0,0:00:09.64,0:00:14.26,Default,,0000,0000,0000,,Podpalili tam średniowieczną\Nbibliotekę z 30 tysiącami manuskryptów Dialogue: 0,0:00:14.28,0:00:17.06,Default,,0000,0000,0000,,napisanymi po arabsku\Ni w kilku językach afrykańskich, Dialogue: 0,0:00:17.08,0:00:22.69,Default,,0000,0000,0000,,o szerokiej tematyce: od astronomii \Ndo geografii, od historii po medycynę, Dialogue: 0,0:00:22.69,0:00:24.69,Default,,0000,0000,0000,,w tym książkę, która wspominała Dialogue: 0,0:00:24.69,0:00:28.48,Default,,0000,0000,0000,,o prawdopodobnie pierwszym\Nlekarstwie na męską niedyspozycję. Dialogue: 0,0:00:29.55,0:00:31.13,Default,,0000,0000,0000,,Nieznana na Zachodzie biblioteka Dialogue: 0,0:00:31.13,0:00:34.50,Default,,0000,0000,0000,,stanowiła zbiór wiedzy całego kontynentu. Dialogue: 0,0:00:34.52,0:00:38.60,Default,,0000,0000,0000,,Była głosem Afryki w czasie, \Nkiedy zdawało się go nie być. Dialogue: 0,0:00:39.42,0:00:41.98,Default,,0000,0000,0000,,Burmistrz Bamako, świadek tego zdarzenia, Dialogue: 0,0:00:42.00,0:00:43.94,Default,,0000,0000,0000,,nazwał palenie manuskryptów Dialogue: 0,0:00:43.94,0:00:46.65,Default,,0000,0000,0000,,"zbrodnią przeciwko światowemu \Ndziedzictwu kulturalnemu". Dialogue: 0,0:00:46.88,0:00:48.42,Default,,0000,0000,0000,,I miał rację. Dialogue: 0,0:00:48.44,0:00:51.88,Default,,0000,0000,0000,,A raczej miałby,\Ngdyby nie fakt, że kłamał. Dialogue: 0,0:00:52.56,0:00:54.27,Default,,0000,0000,0000,,W rzeczywistości Dialogue: 0,0:00:54.27,0:00:59.46,Default,,0000,0000,0000,,afrykańscy uczeni zebrali\Nprzypadkowe stare książki Dialogue: 0,0:00:59.48,0:01:01.98,Default,,0000,0000,0000,,i zostawili je terrorystom do podpalenia. Dialogue: 0,0:01:02.00,0:01:04.94,Default,,0000,0000,0000,,Obecnie kolekcja leży schowana w Bamako, Dialogue: 0,0:01:04.96,0:01:06.34,Default,,0000,0000,0000,,stolicy Mali, Dialogue: 0,0:01:06.36,0:01:08.46,Default,,0000,0000,0000,,i niszczeje z powodu wysokiej wilgotności. Dialogue: 0,0:01:08.48,0:01:10.34,Default,,0000,0000,0000,,To, co ocalono dzięki podstępowi, Dialogue: 0,0:01:10.36,0:01:12.10,Default,,0000,0000,0000,,znów jest w niebezpieczeństwie. Dialogue: 0,0:01:12.12,0:01:13.36,Default,,0000,0000,0000,,Tym razem przez klimat. Dialogue: 0,0:01:14.20,0:01:16.61,Default,,0000,0000,0000,,Ale Afryka i dalekie krańce świata Dialogue: 0,0:01:16.61,0:01:18.97,Default,,0000,0000,0000,,to nie jedyne miejsca, Dialogue: 0,0:01:18.97,0:01:23.26,Default,,0000,0000,0000,,gdzie manuskrypty, które mogłyby\Nzmienić historię światowej kultury, Dialogue: 0,0:01:23.28,0:01:24.80,Default,,0000,0000,0000,,są w niebezpieczeństwie. Dialogue: 0,0:01:25.92,0:01:30.66,Default,,0000,0000,0000,,Kilka lat temu przeprowadziłem ankietę\Nwśród europejskich bibliotek naukowych Dialogue: 0,0:01:30.68,0:01:32.94,Default,,0000,0000,0000,,i odkryłem, że jest co najmniej Dialogue: 0,0:01:32.96,0:01:36.18,Default,,0000,0000,0000,,60 tysięcy manuskryptów Dialogue: 0,0:01:36.20,0:01:37.82,Default,,0000,0000,0000,,sprzed 1500 roku,\N Dialogue: 0,0:01:37.84,0:01:40.78,Default,,0000,0000,0000,,których nie można odczytać\Nz powodu zalania, Dialogue: 0,0:01:40.80,0:01:44.78,Default,,0000,0000,0000,,blaknięcia, pleśni\Ni odczynników chemicznych. Dialogue: 0,0:01:44.80,0:01:47.78,Default,,0000,0000,0000,,Prawdziwa liczba jest\Npewnie dwa razy większa Dialogue: 0,0:01:47.80,0:01:49.98,Default,,0000,0000,0000,,i nie wlicza Dialogue: 0,0:01:50.00,0:01:52.62,Default,,0000,0000,0000,,renesansowych\Ni współczesnych manuskryptów Dialogue: 0,0:01:52.64,0:01:55.76,Default,,0000,0000,0000,,oraz przedmiotów światowego\Ndziedzictwa jak mapy. Dialogue: 0,0:01:57.96,0:02:00.42,Default,,0000,0000,0000,,A gdyby istniała technologia, Dialogue: 0,0:02:00.44,0:02:05.78,Default,,0000,0000,0000,,która pomogłaby odzyskać\Nte stracone i nieznane dzieła? Dialogue: 0,0:02:05.80,0:02:08.75,Default,,0000,0000,0000,,Wyobraźmy sobie, że skarb, Dialogue: 0,0:02:08.78,0:02:13.18,Default,,0000,0000,0000,,jakim są tysiące\Nnieznanych wcześniej tekstów, Dialogue: 0,0:02:13.20,0:02:16.24,Default,,0000,0000,0000,,mógłby radykalnie zmienić\Nnaszą wiedzę o przeszłości. Dialogue: 0,0:02:18.28,0:02:22.30,Default,,0000,0000,0000,,Nieznane, odnalezione przez nas klasyki Dialogue: 0,0:02:22.32,0:02:25.66,Default,,0000,0000,0000,,mogłyby zmienić kanony\Nliteratury, historii, Dialogue: 0,0:02:25.68,0:02:27.12,Default,,0000,0000,0000,,filozofii, muzyki, Dialogue: 0,0:02:27.84,0:02:31.38,Default,,0000,0000,0000,,a nawet naszą tożsamość kulturową Dialogue: 0,0:02:31.40,0:02:34.76,Default,,0000,0000,0000,,i zbudować nowy most\Nmiędzy ludźmi i kulturami. Dialogue: 0,0:02:35.52,0:02:38.06,Default,,0000,0000,0000,,To pytania, które spowodowały,\Nże przestałem być Dialogue: 0,0:02:38.08,0:02:40.90,Default,,0000,0000,0000,,mediewistą, czytelnikiem tekstów, Dialogue: 0,0:02:40.92,0:02:42.72,Default,,0000,0000,0000,,a stałem się badaczem tekstów. Dialogue: 0,0:02:44.12,0:02:46.42,Default,,0000,0000,0000,,"Czytelnik" to takie niedoskonałe słowo. Dialogue: 0,0:02:46.44,0:02:49.02,Default,,0000,0000,0000,,Przywołuje obraz bierności, Dialogue: 0,0:02:49.04,0:02:51.46,Default,,0000,0000,0000,,kogoś siedzącego bezczynnie w fotelu, Dialogue: 0,0:02:51.48,0:02:53.60,Default,,0000,0000,0000,,czekającego, aż wiedza zagości Dialogue: 0,0:02:53.66,0:02:55.57,Default,,0000,0000,0000,,w jego schludnym mieszkanku. Dialogue: 0,0:02:55.57,0:02:58.54,Default,,0000,0000,0000,,Lepiej być aktywnym\Nuczestnikiem przeszłości, Dialogue: 0,0:02:58.56,0:03:01.74,Default,,0000,0000,0000,,poszukiwaczem przygód w niezbadanym kraju, Dialogue: 0,0:03:01.76,0:03:04.16,Default,,0000,0000,0000,,szukającym ukrytych manuskryptów. Dialogue: 0,0:03:05.36,0:03:07.80,Default,,0000,0000,0000,,Jako naukowiec byłem tylko czytelnikiem. Dialogue: 0,0:03:08.56,0:03:10.98,Default,,0000,0000,0000,,Czytałem i wykładałem te same klasyki,\N Dialogue: 0,0:03:11.00,0:03:14.14,Default,,0000,0000,0000,,które ludzie czytali\Ni wykładali przez setki lat. Dialogue: 0,0:03:14.16,0:03:17.18,Default,,0000,0000,0000,,Wergiliusz, Owidiusz, Chaucer, Petrarca. Dialogue: 0,0:03:17.20,0:03:19.54,Default,,0000,0000,0000,,Każdym artykułem naukowym Dialogue: 0,0:03:19.56,0:03:22.76,Default,,0000,0000,0000,,wzbogacałem ludzkość\No coraz mniej znaczące treści. Dialogue: 0,0:03:24.76,0:03:26.34,Default,,0000,0000,0000,,Chciałem być Dialogue: 0,0:03:26.36,0:03:28.46,Default,,0000,0000,0000,,archeologiem, Dialogue: 0,0:03:28.48,0:03:30.06,Default,,0000,0000,0000,,literaturoznawcą, Dialogue: 0,0:03:30.08,0:03:31.98,Default,,0000,0000,0000,,Indianą Jonesem bez bicza, Dialogue: 0,0:03:32.00,0:03:33.50,Default,,0000,0000,0000,,a właściwie z biczem. Dialogue: 0,0:03:33.52,0:03:34.74,Default,,0000,0000,0000,,(Śmiech) Dialogue: 0,0:03:34.76,0:03:38.46,Default,,0000,0000,0000,,Chciałem tego ze względu na moich uczniów. Dialogue: 0,0:03:38.48,0:03:42.38,Default,,0000,0000,0000,,Sześć lat temu zmieniłem kierunek kariery. Dialogue: 0,0:03:42.40,0:03:45.42,Default,,0000,0000,0000,,Pracowałem wtedy nad "Szachami miłości", Dialogue: 0,0:03:45.44,0:03:48.30,Default,,0000,0000,0000,,ostatnim ważnym wierszem\Neuropejskiego średniowiecza, Dialogue: 0,0:03:48.32,0:03:49.94,Default,,0000,0000,0000,,nigdy wcześniej nieopracowywanym. Dialogue: 0,0:03:49.96,0:03:52.98,Default,,0000,0000,0000,,Nie opracowano go,\Nbo istniał tylko jeden manuskrypt, Dialogue: 0,0:03:53.00,0:03:56.15,Default,,0000,0000,0000,,tak bardzo zniszczony\Npodczas bombardowania Drezna Dialogue: 0,0:03:56.15,0:03:57.50,Default,,0000,0000,0000,,w czasie II wojny światowej, Dialogue: 0,0:03:57.52,0:04:00.40,Default,,0000,0000,0000,,że naukowcy uznali go za stracony. Dialogue: 0,0:04:01.40,0:04:04.86,Default,,0000,0000,0000,,Pięć lat próbowałem\Nza pomocą lampy ultrafioletowej Dialogue: 0,0:04:04.88,0:04:06.78,Default,,0000,0000,0000,,odczytać śladowe ilości pisma. Dialogue: 0,0:04:06.80,0:04:10.25,Default,,0000,0000,0000,,Zrobiłem tyle, na ile pozwoliła\Nówczesna technologia. Dialogue: 0,0:04:10.64,0:04:12.74,Default,,0000,0000,0000,,Zrobiłem to, co zrobiłoby wielu ludzi. Dialogue: 0,0:04:12.76,0:04:14.78,Default,,0000,0000,0000,,Poszperałem w Internecie Dialogue: 0,0:04:14.80,0:04:16.54,Default,,0000,0000,0000,,i dowiedziałem się, Dialogue: 0,0:04:16.56,0:04:21.14,Default,,0000,0000,0000,,jak obrazowanie spektralne pomogło\Nodzyskać dwa utracone traktaty Dialogue: 0,0:04:21.16,0:04:24.06,Default,,0000,0000,0000,,słynnego greckiego matematyka Archimedesa Dialogue: 0,0:04:24.08,0:04:25.62,Default,,0000,0000,0000,,z XIII-wiecznego palimpsestu, Dialogue: 0,0:04:25.64,0:04:30.12,Default,,0000,0000,0000,,czyli manuskryptu,\Nz którego usunięto tekst i go nadpisano. Dialogue: 0,0:04:30.25,0:04:34.24,Default,,0000,0000,0000,,Napisałem do czołowego naukowca Dialogue: 0,0:04:34.24,0:04:36.57,Default,,0000,0000,0000,,zajmującego się palimpsestem Archimedesa, Dialogue: 0,0:04:36.57,0:04:38.38,Default,,0000,0000,0000,,profesora Rogera Eastona, Dialogue: 0,0:04:38.38,0:04:40.14,Default,,0000,0000,0000,,z propozycją i prośbą. Dialogue: 0,0:04:40.82,0:04:42.64,Default,,0000,0000,0000,,Ku mojemu zdziwieniu, odpisał. Dialogue: 0,0:04:44.31,0:04:47.41,Default,,0000,0000,0000,,Z jego pomocą zdobyłem grant rządowy USA Dialogue: 0,0:04:47.41,0:04:51.24,Default,,0000,0000,0000,,na budowę mobilnego laboratorium\Nobrazowania spektralnego. Dialogue: 0,0:04:52.25,0:04:56.39,Default,,0000,0000,0000,,Dzięki temu zmieniłem\Nosmolone, płowiejące resztki Dialogue: 0,0:04:56.39,0:04:58.57,Default,,0000,0000,0000,,w nowy średniowieczny klasyk. Dialogue: 0,0:04:59.47,0:05:01.81,Default,,0000,0000,0000,,Jak działa obrazowanie spektralne? Dialogue: 0,0:05:02.45,0:05:04.78,Default,,0000,0000,0000,,W obrazowaniu spektralnym Dialogue: 0,0:05:04.78,0:05:08.68,Default,,0000,0000,0000,,jest coś, co entuzjaści\Npodczerwonych gogli noktowizyjnych Dialogue: 0,0:05:08.68,0:05:10.51,Default,,0000,0000,0000,,zdecydowanie docenią. Dialogue: 0,0:05:10.51,0:05:12.86,Default,,0000,0000,0000,,To, co widzimy w zwykłym świetle, Dialogue: 0,0:05:12.86,0:05:15.88,Default,,0000,0000,0000,,to tylko mała część. Dialogue: 0,0:05:15.88,0:05:18.19,Default,,0000,0000,0000,,To samo tyczy się niewidzialnego pisma. Dialogue: 0,0:05:19.48,0:05:22.63,Default,,0000,0000,0000,,System wykorzystuje\Ndwanaście długości fal światła Dialogue: 0,0:05:22.63,0:05:26.05,Default,,0000,0000,0000,,od ultrafioletu do podczerwieni, Dialogue: 0,0:05:26.08,0:05:28.81,Default,,0000,0000,0000,,którymi oświetla manuskrypt z góry Dialogue: 0,0:05:28.81,0:05:30.90,Default,,0000,0000,0000,,z wiszącej lampy LED Dialogue: 0,0:05:30.90,0:05:32.89,Default,,0000,0000,0000,,i innego spektralnego źródła światła, Dialogue: 0,0:05:32.89,0:05:35.41,Default,,0000,0000,0000,,które przenika kartki manuskryptu. Dialogue: 0,0:05:35.41,0:05:38.77,Default,,0000,0000,0000,,W ramach jednej sekwencji\Ntworzy się do 35 ujęć kartki Dialogue: 0,0:05:39.06,0:05:44.07,Default,,0000,0000,0000,,z użyciem aparatu cyfrowego o dużej mocy,\Nwyposażonego w soczewki z kwarcu. Dialogue: 0,0:05:44.16,0:05:46.30,Default,,0000,0000,0000,,Na świecie jest ich może pięć. Dialogue: 0,0:05:47.73,0:05:48.93,Default,,0000,0000,0000,,Po zrobieniu zdjęć Dialogue: 0,0:05:48.93,0:05:51.44,Default,,0000,0000,0000,,przepuszczamy je przez bazę\Nstatystycznych algorytmów Dialogue: 0,0:05:51.44,0:05:53.73,Default,,0000,0000,0000,,w celu dopracowania i poprawienia jakości, Dialogue: 0,0:05:53.73,0:05:56.71,Default,,0000,0000,0000,,używając oprogramowania\Ndla obrazów satelitarnych, Dialogue: 0,0:05:56.95,0:06:00.02,Default,,0000,0000,0000,,używanego też przez speców\Nod analizy geoprzestrzennej Dialogue: 0,0:06:00.20,0:06:01.77,Default,,0000,0000,0000,,i CIA. Dialogue: 0,0:06:02.14,0:06:04.01,Default,,0000,0000,0000,,Wyniki są imponujące. Dialogue: 0,0:06:04.01,0:06:06.26,Default,,0000,0000,0000,,Może słyszeliście, co zrobiono Dialogue: 0,0:06:06.26,0:06:08.46,Default,,0000,0000,0000,,z Rękopisami z Qumran, Dialogue: 0,0:06:08.46,0:06:10.51,Default,,0000,0000,0000,,które powoli zamieniają się w żel. Dialogue: 0,0:06:10.51,0:06:14.30,Default,,0000,0000,0000,,Dzięki podczerwieni mogliśmy\Nprzeczytać najciemniejsze fragmenty Dialogue: 0,0:06:14.30,0:06:16.20,Default,,0000,0000,0000,,Rękopisów z Qumran. Dialogue: 0,0:06:16.98,0:06:18.56,Default,,0000,0000,0000,,Ale pewnie nie wiecie Dialogue: 0,0:06:18.56,0:06:21.13,Default,,0000,0000,0000,,o innych biblijnych tekstach\Nw niebezpieczeństwie. Dialogue: 0,0:06:21.14,0:06:24.34,Default,,0000,0000,0000,,To kartka z manuskryptu, Dialogue: 0,0:06:24.35,0:06:26.89,Default,,0000,0000,0000,,który zobrazowaliśmy. Dialogue: 0,0:06:26.89,0:06:30.15,Default,,0000,0000,0000,,To prawdopodobnie najważniejsza\Nchrześcijańska Biblia na świecie. Dialogue: 0,0:06:31.18,0:06:36.53,Default,,0000,0000,0000,,Kodeks Vercellensis to najstarsze\Ntłumaczenie Ewangelii na łacinę, Dialogue: 0,0:06:36.53,0:06:39.64,Default,,0000,0000,0000,,datowane na pierwszą połowę IV wieku. Dialogue: 0,0:06:40.52,0:06:42.77,Default,,0000,0000,0000,,To najlepszy sposób, żeby zbliżyć się Dialogue: 0,0:06:42.77,0:06:46.74,Default,,0000,0000,0000,,do Biblii z początków chrześcijaństwa, Dialogue: 0,0:06:46.74,0:06:48.62,Default,,0000,0000,0000,,czasów cesarza Konstantyna, Dialogue: 0,0:06:48.62,0:06:50.99,Default,,0000,0000,0000,,i Soboru nicejskiego, Dialogue: 0,0:06:50.99,0:06:54.02,Default,,0000,0000,0000,,kiedy tworzyła się wiara chrześcijańska. Dialogue: 0,0:06:54.73,0:06:57.96,Default,,0000,0000,0000,,Niestety, ten manuskrypt\Njest bardzo zniszczony, Dialogue: 0,0:06:57.97,0:07:00.03,Default,,0000,0000,0000,,bo przez wieki Dialogue: 0,0:07:00.03,0:07:02.32,Default,,0000,0000,0000,,był przekazywany z rąk do rąk Dialogue: 0,0:07:02.32,0:07:04.77,Default,,0000,0000,0000,,podczas ceremonii \Nzaprzysiężenia w kościele. Dialogue: 0,0:07:05.21,0:07:09.19,Default,,0000,0000,0000,,Ta fioletowa plama, którą widzicie \Nw lewym górnym rogu, Dialogue: 0,0:07:09.72,0:07:12.62,Default,,0000,0000,0000,,to grzyb Aspergillus, Dialogue: 0,0:07:12.62,0:07:17.69,Default,,0000,0000,0000,,powstający na nieumytych dłoniach Dialogue: 0,0:07:17.69,0:07:19.86,Default,,0000,0000,0000,,osoby chorej na gruźlicę. Dialogue: 0,0:07:20.73,0:07:23.98,Default,,0000,0000,0000,,Obrazowanie umożliwiło\Npierwszą transkrypcję Dialogue: 0,0:07:23.98,0:07:26.23,Default,,0000,0000,0000,,tego manuskryptu od 250 lat. Dialogue: 0,0:07:27.75,0:07:31.37,Default,,0000,0000,0000,,Ale mobilne laboratorium Dialogue: 0,0:07:31.37,0:07:33.23,Default,,0000,0000,0000,,to tylko połowa sukcesu. Dialogue: 0,0:07:33.58,0:07:36.24,Default,,0000,0000,0000,,Ta technologia jest droga i rzadka, Dialogue: 0,0:07:36.24,0:07:39.25,Default,,0000,0000,0000,,a obrazowanie i obróbka obrazów\Nnie są powszechnie znane. Dialogue: 0,0:07:39.66,0:07:41.80,Default,,0000,0000,0000,,Rekonstrukcja pozostaje więc Dialogue: 0,0:07:41.80,0:07:45.82,Default,,0000,0000,0000,,poza zasięgiem większości badaczy\Ni mniej zamożnych instytucji. Dialogue: 0,0:07:46.09,0:07:49.00,Default,,0000,0000,0000,,Dlatego założyłem Lazarus Project, Dialogue: 0,0:07:49.02,0:07:50.81,Default,,0000,0000,0000,,inicjatywę non-profit, Dialogue: 0,0:07:50.81,0:07:54.45,Default,,0000,0000,0000,,żeby przybliżyć projektowanie spektralne\Nindywidualnym badaczom Dialogue: 0,0:07:54.45,0:07:58.61,Default,,0000,0000,0000,,i mniejszym instytucjom\Nza niewielką opłatą albo za darmo. Dialogue: 0,0:07:59.63,0:08:01.34,Default,,0000,0000,0000,,Przez ostatnie pięć lat Dialogue: 0,0:08:01.34,0:08:04.77,Default,,0000,0000,0000,,zespół specjalistów,\Nstypendystów i studentów Dialogue: 0,0:08:04.77,0:08:07.26,Default,,0000,0000,0000,,był w siedmiu państwach Dialogue: 0,0:08:07.26,0:08:10.71,Default,,0000,0000,0000,,i odzyskał niektóre z najcenniejszych\Nzniszczonych manuskryptów, Dialogue: 0,0:08:11.01,0:08:13.93,Default,,0000,0000,0000,,jak Vercelli Book,\Nnajstarszą księgę Anglii, Dialogue: 0,0:08:13.93,0:08:16.45,Default,,0000,0000,0000,,Czarną Księgę z Carmarthen,\Nnajstarszą księgę Walii, Dialogue: 0,0:08:16.45,0:08:20.07,Default,,0000,0000,0000,,i kilka najcenniejszych\Nwczesnych Ewangelii Dialogue: 0,0:08:20.41,0:08:23.42,Default,,0000,0000,0000,,znalezionych w dzisiejszej Gruzji. Dialogue: 0,0:08:24.79,0:08:27.93,Default,,0000,0000,0000,,Obrazowanie spektralne\Nodzyskuje utracone teksty. Dialogue: 0,0:08:28.51,0:08:33.40,Default,,0000,0000,0000,,Ale może też odzyskać\Nukrytą historię każdego przedmiotu, Dialogue: 0,0:08:33.40,0:08:37.84,Default,,0000,0000,0000,,kto, jak i kiedy stworzył tekst, Dialogue: 0,0:08:38.09,0:08:41.78,Default,,0000,0000,0000,,a czasami, co autor myślał, tworząc tekst. Dialogue: 0,0:08:42.42,0:08:45.38,Default,,0000,0000,0000,,Weźmy szkic Deklaracji Niepodległości Dialogue: 0,0:08:45.51,0:08:47.79,Default,,0000,0000,0000,,napisany przez Thomasa Jeffersona, Dialogue: 0,0:08:47.99,0:08:50.52,Default,,0000,0000,0000,,który moi koledzy\Nzobrazowali kilka lat temu Dialogue: 0,0:08:50.52,0:08:51.68,Default,,0000,0000,0000,,w Bibliotece Kongresu. Dialogue: 0,0:08:52.31,0:08:55.56,Default,,0000,0000,0000,,Kustosze zauważyli, że jedno słowo \Npowtarzające się w tekście Dialogue: 0,0:08:55.56,0:08:57.49,Default,,0000,0000,0000,,zostało zdrapane i nadpisane. Dialogue: 0,0:08:57.49,0:09:00.17,Default,,0000,0000,0000,,Nadpisane słowo to "obywatele". Dialogue: 0,0:09:00.17,0:09:02.77,Default,,0000,0000,0000,,Może domyślacie się, jakie słowo zdrapano. Dialogue: 0,0:09:03.87,0:09:04.94,Default,,0000,0000,0000,,"Poddani". Dialogue: 0,0:09:05.41,0:09:08.10,Default,,0000,0000,0000,,Oto amerykańska demokracja Dialogue: 0,0:09:08.10,0:09:10.69,Default,,0000,0000,0000,,rozwijająca się pod piórem\NThomasa Jeffersona. Dialogue: 0,0:09:11.41,0:09:15.05,Default,,0000,0000,0000,,A to mapa Martellusa z 1491 roku, Dialogue: 0,0:09:15.06,0:09:17.53,Default,,0000,0000,0000,,którą zobrazowaliśmy \Nw Bibliotece Beinecke w Yale. Dialogue: 0,0:09:17.74,0:09:20.36,Default,,0000,0000,0000,,To mapa, którą czytał Kolumb Dialogue: 0,0:09:20.36,0:09:21.87,Default,,0000,0000,0000,,przed podróżą do Nowego Świata Dialogue: 0,0:09:21.87,0:09:24.68,Default,,0000,0000,0000,,i która dała mu wyobrażenie Azji Dialogue: 0,0:09:24.68,0:09:26.75,Default,,0000,0000,0000,,i miejsca, w którym dziś leży Japonia. Dialogue: 0,0:09:27.52,0:09:30.29,Default,,0000,0000,0000,,Problem w tym, że atrament i pigment Dialogue: 0,0:09:30.29,0:09:32.49,Default,,0000,0000,0000,,uległy takiemu zniszczeniu, Dialogue: 0,0:09:32.49,0:09:34.33,Default,,0000,0000,0000,,że ta dwumetrowa mapa Dialogue: 0,0:09:34.33,0:09:37.01,Default,,0000,0000,0000,,pokazuje świat jako ogromną pustynię. Dialogue: 0,0:09:37.58,0:09:40.91,Default,,0000,0000,0000,,Dotąd mieliśmy małe pojęcie o tym, Dialogue: 0,0:09:41.19,0:09:43.00,Default,,0000,0000,0000,,co Kolumb wiedział o świecie Dialogue: 0,0:09:43.00,0:09:45.46,Default,,0000,0000,0000,,i jak ukazywano światowe kultury. Dialogue: 0,0:09:45.46,0:09:49.10,Default,,0000,0000,0000,,Legenda mapy w normalnym świetle\Nbyła całkowicie nieczytelna. Dialogue: 0,0:09:49.42,0:09:51.36,Default,,0000,0000,0000,,Ultrafiolet zdziałał niewiele. Dialogue: 0,0:09:51.38,0:09:53.75,Default,,0000,0000,0000,,Wszystko zmieniło obrazowanie spektralne. Dialogue: 0,0:09:54.61,0:09:58.06,Default,,0000,0000,0000,,Dowiedzieliśmy się\No potworach w Azji z tak długimi uszami, Dialogue: 0,0:09:58.06,0:10:00.40,Default,,0000,0000,0000,,że mogły zakryć nimi całe swoje ciało. Dialogue: 0,0:10:01.09,0:10:05.37,Default,,0000,0000,0000,,W Afryce był wąż,\Nprzez którego dymiła ziemia. Dialogue: 0,0:10:06.66,0:10:09.47,Default,,0000,0000,0000,,Jak światło gwiazd może przekazywać obrazy Dialogue: 0,0:10:09.47,0:10:11.79,Default,,0000,0000,0000,,o wyglądzie Wszechświata \Nw dalekiej przeszłości, Dialogue: 0,0:10:11.79,0:10:15.10,Default,,0000,0000,0000,,tak światło spektralne zabiera\Ndo pierwszych chwil Dialogue: 0,0:10:15.51,0:10:17.47,Default,,0000,0000,0000,,tworzenia tekstu. Dialogue: 0,0:10:17.47,0:10:21.02,Default,,0000,0000,0000,,Przez te soczewki\Nwidzimy błędy, zmiany zdania, Dialogue: 0,0:10:21.48,0:10:24.09,Default,,0000,0000,0000,,naiwność, nieocenzurowane myśli, Dialogue: 0,0:10:24.38,0:10:26.35,Default,,0000,0000,0000,,niedoskonałości ludzkiej wyobraźni, Dialogue: 0,0:10:26.38,0:10:29.57,Default,,0000,0000,0000,,które pozwalają\Ntym obiektom i ich autorom Dialogue: 0,0:10:29.57,0:10:31.11,Default,,0000,0000,0000,,stać się bardziej rzeczywistymi. Dialogue: 0,0:10:31.11,0:10:33.52,Default,,0000,0000,0000,,To przybliża nam historię. Dialogue: 0,0:10:34.80,0:10:36.38,Default,,0000,0000,0000,,A co z przyszłością? Dialogue: 0,0:10:36.57,0:10:38.61,Default,,0000,0000,0000,,Jest tak wiele skarbów przeszłości Dialogue: 0,0:10:38.61,0:10:41.77,Default,,0000,0000,0000,,i tak niewielu, którzy mogą je uratować, Dialogue: 0,0:10:41.77,0:10:46.03,Default,,0000,0000,0000,,zanim znikną na zawsze. Dialogue: 0,0:10:46.52,0:10:49.93,Default,,0000,0000,0000,,Dlatego zacząłem nauczać\Nsynkretycznej dyscypliny, Dialogue: 0,0:10:49.93,0:10:51.80,Default,,0000,0000,0000,,którą nazywam "nauką o tekście". Dialogue: 0,0:10:51.80,0:10:53.39,Default,,0000,0000,0000,,Nauka o tekście to połączenie Dialogue: 0,0:10:53.39,0:10:55.48,Default,,0000,0000,0000,,tradycyjnych umiejętności\Nliteraturoznawcy, Dialogue: 0,0:10:55.48,0:10:58.33,Default,,0000,0000,0000,,znajomości starych języków\Ni umiejętności czytania pisma, Dialogue: 0,0:10:58.33,0:10:59.75,Default,,0000,0000,0000,,wiedzy o tworzeniu tekstów Dialogue: 0,0:10:59.75,0:11:02.25,Default,,0000,0000,0000,,umożliwiającej umiejscowienie\Nw czasie i przestrzeni Dialogue: 0,0:11:02.25,0:11:05.19,Default,,0000,0000,0000,,oraz nowoczesnych technologii,\Njak obrazowanie spektralne, Dialogue: 0,0:11:05.19,0:11:07.10,Default,,0000,0000,0000,,chemia tuszów i pigmentów Dialogue: 0,0:11:07.10,0:11:10.12,Default,,0000,0000,0000,,czy wspomagane komputerowo \Noptyczne rozpoznawanie znaków. Dialogue: 0,0:11:11.18,0:11:13.49,Default,,0000,0000,0000,,W zeszłym roku mój student, Dialogue: 0,0:11:13.49,0:11:14.85,Default,,0000,0000,0000,,pierwszoroczniak Dialogue: 0,0:11:14.85,0:11:16.89,Default,,0000,0000,0000,,ze znajomością łaciny i greki, Dialogue: 0,0:11:16.89,0:11:18.92,Default,,0000,0000,0000,,pracował nad palimpsestem, Dialogue: 0,0:11:18.92,0:11:22.18,Default,,0000,0000,0000,,który sfotografowaliśmy\Nw słynnej bibliotece w Rzymie. Dialogue: 0,0:11:22.18,0:11:26.74,Default,,0000,0000,0000,,W miarę upływu czasu zaczęło\Npojawiać się małe greckie pismo. Dialogue: 0,0:11:28.00,0:11:29.73,Default,,0000,0000,0000,,Wszyscy zebrali się wokół, Dialogue: 0,0:11:29.76,0:11:32.60,Default,,0000,0000,0000,,a on odczytał linijkę utraconego tekstu Dialogue: 0,0:11:32.60,0:11:34.82,Default,,0000,0000,0000,,greckiego dramaturga Menandera. Dialogue: 0,0:11:35.88,0:11:38.77,Default,,0000,0000,0000,,Po raz pierwszy od ponad tysiąca lat Dialogue: 0,0:11:38.77,0:11:40.91,Default,,0000,0000,0000,,wypowiedziano te słowa na głos. Dialogue: 0,0:11:41.75,0:11:44.31,Default,,0000,0000,0000,,To wtedy został badaczem. Dialogue: 0,0:11:45.24,0:11:48.63,Default,,0000,0000,0000,,Panie i panowie,\Noto przyszłość przeszłości. Dialogue: 0,0:11:48.74,0:11:50.08,Default,,0000,0000,0000,,Dziękuję bardzo. Dialogue: 0,0:11:50.08,0:11:53.08,Default,,0000,0000,0000,,(Brawa)