[Script Info] Title: [Events] Format: Layer, Start, End, Style, Name, MarginL, MarginR, MarginV, Effect, Text Dialogue: 0,0:00:08.03,0:00:10.75,Default,,0000,0000,0000,,W 1903 roku Prezydent USA pojechał Dialogue: 0,0:00:10.75,0:00:15.07,Default,,0000,0000,0000,,na trzydniowy biwak\Ndo Doliny Yosemite w Kalifornii. Dialogue: 0,0:00:15.07,0:00:19.79,Default,,0000,0000,0000,,Prezydent Theodore Roosevelt\Nspał wśród wysokich sekwoi, Dialogue: 0,0:00:19.79,0:00:23.32,Default,,0000,0000,0000,,obozował podczas burzy śnieżnej\Ni godzinami rozmawiał przy ognisku Dialogue: 0,0:00:23.32,0:00:27.28,Default,,0000,0000,0000,,z gospodarzem i przewodnikiem,\Nekologiem Johnem Muirem. Dialogue: 0,0:00:27.28,0:00:29.93,Default,,0000,0000,0000,,Roosevelt uwielbiał spędzać\Nczas na świeżym powietrzu, Dialogue: 0,0:00:29.93,0:00:33.34,Default,,0000,0000,0000,,ale Muir zaprosił go tam\Nnie tylko z powodu biwakowania. Dialogue: 0,0:00:33.34,0:00:35.68,Default,,0000,0000,0000,,Yosemite była w niebezpieczeństwie. Dialogue: 0,0:00:35.68,0:00:39.52,Default,,0000,0000,0000,,Chociaż w 1864 roku stała się\Nterenem chronionym, Dialogue: 0,0:00:39.52,0:00:43.26,Default,,0000,0000,0000,,w 1903 roku wciąż groził jej\Nnadmierny rozwój. Dialogue: 0,0:00:43.26,0:00:46.34,Default,,0000,0000,0000,,Była w samym centrum wieloletniej\Nwalki o przeznaczenie terenu Dialogue: 0,0:00:46.34,0:00:49.25,Default,,0000,0000,0000,,zarówno do ochrony,\Njak i użytku publicznego. Dialogue: 0,0:00:49.25,0:00:52.77,Default,,0000,0000,0000,,Dwa cele, które łatwiej\Nbyło powiedzieć niż zrobić. Dialogue: 0,0:00:52.77,0:00:57.38,Default,,0000,0000,0000,,Bitwa o Yosemite zaczęła się\Nwraz z gorączką złota 1849 roku, Dialogue: 0,0:00:57.38,0:01:02.36,Default,,0000,0000,0000,,kiedy górnicy ruszyli na zachód,\Nszukając złota u podnóża Sierra Nevada. Dialogue: 0,0:01:02.36,0:01:05.42,Default,,0000,0000,0000,,W 1851 roku zatwierdzona\Nprzez państwo milicja Dialogue: 0,0:01:05.42,0:01:09.25,Default,,0000,0000,0000,,wypędziła indiańskie plemię\NAhwahneechee z Doliny Yosemite. Dialogue: 0,0:01:09.25,0:01:13.17,Default,,0000,0000,0000,,Ci, którzy wrócili, byli świadkami\Nroszczeń białych osadników do ziemi, Dialogue: 0,0:01:13.17,0:01:17.71,Default,,0000,0000,0000,,wycinania gigantycznych sekwoi \Noraz budowy hoteli i zajazdów. Dialogue: 0,0:01:17.71,0:01:20.89,Default,,0000,0000,0000,,W odpowiedzi mała grupa\Nzaniepokojonych Kalifornijczyków Dialogue: 0,0:01:20.89,0:01:22.86,Default,,0000,0000,0000,,przekonała senatora Johna Connessa Dialogue: 0,0:01:22.86,0:01:25.68,Default,,0000,0000,0000,,do ochrony doliny\Nprzed prywatnymi interesami. Dialogue: 0,0:01:25.68,0:01:29.39,Default,,0000,0000,0000,,W 1864 roku Kongres\Nprzyjął ustawę Connessa Dialogue: 0,0:01:29.39,0:01:33.01,Default,,0000,0000,0000,,przekazującą Kalifornii\NDolinę Yosemite. Dialogue: 0,0:01:33.01,0:01:37.71,Default,,0000,0000,0000,,Rząd USA po raz pierwszy\Nobjął ziemię ochroną publiczną. Dialogue: 0,0:01:37.71,0:01:40.81,Default,,0000,0000,0000,,Ale zarządzanie ziemią\Npozostało otwartą kwestią, Dialogue: 0,0:01:40.81,0:01:42.92,Default,,0000,0000,0000,,która miała się tylko\Nbardziej skomplikować, Dialogue: 0,0:01:42.92,0:01:46.89,Default,,0000,0000,0000,,w miarę jak kolejne ziemie\Nbrano pod ochronę. Dialogue: 0,0:01:46.89,0:01:49.69,Default,,0000,0000,0000,,Siedem lat później\Ngeolog Ferdinand Hayden Dialogue: 0,0:01:49.69,0:01:52.52,Default,,0000,0000,0000,,poprowadził wyprawę\Nna płaskowyż Yellowstone, Dialogue: 0,0:01:52.52,0:01:56.86,Default,,0000,0000,0000,,teren indiańskich ceremonii,\Npolowań i handlu. Dialogue: 0,0:01:56.86,0:01:59.89,Default,,0000,0000,0000,,Naukowcy i artyści opowiadali Dialogue: 0,0:01:59.89,0:02:02.79,Default,,0000,0000,0000,,o spektakularnych gejzerach\Ni gorących źródłach, Dialogue: 0,0:02:02.79,0:02:06.87,Default,,0000,0000,0000,,inspirując szerokie poparcie\Ndla objęcia Yellowstone ochroną Dialogue: 0,0:02:06.87,0:02:09.88,Default,,0000,0000,0000,,i ograniczenia dostępu tubylców do ziemi. Dialogue: 0,0:02:09.88,0:02:12.02,Default,,0000,0000,0000,,W przeciwieństwie do Yosemite Dialogue: 0,0:02:12.02,0:02:14.36,Default,,0000,0000,0000,,Yellowstone nie można\Nbyło objąć opieką stanową. Dialogue: 0,0:02:14.36,0:02:18.40,Default,,0000,0000,0000,,Leżał w trzech regionach USA,\Nktóre jeszcze nie były stanami. Dialogue: 0,0:02:18.40,0:02:23.46,Default,,0000,0000,0000,,Zamiast tego Kongres objął Yellowstone\Nfederalnym zarządem w 1872 roku, Dialogue: 0,0:02:23.46,0:02:27.16,Default,,0000,0000,0000,,tworząc pierwszy na świecie\Nprawdziwy park narodowy. Dialogue: 0,0:02:27.16,0:02:30.16,Default,,0000,0000,0000,,W trakcie prezydentury\NTeddy Roosevelt odegrał kluczową rolę Dialogue: 0,0:02:30.16,0:02:33.14,Default,,0000,0000,0000,,w powiększaniu terenów\Nobjętych ochroną publiczną. Dialogue: 0,0:02:33.14,0:02:37.24,Default,,0000,0000,0000,,Do 1916 roku powstało\Npiętnaście parków narodowych. Dialogue: 0,0:02:37.24,0:02:39.99,Default,,0000,0000,0000,,Ale problem zarządzania\Npozostał nierozwiązany, Dialogue: 0,0:02:39.99,0:02:41.90,Default,,0000,0000,0000,,a koszty utrzymania parku Dialogue: 0,0:02:41.90,0:02:45.72,Default,,0000,0000,0000,,chaotycznie przerzucano na różne resorty. Dialogue: 0,0:02:45.72,0:02:49.54,Default,,0000,0000,0000,,Proste zadania typu budowa dróg\Nczy zatrudnianie personelu Dialogue: 0,0:02:49.54,0:02:52.92,Default,,0000,0000,0000,,wymagało zawiłych\Nmanewrów biurokratycznych. Dialogue: 0,0:02:52.92,0:02:56.04,Default,,0000,0000,0000,,Żaden z wydziałów nie ustalił\Nzasad zachowania w parku, Dialogue: 0,0:02:56.04,0:03:00.09,Default,,0000,0000,0000,,więc myśliwi zabijali zwierzynę,\Nbydło niszczyło roślinność, Dialogue: 0,0:03:00.09,0:03:02.94,Default,,0000,0000,0000,,a goście dewastowali przyrodę. Dialogue: 0,0:03:02.94,0:03:05.38,Default,,0000,0000,0000,,Rozwiązanie nadeszło z Kanady, Dialogue: 0,0:03:05.38,0:03:08.64,Default,,0000,0000,0000,,gdzie skutecznie scentralizowano\Nzarządzanie parkami. Dialogue: 0,0:03:08.64,0:03:12.62,Default,,0000,0000,0000,,W 1916 roku USA utworzyły\Nna podstawie tego modelu Dialogue: 0,0:03:12.62,0:03:14.50,Default,,0000,0000,0000,,Służbę Parków Narodowych. Dialogue: 0,0:03:14.50,0:03:18.22,Default,,0000,0000,0000,,Do dziś misja zarządzania\Nparkami ma dwa cele, Dialogue: 0,0:03:18.22,0:03:20.44,Default,,0000,0000,0000,,niekiedy sprzeczne, Dialogue: 0,0:03:20.44,0:03:22.58,Default,,0000,0000,0000,,Zachować parki na przyszłość Dialogue: 0,0:03:22.58,0:03:25.82,Default,,0000,0000,0000,,i udostępnić je ogółowi. Dialogue: 0,0:03:25.82,0:03:29.37,Default,,0000,0000,0000,,To delikatny akt równowagi:\Ndrogi, szlaki i inna infrastruktura Dialogue: 0,0:03:29.37,0:03:33.02,Default,,0000,0000,0000,,udostępniają turystom parki,\Nale też zmieniają krajobraz, Dialogue: 0,0:03:33.02,0:03:36.10,Default,,0000,0000,0000,,a goście mogą powodować zanieczyszczenia, Dialogue: 0,0:03:36.10,0:03:39.12,Default,,0000,0000,0000,,erozję i niszczenie\Ndelikatnych ekosystemów. Dialogue: 0,0:03:39.12,0:03:43.71,Default,,0000,0000,0000,,Sama historia ochrony\Nteż może być z tą misją sprzeczna. Dialogue: 0,0:03:43.71,0:03:45.84,Default,,0000,0000,0000,,Wiele parków w chwili powstania Dialogue: 0,0:03:45.84,0:03:48.26,Default,,0000,0000,0000,,nie było niezamieszkaną dziczą, Dialogue: 0,0:03:48.26,0:03:50.75,Default,,0000,0000,0000,,co stało się standardem ochrony przyrody. Dialogue: 0,0:03:50.75,0:03:54.64,Default,,0000,0000,0000,,Wiele stanowiło dom i miejsce kultu\Ndla rdzennych ludów, Dialogue: 0,0:03:54.64,0:03:58.36,Default,,0000,0000,0000,,którzy utracili dostęp do ziem\Nw imię użytku publicznego. Dialogue: 0,0:03:58.36,0:04:00.54,Default,,0000,0000,0000,,Dopiero od niedawna\NSłużba Parków Narodowych Dialogue: 0,0:04:00.54,0:04:04.02,Default,,0000,0000,0000,,zaczęła liczyć się z tym dziedzictwem\Ni włączać rdzennych Amerykanów Dialogue: 0,0:04:04.02,0:04:05.95,Default,,0000,0000,0000,,do zarządzania parkami. Dialogue: 0,0:04:05.95,0:04:09.31,Default,,0000,0000,0000,,Na całym świecie społeczności tubylcze\Nodgrywają kluczową rolę Dialogue: 0,0:04:09.31,0:04:12.78,Default,,0000,0000,0000,,w gospodarowaniu i ochronie gruntów. Dialogue: 0,0:04:12.78,0:04:15.99,Default,,0000,0000,0000,,Obecnie na całym świecie istnieją\Ntysiące parków narodowych Dialogue: 0,0:04:15.99,0:04:21.31,Default,,0000,0000,0000,,i każdy musi równoważyć użytek publiczny\Nz ochroną historyczną i ekologiczną. Dialogue: 0,0:04:21.31,0:04:24.74,Default,,0000,0000,0000,,Parki w Nowej Zelandii,\NIslandii, Australii i RPA Dialogue: 0,0:04:24.74,0:04:29.31,Default,,0000,0000,0000,,poważnie ucierpiały z powodu\Nraptownego napływu turystów. Dialogue: 0,0:04:29.31,0:04:32.93,Default,,0000,0000,0000,,Niektóre, jak Park Narodowy\NMu Ko Similan w Tajlandii, Dialogue: 0,0:04:32.93,0:04:37.97,Default,,0000,0000,0000,,zamknęły niektóre szlaki,\Nżeby umożliwić odbudowę ekosystemu. Dialogue: 0,0:04:37.97,0:04:40.87,Default,,0000,0000,0000,,Parki narodowe zachowały\Nniezastąpione krajobrazy Dialogue: 0,0:04:40.87,0:04:43.13,Default,,0000,0000,0000,,dla przyszłych pokoleń. Dialogue: 0,0:04:43.13,0:04:46.22,Default,,0000,0000,0000,,Zmuszają nas też\Ndo postawienia trudnych pytań: Dialogue: 0,0:04:46.22,0:04:50.82,Default,,0000,0000,0000,,jakie są nasze obowiązki\Nwobec planety i siebie nawzajem?