WEBVTT

00:00:08.031 --> 00:00:10.751
li 1903-an, serokê 
welatên êk girtî

00:00:10.751 --> 00:00:15.068
gereka sê rojî kir
li geliyê yosemite ya california.

00:00:15.068 --> 00:00:19.672
serok Theodore Roosevelt raza di nav 
daristaneke darên sequoia yên berjêr de,

00:00:19.672 --> 00:00:23.322
di bagereke berfê de kon kirin, û bi 
demjimêran li dora agirê kempê axiftin

00:00:23.322 --> 00:00:27.280
digel mêhvandar û rêberê xwe,
parêzvan john muir.

00:00:27.280 --> 00:00:29.930
roosvelt bi navûdengî ji derve hez dikir,

00:00:29.930 --> 00:00:33.340
lê muir ew vexwendibû vir
ji bo zêdetir ji kon kirinê:

00:00:33.340 --> 00:00:35.680
yosemite di metirsiyê de bû.

NOTE Paragraph

00:00:35.680 --> 00:00:39.520
herçende ku yosemite bu 
axa parastî li 1984 de,

00:00:39.520 --> 00:00:43.260
gelî hê jî di metiraiyê de bû 
ji bo pêşkeftina di 1903-an de.

00:00:43.260 --> 00:00:46.340
ew di dilê têkoşînek dehsalî de bû
ku axê veqetîne

00:00:46.340 --> 00:00:49.250
hem ji bo parastin û karanîna gelemeperî

00:00:49.250 --> 00:00:52.770
du armancên ku ji kirinê
pir hêsantir dihat gotin.

NOTE Paragraph

00:00:52.770 --> 00:00:57.378
şer li ser yosemite dest pê kir
bi gera zêrîn a 1849-an,

00:00:57.378 --> 00:01:02.365
dema ku karkerên madenê rojavayî mezin dibin,
li zozanên sierra nevada li zêr digerin.

00:01:02.365 --> 00:01:05.415
di 1851-an de, leşkerê 
nerêzikî ê dewletê pejirandî,

00:01:05.415 --> 00:01:09.248
hoz a ahwahneechee derxistin 
ji geliyê yosemite.

00:01:09.248 --> 00:01:13.168
yên ku bi vî karî vegeriyan bûn dîdevanên
rûniştvanên spî yên ku daxwaza axê dikin,

00:01:13.168 --> 00:01:17.708
sekuoyên mezin hilwişandin,
û otêl û salon ava kirin.

NOTE Paragraph

00:01:17.708 --> 00:01:20.891
di bersivê de, komek biçûk a 
têkiliyên california yê

00:01:20.891 --> 00:01:25.681
bizavên razîkirinê li senator johnconness kir
ku gelî ji berjewendiyên taybetî biparêze.

00:01:25.681 --> 00:01:29.391
di 1864-an de, kongireyê 
pêşnûme yasa erê kir,

00:01:29.391 --> 00:01:33.008
dayîna geliyê yosemite
ji bo welatê california,

00:01:33.008 --> 00:01:37.713
êkem car hikûmeta welatên yekbûyî
zevî xist bin parastina giştî.

00:01:37.713 --> 00:01:40.813
lê rêveriya wî welatî pirsek vekirî ma,

00:01:40.813 --> 00:01:42.920
ya ku wê tenê tevlîhevtir bibe

00:01:42.920 --> 00:01:46.890
ji ber ku zeviyên din
ketin bin heman parastinê.

NOTE Paragraph

00:01:46.890 --> 00:01:49.690
piştî heft salan,
zevînas ferdinand hayden

00:01:49.690 --> 00:01:52.520
lêgerînek ber bi 
deşta yellowstone ve meşand,

00:01:52.520 --> 00:01:56.860
ku gelek hozên xwecihên emrîkî ji bo 
merasîman bikar di anîn, nêçîr û bazirganî.

00:01:56.860 --> 00:01:59.889
zanyar û hunermendên
lêgerînê nûçe anîn

00:01:59.889 --> 00:02:02.790
ji germavên berbiçav û çavkaniyên germ,

00:02:02.790 --> 00:02:06.870
piştgiriyek berfireh xwedza dike ku 
yellowstone têxe bin parastina hikûmetê

00:02:06.870 --> 00:02:09.880
û sinûrdar kirina çûnûhatina
mirovên xwecihî ji bo zeviyê.

00:02:09.880 --> 00:02:14.355
lê belê, berevajî yosemite ê, yellowstone
nedihat dayîn welatekî

00:02:14.355 --> 00:02:18.402
ew beşek ji sê herêmên DY bû
ku hêj nebûne welat.

00:02:18.402 --> 00:02:23.465
di şûna wê de, kongireya yellowstone ê
di 1872-an de xist bin rêveberiya fedral,

00:02:23.465 --> 00:02:27.155
çêkirina êkemîn parka neteweyî ya
rastîn a cîhanê.

NOTE Paragraph

00:02:27.155 --> 00:02:30.165
di demê serokatiya xwe de,
teddy roosevelt girîng bû

00:02:30.165 --> 00:02:33.135
di berfirehkirina zeviyên
di bin parastina giştî de.

00:02:33.135 --> 00:02:37.235
heya sala 1916 ê, pazdeh
parkên netewî hebûn.

00:02:37.235 --> 00:02:39.992
lê pirsgirêka rêvebirinê
çareser nekirî ma,

00:02:39.992 --> 00:02:43.376
û parastina parkê
bi gotre hate meşandin

00:02:43.376 --> 00:02:45.725
li ser gelek dezgehên hikûmetê.

00:02:45.725 --> 00:02:49.535
karên rasterast mîna çêkirina rêyan
û girtina karmendan

00:02:49.535 --> 00:02:52.915
pêdvî bi înan û birina
bîrokratîkî ya bêbandor dike.

00:02:52.915 --> 00:02:56.045
tu dezgehan rêzikên reftar kirinê
li parkê ne danîbûn,

00:02:56.045 --> 00:03:00.087
wisa nêçîrvanan parka jiyana kovî kuştin,
dewaran zevî zêde çerandîn,

00:03:00.087 --> 00:03:02.945
û seredêran navnîşan xera kirin.

NOTE Paragraph

00:03:02.945 --> 00:03:05.375
çareserî ji canada hat,

00:03:05.375 --> 00:03:08.635
ku karûbarekê parka nîvekîkirî
ya pir bandor hebû.

00:03:08.635 --> 00:03:12.625
di sala 1916-an de, welatên yekbûyî
karûbarê parka neteweyî saz kir

00:03:12.625 --> 00:03:14.505
li ser vê mînakê bingeh digre.

00:03:14.505 --> 00:03:18.215
heya vê rojê, peywira karûbarên
parkê ji dû armancan pêk tê

00:03:18.215 --> 00:03:20.435
ku carinan dijber in:

00:03:20.435 --> 00:03:22.575
ji bo pêşerojê parkan biparêzin

00:03:22.575 --> 00:03:25.819
û bihêlin ku gel ji wan kêfxweş bibe.

00:03:25.819 --> 00:03:29.372
ew çalakiyek e hevsengiya nazik e:
rê, şop, û binesaziya din

00:03:29.372 --> 00:03:33.022
parkan ji mêhvanan re gihiştbar bikin,
lê herwiha dîmenê jî biguherîne,

00:03:33.022 --> 00:03:36.151
dema ku seredêr bixwe dikarin
beşdarî qirêjbûnê bibin, şûştin,

00:03:36.151 --> 00:03:39.124
û zirara pergala xwezayên nazik.

00:03:39.124 --> 00:03:43.706
jixwe dîroka parastinê jî
dikare li dij be bi vê erkî re.

00:03:43.706 --> 00:03:46.296
pir park ne bûn,
di demê damezrandinê de,

00:03:46.296 --> 00:03:50.746
çola ne akincîkirî ku buye
hevgirtî ji bo parastina wan.

00:03:50.746 --> 00:03:54.636
di şûna wan de, pir xanî an cihên
peristinê bûn ji bo mirovên xwe malî,

00:03:54.636 --> 00:03:58.358
ku gihîştina van axan winda kir
li ser navê karanîna gelemeperî .

00:03:58.358 --> 00:04:00.538
tenê vê dawiyê
xizmeta parka netewî heye

00:04:00.538 --> 00:04:04.018
dest bi hijmartina vê mîratê kir
û bi amerîkiyên xwemalî re mijûl bû

00:04:04.018 --> 00:04:05.948
di rêveberiya parkê de.

00:04:05.948 --> 00:04:09.307
li seranserî cîhanê, civakên xwecihî
niyarên girîng dilîzin

00:04:09.307 --> 00:04:12.777
di kargêrî û parastina axê de.

NOTE Paragraph

00:04:12.777 --> 00:04:15.987
îro, li cîhanê bi hizaran
parkên netewî hene,

00:04:15.987 --> 00:04:21.310
û her kes divê karanîna gelemeperî hevseng
bike digel parastina dîrokî û jîngehî .

00:04:21.310 --> 00:04:24.740
parkên li new zealand ê, iceland ê, 
australia û afrîkaya başûr

00:04:24.740 --> 00:04:28.896
hilweşînek dijwar ezmûn kirine 
ji ber ku jimareyên serdêran zêde bûne.

00:04:28.896 --> 00:04:32.930
hin, wekî parka neteweyî ya
mu ko similan li tayland ê,

00:04:32.930 --> 00:04:37.971
beşên xwe ji geştiyaran re bi tevahî 
girtî ne da ku pergala xwezayî vegere.

NOTE Paragraph

00:04:37.971 --> 00:04:40.871
parkên neteweyî dîmenên
neguhêrbar parastin

00:04:40.871 --> 00:04:43.127
ji bo nifşê pêşerojê.

00:04:43.127 --> 00:04:46.217
ew jî zorê didin me
ku pirsîn dijwar hijmar bikin:

00:04:46.217 --> 00:04:50.815
berpirsiyariyên me li hevber vê 
gerstêrkê çi ne? û li hevberî hev çi ne?