1
00:00:08,031 --> 00:00:10,751
li 1903-an, serokê 
welatên êk girtî

2
00:00:10,751 --> 00:00:15,068
gereka sê rojî kir
li geliyê yosemite ya california.

3
00:00:15,068 --> 00:00:19,672
serok Theodore Roosevelt raza di nav 
daristaneke darên sequoia yên berjêr de,

4
00:00:19,672 --> 00:00:23,322
di bagereke berfê de kon kirin, û bi 
demjimêran li dora agirê kempê axiftin

5
00:00:23,322 --> 00:00:27,280
digel mêhvandar û rêberê xwe,
parêzvan john muir.

6
00:00:27,280 --> 00:00:29,930
roosvelt bi navûdengî ji derve hez dikir,

7
00:00:29,930 --> 00:00:33,340
lê muir ew vexwendibû vir
ji bo zêdetir ji kon kirinê:

8
00:00:33,340 --> 00:00:35,680
yosemite di metirsiyê de bû.

9
00:00:35,680 --> 00:00:39,520
herçende ku yosemite bu 
axa parastî li 1984 de,

10
00:00:39,520 --> 00:00:43,260
gelî hê jî di metiraiyê de bû 
ji bo pêşkeftina di 1903-an de.

11
00:00:43,260 --> 00:00:46,340
ew di dilê têkoşînek dehsalî de bû
ku axê veqetîne

12
00:00:46,340 --> 00:00:49,250
hem ji bo parastin û karanîna gelemeperî

13
00:00:49,250 --> 00:00:52,770
du armancên ku ji kirinê
pir hêsantir dihat gotin.

14
00:00:52,770 --> 00:00:57,378
şer li ser yosemite dest pê kir
bi gera zêrîn a 1849-an,

15
00:00:57,378 --> 00:01:02,365
dema ku karkerên madenê rojavayî mezin dibin,
li zozanên sierra nevada li zêr digerin.

16
00:01:02,365 --> 00:01:05,415
di 1851-an de, leşkerê 
nerêzikî ê dewletê pejirandî,

17
00:01:05,415 --> 00:01:09,248
hoz a ahwahneechee derxistin 
ji geliyê yosemite.

18
00:01:09,248 --> 00:01:13,168
yên ku bi vî karî vegeriyan bûn dîdevanên
rûniştvanên spî yên ku daxwaza axê dikin,

19
00:01:13,168 --> 00:01:17,708
sekuoyên mezin hilwişandin,
û otêl û salon ava kirin.

20
00:01:17,708 --> 00:01:20,891
di bersivê de, komek biçûk a 
têkiliyên california yê

21
00:01:20,891 --> 00:01:25,681
bizavên razîkirinê li senator johnconness kir
ku gelî ji berjewendiyên taybetî biparêze.

22
00:01:25,681 --> 00:01:29,391
di 1864-an de, kongireyê 
pêşnûme yasa erê kir,

23
00:01:29,391 --> 00:01:33,008
dayîna geliyê yosemite
ji bo welatê california,

24
00:01:33,008 --> 00:01:37,713
êkem car hikûmeta welatên yekbûyî
zevî xist bin parastina giştî.

25
00:01:37,713 --> 00:01:40,813
lê rêveriya wî welatî pirsek vekirî ma,

26
00:01:40,813 --> 00:01:42,920
ya ku wê tenê tevlîhevtir bibe

27
00:01:42,920 --> 00:01:46,890
ji ber ku zeviyên din
ketin bin heman parastinê.

28
00:01:46,890 --> 00:01:49,690
piştî heft salan,
zevînas ferdinand hayden

29
00:01:49,690 --> 00:01:52,520
lêgerînek ber bi 
deşta yellowstone ve meşand,

30
00:01:52,520 --> 00:01:56,860
ku gelek hozên xwecihên emrîkî ji bo 
merasîman bikar di anîn, nêçîr û bazirganî.

31
00:01:56,860 --> 00:01:59,889
zanyar û hunermendên
lêgerînê nûçe anîn

32
00:01:59,889 --> 00:02:02,790
ji germavên berbiçav û çavkaniyên germ,

33
00:02:02,790 --> 00:02:06,870
piştgiriyek berfireh xwedza dike ku 
yellowstone têxe bin parastina hikûmetê

34
00:02:06,870 --> 00:02:09,880
û sinûrdar kirina çûnûhatina
mirovên xwecihî ji bo zeviyê.

35
00:02:09,880 --> 00:02:14,355
lê belê, berevajî yosemite ê, yellowstone
nedihat dayîn welatekî

36
00:02:14,355 --> 00:02:18,402
ew beşek ji sê herêmên DY bû
ku hêj nebûne welat.

37
00:02:18,402 --> 00:02:23,465
di şûna wê de, kongireya yellowstone ê
di 1872-an de xist bin rêveberiya fedral,

38
00:02:23,465 --> 00:02:27,155
çêkirina êkemîn parka neteweyî ya
rastîn a cîhanê.

39
00:02:27,155 --> 00:02:30,165
di demê serokatiya xwe de,
teddy roosevelt girîng bû

40
00:02:30,165 --> 00:02:33,135
di berfirehkirina zeviyên
di bin parastina giştî de.

41
00:02:33,135 --> 00:02:37,235
heya sala 1916 ê, pazdeh
parkên netewî hebûn.

42
00:02:37,235 --> 00:02:39,992
lê pirsgirêka rêvebirinê
çareser nekirî ma,

43
00:02:39,992 --> 00:02:43,376
û parastina parkê
bi gotre hate meşandin

44
00:02:43,376 --> 00:02:45,725
li ser gelek dezgehên hikûmetê.

45
00:02:45,725 --> 00:02:49,535
karên rasterast mîna çêkirina rêyan
û girtina karmendan

46
00:02:49,535 --> 00:02:52,915
pêdvî bi înan û birina
bîrokratîkî ya bêbandor dike.

47
00:02:52,915 --> 00:02:56,045
tu dezgehan rêzikên reftar kirinê
li parkê ne danîbûn,

48
00:02:56,045 --> 00:03:00,087
wisa nêçîrvanan parka jiyana kovî kuştin,
dewaran zevî zêde çerandîn,

49
00:03:00,087 --> 00:03:02,945
û seredêran navnîşan xera kirin.

50
00:03:02,945 --> 00:03:05,375
çareserî ji canada hat,

51
00:03:05,375 --> 00:03:08,635
ku karûbarekê parka nîvekîkirî
ya pir bandor hebû.

52
00:03:08,635 --> 00:03:12,625
di sala 1916-an de, welatên yekbûyî
karûbarê parka neteweyî saz kir

53
00:03:12,625 --> 00:03:14,505
li ser vê mînakê bingeh digre.

54
00:03:14,505 --> 00:03:18,215
heya vê rojê, peywira karûbarên
parkê ji dû armancan pêk tê

55
00:03:18,215 --> 00:03:20,435
ku carinan dijber in:

56
00:03:20,435 --> 00:03:22,575
ji bo pêşerojê parkan biparêzin

57
00:03:22,575 --> 00:03:25,819
û bihêlin ku gel ji wan kêfxweş bibe.

58
00:03:25,819 --> 00:03:29,372
ew çalakiyek e hevsengiya nazik e:
rê, şop, û binesaziya din

59
00:03:29,372 --> 00:03:33,022
parkan ji mêhvanan re gihiştbar bikin,
lê herwiha dîmenê jî biguherîne,

60
00:03:33,022 --> 00:03:36,151
dema ku seredêr bixwe dikarin
beşdarî qirêjbûnê bibin, şûştin,

61
00:03:36,151 --> 00:03:39,124
û zirara pergala xwezayên nazik.

62
00:03:39,124 --> 00:03:43,706
jixwe dîroka parastinê jî
dikare li dij be bi vê erkî re.

63
00:03:43,706 --> 00:03:46,296
pir park ne bûn,
di demê damezrandinê de,

64
00:03:46,296 --> 00:03:50,746
çola ne akincîkirî ku buye
hevgirtî ji bo parastina wan.

65
00:03:50,746 --> 00:03:54,636
di şûna wan de, pir xanî an cihên
peristinê bûn ji bo mirovên xwe malî,

66
00:03:54,636 --> 00:03:58,358
ku gihîştina van axan winda kir
li ser navê karanîna gelemeperî .

67
00:03:58,358 --> 00:04:00,538
tenê vê dawiyê
xizmeta parka netewî heye

68
00:04:00,538 --> 00:04:04,018
dest bi hijmartina vê mîratê kir
û bi amerîkiyên xwemalî re mijûl bû

69
00:04:04,018 --> 00:04:05,948
di rêveberiya parkê de.

70
00:04:05,948 --> 00:04:09,307
li seranserî cîhanê, civakên xwecihî
niyarên girîng dilîzin

71
00:04:09,307 --> 00:04:12,777
di kargêrî û parastina axê de.

72
00:04:12,777 --> 00:04:15,987
îro, li cîhanê bi hizaran
parkên netewî hene,

73
00:04:15,987 --> 00:04:21,310
û her kes divê karanîna gelemeperî hevseng
bike digel parastina dîrokî û jîngehî .

74
00:04:21,310 --> 00:04:24,740
parkên li new zealand ê, iceland ê, 
australia û afrîkaya başûr

75
00:04:24,740 --> 00:04:28,896
hilweşînek dijwar ezmûn kirine 
ji ber ku jimareyên serdêran zêde bûne.

76
00:04:28,896 --> 00:04:32,930
hin, wekî parka neteweyî ya
mu ko similan li tayland ê,

77
00:04:32,930 --> 00:04:37,971
beşên xwe ji geştiyaran re bi tevahî 
girtî ne da ku pergala xwezayî vegere.

78
00:04:37,971 --> 00:04:40,871
parkên neteweyî dîmenên
neguhêrbar parastin

79
00:04:40,871 --> 00:04:43,127
ji bo nifşê pêşerojê.

80
00:04:43,127 --> 00:04:46,217
ew jî zorê didin me
ku pirsîn dijwar hijmar bikin:

81
00:04:46,217 --> 00:04:50,815
berpirsiyariyên me li hevber vê 
gerstêrkê çi ne? û li hevberî hev çi ne?