Arte no tempo da intelixencia das máquinas

Como é o interior da mente dunha máquina? Inspirado pola visión arquitectónica futurista de Los Ángeles de "Blade Runner", o artista multimedia Refik Anadol une arte e intelixencia artificial nas colaboracións entre o seu estudio e arquitectos, analistas de datos, neurocientíficos e músicos entre outros. Sé testemuña das instalacións extraordinarias que, se cadra, farán que reconsideres a túa idea do futuro da tecnoloxía e da creatividade.

Ola, o meu nome é Refik
e son artista multimedia.

O meu pigmento son os datos

e pinto co pincel do pensamento

asistido por unha intelixencia artificial.

Uso espazos arquitectónicos
no canto de lenzos,

colaboro con máquinas

para que os edificios soñen e alucinen.

Preguntarédesvos,
que quere dicir todo isto?

Permitídeme que vos introduza
no meu traballo e no meu mundo.

Fun testemuña do poder
da imaxinación con 8 anos,

en Istambul, cando era neno.

Un día, miña nai levou para a casa
unha cinta de vídeo

do filme de ciencia ficción
Blade Runner.

Lembro con claridade estar fascinado

pola incrible visión arquitectónica
de Los Ángeles do futuro,

un lugar que eu non vira nunca.

Esa visión converteuse na base
do meu soñar esperto.

Cando cheguei a Los Ángeles en 2012

para estudar un posgrao
en Deseño e Artes Dixitais,

aluguei un coche e fun ó centro da cidade

para ver ese marabilloso mundo
do futuro próximo.

Lembro que había unha escena

que se repetía na miña cabeza
unha e outra vez:

aquela na que Rachael, o androide,

se decata de que as súas lembranzas
en verdade non son súas,

e Deckard lle di que
son lembranzas doutra persoa.

Dende ese instante,

unha das miñas inspiracións
foi esta pregunta.

Que pode facer unha máquina
cos recordos doutra persoa?

Ou, por dicilo doutro xeito,

que significa ser unha IA no século XXI?

Calquera androide
ou intelixencia artificial

é intelixente sempre e cando
colaboremos con ela.

Pode construír cousas

que a intelixencia humana
aspira a producir

pero que non ten a capacidade de lograr.

Pensade nas vosas actividades
e redes sociais, por exemplo.

Canto máis interactuades con elas,
máis intelixentes son.

Se as máquinas poden aprender
ou procesar lembranzas,

poden tamén soñar?

Alucinar?

Ter recordos involuntarios,

ou facer conexións
entre os soños de varias persoas?

Ser unha IA no século XXI
significa non esquecer nada?

E, se é así,

non é a experiencia máis revolucionaria
de todas as que vivimos

tras séculos de esforzos para inmortalizar
a historia de diferentes formas?

Dito doutro xeito,

Canto avanzamos dende
o Blade Runner de Ridley Scott?

Abrín o meu estudio en 2014

e convidei a arquitectos,

analistas de datos, informáticos,
neurocientíficos,

músicos e mesmo contacontos

para que se unisen a min
para cumprir os meus soños.

Poden os datos ser un pigmento?

Esa foi a primeira pregunta que fixemos

cando comezamos a viaxe de integrar
as artes dixitais na arquitectura,

e unir os mundos físico e virtual.

Comezamos imaxinando
o que eu chamo a "poesía dos datos".

Un dos primeiros proxectos,
"Representacións Virtuais",

era unha escultura de datos públicos

encargada pola cidade de San Francisco.

O traballo invita ó público

a participar nunha experiencia
artística extraordinaria

nun espazo urbano vivo

coa representación dunha rede
de conexións fluídas da propia cidade.

Tamén é un recordatorio

de como os datos invisibles
do noso día a día,

coma os fíos de Twitter
representados aquí,

poden facerse visibles

e transformarse en coñecemento sensorial
que se pode experimentar colectivamente.

De feito, os datos só se converten
en coñecemento cando os experimentamos,

e o coñecemento e a experiencia
poden tomar moitas formas.

Ó explorar estas conexións

mediante o potencial
da intelixencia das máquinas,

tamén reflexionamos sobre a conexión
entre os sentidos humanos

e a capacidade das máquinas
para simular a natureza.

Esta investigación xurdiu ó traballarmos
en pinturas baseadas en datos eólicos.

Adoptaron a forma de poemas visualizados

baseados en conxuntos de datos ocultos
que recollemos dos sensores eólicos.

Empregamos algoritmos xerativos

para transformar a velocidade do vento,
os refachos e a dirección

nun pigmento de datos etéreos.

O resultado foi unha experiencia
meditativa e especulativa á vez.

Esta escultura de datos cinéticos,
titulada Bósforo,

era un intento similar de cuestionar
a nosa capacidade de reimaxinar

os fenómenos naturais.

Cos datos do radar de alta frecuencia
do mar de Mármara,

recollimos datos da superficie do mar

e proxectamos o movemento dinámico
coa Intelixencia das Máquinas.

Creamos unha sensación de inmersión

nunhas vistas artificiais do mar
tranquilizadoras e sempre cambiantes.

Chamámoslle imaxinación
a "ver co cerebro"

e, para mi, imaxinar arquitectura

vai alén do cristal, do metal
ou do formigón,

e chega até a experimentación
coas opcións máis remotas da inmersión

e cos xeitos de mellorar
a percepción dos espazos construídos.

Os estudos sobre intelixencia artificial
aumentan cada día,

e déixannos coa sensación
de estar enchufados a un sistema

que é meirande e ten máis coñecementos

ca nós mesmos.

En 2017, descubrimos
unha biblioteca de acceso aberto

con documentos culturais de Istanbul

e comezamos a traballar
no "Arquivo Soñado",

unha das primeiras instalacións públicas
do mundo impulsada por unha IA

que explora case 1,7 millóns de documentos
que comprenden 270 anos de historia.

Unha das nosas inspiracións
durante este proceso

foi un relato breve chamado
"A biblioteca de Babel"

do arxentino Jorge Luis Borges.

Na historia, o autor imaxina
un universo con forma de gran biblioteca

que contén tódolos libros de 410 páxinas
cun formato e caracteres concretos.

Mediante esta visión,

ideamos un xeito de explorar fisicamente
os vastos arquivos do coñecemento

na era da intelixencia das máquinas.

O resultado, como podedes ver,

foi un espazo inmersivo
impulsado polos usuarios.

O "Arquivo soñado" transformou totalmente
a experiencia dunha biblioteca

na era da intelixencia das máquinas.

"Alucinación das Máquinas"
é un estudo do tempo e do espazo

baseado nós arquivos fotográficos públicos
da cidade de Nova York.

Para este proxecto inmersivo único,

empregamos algoritmos
de aprendizaxe automática

para atopar e procesar máis de 100 millóns
de fotografías da cidade.

Deseñamos un sistema narrativo innovador

para empregar a intelixencia artificial
para predicir ou alucinar novas imaxes,

permitindo que o espectador
entre nunha fusión onírica

do pasado e do futuro de Nova York.

Canto máis afondan os nosos proxectos

en lembrar e transmitir coñecementos,

pensamos máis sobre como as lembranzas
non son recordos estáticos,

senón interpretacións de feitos pasados
que cambian constantemente.

Consideramos de que xeito as máquinas

poden simular feitos inconscientes
e subconscientes,

como os soños,
os recordos e as alucinacións.

Por iso creamos Fundindo Recordos

para visualizar o momento de lembrar.

A inspiración veu do momento tráxico

no que lle diagnosticaron
alzhéimer a meu tío.

Naquel momento eu só podía pensar

en atopar un xeito de celebrar
o que lembramos e como o lembramos

cando aínda temos a capacidade de facelo.

Comecei a pensar nos recordos
non como elementos que esvaecen

senón como elementos que se funden
ou cambian de forma.

Coa axuda da intelixencia das máquinas,

traballamos cos científicos
do Laboratorio Neuroscape

na Universidade de California,

que nos ensinaron a ler
os sinais cerebrais

durante a creación de recordos.

Malia que o meu propio tío estaba a perder
a capacidade de procesar recordos,

a obra de arte creada
cos datos dos encefalogramas

exploraba a materialidade dos recordos

e servía como tributo a aquilo
que meu tío xa perdera.

Case nada do Los Ángeles contemporáneo

coincidía coas miñas expectativas
de infancia sobre a cidade,

a excepción dun edificio incrible:

o Walt Disney Concert Hall (WDCH),
deseñado por Frank Gehry,

un dos meus heroes.

En 2018, recibín unha chamada
da Filharmónica de Los Ángeles

que quería unha instalación

para celebrar o centenario
desta célebre Sinfónica.

Para isto, fixemos a seguinte pregunta:

"Pode aprender un edificio? Pode soñar?"

Para responder,

decidimos recompilar todas as gravacións
dos arquivos da Filharmónica e do WDCH.

Para ser exactos, 77 terabytes
de recordos arquivados dixitalmente.

Empregando a intelixencia das máquinas,

o arquivo enteiro,
que se remonta 100 anos,

converteuse en proxeccións
na fachada do edificio.

42 proxectores para conseguir
esta experiencia futurista pública

no corazón de Los Ángeles,

e achegármonos un pouquiño máis
ao Los Ángeles de Blade Runner.

Se algunha vez un edificio puido soñar,

foi neste momento.

Agora, invítovos a unha última viaxe
polo cerebro dunha máquina.

Neste intre, estamos totalmente inmersos
no universo dos datos

de tódalas Charlas TED
dos últimos 30 anos.

Iso quere dicir que este conxunto de datos
inclúe 7.705 charlas dos escenarios TED.

Esas charlas foron convertidas
en 7,4 millóns de segundos,

e cada segundo está representado
neste universo de datos.

Cada imaxe que vedes aquí

representa un momento único desas charlas.

Empregando a intelixencia das máquinas,

procesamos un total de 487.000 frases

de 330 grupos de temas únicos
como a natureza, as emisións globais,

a extinción, os temas raciais,
a informática,

a confianza, as emocións,
a auga e os refuxiados.

Estes grupos conéctanse entre eles

mediante un algoritmo,

que xera 113 millóns segmentos de liña,

que revelan novas relacións conceptuais.

Non sería incrible poder lembrar

tódalas preguntas
que se fixeron neste escenario?

Aquí estou,

dentro da mente de incontables pensadores,

e dunha máquina,
interactuando con varios sentimentos

atribuídos ó aprender,

lembrar, cuestionar

e imaxinar todo ó mesmo tempo,

expandindo o poder da mente.

Para min, estar aquí

é precisamente o que significa ser unha
intelixencia artificial no século XXI,

Está nas nosas mans, humanos,

adestrar esta mente
para que aprenda e lembre

o que nós só podemos soñar.

Grazas.