E-waste: Cleaning Up The World's Fastest-Growing Trash Problem

Hãy nghĩ về điện thoại hay laptop của bạn.

Bạn biết mọi thứ về nó.

Từng con chip trong đó,
từng nơi sản xuất.

Và rồi...

bạn không biết gì nữa.

Ta có rác thải điện tử vì
đồ vật không còn hữu dụng nữa

nên ta vứt chúng đi.

Vấn đề càng trầm trọng hơn khi

chính việc thiết kế và chế tạo chúng

gây khó khăn cho việc rã chúng ra,

lọc lấy nguyên liệu hữu dụng

và tái sử dụng.

♪ Ống nối khung ♪

♪ Khung nối... ♪

Tôi nghe nói có khoảng hơn
4.000 người làm việc tại đây.

Tôi đã làm việc ở đây khoảng 15 năm.

Chúng tôi thấy đa số họ

có nồng độ kim lại nặng trong máu rất cao.

Tôi nghĩ không chỉ có châu Phi

đang phải đối mặt với vấn nạn rác điện tử

vì thiết bị điện và điện tử
là một phần cuộc sống thường nhật.

Ta không thể cung cấp
cho 7, 8, 9 tỷ người

những sản phẩm sẽ ở lại
trên hành tinh này trong tương lai

nếu chúng ta vứt gần như tất cả chúng

sau khi dùng khoảng hai hay ba năm.

Khi các thiết bị trong đời sống
ngày càng dễ mua

và vòng thay thế ngày càng ngắn hơn,
đồ "cũ" ngày càng chất núi.

Tất cả màn hình và laptop ta vứt đi,
cùng với lò vi sóng và tủ lạnh cũ,

đang dần trở thành những núi
rác thải điện tử.

Trong một năm, ta tạo ra 44,7 triệu tấn
rác điện tử

tương đương 4.500 tháp Eiffel.

Trước khi máy tính và điện thoại
chạy hơi chậm hay có chút vết xước

thì linh kiện trong chúng
đã có giá trị rồi.

Đa phần tồn tại dưới dạng kim loại quý
như vàng hay bạc,

nếu gộp lại ước tính lên tới 55 tỷ euro
nguyên liệu thô trong năm 2016.

Vậy tại sao chỉ có 20% rác điện tử
được thu thập và tái chế?

Chắc chắn ta đang khái quát hóa
nếu nghĩ tới rác điện tử,

sẽ khác nếu đó là
một màn hình CRT cũ,

hay một chiếc điện thoại thông minh
hiện đại hợp thời.

Nhưng chắc chắn có rất nhiều giá trị
ta có thể thu lại từ rác điện tử.

Đó nên là một động lực để tái chế.

Tôi là giáo sư ở MIT,

tôi điều hành phòng TN
Senseable City

và văn phòng thiết kế
Carlo Ratii Associati.

Chúng tôi bắt đầu xem xét việc này
với dự án Trash-Track.

Chúng tôi khởi động vài năm trước
ở thành phố Seattle,

chúng tôi gắn nhiều thẻ điện tử lên rác,

để theo dõi rác.

Chúng tôi lần theo vỏ chuối,

màn hình CRT, máy tính,
hộp mực in và vân vân.

Rất nhiều rác sẽ dừng chân
ở biên giới Mỹ,

còn sau đó chúng tôi không thể
lần theo được nữa.

Khi rác điện tử đến biên giới Mỹ,
chúng đi xuống nam vào Mexico

hay chu du tới châu Phi, Ấn Độ
hoặc châu Á.

...những điểm đến nổi tiếng không chỉ
cho rác ĐT ở Mỹ mà cả các nước phát triển.

Một vấn đề phức tạp nữa là
rác ở đây không phải từ nơi khác đến

mà là sản sinh tại chỗ.

Chào mừng đến Agbogbloshie ở Ghana,
bãi rác điện tử lớn nhất thế giới.

Thanh thiếu niên phải tiếp xúc với chì,
thủy ngân và arsen

để trích lấy kim loại quý
từ đồ điện tử cũ.

Ngày đầu tiên đến đây tôi đã bị sốc.

Bạn thấy công việc của họ.

Họ cắt phải tay,
phải tiếp xúc với quá nhiều thứ.

Tên tôi là Bennett Nana Akuffo.

Tôi là quản lý dự án
Green Advocacy Ghana.

Thanh niên tại đây sẽ lái xe tải
đi khắp nơi.

Họ đến từng nhà.

Nếu họ đến nhà tôi,

họ chắc chắn sẽ mua chiếc tủ lạnh.

Sau đó, họ sẽ mang nó đến đây,

cắt nó ra từng mảnh.

Họ lấy nhôm từ vỏ tủ lạnh.

Họ lấy đồng từ động cơ trong tủ lạnh.

Đơn giản là dùng búa và đục để làm.

Sau đó, họ sẽ đốt dây cáp bên trong

để lấy đồng.

Còn vỏ xốp thì sao?

Nó sẽ được dùng làm chất đốt.

Khi họ cần xử lý tất cả
những kim loại đó,

họ sẽ bỏ thêm mút xốp vào
và đốt.

Đất đai bị ô nhiễm nặng,

mức độ chì, cadmium và arsen
trong đất không ngừng tăng.

Chúng tôi đã làm
một khảo sát sức khỏe ở đây.

Chúng tôi thấy rằng đa số mọi người

bị tăng nồng độ kim loại nặng trong máu.

Kim loại nặng liên quan đến ung thư

và các bệnh khác.

Toàn bộ nơi này như một khu thương mại.

Người bán nước, đồ uống.

Người làm việc,

người đi loanh quanh nhặt rác.

Cả nơi này là một cộng đồng.

Tôi nghe nói có hơn
4.000 người đang làm việc ở đây.

Hầu hết họ dành cả ngày ở đây.

Rất nhiều người bị phơi nhiễm.

Đa phần nghĩ Agbogbloshie
là một bãi rác.

Nhưng đây là ngành dịch vụ
cung cấp cho người dân Ghana.

Đúng, nó độc hại,

nhưng là dịch vụ chúng ta cần.

Nếu không có Agbogbloshie,

điều gì sẽ xảy ra với những thiết bị cũ,

tủ lạnh cũ, TV và những thứ khác.

Cái gì có thể ngăn đồ điện tử cũ kết thúc
số phận tại các bãi rác như Agbogbloshie?

Và nếu phải vào bãi rác, làm sao
để tái sử dụng chúng an toàn?

Sứ mệnh của chúng tôi tại IDEO

đó là kết nối con người với công nghệ

qua thiết kế.

Tôi là Tim Brown.

Tôi là CEO của công ty thiết kế IDEO.

Hồi mới khởi nghiệp,

chúng tôi làm ra các thứ như con chuột
đầu tiên cho máy tính Macintosh,

máy laptop đầu tiên
và máy khử rung tim tự động đầu tiên.

Sự phức tạp của hệ thống

hỗ trợ cho những sản phẩm
và dịch vụ này

giờ chúng tôi đã hiểu rõ hơn nhiều.

Vì thế chúng tôi quan tâm đến
kinh tế vòng tròn.

Và cần phải nghĩ đến sản phẩm

không chỉ qua vòng đời sử dụng

mà còn là những thứ sau đó.

Tôi là Vincent Biruta,

Bộ trưởng Môi trường
Cộng hòa Rwanda.

Chúng tôi đang đối mặt với 10.000 tấn
rác điện tử mỗi năm.

Và chúng tôi đã quyết định xây dựng

một nhà máy tháo dỡ và tái chế
rác điện tử,

nó có thể xử lý

10.000 tấn rác điện tử mỗi năm.

Hiện nay ở Rwanda, nhà máy thứ hai

làm nhiệm vụ tân trang
lại một số máy tính,

chúng tôi có 400 máy tính

đang được phân phát đến các trường học.

Nhưng chúng tôi gửi linh kiện nhựa
đến những công ty tái chế nhựa.

Gửi linh kiện kim loại
đến nhà máy thép.

Chúng tôi cũng đang
lên kế hoạch cho giai đoạn hai

để khôi phục kim loại quý

trong những linh kiện
thiết bị điện tử này.

Ghana cũng có bước tiến khi thông qua
luật cấm xử lý rác điện tử sai cách.

Và ngay tại bãi rác nổi tiếng này,
đã có những biện pháp đốt an toàn hơn.

Với sự giúp đỡ của Pure Earth,
một tổ chức phi chính phủ Mỹ,

chúng tôi quyết định
tìm cách loại bỏ việc đốt

để lấy đồng.

Chúng tôi đã thử nghiệm
với máy tuốt dây cáp.

Bạn sẽ đẩy dây cáp qua những cái lỗ này,

đây là những cỡ cáp ta có thể tái chế.

Và chỉ mất vài giây là xong,

nhựa vào đầu này,

kim loại ra đầu kia.

Khi bạn mang cáp đến đây,

nếu là đồng nguyên chất hay nhôm
thì sẽ nặng hơn.

Những thanh niên này
sẽ kiếm được nhiều tiền hơn.

Rác điện tử hiện trở thành dòng rác thải
phát triển nhanh nhất thế giới.

Muốn giảm thiểu đòi hỏi cả người tiêu dùng
và nhà sản xuất

phải thay đổi tư duy về đồ điện tử.

Nguyên nhân nằm ở thiết kế
và giải pháp cũng nằm ở thiết kế.

Nếu ta thật sự muốn có
nền kinh tế vòng tròn

thì phải nối hai đầu nó lại.

Tạo ra những khái niệm cung ứng mới.

Chúng ta không cần quá nhiều thiết bị

Có một số bộ phận có thể
tái sử dụng nhiều lần.

Và khi cần quăng chúng đi,

ta phải bảo đảm là quăng đúng chỗ.

Chúng ta vẫn lưu luyến với việc

được sở hữu những sản phẩm đẹp đẽ.

Nhưng có lẽ đó không còn đúng
cho tương lai.

Có lẽ chúng ta không nên mua mới sản phẩm

thay vào đó đưa chúng đến dịch vụ

để nhà sản xuất có lý do chính đáng
để thu hồi chúng lại.

Chúng ta phải sáng tạo hơn nữa
trong những năm tới

để giải quyết những vấn đề này.

Phụ đề bởi Lil_ly
Reviewed by Elice Nguyen