Büyük hayvanların çiş yapması daha mı uzun sürer?
-
0:08 - 0:12Bir kedinin idrar kesesi ancak bir
golf topu hacminde idrar depolayabilir. -
0:12 - 0:17Bu, insanlar için bir kahve kupası
ve filler için bir çöp tenekesidir. -
0:17 - 0:21Bir filin idrar kesesi
bir kedininkinin 400 katıdır. -
0:21 - 0:25Ancak bir filin çişini yapması
400 kat daha uzun sürmez. -
0:25 - 0:27Öyleyse bu nasıl mümkün olabiliyor?
-
0:27 - 0:33Cevap bilim insanlarının
“Diğer Altın Kural” dediği şeyde saklı. -
0:33 - 0:38Bunu, atıklarından bazılarını sarımsı
bir çişle atan memelilerde görmek mümkün. -
0:38 - 0:42Diğer sınıflardaki hayvanlar farklı sistem
ve yöntemler kullanarak boşaltım yaparlar. -
0:42 - 0:46Kural, boşaltım organ ve kuvvetlerinin
-
0:46 - 0:48vücut boyutuyla
nasıl değiştiğini açıklıyor. -
0:48 - 0:53Bu, bir dizi memelinin benzer şekilde
hızlı rahatlamaya ulaşmasını sağlıyor. -
0:53 - 0:57İdrar çıkarma hızını etkileyen
iki ana faktör var: -
0:57 - 1:00mesane basıncı ve yer çekimi.
-
1:00 - 1:03Mesane basıncı, idrarı dışarı
atma amacıyla -
1:03 - 1:06memeliler kaslarını
kastıklarında meydana gelir. -
1:06 - 1:10Bu basınç, birim alana uygulanan
kas kuvvetine eşittir -
1:10 - 1:13fakat bu faktörler orantılı
olarak ayarlandığı için -
1:13 - 1:18mesane basıncı aslında vücut boyutuna
bağlı olarak fazla değişmez. -
1:18 - 1:24Bu arada, yer çekimi etkisi
türler arasında farklılık gösterir. -
1:24 - 1:28Memeliler üretra denilen
boru şeklinde bir organa sahiptir. -
1:28 - 1:31Bu, idrarı yüksek seviyeden
düşük seviyeye, -
1:31 - 1:36yani, idrar kesesinden idrarın vücudu
terk ettiği yere taşır. -
1:36 - 1:41Böylelikle üretra, akış hızının
konteynır yüksekliğiyle arttığını söyleyen -
1:41 - 1:45Toriçelli Yasası'nın gücünü kullanır.
-
1:45 - 1:49Aynı hacimde sıvı tutabilen
bu iki şişeyi ele alalım. -
1:49 - 1:52Aynı şekilde tabanlarından delindiğinde
-
1:52 - 1:55dikey doğrultudaki şişe
neredeyse iki kat daha hızlı boşalır. -
1:55 - 2:00Bunun sebebi, suyun daha büyük
seviye farkıyla dökülmesi. -
2:00 - 2:06İdrarı yüksek seviyeden düşük seviyeye
taşıyan üretra benzer etkiye sahip. -
2:06 - 2:09Üretra muhtemelen
mükemmel derecede dikey değil. -
2:09 - 2:13Bu yüzden uzunluğu bize idrarın ne kadar
yüksekten aktığını tam olarak söylemez. -
2:13 - 2:16Ancak bu iyi bir tahmin.
-
2:16 - 2:20Üretranın çapı da akış hızını etkiler.
-
2:20 - 2:24O dikey doğrultudaki şişenin çıkış deliği
biraz daha geniş bir çapa sahipse -
2:24 - 2:28su daha hızlı tahliye olur.
-
2:28 - 2:32Bir hayvanın üretrasının
uzunluğu ve genişliği; -
2:32 - 2:36türüne, penis veya vajinaya
sahip olmasına bağlı olarak değişir. -
2:36 - 2:40Örneğin, dişi bir fil
bir metre uzunluğunda, -
2:40 - 2:43otuz beş milimetre çapında
bir üretraya sahiptir. -
2:43 - 2:48Vajinaya sahip bir insan
20 kattan daha çok kısa -
2:48 - 2:51ve 5 kat daha ince bir üretraya sahiptir.
-
2:51 - 2:55Filin bir insanla benzer
sürelerde idrar çıkarması -
2:55 - 2:59uzun ve geniş üretrası sayesinde mümkün.
-
2:59 - 3:02Aslında bir fil, bir ev kedisinin
üretrasına sahip olsaydı -
3:02 - 3:05filin idrar kesesini boşaltması
yaklaşık iki saati bulabilirdi. -
3:06 - 3:10Diğer Altın Kural'ın
korunduğu varsayılıyor. -
3:10 - 3:11Çünkü daha çabuk çiş yapmak
-
3:11 - 3:14hem yırtıcılara karşı
savunmasızlığı azaltabiliyor, -
3:14 - 3:17hem de hastalığa sebep olan
patojenleri uzaklaştırabiliyor. -
3:17 - 3:20Ancak kuralın sınırlamaları var.
-
3:20 - 3:23Kuralın sadece suda yaşamayan
memelilerde geçerli olduğu ortaya konuldu. -
3:23 - 3:27Ayrıca kural üç kilogramın altındaki
memeliler için geçerli değil. -
3:27 - 3:30Bu hayvanlar aslında
kesintisiz bir akımdan ziyade, -
3:30 - 3:31damlalar halinde çiş yaparlar
-
3:31 - 3:36çünkü yüzey gerilimi fışkırarak çıkan
az miktardaki idrarlarını dağıtır. -
3:36 - 3:39Üç kilogramdan daha ağır olan
suda yaşamayan memelilerde bile -
3:39 - 3:43farklı davranışlar
Diğer Altın Kural'ı bozabilir. -
3:43 - 3:46Erkek köpekler her zaman
mesanelerini tamamen boşaltmaz. -
3:46 - 3:51Bunun yerine, kısa fışkırmalar halinde
bölgelerini işaretlemek için çiş yaparlar. -
3:51 - 3:57Erkek pandalar kokularını
olası eşlere yaymak için -
3:57 - 4:01bazen ağaç gövdesinin üst kısımlarını
amuda kalkıp çiş yaparak işaretlerler. -
4:01 - 4:06Amuda kalkıp çiş yapma daha uzun sürer
çünkü idrar yer çekimine karşı iş yapar. -
4:06 - 4:09Suyun altında yapılan çiş de daha uzundur
-
4:09 - 4:13çünkü dış su basıncı,
seviye farkıyla elde edilen -
4:13 - 4:17iç kuvvetleri etkisizleştirir.
-
4:17 - 4:21İster yangın musluğu
veya su tabancası kuvvetinde olsun, -
4:21 - 4:25bu sistem idrarımızı çabucak
dış dünyaya bırakır.
- Title:
- Büyük hayvanların çiş yapması daha mı uzun sürer?
- Speaker:
- David L. Hu
- Description:
-
Dersin tamamını görüntülemek için: https://ed.ted.com/lessons/do-larger-animals-take-longer-to-pee-david-l-hu
Bir kedinin idrar kesesi ancak bir golf topu hacminde idrar depolayabilir. Bu, insanlar için bir kahve kupası ve filler için bir mutfak çöpü tenekesidir. Bir filin idrar kesesi bir kedininkinin 400 katıdır. Ancak bir filin çişini yapması 400 kat daha uzun sürmez. Öyleyse bu nasıl mümkün olabiliyor? David L. Hu bilim insanlarının “Diğer Altın Kural” dediği şeyi inceliyor.
Ders: David L. Hu, Yönetmen: Anton Bogaty.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TED-Ed
- Duration:
- 04:28
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for Do larger animals take longer to pee? | ||
Can Boysan accepted Turkish subtitles for Do larger animals take longer to pee? | ||
Can Boysan edited Turkish subtitles for Do larger animals take longer to pee? | ||
Muhammed Önel edited Turkish subtitles for Do larger animals take longer to pee? | ||
Muhammed Önel edited Turkish subtitles for Do larger animals take longer to pee? | ||
Muhammed Önel edited Turkish subtitles for Do larger animals take longer to pee? | ||
Muhammed Önel edited Turkish subtitles for Do larger animals take longer to pee? | ||
Muhammed Önel edited Turkish subtitles for Do larger animals take longer to pee? |