Return to Video

Büyük hayvanların çiş yapması daha mı uzun sürer?

  • 0:08 - 0:12
    Bir kedinin idrar kesesi ancak bir
    golf topu hacminde idrar depolayabilir.
  • 0:12 - 0:17
    Bu, insanlar için bir kahve kupası
    ve filler için bir çöp tenekesidir.
  • 0:17 - 0:21
    Bir filin idrar kesesi
    bir kedininkinin 400 katıdır.
  • 0:21 - 0:25
    Ancak bir filin çişini yapması
    400 kat daha uzun sürmez.
  • 0:25 - 0:27
    Öyleyse bu nasıl mümkün olabiliyor?
  • 0:27 - 0:33
    Cevap bilim insanlarının
    “Diğer Altın Kural” dediği şeyde saklı.
  • 0:33 - 0:38
    Bunu, atıklarından bazılarını sarımsı
    bir çişle atan memelilerde görmek mümkün.
  • 0:38 - 0:42
    Diğer sınıflardaki hayvanlar farklı sistem
    ve yöntemler kullanarak boşaltım yaparlar.
  • 0:42 - 0:46
    Kural, boşaltım organ ve kuvvetlerinin
  • 0:46 - 0:48
    vücut boyutuyla
    nasıl değiştiğini açıklıyor.
  • 0:48 - 0:53
    Bu, bir dizi memelinin benzer şekilde
    hızlı rahatlamaya ulaşmasını sağlıyor.
  • 0:53 - 0:57
    İdrar çıkarma hızını etkileyen
    iki ana faktör var:
  • 0:57 - 1:00
    mesane basıncı ve yer çekimi.
  • 1:00 - 1:03
    Mesane basıncı, idrarı dışarı
    atma amacıyla
  • 1:03 - 1:06
    memeliler kaslarını
    kastıklarında meydana gelir.
  • 1:06 - 1:10
    Bu basınç, birim alana uygulanan
    kas kuvvetine eşittir
  • 1:10 - 1:13
    fakat bu faktörler orantılı
    olarak ayarlandığı için
  • 1:13 - 1:18
    mesane basıncı aslında vücut boyutuna
    bağlı olarak fazla değişmez.
  • 1:18 - 1:24
    Bu arada, yer çekimi etkisi
    türler arasında farklılık gösterir.
  • 1:24 - 1:28
    Memeliler üretra denilen
    boru şeklinde bir organa sahiptir.
  • 1:28 - 1:31
    Bu, idrarı yüksek seviyeden
    düşük seviyeye,
  • 1:31 - 1:36
    yani, idrar kesesinden idrarın vücudu
    terk ettiği yere taşır.
  • 1:36 - 1:41
    Böylelikle üretra, akış hızının
    konteynır yüksekliğiyle arttığını söyleyen
  • 1:41 - 1:45
    Toriçelli Yasası'nın gücünü kullanır.
  • 1:45 - 1:49
    Aynı hacimde sıvı tutabilen
    bu iki şişeyi ele alalım.
  • 1:49 - 1:52
    Aynı şekilde tabanlarından delindiğinde
  • 1:52 - 1:55
    dikey doğrultudaki şişe
    neredeyse iki kat daha hızlı boşalır.
  • 1:55 - 2:00
    Bunun sebebi, suyun daha büyük
    seviye farkıyla dökülmesi.
  • 2:00 - 2:06
    İdrarı yüksek seviyeden düşük seviyeye
    taşıyan üretra benzer etkiye sahip.
  • 2:06 - 2:09
    Üretra muhtemelen
    mükemmel derecede dikey değil.
  • 2:09 - 2:13
    Bu yüzden uzunluğu bize idrarın ne kadar
    yüksekten aktığını tam olarak söylemez.
  • 2:13 - 2:16
    Ancak bu iyi bir tahmin.
  • 2:16 - 2:20
    Üretranın çapı da akış hızını etkiler.
  • 2:20 - 2:24
    O dikey doğrultudaki şişenin çıkış deliği
    biraz daha geniş bir çapa sahipse
  • 2:24 - 2:28
    su daha hızlı tahliye olur.
  • 2:28 - 2:32
    Bir hayvanın üretrasının
    uzunluğu ve genişliği;
  • 2:32 - 2:36
    türüne, penis veya vajinaya
    sahip olmasına bağlı olarak değişir.
  • 2:36 - 2:40
    Örneğin, dişi bir fil
    bir metre uzunluğunda,
  • 2:40 - 2:43
    otuz beş milimetre çapında
    bir üretraya sahiptir.
  • 2:43 - 2:48
    Vajinaya sahip bir insan
    20 kattan daha çok kısa
  • 2:48 - 2:51
    ve 5 kat daha ince bir üretraya sahiptir.
  • 2:51 - 2:55
    Filin bir insanla benzer
    sürelerde idrar çıkarması
  • 2:55 - 2:59
    uzun ve geniş üretrası sayesinde mümkün.
  • 2:59 - 3:02
    Aslında bir fil, bir ev kedisinin
    üretrasına sahip olsaydı
  • 3:02 - 3:05
    filin idrar kesesini boşaltması
    yaklaşık iki saati bulabilirdi.
  • 3:06 - 3:10
    Diğer Altın Kural'ın
    korunduğu varsayılıyor.
  • 3:10 - 3:11
    Çünkü daha çabuk çiş yapmak
  • 3:11 - 3:14
    hem yırtıcılara karşı
    savunmasızlığı azaltabiliyor,
  • 3:14 - 3:17
    hem de hastalığa sebep olan
    patojenleri uzaklaştırabiliyor.
  • 3:17 - 3:20
    Ancak kuralın sınırlamaları var.
  • 3:20 - 3:23
    Kuralın sadece suda yaşamayan
    memelilerde geçerli olduğu ortaya konuldu.
  • 3:23 - 3:27
    Ayrıca kural üç kilogramın altındaki
    memeliler için geçerli değil.
  • 3:27 - 3:30
    Bu hayvanlar aslında
    kesintisiz bir akımdan ziyade,
  • 3:30 - 3:31
    damlalar halinde çiş yaparlar
  • 3:31 - 3:36
    çünkü yüzey gerilimi fışkırarak çıkan
    az miktardaki idrarlarını dağıtır.
  • 3:36 - 3:39
    Üç kilogramdan daha ağır olan
    suda yaşamayan memelilerde bile
  • 3:39 - 3:43
    farklı davranışlar
    Diğer Altın Kural'ı bozabilir.
  • 3:43 - 3:46
    Erkek köpekler her zaman
    mesanelerini tamamen boşaltmaz.
  • 3:46 - 3:51
    Bunun yerine, kısa fışkırmalar halinde
    bölgelerini işaretlemek için çiş yaparlar.
  • 3:51 - 3:57
    Erkek pandalar kokularını
    olası eşlere yaymak için
  • 3:57 - 4:01
    bazen ağaç gövdesinin üst kısımlarını
    amuda kalkıp çiş yaparak işaretlerler.
  • 4:01 - 4:06
    Amuda kalkıp çiş yapma daha uzun sürer
    çünkü idrar yer çekimine karşı iş yapar.
  • 4:06 - 4:09
    Suyun altında yapılan çiş de daha uzundur
  • 4:09 - 4:13
    çünkü dış su basıncı,
    seviye farkıyla elde edilen
  • 4:13 - 4:17
    iç kuvvetleri etkisizleştirir.
  • 4:17 - 4:21
    İster yangın musluğu
    veya su tabancası kuvvetinde olsun,
  • 4:21 - 4:25
    bu sistem idrarımızı çabucak
    dış dünyaya bırakır.
Title:
Büyük hayvanların çiş yapması daha mı uzun sürer?
Speaker:
David L. Hu
Description:

Dersin tamamını görüntülemek için: https://ed.ted.com/lessons/do-larger-animals-take-longer-to-pee-david-l-hu

Bir kedinin idrar kesesi ancak bir golf topu hacminde idrar depolayabilir. Bu, insanlar için bir kahve kupası ve filler için bir mutfak çöpü tenekesidir. Bir filin idrar kesesi bir kedininkinin 400 katıdır. Ancak bir filin çişini yapması 400 kat daha uzun sürmez. Öyleyse bu nasıl mümkün olabiliyor? David L. Hu bilim insanlarının “Diğer Altın Kural” dediği şeyi inceliyor.

Ders: David L. Hu, Yönetmen: Anton Bogaty.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:28

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.