Return to Video

İklimi kurtarmak için kapitalizmi yeniden hayal etmeliyiz

  • 0:00 - 0:02
    Ben bir çevreciyim.
  • 0:03 - 0:07
    Çocukluğumun çoğunu
    devasa bir kızıl kayının büyük gövdesinde
  • 0:07 - 0:11
    dönüşümlü olarak okuyarak ve dallarının
    arasından gökyüzüne bakarak geçirdim.
  • 0:11 - 0:13
    Güvenli ve ilgilenilmiş
  • 0:13 - 0:17
    ve kendimden çok büyük
    bir şeye bağlanmış hissettim.
  • 0:17 - 0:21
    Ağaçların ölümsüz olduklarını,
    hep burada olacaklarını düşünürdüm.
  • 0:22 - 0:24
    Yanılmışım.
  • 0:24 - 0:26
    Ağaçlar ölüyor.
  • 0:26 - 0:29
    İklim değişikliği, Lübnan katran ağacını
  • 0:29 - 0:31
    ve Amerika'nın batısının
    ormanlarını öldürüyor.
  • 0:32 - 0:33
    Ölenler sadece ağaçlar değil.
  • 0:34 - 0:40
    1998'den beri aşırı sıcaklık
    160.000'den çok insanı öldürdü
  • 0:40 - 0:44
    ve kontrolsüz iklim değişikliği
    milyonlarca fazlasını öldürebilir.
  • 0:44 - 0:46
    Bu noktaya nasıl geldik?
  • 0:46 - 0:48
    Tabii ki bir sürü sebep var
  • 0:48 - 0:49
    ama en önemlilerinden birisi
  • 0:49 - 0:53
    kapitalizmin korkunç bir şeye
    dönüşmesine izin vermemiz.
  • 0:54 - 0:57
    En iyi halindeki kapitalizmin
    büyük bir hayranıyım.
  • 0:57 - 1:01
    En nihayetinde bir ekonomist
    ve işletme fakültesi profesörüyüm.
  • 1:01 - 1:04
    Bence gerçekten
    özgür ve tarafsız piyasalar
  • 1:04 - 1:07
    insan ırkının en büyük buluşlarından biri.
  • 1:07 - 1:09
    Sorun şu ki
  • 1:09 - 1:14
    piyasalar, sadece fiyatlar gerçek
    maliyetleri yansıtınca hünerini gösterir.
  • 1:14 - 1:17
    Şu an fiyatlar çok uyumsuz.
  • 1:17 - 1:23
    Fosil yakıtları satan firmaların
    ve aslında sera gazı yayan kimselerin
  • 1:23 - 1:27
    bedelini ödemeleri gerekmeyen devasa
    zararlara yol açmalarına izin veriyoruz.
  • 1:28 - 1:29
    Bu neredeyse hiç adil değil.
  • 1:30 - 1:33
    Bir an için ellerimin
  • 1:33 - 1:36
    telefonunuza 10 seneden fazla
    güç sağlayabilecek
  • 1:36 - 1:39
    10 dolar değerindeki
    kömür yakmalı elektrik olan
  • 1:39 - 1:43
    elektron bulutuyla dolu olduğunu düşünün.
  • 1:43 - 1:45
    Bu muhtemelen epey
    iyi bir anlaşma gibi gelir.
  • 1:45 - 1:50
    Bu sadece sebep olduğu zararı
    siz ödemediğiniz için ucuz.
  • 1:50 - 1:55
    Yanan kömür, cıva ve kurşun gibi
    zehirli maddeleri havaya gönderir
  • 1:55 - 1:58
    ki bu da sağlık bakım maliyetlerini
    milyarlarca dolar artırır
  • 1:58 - 2:03
    ve her yıl yüz binlerce insanın
    ölümüne sebep olur.
  • 2:03 - 2:07
    Ayrıca karbondioksitin
    büyük miktarını yayar.
  • 2:07 - 2:09
    Kömürün başka bir bedeli de
  • 2:09 - 2:14
    sebep olacağı ve çoktan
    sebep olduğu iklim zararı.
  • 2:14 - 2:18
    Bu yaz California'da
    bir milyondan fazla arazi yandı
  • 2:18 - 2:22
    ve büyük su baskınları Bangladeş'in
    üçte birini sular altında bıraktı.
  • 2:22 - 2:26
    Yüzlerce araştırma bu bedellere
    bir sayı biçmeyi denedi.
  • 2:26 - 2:28
    Bu çalışmayı anlamlandırıyorum
  • 2:28 - 2:31
    ve bu noktada insan sağlığına
    en az sekiz dolar değerinde zarar veren
  • 2:31 - 2:33
    ve en az sekiz dolar
    değerinde iklim zararına
  • 2:33 - 2:37
    ve muhtemelen daha da fazlasına sebep olan
  • 2:37 - 2:42
    kömür yakmalı elektriğe
    on dolar değer biçen
  • 2:42 - 2:49
    Halk Sağlığı Okulundaki iş arkadaşlarıma
    ve ekonomideki arkadaşlarıma güveniyorum.
  • 2:49 - 2:52
    Bu bir avuç elektronun
    gerçek bedeli ne mi?
  • 2:52 - 2:53
    On dolar değil,
  • 2:53 - 2:56
    daha çok 26 dolar gibi bir bedel.
  • 2:57 - 3:00
    Petrol ve gaz yakmak ve et yemek gibi
    şeyler yapmanın gizli bedeli
  • 3:00 - 3:05
    tıpkı adil olmadığı gibi
    aynı şekilde oldukça büyük.
  • 3:06 - 3:10
    Temiz bir ekonomi
    inşa etmeye çalışan herkes
  • 3:10 - 3:13
    sağlığımızın yok olması
    ve iklimimizin bozulması için
  • 3:13 - 3:17
    aşırı ölçüde para yardımı yapılmış
    firmalarla rekabet etmek zorunda.
  • 3:17 - 3:20
    Bu, içinde bulunmak
    istediğim kapitalizm değil.
  • 3:20 - 3:26
    Bu, özgür ve adil bir piyasa değil.
  • 3:27 - 3:30
    Peki ne yapabiliriz?
  • 3:31 - 3:35
    En basit cevap, devletlerin
    sera gazı salan herkese
  • 3:35 - 3:40
    neden oldukları zararı
    ödemeleri için ısrar etmesi.
  • 3:40 - 3:44
    Ancak şu anda devletlerin buna
    hazır olduğuna dair bir işaret yok
  • 3:44 - 3:49
    çünkü fosil yakıt
    şirketleri son 20 yıllarını
  • 3:49 - 3:52
    ciddi ölçüde para yatırılmış kârlarını
  • 3:52 - 3:55
    iklim değişikliğini
    inkar etmek için kullanarak
  • 3:55 - 3:59
    ve onları düzene sokan politikacıları
    para yağmuruna tutarak geçirdi.
  • 3:59 - 4:02
    İşte benim çılgın fikrim şu:
  • 4:02 - 4:04
    Bence işletmeler gücünü arttırmalı.
  • 4:05 - 4:08
    Bence işletmeler kapitalizmi düzeltmeli.
  • 4:09 - 4:10
    Farkındayım. (Güler)
  • 4:10 - 4:15
    Muhtemelen birçoğunuz
    "hiç şansın yok" diye düşünüyorsunuz.
  • 4:15 - 4:20
    Az önce şirketlerin bilimi inkar ettiğini,
  • 4:20 - 4:23
    piyasayı bozduğunu ve politikacılarla
    kulis yaptığını söylemedim mi?
  • 4:23 - 4:24
    Söyledim.
  • 4:25 - 4:29
    Ama bunu düzeltmek
    doğrudan özel sektörün ilgi alanı.
  • 4:30 - 4:35
    Gerçek şu ki eğer iklim değişikliğini
    düzeltmezsek işletmeler hapı yutar.
  • 4:36 - 4:38
    Büyük sahil kentleri sular altındayken
  • 4:38 - 4:40
    ve milyonlarca kızgın insan
    hasat ürün vermediği için
  • 4:40 - 4:45
    Kuzey'e göç ederken
    para kazanmak zor olacak.
  • 4:45 - 4:48
    Eğer çoğu insan zenginlerin
    ve beyazların kendi yararları adına
  • 4:48 - 4:51
    gezegeni tahrip etmek için
    kullandıklarına inanırsa
  • 4:51 - 4:55
    özel girişimi canlı tutmak zorlaşacak.
  • 4:56 - 4:59
    Size bunun gerçekte
    nasıl göründüğünü anlatayım.
  • 5:00 - 5:04
    Arkadaşım Erik Osmundsen,
    bir atık şirketinin CEO'su olmak için
  • 5:04 - 5:07
    özel sermaye şirketinde
    kolay bir işi bıraktı.
  • 5:08 - 5:11
    Bu kulağa biraz tuhaf
    bir fikir gibi gelebilir
  • 5:12 - 5:14
    ama Erik bir farklılık yaratmak istedi
  • 5:14 - 5:16
    ve çöple başa çıkma yolunu değiştirmek
  • 5:16 - 5:19
    milyonlarca ton emisyonu azaltabilirdi.
  • 5:20 - 5:23
    Aniden büyük bir problemle karşılaştı:
  • 5:23 - 5:26
    Endüstri tümüyle bozulmuştu.
  • 5:26 - 5:29
    Firmalar yasa dışı bir şekilde
    çöp atarak maliyeti düşürüyordu,
  • 5:29 - 5:32
    düzenlemeler kötü bir şekilde
    uygulanıyordu
  • 5:32 - 5:34
    ve ihlal için konan
    para cezaları çok azdı.
  • 5:35 - 5:37
    Erik, bu şekilde davranmanın
    bedelini ödemek için
  • 5:37 - 5:40
    temizliğe girişeceğini
    ve fiyatları arttıracağını açıkladı.
  • 5:41 - 5:44
    Kıdemli takımındaki birçok kişi
    onun deli olduğunu düşündü.
  • 5:44 - 5:46
    Yarısı istifa etti
  • 5:46 - 5:48
    ve müşterilerinin çoğunu da kaybetti.
  • 5:48 - 5:52
    Rakipleri, endüstriye kötü bir ün
    getirdiği için onu suçladı
  • 5:52 - 5:55
    ve tehditler almaya başladı.
  • 5:56 - 5:59
    Ama yozlaşma, gizli gerçekleştiğinde
    en iyi şekilde çalışır.
  • 5:59 - 6:04
    Erik halka açılır açılmaz
    insanlar güçlerini arttırmaya başladı.
  • 6:04 - 6:07
    Birkaç müşteri daha fazla ödeme
    yapmak istiyordu.
  • 6:07 - 6:10
    Yatırımcıları, doğru olanı yapmanın
    buna değeceği konusunda hemfikirdi.
  • 6:11 - 6:15
    Yanında kalan çalışanları
    taraf tutma fikrini sevdi
  • 6:15 - 6:18
    ve maliyetleri düşürmek için
    bütün yasal yolları buldu.
  • 6:18 - 6:21
    Erik, rakiplerinden birkaçını
    yasa dışı yollarla
  • 6:21 - 6:25
    çöplerden kurtulmayı reddetmeleri için
    ona katılmalarında ikna etti
  • 6:25 - 6:28
    ve düzenleyiciler için
    kenarda durmak daha da zorlaştı.
  • 6:29 - 6:33
    Bugün Erik'in şirketi Norsk Gjenvinning
  • 6:33 - 6:36
    İskandinavya'daki en büyük
    geri dönüşüm şirketlerinden biri.
  • 6:36 - 6:38
    Konuyu genelleyeyim.
  • 6:38 - 6:40
    Değişim için 4 koşul şu:
  • 6:41 - 6:45
    Doğru fiyatı koyup
    yine de kâr eden bir iş kurun.
  • 6:47 - 6:49
    Rakiplerinizi aynı şeyi
    yapmaları için ikna edin.
  • 6:50 - 6:53
    Yatırımcıların para kazanacaklarını
    anladıklarından emin olun.
  • 6:54 - 6:57
    Devletleri doğru fiyatı
    yasallaştırmaları için zorlayın
  • 6:57 - 6:59
    böylece fırsatçılar ayakta kalamaz.
  • 7:00 - 7:03
    Size bunu başardığımızı söylemiyorum.
  • 7:03 - 7:05
    İşler oldukça umutsuz
  • 7:05 - 7:09
    ama Erik gibi binlerce iş insanı
  • 7:09 - 7:12
    ve bizim gibi milyonlarca insan var.
  • 7:12 - 7:18
    Bizler müşteri, çalışan,
    yatırımcı ve vatandaşız.
  • 7:18 - 7:22
    Kapitalizmden vazgeçmek yerine
  • 7:22 - 7:26
    piyasanın tamamen
    adil ve özgür olduğundan
  • 7:26 - 7:29
    ve birinin üzerimize çöp atıp
    bunun bedelini ödemeden
  • 7:29 - 7:32
    uzaklaşamayacağından
    emin olarak kapitalizmi düzeltelim.
  • 7:32 - 7:38
    İklim değişikliğini çözmek için
    kaynak ve teknolojimiz var.
  • 7:38 - 7:42
    Birlikte ağaçları
    ve birbirimizi kurtarabiliriz.
  • 7:43 - 7:45
    Teşekkürler.
Title:
İklimi kurtarmak için kapitalizmi yeniden hayal etmeliyiz
Speaker:
Rebecca Henderson
Description:

"Eğer iklim değişikliğini düzeltmezsek işletmeler hapı yutar" diyor ekonomist Rebecca Henderson. Bu cesur konuşmada kontrolsüz kapitalizmin çevrenin istikrarını nasıl bozduğunu, insan sağlığına nasıl zarar verdiğini tanımlıyor ve şirketlerin gücünü arttırıp sebep oldukları iklim krizini düzeltmelerini gerekli görüyor. Şirketlerin neden oldukları iklim zararını telafi ettikleri yeniden hayal edilmiş kapitalizmin nasıl görünebileceğini öğrenin.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
07:47

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.