Return to Video

Soyu tükenmiş bir türün yaşayan son üyeleri - Jan Stejskal

  • 0:07 - 0:13
    Kenya'nın savanalarında iki
    dişi kuzey beyaz gergedanı, Nájin ve Fatu
  • 0:13 - 0:16
    çimenlerin üzerinde
    mutlu bir şekilde otlanıyor.
  • 0:16 - 0:18
    Bu videonun yayınlandığı tarihte
  • 0:18 - 0:23
    bunlar Dünya'da kaldığı bilinen
    son iki kuzey beyaz gergedanı.
  • 0:23 - 0:26
    Nájin ve Fatu bir erkek olmadan
    üreyemeyecekleri için
  • 0:26 - 0:30
    türlerinin işlevsel olarak nesli tükenmiş.
  • 0:30 - 0:34
    Yine de, kuzey beyaz gergedanı
    yeniden canlandırma umudu var.
  • 0:34 - 0:36
    Nasıl olabilir?
  • 0:36 - 0:39
    Hikaye, yaklaşık 50 yıl önce,
  • 0:39 - 0:42
    kaçak avcıların Afrika'daki
    binlerce gergedanı yasadışı olarak
  • 0:42 - 0:45
    boynuzları için avlamaya
    başladıkları zaman başlıyor.
  • 0:45 - 0:48
    Bu, bölgelerindeki
    iç savaşlar da hesaba katıldığında
  • 0:48 - 0:52
    kuzey beyaz gergedan nüfusunu
    yok eden şey oldu.
  • 0:52 - 0:57
    Endişeli çevreciler, 1970'lerde
    esaret altındaki erkeklerden
  • 0:57 - 1:01
    sperm toplayıp depolayarak
    onları döllendirmeye başladılar.
  • 1:01 - 1:05
    İddialı üreme programıyla sonuçta
    yalnızca dört gergedan doğdu.
  • 1:05 - 1:10
    Nájin ve kızı Fatu son ikisiydi.
  • 1:10 - 1:15
    2014 yılında çevreciler, ikisinin de
    yavrusu olamayacağını keşfettiler.
  • 1:15 - 1:20
    Nájin, Fatu'yu doğurmuş olsa da,
    şimdi arka bacakları zayıf
  • 1:20 - 1:23
    ve bu da tekrar hamile kalırsa
    sağlığına zarar verebilir.
  • 1:23 - 1:27
    Fatu'da da dejenere olmuş
    bir rahim duvarı var.
  • 1:27 - 1:34
    Türün son kuzeyli erkek
    beyaz gergedanı da Sudan'da 2018'de öldü.
  • 1:34 - 1:38
    Yine de bir umut ışığı vardı: Yapay üreme.
  • 1:38 - 1:43
    Yaşayan erkek ve hamilelik
    taşıyabilecek kadın olmadığından
  • 1:43 - 1:47
    bu en hafif tabirle
    karmaşık ve riskli bir süreç.
  • 1:47 - 1:51
    Bilim insanları sperm depolasalar da
    yumurtaları toplamak zorunda kalacaklardı
  • 1:51 - 1:57
    ve dişinin iki saate kadar uyutulmasını
    gerektiren karmaşık bir prosedür vardı.
  • 1:57 - 2:00
    Sonra da laboratuvarda yaşayabilir
    bir embriyo yaratacaklardı -
  • 2:00 - 2:05
    daha önce hiç yapılmamış bir şeydi
    ve kimse nasıl yapılacağını bilmiyordu.
  • 2:05 - 2:07
    Hatta bu sadece başlangıçtı -
  • 2:07 - 2:10
    başka bir gergedan türünün
    taşıyıcı annesinin,
  • 2:10 - 2:13
    embriyoyu doğuma kadar
    taşıması gerekecekti.
  • 2:13 - 2:17
    Yakın akraba bir türün dişileri olan
    güney beyaz gergedanı,
  • 2:17 - 2:21
    hem laboratuvarda gergedan embriyosu
    geliştirmenin anahtarı
  • 2:21 - 2:25
    hem de taşıyıcı anneler için
    önde gelen adaylar hâline geldi.
  • 2:25 - 2:30
    Kuzey ve güney beyaz gergedanlar
    hâlâ yakın akraba olsa da
  • 2:30 - 2:34
    yaklaşık bir milyon yıl önce
    ayrı türlere ayrıldılar.
  • 2:34 - 2:38
    Farklı bölgelerde yaşarlar
    ve farklı fiziksel özelliklere sahipler.
  • 2:38 - 2:42
    Şans eseri birkaç
    güneyli beyaz gergedanın
  • 2:42 - 2:45
    kendi üreme sorunları için
    tedaviye ihtiyacı vardı ve araştırmacılar
  • 2:45 - 2:49
    bu tedavinin bir parçası olarak
    yumurta toplayabilirlerdi.
  • 2:49 - 2:53
    Ekim 2015'te Dvůr Králové
    Hayvanat Bahçesi'nde,
  • 2:53 - 2:59
    IZW Berlin uzmanları güneydeki
    beyaz gergedanlardan yumurta toplamaya
  • 2:59 - 3:05
    ve İtalya'da hayvan üreme laboratuvarı
    Avantea'ya göndermeye başladı.
  • 3:05 - 3:12
    Bilim insanları yaşayabilen embriyo için
    bir teknik geliştirip mükemmelleştirdiler.
  • 3:12 - 3:14
    Tekniğe hakim olduktan sonra
  • 3:14 - 3:20
    araştırmacılar 22 Ağustos 2019'da
    Nájin ve Fatu'nun yumurtalarını çıkardı
  • 3:20 - 3:22
    ve onları İtalya'ya uçurdular.
  • 3:22 - 3:24
    Üç gün sonra yumurtaları
  • 3:24 - 3:28
    kuzeyli beyaz gergedan
    bir erkeğin spermiyle döllediler.
  • 3:28 - 3:32
    Bir hafta sonra yumurtalardan ikisi,
  • 3:32 - 3:36
    embriyonun dondurulup gelecek için
    muhafaza edilebildiği aşamaya geldi.
  • 3:36 - 3:41
    Aralık 2019'daki başka bir koleksiyon
    bir tane daha embriyo üretti.
  • 3:41 - 3:47
    2020'nin başlarından itibaren plan;
    eğer yeterince sağlıklılarsa
  • 3:47 - 3:50
    Nájin ve Fatu'nun yumurtalarını
    yılda üç kez toplamak.
  • 3:50 - 3:52
    Araştırmacılar gelecek vaat eden
  • 3:52 - 3:55
    - ideal olarak daha önce
    doğum yapmış olan-
  • 3:55 - 3:59
    güneyli beyaz gergedan
    taşıyıcı anneler arıyorlar.
  • 3:59 - 4:02
    Taşıyıcı annelik planı bir şekilde
    bir inanç sıçraması.
  • 4:02 - 4:05
    Güney ve kuzey beyaz gergedanlar
    hem son buzul döneminde
  • 4:05 - 4:10
    hem de daha yakın zamanda
    1977'de melezleşmiş
  • 4:10 - 4:14
    bu nedenle araştırmacılar
    güneyli bir beyaz gergedanın
  • 4:14 - 4:17
    kuzeyli beyaz gergedanı
    taşıyabileceği konusunda iyimserler.
  • 4:17 - 4:21
    İki türün hamilelikleri de aynı uzunlukta.
  • 4:21 - 4:25
    Yine de bir embriyoyu
    bir gergedana transfer etmek,
  • 4:25 - 4:27
    rahim boyunun şekli nedeniyle zor.
  • 4:27 - 4:30
    Onlarca yıl sürecek nihai hedef,
  • 4:30 - 4:34
    orijinal çeşitlilikte
    kuzey beyaz gergedanlarından oluşan
  • 4:34 - 4:37
    bir üreme popülasyonu oluşturmak.
  • 4:37 - 4:41
    Araştırmalar, türün bir asır önceki
    genetik çeşitliliğe sahip bir popülasyonu
  • 4:41 - 4:45
    yeniden oluşturmak için yeterli sayıda
    bireyden örnekler aldığımızı gösteriyor.
  • 4:45 - 4:48
    Bu çabanın özellikleri benzersiz olsa da
  • 4:48 - 4:52
    daha fazla türün kritik tehlike
    veya işlevsel neslin tükenmesiyle
  • 4:52 - 4:56
    karşı karşıya kalması aynı zamanda
    büyük sorular için bir alan:
  • 4:56 - 5:00
    Özellikle insan eylemleri
    onları oraya getirdiğinde
  • 5:00 - 5:04
    türleri geri getirme
    sorumluluğumuz var mı?
  • 5:04 - 5:07
    Nesli tükenme tehdidi altındaki
    hayvanları kurtarmak için
  • 5:07 - 5:10
    harcamamız gereken çabanın
    bir sınırı var mı?
Title:
Soyu tükenmiş bir türün yaşayan son üyeleri - Jan Stejskal
Speaker:
Jan Stejskal
Description:

Dersin tamamı için: https://ed.ted.com/lessons/the-last-living-members-of-an-extinct-species-jan-stejskal

Kenya'nın savanalarında, iki dişi kuzey beyaz gergedanı, Nájin ve Fatu, çimenlerin üzerinde mutlu bir şekilde otlanıyor. Dünyada bilinen iki kuzeyli beyaz gergedan kaldı. Onları dölleyecek bir erkek olmadığı için soyları teknik olarak tükendi. Yine de kuzeyli beyaz gergedanları geri getirme umudu var. Nasıl olabilir? Jan Stejskal tükenmekte olan bir türü canlandırma bilimine dalıyor.

Ders: jan Stejskal Yönetmen: Denis Chapon
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:11

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.