Return to Video

Ostatnie żyjące przedstawicielki wymierającego gatunku - Jan Stejskal

  • 0:07 - 0:13
    Na kenijskiej sawannie Nájin i Fatu,
    samice białego nosorożca północnego,
  • 0:13 - 0:16
    pasą się z zadowoleniem.
  • 0:16 - 0:18
    W momencie publikacji tego filmu
  • 0:18 - 0:23
    są dwoma ostatnimi
    nosorożcami północnymi na Ziemi.
  • 0:23 - 0:26
    Ten gatunek jest właściwie wymarły.
  • 0:26 - 0:30
    Bez samca Nájin i Fatu
    nie mogą się rozmnożyć.
  • 0:30 - 0:34
    Mimo wszystko jest jeszcze szansa
    na uratowanie tego gatunku.
  • 0:34 - 0:36
    Jak to możliwe?
  • 0:36 - 0:39
    Historia zaczęła się około 50 lat temu,
  • 0:39 - 0:42
    kiedy kłusownicy zaczęli nielegalnie
    polować na tysiące nosorożców
  • 0:42 - 0:45
    w całej Afryce z powodu ich rogów.
  • 0:45 - 0:48
    To i wojna domowa na ich terytorium
  • 0:48 - 0:52
    zdziesiątkowało populację
    białych nosorożców północnych.
  • 0:52 - 0:57
    W latach 70. zaniepokojeni ekolodzy
    zaczęli próby hodowli w niewoli,
  • 0:57 - 1:01
    zbierając i magazynując nasienie samców.
  • 1:01 - 1:05
    Ostatecznie tylko cztery nosorożce
    narodziły się dzięki temu programowi.
  • 1:05 - 1:10
    Nájin i jej córka Fatu były ostatnie.
  • 1:10 - 1:15
    W 2014 roku ekolodzy odkryli,
    że żadna z nich nie może rodzić.
  • 1:15 - 1:20
    Mimo że Nájin urodziła Fatu,
    ma teraz zbyt słabe tylne nogi,
  • 1:20 - 1:23
    co może zaszkodzić jej zdrowiu,
    gdyby ponownie zaszła w ciążę.
  • 1:23 - 1:27
    Z kolei Fatu ma zwyrodniały
    nabłonek macicy.
  • 1:27 - 1:34
    Ostatni samiec gatunku,
    Sudan, zmarł w 2018 roku.
  • 1:34 - 1:38
    Ostatni płomyk nadziei
    to sztuczna reprodukcja.
  • 1:38 - 1:43
    Bez żywego samca
    i samicy zdolnej donosić ciążę
  • 1:43 - 1:47
    to bardzo skomplikowany
    i ryzykowny proces.
  • 1:47 - 1:51
    Choć naukowcy mieli nasienie,
    musieli też zebrać komórki jajowe.
  • 1:51 - 1:57
    To złożona procedura wymagająca
    uśpienia zwierzęcia nawet na dwie godziny.
  • 1:57 - 2:00
    Następnie mieli doprowadzić
    do zapłodnienia w laboratorium.
  • 2:00 - 2:05
    Nikt wcześniej tego nie robił,
    ani nie wiedział, jak to zrobić.
  • 2:05 - 2:07
    To dopiero początek.
  • 2:07 - 2:10
    Matka zastępcza z innego
    podgatunku nosorożca
  • 2:10 - 2:13
    musiałaby nosić płód do rozwiązania.
  • 2:13 - 2:17
    Samice blisko spokrewnionego gatunku,
    białego nosorożca południowego,
  • 2:17 - 2:21
    stały się kluczowe dla rozwoju
    zarodka w laboratorium.
  • 2:21 - 2:25
    Są najlepszymi kandydatkami
    na matki zastępcze.
  • 2:25 - 2:30
    Nosorożce północne i południowe
    podzieliły się około miliona lat temu
  • 2:30 - 2:34
    na dwa osobne, choć dalej blisko
    spokrewnione podgatunki.
  • 2:34 - 2:38
    Zamieszkują różne obszary
    i mają nieco inne cechy fizyczne.
  • 2:38 - 2:42
    Szczęśliwym zbiegiem okoliczności,
    kilka samic południowego nosorożca
  • 2:42 - 2:45
    wymagało leczenia ze względu
    na ich problemy rozrodcze,
  • 2:45 - 2:49
    dzięki czemu naukowcy
    mogli pobrać ich komórki jajowe.
  • 2:49 - 2:53
    W czeskim Dvůr Králové Zoo
    w październiku 2015 roku
  • 2:53 - 2:56
    eksperci berlińskiego instytutu badawczgo
  • 2:56 - 2:59
    zaczęli zbierać komórki jajowe
    nosorożca południowego
  • 2:59 - 3:05
    i wysyłać je do Avantea, włoskiego
    laboratorium reprodukcji zwierząt.
  • 3:05 - 3:12
    Tam naukowcy udoskonalili technikę
    tworzenia zdolnego do życia zarodka.
  • 3:12 - 3:14
    Po dopracowaniu metody,
  • 3:14 - 3:20
    22 sierpnia 2019 roku naukowcy
    wydobyli komórki Nájin i Fatu
  • 3:20 - 3:22
    i przewieźli je do Włoch.
  • 3:22 - 3:28
    Trzy dni później zapłodnili komórki
    nasieniem nosorożca północnego.
  • 3:28 - 3:32
    Po tygodniu dwie komórki
    dotarły do etapu rozwoju,
  • 3:32 - 3:36
    w którym zarodek może być zamrożony
    i zachowany na przyszłość.
  • 3:36 - 3:41
    Kolejne pobranie w grudniu
    2019 roku zapewniło nowy zarodek.
  • 3:41 - 3:48
    Na początek 2020 roku w planach
    jest pobieranie komórek trzy razy w roku,
  • 3:48 - 3:50
    jeśli umożliwi to zdrowie Nájin i Fatu.
  • 3:50 - 3:52
    Tymczasem naukowcy poszukują
  • 3:52 - 3:55
    zastępczej matki z gatunku
    nosorożca południowego.
  • 3:55 - 3:59
    Najlepiej takiej, która już
    wcześniej donosiła ciążę.
  • 3:59 - 4:02
    Ten plan opiera się
    na dużych pokładach nadziei.
  • 4:02 - 4:05
    Nosorożce południowe
    i północne już się krzyżowały
  • 4:05 - 4:10
    w okresie zlodowacenia
    i niedawno, w 1977 roku,
  • 4:10 - 4:14
    więc naukowcy mają nadzieję,
    że samica nosorożca południowego
  • 4:14 - 4:17
    jest w stanie urodzić
    nosorożca północnego.
  • 4:17 - 4:21
    Co więcej, ciąże obu
    podgatunków trwają tyle samo.
  • 4:21 - 4:25
    Jednak transfer zarodka jest trudny
  • 4:25 - 4:27
    z powodu kształtu szyjki macicy.
  • 4:27 - 4:30
    Głównym celem, którego
    osiągnięcie może potrwać dekady,
  • 4:30 - 4:34
    jest stworzenie populacji lęgowej
    nosorożców północnych
  • 4:34 - 4:37
    w jej oryginalnej formie.
  • 4:37 - 4:40
    Badania sugerują, że mamy próbki
    od wystarczającej liczby osobników,
  • 4:40 - 4:45
    żeby odtworzyć gatunek z genetyczną
    różnorodnością sprzed stu lat.
  • 4:45 - 4:48
    Mimo że specyfika
    tych działań jest unikalna,
  • 4:48 - 4:52
    w momencie, kiedy tak wiele
    gatunków jest na progu wymarcia,
  • 4:52 - 4:56
    stawiane są ważne pytania.
  • 4:56 - 5:00
    Czy mamy obowiązek ratować
    gatunki stojące nad krawędzią,
  • 5:00 - 5:04
    szczególnie, że to ludzkie działania
    je na tę krawędź sprowadziły.
  • 5:04 - 5:07
    Czy powinny być granice
  • 5:07 - 5:10
    w ratowaniu gatunków
    zagrożonych wyginięciem?
Title:
Ostatnie żyjące przedstawicielki wymierającego gatunku - Jan Stejskal
Speaker:
Jan Stejskal
Description:

Pełna lekcja: https://ed.ted.com/lessons/the-last-living-members-of-an-extinct-species-jan-stejskal

Na kenijskich sawannach dwie samice białego nosorożca północnego, Nájin i Fatu, pasą się z zadowoleniem. Są ostatnimi przedstawicielami swojego gatunku na Ziemi. Ich gatunek jest właściwie wymarły - bez samca nie mogą się rozmnażać. Mimo to jest jeszcze nadzieja na uratowanie białych nosorożców północnych. Jak to możliwe? Jan Stejskal zagłębia się w naukę o odtwarzaniu wymarłego gatunku.

Lekcja: Jan Stejskal. Reżyseria: Denis Chapon.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:11

Polish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.