Lessen van schimmels over markten en economie
-
0:01 - 0:06Ik sta hier voor je
als evolutie-bioloog, -
0:06 - 0:08professor in de evolutionaire biologie,
-
0:08 - 0:13dat klinkt behoorlijk deftig,
al zeg ik het zelf. -
0:13 - 0:16Ik ga het over twee dingen hebben
-
0:16 - 0:19waarover men het zelden tegelijk heeft
-
0:19 - 0:22en dat zijn markteconomie en schimmels.
-
0:22 - 0:26Of is het fun-gai, of,
zoals we in Europa zeggen, fun-ghie? -
0:26 - 0:30Men is het nog steeds niet eens
hoe je dat woord uitspreekt. -
0:31 - 0:36Ik wil dat je je
een markteconomie voorstelt -
0:36 - 0:40die 400 miljoen jaar oud is,
-
0:40 - 0:45en zoveel voorkomt, dat hij in
bijna elk ecosysteem ter wereld zit, -
0:45 - 0:52zo groot dat het miljoenen handelaren
tegelijkertijd met elkaar kan verbinden, -
0:52 - 0:54een zo volhardend
-
0:54 - 0:56dat het massale uitstervingen overleefde.
-
0:56 - 1:00Het is er gewoon, nu, onder je voeten.
-
1:00 - 1:02Je ziet het alleen niet.
-
1:02 - 1:05En in tegenstelling tot
menselijke economieën -
1:05 - 1:08die op cognitie vertrouwen
om beslissingen te nemen. -
1:08 - 1:12Handelaren op deze markt
smeken, lenen, stelen, bedriegen, -
1:12 - 1:14en alles zonder na te denken.
-
1:15 - 1:17Dus buiten ons zicht,
-
1:17 - 1:20koloniseren schimmels met de naam
arbusculaire mycorrhiza plantenwortels. -
1:20 - 1:24De schimmel vormt dit
complexe netwerk onder de grond -
1:24 - 1:28met fijne draden die dunner zijn
dan katoenvezels. -
1:28 - 1:30Als je zo'n schimmeldraad volgt
-
1:30 - 1:33dan verbindt die tegelijk
meerdere planten. -
1:34 - 1:38Denk daarbij aan een soort metrosysteem,
-
1:38 - 1:40waar elke wortel een station is,
-
1:40 - 1:43waar hulpbronnen
worden ingeladen en uitgeladen. -
1:43 - 1:45Het is ook erg compact,
-
1:45 - 1:50ruwweg vele meters lang,
tot een kilometer, -
1:50 - 1:52in een enkele gram modder.
-
1:52 - 1:57Dus net zo lang als 10 voetbalvelden
-
1:57 - 1:59in slechts een vingerhoedje aarde.
-
1:59 - 2:01En het is overal.
-
2:01 - 2:07Als je dus langs een boom komt,
of een struik, een wijnstok of onkruid, -
2:07 - 2:10kom je langs een mycorrhizaal netwerk.
-
2:10 - 2:13Grofweg 80 procent van alle plantensoorten
-
2:13 - 2:17hebben te maken met
deze mycorrhiza-schimmels. -
2:17 - 2:21Wat heeft een wortel
die is bedekt met schimmels -
2:21 - 2:24te maken met onze wereldeconomie?
-
2:24 - 2:28En waarom heb ik als evolutionair bioloog
de laatste 10 jaren van mijn leven besteed -
2:28 - 2:31aan het leren van economisch jargon?
-
2:31 - 2:34Dan moet je eerst begrijpen
-
2:34 - 2:39dat handelsdeals tussen planten
en schimmelpartners -
2:39 - 2:43verbazingwekkend veel lijken
op die van ons. -
2:43 - 2:46maar misschien zelfs wel strategischer.
-
2:46 - 2:47Planten en schimmelpartners
-
2:47 - 2:51verhandelen geen aandelen en obligaties.
-
2:51 - 2:54Ze wisselen essentiële hulpbronnen uit,
-
2:54 - 2:57en voor de schimmel
zijn dat suikers en vetten. -
2:57 - 3:01Het haalt alle koolstof
rechtstreeks van de partnerplant. -
3:02 - 3:07Zoveel koolstof, dat elk jaar
zo'n vijf miljard ton -
3:07 - 3:12van de planten naar dit
ondergrondse netwerk gaat. -
3:12 - 3:16De wortels hebben fosfor
en stikstof nodig, -
3:16 - 3:19dus door hun koolstof uit te wisselen
-
3:19 - 3:25krijgen ze toegang tot de voedingsstoffen
die het schimmelnetwerk verzameld heeft. -
3:25 - 3:27Om dus handel te drijven
-
3:27 - 3:31penetreert de schimmel
de wortelcel van zijn gastheer. -
3:31 - 3:35en vormt een ministructuur die
arbuscule heet, -
3:35 - 3:38dat Latijn is voor 'boompje'.
-
3:38 - 3:43Je kan dat zien als een fysieke
effectenbeurs van de handelsmarkt. -
3:44 - 3:47Tot nu toe lijkt dat erg harmonieus.
-
3:47 - 3:50Ik krab jou op je rug
en jij krabt op de mijne. -
3:50 - 3:52Beide partners krijgen wat ze willen.
-
3:52 - 3:55Maar hier moeten we even stoppen
-
3:55 - 4:00en de kracht van de evolutie
en natuurlijke selectie begrijpen. -
4:00 - 4:05Er is geen plaats voor
amateurhandelaren op deze markt. -
4:05 - 4:08Het toepassen van de
juiste handelsstrategie -
4:08 - 4:12bepaalt wie blijft leven en wie dood gaat.
-
4:12 - 4:16Ik gebruik het woord strategie,
-
4:16 - 4:20maar planten en schimmels
hebben natuurlijk geen hersens. -
4:20 - 4:25Ze doen die ruilhandel zonder iets
dat wij als gedachte beschouwen. -
4:27 - 4:34Maar wetenschappers zoals wij
gebruiken gedragstermen zoals strategie -
4:34 - 4:38om gedrag toe te beschrijven
aan bepaalde voorwaarden, -
4:38 - 4:40acties en reacties.
-
4:40 - 4:46die feitelijk geprogrammeerd zijn
in het DNA van het organisme. -
4:46 - 4:52Ik begon die handelsstrategieën
te bestuderen toen ik 19 jaar was -
4:52 - 4:55en ik in het tropische regenwoud
van Panama woonde. -
4:55 - 5:02Iedereen was destijds geïnteresseerd in
die ongelooflijke diversiteit bovengronds. -
5:02 - 5:05Het was hyperdiversiteit,
dit zijn tropische regenwouden. -
5:05 - 5:08Maar ik was geïnteresseerd
in de ondergrondse diversiteit. -
5:08 - 5:12We wisten dat de netwerken bestonden
en dat ze belangrijk waren, -
5:12 - 5:15en dat zeg ik nogmaals,
want ik bedoel echt belangrijk, -
5:15 - 5:18dus de basis voor de
voeding van alle planten -
5:18 - 5:22voor alle diversiteit
die je bovengronds ziet. -
5:22 - 5:27Maar toentertijd wisten we niet
hoe deze netwerken werkten. -
5:27 - 5:29We wisten niet hoe ze functioneerden.
-
5:29 - 5:34Waarom werkten alleen bepaalde planten
samen met bepaalde schimmels? -
5:34 - 5:37Dan door naar toen ik
mijn eigen groep opstartte -
5:37 - 5:40en we in het echt gingen spelen
met die handelsmarkt. -
5:40 - 5:42We gingen de voorwaarden manipuleren.
-
5:42 - 5:46We kregen een goede handelspartner
door een plant in de zon op te kweken -
5:46 - 5:49en een slechte door hem
in de schaduw op te kweken. -
5:49 - 5:52We verbonden hem dan
met zo'n schimmelnetwerk. -
5:52 - 5:56We hebben uitgevonden
dat de schimmels steeds goed waren -
5:56 - 6:00in het onderscheiden van goede
en slechte handelspartners. -
6:00 - 6:06Ze wezen meer hulpbronnen toe aan
de waardplant door meer koolstof te geven. -
6:06 - 6:09Dan deden we het wederkerig experiment
-
6:09 - 6:13waarbij we de waardplant enten
met goede en slechte schimmels, -
6:13 - 6:17en die waren ook goed in het onderscheiden
van deze handelspartners. -
6:17 - 6:24Je ziet daar de perfecte voorwaarden
voor het ontstaan van een markt. -
6:24 - 6:26Het is een simpele markt,
-
6:26 - 6:28maar toch is het een markt
-
6:28 - 6:33waar de betere handelspartner
continu de voorkeur krijgt. -
6:33 - 6:35Maar is het een eerlijke markt?
-
6:35 - 6:39Je moet goed begrijpen dat,
net als bij mensen, -
6:39 - 6:43planten en schimmels
ongelooflijk opportunistisch zijn. -
6:44 - 6:49Er is bewezen dat een schimmel
die een plantencel penetreert, -
6:49 - 6:54de sapstroom met voedingsstoffen
van de plant kan kapen. -
6:54 - 6:57Dat doet hij door het vermogen
van de plant te onderdrukken -
6:57 - 7:01om voedingsstoffen
uit de grond op te nemen. -
7:01 - 7:05Dat zorgt ervoor dat de plant
afhankelijk is van de schimmel. -
7:05 - 7:08Het is een soort valse verslaving,
-
7:08 - 7:11waarbij de plant de schimmel moet voeden
-
7:11 - 7:16om zo bij de hulpstoffen
rond z'n eigen wortels te komen. -
7:16 - 7:19Het is ook bewezen
dat de schimmels goed zijn -
7:19 - 7:22in het opdrijven van de prijs
van de voedingsstoffen. -
7:22 - 7:26Ze doen dat door die voedingsstoffen
uit de grond te filteren, -
7:26 - 7:29maar in plaats van ze te gaan verhandelen,
-
7:29 - 7:32slaan ze ze op in hun netwerk,
-
7:32 - 7:38zodat ze onbeschikbaar worden voor
de plant en concurrerende schimmels. -
7:38 - 7:39Dus basiseconomie:
-
7:39 - 7:43als de beschikbaarheid minder wordt,
gaat de waarde omhoog. -
7:43 - 7:48De plant moet meer betalen voor
dezelfde hoeveelheid hulpstoffen. -
7:48 - 7:52Het is echter niet allemaal
gunstig voor de schimmel. -
7:52 - 7:55Planten kunnen ook
heel erg doortrapt zijn. -
7:55 - 7:58Er zijn orchideeën,
en ik denk bij orchideeën altijd -
7:58 - 8:01aan de meest sluwe
van alle plantensoorten -- -
8:01 - 8:04er zijn bepaalde orchideeën
-
8:04 - 8:07die gewoon rechtstreeks
aftappen van het netwerk -
8:07 - 8:10en zo al hun koolstoffen stelen.
-
8:10 - 8:14Deze orchideeën maken niet eens
groene bladeren voor fotosynthese. -
8:14 - 8:16Ze zijn gewoon wit.
-
8:16 - 8:18Dus in plaats van fotosynthese
-
8:18 - 8:19boren ze het netwerk aan,
-
8:19 - 8:21stelen ze de koolstof
-
8:21 - 8:23en geven er niets voor terug.
-
8:24 - 8:26Ik denk dat we mogen zeggen
dat deze soorten parasieten -
8:26 - 8:29ook in onze mensenmarkten gedijen.
-
8:29 - 8:33Dus toen we de strategieën
begonnen te ontcijferen, -
8:33 - 8:35was dat erg leerzaam.
-
8:35 - 8:40De eerste les was dat er
in dit syteem geen altruïsme bestaat. -
8:40 - 8:42Er zijn geen handelsgunsten.
-
8:42 - 8:46We zien geen sterke bewijzen
-
8:46 - 8:50van schimmels die stervende
of kwakkelende planten helpen, -
8:50 - 8:57behalve als ze er
rechtstreeks baat bij hebben. -
8:58 - 9:01Ik zeg niet dat dat goed of slecht is.
-
9:01 - 9:06Anders dan bij de mens, kan een schimmel
natuurlijk niet z'n moraliteit beoordelen. -
9:06 - 9:09En als bioloog pleit ik niet
-
9:09 - 9:14voor deze meedogenloze
neoliberale marktdynamiek -
9:14 - 9:17die door schimmels worden bepaald.
-
9:18 - 9:20Maar het handelssysteem
-
9:21 - 9:24levert ons een ijkpunt
-
9:25 - 9:28om te bestuderen hoe
een economie eruit ziet -
9:28 - 9:31als het wordt gevormd
door natuurlijke selectie -
9:31 - 9:35gedurende honderden miljoenen jaren
-
9:35 - 9:37zonder de aanwezigheid van moraliteit,
-
9:37 - 9:40terwijl strategieën juist gebaseerd zijn
-
9:40 - 9:45op het verzamelen
en verwerken van informatie, -
9:45 - 9:47niet besmet door cognitie:
-
9:47 - 9:50geen jaloezie, geen wrok,
-
9:50 - 9:52maar evenmin hoop, of plezier.
-
9:53 - 9:55We hebben vooruitgang geboekt
-
9:55 - 9:59bij het ontcijferen van de meest basale
handelsprincipes op dit moment, -
9:59 - 10:03maar als wetenschapper
leg je de lat altijd hoger, -
10:03 - 10:08en ben je geïnteresseerd
in complexere economische dilemma's. -
10:08 - 10:13Vooral in de effecten van ongelijkheid.
-
10:14 - 10:19Ongelijkheid is echt
een bepalend kenmerk geworden -
10:19 - 10:22van het huidige economische landschap.
-
10:22 - 10:25Maar de uitdagingen van ongelijkheid
-
10:25 - 10:28komen niet uitsluitend
in de mensenwereld voor. -
10:28 - 10:31De mens heeft de neiging
te denken dat alles aan ons uniek is, -
10:31 - 10:34maar organismes in de natuur
-
10:34 - 10:39hebben te maken met een meedogenloze
variatie in hun toegang tot hulpbronnen. -
10:39 - 10:43Hoe kan een schimmel
die meters lang kan worden, -
10:43 - 10:47z'n handelsstrategie veranderen als
hij achtereenvolgens wordt blootgesteld -
10:47 - 10:50aan een rijk stuk grond en een arm stuk?
-
10:50 - 10:52En meer in het algemeen,
-
10:52 - 10:55hoe gebruiken organismes in de natuur
handel in hun voordeel -
10:55 - 10:58als ze te maken krijgen met onzekerheid
-
10:58 - 11:00wat betreft hun toegang tot hulpbronnen?
-
11:00 - 11:02Ik zal je een geheim verklappen:
-
11:02 - 11:07ondergrondse handel bestuderen
is ongelofelijk moeilijk. -
11:07 - 11:13Je ziet niet waar of wanneer
belangrijke handelsdeals plaatsvinden. -
11:13 - 11:17Onze groep hielp een methode,
een techniek te verkennen, -
11:17 - 11:22waarbij we nutriënten
konden merken met nanodeeltjes, -
11:22 - 11:26fluorescerende nanodeeltjes
die 'quantum dots' heten. -
11:26 - 11:28De quantum dots maken
het voor ons mogelijk -
11:28 - 11:31om de nutriënten op te laten lichten,
-
11:31 - 11:35waardoor we kunnen zien hoe ze bewegen
-
11:35 - 11:37door het schimmelnetwerk
-
11:37 - 11:39en de wortel in van de gastheer.
-
11:39 - 11:43Dit maakt het eindelijk mogelijk
het onzichtbare te zien. -
11:43 - 11:48We kunnen zien hoe schimmels kleinschalig
onderhandelen met hun gastheerplant. -
11:48 - 11:50Om ongelijkheid te bestuderen,
-
11:50 - 11:52stelden we een schimmelnetwerk bloot
-
11:52 - 11:56aan die wisselende concentraties
van fluorescerend fosfor. -
11:56 - 12:00om plekken van overvloed
en schaarste na te bootsen -
12:00 - 12:02in dit kunstmatige landschap.
-
12:02 - 12:06Vervolgens kwantificeerden we
de handel in schimmels zorgvuldig. -
12:07 - 12:09We vonden twee dingen.
-
12:10 - 12:11Het eerste dat we vonden
-
12:11 - 12:17was dat ongelijkheid de schimmel
aanspoorde tot meer onderhandelen. -
12:17 - 12:22Ik kan het woord 'aanspoorde' gebruiken
of 'stimuleerde' of 'dwong', -
12:22 - 12:25maar feitelijk komt het erop neer
dat vergeleken met controlecondities, -
12:25 - 12:30ongelijkheid werd geassocieerd
met een hoger niveau van handelen. -
12:31 - 12:33Dat is belangrijk,
-
12:33 - 12:38omdat het suggereert dat een ontwikkelend
handelspartnerschap in de natuur, -
12:38 - 12:44organismen kan helpen omgaan met de
onzekerheid van toegang tot hulpbronnen. -
12:44 - 12:50Ten tweede vonden we dat, als de schimmel
wordt blootgesteld aan ongelijkheid, -
12:51 - 12:56hij hulpbronnen verplaatst
van het rijke deel van het netwerk, -
12:56 - 13:00door die te transporteren
naar het arme deel van het netwerk. -
13:00 - 13:04Dat zagen we omdat de plekken
fluoresceerden in diverse kleuren. -
13:04 - 13:10In eerste instantie was dit resultaat
ongelooflijk raadselachtig. -
13:10 - 13:14Gebeurde het om het arme deel
van het netwerk te helpen? -
13:14 - 13:17Nee, we ontdekten dat de schimmel
er meer aan had -
13:17 - 13:22als hij de stoffen eerst verplaatste
naar waar de vraag groter was. -
13:22 - 13:29Door simpelweg de plek in het netwerk
te veranderen waar de schimmel handelde, -
13:29 - 13:33kon hij de waarde
van de stoffen manipuleren. -
13:33 - 13:40Dit zette ons aan om verder te
onderzoeken hoe informatie werd gedeeld. -
13:40 - 13:42Het suggereert een
hoog niveau van ontwikkeling, -
13:42 - 13:45of op z'n minst een gemiddeld
niveau van ontwikkeling -
13:45 - 13:49in een organisme zonder cognitie.
-
13:49 - 13:54Hoe kan een schimmel de markt
aanvoelen in z'n hele netwerk -
13:54 - 13:58en dan berekenen
waar en hoe hij moet handelen? -
13:58 - 14:03We wilden dus naar informatie kijken
en hoe die wordt gedeeld via dat netwerk, -
14:03 - 14:06hoe de schimmel met signalen werkt.
-
14:07 - 14:11Om dat te doen, moet je er diep in duiken
-
14:11 - 14:15en een grotere resolutie krijgen
in het netwerk zelf. -
14:15 - 14:20We gingen de complexe stromen
bestuderen in het schimmeldraadnetwerk. -
14:20 - 14:24Wat je hier ziet,
is een levend schimmelnetwerk -
14:24 - 14:28met celinhoud die rond gaat.
-
14:28 - 14:30Dat gebeurt continu,
-
14:30 - 14:32wat je ziet aan de tijd daar.
-
14:32 - 14:35Het gebeurt nú; het is niet versneld.
-
14:35 - 14:37Dit gebeurt op dit moment
onder onze voeten. -
14:37 - 14:41Er zijn een paar dingen die je moet zien.
-
14:41 - 14:46Het versnelt, vertraagt
en verandert van richting. -
14:46 - 14:48We werken op dit moment met biofysici
-
14:48 - 14:52om te proberen
de complexiteit te ontleden. -
14:52 - 14:56Hoe gebruikt deze schimmel
die ingewikkelde stroompatronen -
14:56 - 14:58om informatie te delen en te verwerken
-
14:58 - 15:01en die handelsbeslissingen te nemen?
-
15:02 - 15:07Maken schimmels betere
handelsbeslissingen dan wij? -
15:08 - 15:12Daarom kunnen we misschien
modellen lenen uit de natuur. -
15:12 - 15:16We vertrouwen steeds meer
op computeralgoritmes, -
15:16 - 15:20om met winst handel te drijven,
in een fractie van een seconde. -
15:20 - 15:24Maar computeralgoritmes en schimmels
-
15:24 - 15:28werken op soortgelijke wijze,
zonder cognitie. -
15:29 - 15:32De schimmel is alleen toevallig
een levende machine. -
15:32 - 15:35Wat zou er gebeuren als we
de handelsstrategie van die twee -
15:35 - 15:39zouden vergelijken en laten concurreren?
-
15:39 - 15:40Wie zou er winnen?
-
15:40 - 15:43De kleine kapitalist die er al was
-
15:43 - 15:48voordat de dinosaurussen uitstierven?
-
15:49 - 15:51Ik zet mijn geld op de schimmel.
-
15:51 - 15:53Dank je wel.
-
15:53 - 15:56(Applaus)
- Title:
- Lessen van schimmels over markten en economie
- Speaker:
- Toby Kiers
- Description:
-
Ongelijke toegang tot hulpbronnen is een van onze grootste uitdagingen. Het is echter niet alleen een probleem bij ons mensen. Mycorrhiza-schimmels die in planten- en boomwortels leven, handelen net als wij strategisch; ze stelen hulpbronnen en houden ze achter. Ze vertonen opmerkelijke parallellen met mensen in hun vermogen om opportunistisch (en soms meedogenloos) te zijn. Dit alles zonder de aanwezigheid van verstand. In een geestverruimende talk deelt evolutiebioloog Toby Kiers met ons wat schimmelnetwerken en relaties onthullen over menselijke economieën, en wat ze ons kunnen vertellen over ongelijkheid.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 16:09
Axel Saffran approved Dutch subtitles for Lessons from fungi on markets and economics | ||
Axel Saffran edited Dutch subtitles for Lessons from fungi on markets and economics | ||
Axel Saffran accepted Dutch subtitles for Lessons from fungi on markets and economics | ||
Axel Saffran declined Dutch subtitles for Lessons from fungi on markets and economics | ||
Axel Saffran edited Dutch subtitles for Lessons from fungi on markets and economics | ||
Dick Stada edited Dutch subtitles for Lessons from fungi on markets and economics | ||
Dick Stada edited Dutch subtitles for Lessons from fungi on markets and economics | ||
Dick Stada edited Dutch subtitles for Lessons from fungi on markets and economics |