WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:02.300
Ben bir çevreciyim.

00:00:02.942 --> 00:00:07.296
Çocukluğumun çoğunu 
devasa bir kızıl kayının büyük gövdesinde

00:00:07.400 --> 00:00:11.219
dönüşümlü olarak okuyarak ve dallarının
arasından gökyüzüne bakarak geçirdim.

00:00:11.243 --> 00:00:13.346
Güvenli ve ilgilenilmiş

00:00:13.370 --> 00:00:16.946
ve kendimden çok büyük 
bir şeye bağlanmış hissettim.

00:00:16.970 --> 00:00:21.250
Ağaçların ölümsüz olduklarını, 
hep burada olacaklarını düşünürdüm.

NOTE Paragraph

00:00:22.340 --> 00:00:23.966
Yanılmışım.

00:00:23.990 --> 00:00:25.768
Ağaçlar ölüyor.

00:00:25.792 --> 00:00:28.576
İklim değişikliği, Lübnan katran ağacını

00:00:28.600 --> 00:00:30.885
ve Amerika'nın batısının 
ormanlarını öldürüyor.

00:00:31.528 --> 00:00:33.470
Ölenler sadece ağaçlar değil.

00:00:33.960 --> 00:00:39.827
1998'den beri aşırı sıcaklık
160.000'den çok insanı öldürdü

00:00:39.851 --> 00:00:43.500
ve kontrolsüz iklim değişikliği 
milyonlarca fazlasını öldürebilir.

00:00:43.970 --> 00:00:45.640
Bu noktaya nasıl geldik?

NOTE Paragraph

00:00:45.960 --> 00:00:47.730
Tabii ki bir sürü sebep var

00:00:47.730 --> 00:00:49.451
ama en önemlilerinden birisi

00:00:49.451 --> 00:00:53.310
kapitalizmin korkunç bir şeye 
dönüşmesine izin vermemiz.

00:00:53.780 --> 00:00:56.666
En iyi halindeki kapitalizmin 
büyük bir hayranıyım.

00:00:56.690 --> 00:01:00.521
En nihayetinde bir ekonomist
ve işletme fakültesi profesörüyüm.

00:01:01.040 --> 00:01:03.816
Bence gerçekten
özgür ve tarafsız piyasalar

00:01:03.840 --> 00:01:06.553
insan ırkının en büyük buluşlarından biri.

00:01:07.035 --> 00:01:08.974
Sorun şu ki

00:01:08.998 --> 00:01:13.813
piyasalar, sadece fiyatlar gerçek 
maliyetleri yansıtınca hünerini gösterir.

00:01:14.163 --> 00:01:16.734
Şu an fiyatlar çok uyumsuz.

00:01:17.369 --> 00:01:23.246
Fosil yakıtları satan firmaların 
ve aslında sera gazı yayan kimselerin

00:01:23.400 --> 00:01:27.123
bedelini ödemeleri gerekmeyen devasa 
zararlara yol açmalarına izin veriyoruz.

00:01:27.570 --> 00:01:29.483
Bu neredeyse hiç adil değil.

NOTE Paragraph

00:01:30.401 --> 00:01:32.583
Bir an için ellerimin

00:01:32.607 --> 00:01:35.940
telefonunuza 10 seneden fazla
güç sağlayabilecek

00:01:35.964 --> 00:01:39.140
10 dolar değerindeki
kömür yakmalı elektrik olan

00:01:39.164 --> 00:01:42.526
elektron bulutuyla dolu olduğunu düşünün.

00:01:42.550 --> 00:01:44.976
Bu muhtemelen epey
iyi bir anlaşma gibi gelir.

00:01:45.000 --> 00:01:49.792
Bu sadece sebep olduğu zararı 
siz ödemediğiniz için ucuz.

00:01:50.436 --> 00:01:55.016
Yanan kömür, cıva ve kurşun gibi
zehirli maddeleri havaya gönderir

00:01:55.016 --> 00:01:58.001
ki bu da sağlık bakım maliyetlerini 
milyarlarca dolar artırır

00:01:58.001 --> 00:02:02.850
ve her yıl yüz binlerce insanın
ölümüne sebep olur.

00:02:02.850 --> 00:02:06.596
Ayrıca karbondioksitin 
büyük miktarını yayar.

00:02:06.620 --> 00:02:09.263
Kömürün başka bir bedeli de

00:02:09.287 --> 00:02:13.806
sebep olacağı ve çoktan 
sebep olduğu iklim zararı.

NOTE Paragraph

00:02:14.410 --> 00:02:17.946
Bu yaz California'da 
bir milyondan fazla arazi yandı

00:02:17.970 --> 00:02:21.956
ve büyük su baskınları Bangladeş'in 
üçte birini sular altında bıraktı.

00:02:21.980 --> 00:02:26.196
Yüzlerce araştırma bu bedellere 
bir sayı biçmeyi denedi.

00:02:26.220 --> 00:02:27.834
Bu çalışmayı anlamlandırıyorum

00:02:27.858 --> 00:02:31.096
ve bu noktada insan sağlığına
en az sekiz dolar değerinde zarar veren

00:02:31.120 --> 00:02:33.350
ve en az sekiz dolar
değerinde iklim zararına

00:02:33.350 --> 00:02:37.376
ve muhtemelen daha da fazlasına sebep olan

00:02:37.400 --> 00:02:42.166
kömür yakmalı elektriğe
on dolar değer biçen

00:02:42.190 --> 00:02:48.525
Halk Sağlığı Okulundaki iş arkadaşlarıma 
ve ekonomideki arkadaşlarıma güveniyorum.

00:02:48.570 --> 00:02:51.541
Bu bir avuç elektronun 
gerçek bedeli ne mi?

00:02:51.565 --> 00:02:53.211
On dolar değil,

00:02:53.235 --> 00:02:56.118
daha çok 26 dolar gibi bir bedel.

NOTE Paragraph

00:02:56.870 --> 00:03:00.386
Petrol ve gaz yakmak ve et yemek gibi
şeyler yapmanın gizli bedeli

00:03:00.410 --> 00:03:05.055
tıpkı adil olmadığı gibi 
aynı şekilde oldukça büyük.

00:03:05.792 --> 00:03:09.586
Temiz bir ekonomi 
inşa etmeye çalışan herkes

00:03:09.610 --> 00:03:12.911
sağlığımızın yok olması
ve iklimimizin bozulması için

00:03:12.935 --> 00:03:16.640
aşırı ölçüde para yardımı yapılmış 
firmalarla rekabet etmek zorunda.

00:03:17.306 --> 00:03:20.052
Bu, içinde bulunmak
istediğim kapitalizm değil.

00:03:20.076 --> 00:03:25.710
Bu, özgür ve adil bir piyasa değil.

00:03:27.007 --> 00:03:29.959
Peki ne yapabiliriz?

NOTE Paragraph

00:03:30.540 --> 00:03:35.236
En basit cevap, devletlerin 
sera gazı salan herkese

00:03:35.260 --> 00:03:39.667
neden oldukları zararı 
ödemeleri için ısrar etmesi.

00:03:40.240 --> 00:03:44.483
Ancak şu anda devletlerin buna
hazır olduğuna dair bir işaret yok

00:03:44.490 --> 00:03:48.856
çünkü fosil yakıt 
şirketleri son 20 yıllarını

00:03:48.880 --> 00:03:51.974
ciddi ölçüde para yatırılmış kârlarını

00:03:51.998 --> 00:03:54.553
iklim değişikliğini 
inkar etmek için kullanarak

00:03:54.577 --> 00:03:58.735
ve onları düzene sokan politikacıları 
para yağmuruna tutarak geçirdi.

NOTE Paragraph

00:03:59.320 --> 00:04:01.726
İşte benim çılgın fikrim şu:

00:04:02.280 --> 00:04:04.293
Bence işletmeler gücünü arttırmalı.

00:04:04.730 --> 00:04:08.321
Bence işletmeler kapitalizmi düzeltmeli.

00:04:08.861 --> 00:04:10.338
Farkındayım. (Güler)

00:04:10.362 --> 00:04:14.518
Muhtemelen birçoğunuz 
"hiç şansın yok" diye düşünüyorsunuz.

00:04:15.237 --> 00:04:19.536
Az önce şirketlerin bilimi inkar ettiğini,

00:04:19.560 --> 00:04:22.766
piyasayı bozduğunu ve politikacılarla
kulis yaptığını söylemedim mi?

00:04:22.790 --> 00:04:24.043
Söyledim.

00:04:24.817 --> 00:04:29.314
Ama bunu düzeltmek 
doğrudan özel sektörün ilgi alanı.

00:04:29.789 --> 00:04:35.274
Gerçek şu ki eğer iklim değişikliğini 
düzeltmezsek işletmeler hapı yutar.

00:04:35.725 --> 00:04:37.706
Büyük sahil kentleri sular altındayken

00:04:37.730 --> 00:04:40.404
ve milyonlarca kızgın insan
hasat ürün vermediği için

00:04:40.428 --> 00:04:45.106
Kuzey'e göç ederken 
para kazanmak zor olacak.

00:04:45.130 --> 00:04:48.146
Eğer çoğu insan zenginlerin 
ve beyazların kendi yararları adına

00:04:48.170 --> 00:04:51.236
gezegeni tahrip etmek için
kullandıklarına inanırsa

00:04:51.260 --> 00:04:55.166
özel girişimi canlı tutmak zorlaşacak.

NOTE Paragraph

00:04:56.006 --> 00:04:59.476
Size bunun gerçekte 
nasıl göründüğünü anlatayım.

00:04:59.500 --> 00:05:03.836
Arkadaşım Erik Osmundsen,
bir atık şirketinin CEO'su olmak için

00:05:03.860 --> 00:05:07.109
özel sermaye şirketinde
kolay bir işi bıraktı.

00:05:08.130 --> 00:05:11.298
Bu kulağa biraz tuhaf
bir fikir gibi gelebilir

00:05:11.830 --> 00:05:14.203
ama Erik bir farklılık yaratmak istedi

00:05:14.227 --> 00:05:16.446
ve çöple başa çıkma yolunu değiştirmek

00:05:16.470 --> 00:05:19.383
milyonlarca ton emisyonu azaltabilirdi.

00:05:19.970 --> 00:05:22.906
Aniden büyük bir problemle karşılaştı:

00:05:22.930 --> 00:05:25.666
Endüstri tümüyle bozulmuştu.

00:05:25.690 --> 00:05:29.276
Firmalar yasa dışı bir şekilde
çöp atarak maliyeti düşürüyordu,

00:05:29.300 --> 00:05:31.706
düzenlemeler kötü bir şekilde
uygulanıyordu

00:05:31.706 --> 00:05:34.119
ve ihlal için konan 
para cezaları çok azdı.

NOTE Paragraph

00:05:34.790 --> 00:05:37.395
Erik, bu şekilde davranmanın
bedelini ödemek için

00:05:37.419 --> 00:05:40.476
temizliğe girişeceğini 
ve fiyatları arttıracağını açıkladı.

00:05:40.720 --> 00:05:43.785
Kıdemli takımındaki birçok kişi
onun deli olduğunu düşündü.

00:05:44.440 --> 00:05:46.156
Yarısı istifa etti

00:05:46.180 --> 00:05:48.322
ve müşterilerinin çoğunu da kaybetti.

00:05:48.346 --> 00:05:52.366
Rakipleri, endüstriye kötü bir ün
getirdiği için onu suçladı

00:05:52.390 --> 00:05:55.021
ve tehditler almaya başladı.

00:05:55.790 --> 00:05:58.833
Ama yozlaşma, gizli gerçekleştiğinde
en iyi şekilde çalışır.

NOTE Paragraph

00:05:59.493 --> 00:06:03.753
Erik halka açılır açılmaz
insanlar güçlerini arttırmaya başladı.

00:06:04.120 --> 00:06:06.780
Birkaç müşteri daha fazla ödeme
yapmak istiyordu.

00:06:06.780 --> 00:06:10.207
Yatırımcıları, doğru olanı yapmanın 
buna değeceği konusunda hemfikirdi.

00:06:10.635 --> 00:06:15.238
Yanında kalan çalışanları 
taraf tutma fikrini sevdi

00:06:15.262 --> 00:06:18.445
ve maliyetleri düşürmek için
bütün yasal yolları buldu.

00:06:18.469 --> 00:06:21.269
Erik, rakiplerinden birkaçını
yasa dışı yollarla

00:06:21.269 --> 00:06:24.501
çöplerden kurtulmayı reddetmeleri için 
ona katılmalarında ikna etti

00:06:24.501 --> 00:06:28.299
ve düzenleyiciler için 
kenarda durmak daha da zorlaştı.

00:06:28.989 --> 00:06:32.526
Bugün Erik'in şirketi Norsk Gjenvinning

00:06:32.550 --> 00:06:36.036
İskandinavya'daki en büyük 
geri dönüşüm şirketlerinden biri.

NOTE Paragraph

00:06:36.060 --> 00:06:37.630
Konuyu genelleyeyim.

00:06:38.030 --> 00:06:40.435
Değişim için 4 koşul şu:

00:06:41.310 --> 00:06:45.096
Doğru fiyatı koyup 
yine de kâr eden bir iş kurun.

00:06:46.540 --> 00:06:49.169
Rakiplerinizi aynı şeyi 
yapmaları için ikna edin.

00:06:49.700 --> 00:06:53.304
Yatırımcıların para kazanacaklarını 
anladıklarından emin olun.

00:06:53.870 --> 00:06:57.046
Devletleri doğru fiyatı 
yasallaştırmaları için zorlayın

00:06:57.070 --> 00:06:59.429
böylece fırsatçılar ayakta kalamaz.

00:06:59.783 --> 00:07:02.601
Size bunu başardığımızı söylemiyorum.

00:07:02.903 --> 00:07:04.629
İşler oldukça umutsuz

00:07:05.320 --> 00:07:09.445
ama Erik gibi binlerce iş insanı

00:07:09.469 --> 00:07:11.932
ve bizim gibi milyonlarca insan var.

00:07:12.480 --> 00:07:17.957
Bizler müşteri, çalışan,
yatırımcı ve vatandaşız.

NOTE Paragraph

00:07:17.981 --> 00:07:21.596
Kapitalizmden vazgeçmek yerine

00:07:21.620 --> 00:07:26.166
piyasanın tamamen 
adil ve özgür olduğundan

00:07:26.190 --> 00:07:28.916
ve birinin üzerimize çöp atıp
bunun bedelini ödemeden

00:07:28.940 --> 00:07:31.602
uzaklaşamayacağından
emin olarak kapitalizmi düzeltelim.

00:07:32.170 --> 00:07:37.828
İklim değişikliğini çözmek için
kaynak ve teknolojimiz var.

00:07:37.852 --> 00:07:42.291
Birlikte ağaçları 
ve birbirimizi kurtarabiliriz.

NOTE Paragraph

00:07:43.360 --> 00:07:44.763
Teşekkürler.