WEBVTT

00:00:06.855 --> 00:00:12.955
Kenya'nın savanalarında iki
dişi kuzey beyaz gergedanı, Nájin ve Fatu

00:00:12.955 --> 00:00:15.565
çimenlerin üzerinde 
mutlu bir şekilde otlanıyor.

00:00:15.565 --> 00:00:18.040
Bu videonun yayınlandığı tarihte

00:00:18.040 --> 00:00:23.390
bunlar Dünya'da kaldığı bilinen
son iki kuzey beyaz gergedanı.

00:00:23.390 --> 00:00:26.030
Nájin ve Fatu bir erkek olmadan 
üreyemeyecekleri için

00:00:26.030 --> 00:00:29.990
türlerinin işlevsel olarak nesli tükenmiş.

NOTE Paragraph

00:00:29.990 --> 00:00:34.410
Yine de, kuzey beyaz gergedanı 
yeniden canlandırma umudu var.

00:00:34.410 --> 00:00:36.269
Nasıl olabilir?

NOTE Paragraph

00:00:36.269 --> 00:00:38.700
Hikaye, yaklaşık 50 yıl önce,

00:00:38.700 --> 00:00:42.330
kaçak avcıların Afrika'daki 
binlerce gergedanı yasadışı olarak

00:00:42.330 --> 00:00:45.340
boynuzları için avlamaya 
başladıkları zaman başlıyor.

00:00:45.340 --> 00:00:48.440
Bu, bölgelerindeki 
iç savaşlar da hesaba katıldığında

00:00:48.440 --> 00:00:51.640
kuzey beyaz gergedan nüfusunu 
yok eden şey oldu.

00:00:51.640 --> 00:00:57.427
Endişeli çevreciler, 1970'lerde 
esaret altındaki erkeklerden

00:00:57.427 --> 00:01:00.707
sperm toplayıp depolayarak 
onları döllendirmeye başladılar.

00:01:00.707 --> 00:01:05.474
İddialı üreme programıyla sonuçta 
yalnızca dört gergedan doğdu.

00:01:05.474 --> 00:01:09.824
Nájin ve kızı Fatu son ikisiydi.

NOTE Paragraph

00:01:09.824 --> 00:01:15.440
2014 yılında çevreciler, ikisinin de
yavrusu olamayacağını keşfettiler.

00:01:15.440 --> 00:01:19.530
Nájin, Fatu'yu doğurmuş olsa da, 
şimdi arka bacakları zayıf

00:01:19.530 --> 00:01:23.437
ve bu da tekrar hamile kalırsa 
sağlığına zarar verebilir.

00:01:23.437 --> 00:01:27.128
Fatu'da da dejenere olmuş 
bir rahim duvarı var.

00:01:27.128 --> 00:01:34.112
Türün son kuzeyli erkek 
beyaz gergedanı da Sudan'da 2018'de öldü.

00:01:34.112 --> 00:01:38.062
Yine de bir umut ışığı vardı: Yapay üreme.

00:01:38.062 --> 00:01:42.539
Yaşayan erkek ve hamilelik 
taşıyabilecek kadın olmadığından

00:01:42.539 --> 00:01:46.531
bu en hafif tabirle 
karmaşık ve riskli bir süreç.

00:01:46.531 --> 00:01:51.265
Bilim insanları sperm depolasalar da 
yumurtaları toplamak zorunda kalacaklardı

00:01:51.265 --> 00:01:56.759
ve dişinin iki saate kadar uyutulmasını 
gerektiren karmaşık bir prosedür vardı.

00:01:56.759 --> 00:02:00.419
Sonra da laboratuvarda yaşayabilir 
bir embriyo yaratacaklardı -

00:02:00.419 --> 00:02:05.150
daha önce hiç yapılmamış bir şeydi 
ve kimse nasıl yapılacağını bilmiyordu.

00:02:05.150 --> 00:02:06.980
Hatta bu sadece başlangıçtı -

00:02:06.980 --> 00:02:10.341
başka bir gergedan türünün 
taşıyıcı annesinin,

00:02:10.341 --> 00:02:13.272
embriyoyu doğuma kadar 
taşıması gerekecekti.

NOTE Paragraph

00:02:13.272 --> 00:02:17.422
Yakın akraba bir türün dişileri olan 
güney beyaz gergedanı,

00:02:17.422 --> 00:02:21.092
hem laboratuvarda gergedan embriyosu 
geliştirmenin anahtarı

00:02:21.092 --> 00:02:25.062
hem de taşıyıcı anneler için 
önde gelen adaylar hâline geldi.

00:02:25.062 --> 00:02:29.552
Kuzey ve güney beyaz gergedanlar 
hâlâ yakın akraba olsa da

00:02:29.552 --> 00:02:33.542
yaklaşık bir milyon yıl önce 
ayrı türlere ayrıldılar.

00:02:33.542 --> 00:02:38.038
Farklı bölgelerde yaşarlar 
ve farklı fiziksel özelliklere sahipler.

NOTE Paragraph

00:02:38.038 --> 00:02:42.108
Şans eseri birkaç 
güneyli beyaz gergedanın

00:02:42.108 --> 00:02:45.392
kendi üreme sorunları için 
tedaviye ihtiyacı vardı ve araştırmacılar

00:02:45.392 --> 00:02:49.412
bu tedavinin bir parçası olarak 
yumurta toplayabilirlerdi.

00:02:49.412 --> 00:02:53.427
Ekim 2015'te Dvůr Králové 
Hayvanat Bahçesi'nde,

00:02:53.427 --> 00:02:59.111
IZW Berlin uzmanları güneydeki 
beyaz gergedanlardan yumurta toplamaya

00:02:59.111 --> 00:03:04.895
ve İtalya'da hayvan üreme laboratuvarı
Avantea'ya göndermeye başladı.

00:03:04.895 --> 00:03:11.921
Bilim insanları yaşayabilen embriyo için
bir teknik geliştirip mükemmelleştirdiler.

NOTE Paragraph

00:03:11.921 --> 00:03:13.651
Tekniğe hakim olduktan sonra

00:03:13.651 --> 00:03:19.709
araştırmacılar 22 Ağustos 2019'da 
Nájin ve Fatu'nun yumurtalarını çıkardı

00:03:19.709 --> 00:03:21.769
ve onları İtalya'ya uçurdular.

00:03:21.769 --> 00:03:24.187
Üç gün sonra yumurtaları

00:03:24.187 --> 00:03:27.737
kuzeyli beyaz gergedan 
bir erkeğin spermiyle döllediler.

00:03:27.737 --> 00:03:32.029
Bir hafta sonra yumurtalardan ikisi,

00:03:32.029 --> 00:03:36.111
embriyonun dondurulup gelecek için 
muhafaza edilebildiği aşamaya geldi.

00:03:36.111 --> 00:03:41.049
Aralık 2019'daki başka bir koleksiyon 
bir tane daha embriyo üretti.

00:03:41.049 --> 00:03:47.153
2020'nin başlarından itibaren plan; 
eğer yeterince sağlıklılarsa

00:03:47.153 --> 00:03:49.809
Nájin ve Fatu'nun yumurtalarını 
yılda üç kez toplamak.

NOTE Paragraph

00:03:49.809 --> 00:03:51.999
Araştırmacılar gelecek vaat eden

00:03:51.999 --> 00:03:55.179
- ideal olarak daha önce 
doğum yapmış olan-

00:03:55.179 --> 00:03:58.979
güneyli beyaz gergedan 
taşıyıcı anneler arıyorlar.

00:03:58.979 --> 00:04:02.289
Taşıyıcı annelik planı bir şekilde 
bir inanç sıçraması.

00:04:02.289 --> 00:04:05.209
Güney ve kuzey beyaz gergedanlar 
hem son buzul döneminde

00:04:05.209 --> 00:04:10.149
hem de daha yakın zamanda 
1977'de melezleşmiş

00:04:10.149 --> 00:04:13.859
bu nedenle araştırmacılar 
güneyli bir beyaz gergedanın

00:04:13.859 --> 00:04:17.109
kuzeyli beyaz gergedanı 
taşıyabileceği konusunda iyimserler.

00:04:17.109 --> 00:04:20.909
İki türün hamilelikleri de aynı uzunlukta.

00:04:20.909 --> 00:04:24.879
Yine de bir embriyoyu 
bir gergedana transfer etmek,

00:04:24.879 --> 00:04:27.179
rahim boyunun şekli nedeniyle zor.

NOTE Paragraph

00:04:27.179 --> 00:04:29.809
Onlarca yıl sürecek nihai hedef,

NOTE Paragraph

00:04:29.809 --> 00:04:34.249
orijinal çeşitlilikte 
kuzey beyaz gergedanlarından oluşan

00:04:34.249 --> 00:04:36.577
bir üreme popülasyonu oluşturmak.

00:04:36.577 --> 00:04:40.849
Araştırmalar, türün bir asır önceki
genetik çeşitliliğe sahip bir popülasyonu

00:04:40.849 --> 00:04:45.420
yeniden oluşturmak için yeterli sayıda 
bireyden örnekler aldığımızı gösteriyor.

NOTE Paragraph

00:04:45.420 --> 00:04:47.890
Bu çabanın özellikleri benzersiz olsa da

00:04:47.890 --> 00:04:52.146
daha fazla türün kritik tehlike 
veya işlevsel neslin tükenmesiyle

00:04:52.146 --> 00:04:55.529
karşı karşıya kalması aynı zamanda 
büyük sorular için bir alan:

00:04:55.529 --> 00:04:59.846
Özellikle insan eylemleri 
onları oraya getirdiğinde

00:04:59.846 --> 00:05:03.928
türleri geri getirme 
sorumluluğumuz var mı?

00:05:03.928 --> 00:05:06.724
Nesli tükenme tehdidi altındaki 
hayvanları kurtarmak için

00:05:06.724 --> 00:05:10.196
harcamamız gereken çabanın 
bir sınırı var mı?