WEBVTT

00:00:06.855 --> 00:00:12.955
U kenijskim savanama, dve ženke
severnih belih nosoroga, Najin i Fatu,

00:00:12.955 --> 00:00:15.565
zadovoljno grickaju travu.

00:00:15.565 --> 00:00:18.040
U vreme objavljivanja ovog videa,

00:00:18.040 --> 00:00:23.390
ovo su dva poslednja poznata
severna bela nosoroga na Zemlji.

00:00:23.390 --> 00:00:26.030
Njihova vrsta je praktično izumrla -

00:00:26.030 --> 00:00:29.990
bez mužjaka, Najin i Fatu
ne mogu da se reprodukuju.

NOTE Paragraph

00:00:29.990 --> 00:00:34.410
Ali ipak, i dalje ima nade da oživimo
severne bele nosoroge.

00:00:34.410 --> 00:00:36.269
Kako je to moguće?

NOTE Paragraph

00:00:36.269 --> 00:00:38.700
Priča počinje pre oko 50 godina,

00:00:38.700 --> 00:00:42.330
kada su lovokradice počele
ilegalno da love hiljade nosoroga

00:00:42.330 --> 00:00:45.340
duž Afrike zbog njihovih rogova.

00:00:45.340 --> 00:00:48.440
Ovo, zajedno sa građanskim ratovima
na njihovoj teritoriji,

00:00:48.440 --> 00:00:51.640
desetkovalo je populaciju
severnih belih nosoroga.

00:00:51.640 --> 00:00:57.427
Zabrinuti konzervatori počeli su da ih
odgajaju u zarobljeništvu 1970-ih godina,

00:00:57.427 --> 00:01:00.707
sakupljajući i čuvajući
spermatozoide mužjaka.

00:01:00.707 --> 00:01:05.474
Samo četiri nosoroga su na kraju rođena
u ovom ambicioznom programu uzgoja.

00:01:05.474 --> 00:01:09.824
Najin i njena ćerka Fatu
su dva poslednja nosoroga.

NOTE Paragraph

00:01:09.824 --> 00:01:15.440
U 2014. godini, konzervatori su otkrili
da nijedna ne može da ima mladunčad.

00:01:15.440 --> 00:01:19.530
Iako je Najin rodila Fatu,
ona sada ima slabe zadnje noge,

00:01:19.530 --> 00:01:23.437
što bi moglo da joj pogorša zdravlje
ako zatrudni opet.

00:01:23.437 --> 00:01:27.128
A Fatu, međutim, ima degenerisanu
sluznicu materice.

00:01:27.128 --> 00:01:30.893
Zatim, poslednji mužjak
severnog belog nosoroga,

00:01:30.893 --> 00:01:34.112
Sudan, umro je u 2018. godini.

00:01:34.112 --> 00:01:38.062
Ali bila je jedna svetla tačka:
veštačka reprodukcija.

00:01:38.062 --> 00:01:42.539
Bez živih mužjaka i ženki
koje mogu da izdrže trudnoću,

00:01:42.539 --> 00:01:46.531
ovo je u najmanju ruku
komplikovan i riskantan proces.

00:01:46.531 --> 00:01:51.125
Iako su naučnici sačuvali spermatozoide,
morali bi da sakupe jajne ćelije,

00:01:51.125 --> 00:01:56.759
što je komplikovan zahvat koji zahteva
da se sedatira ženka na do dva sata.

00:01:56.759 --> 00:02:00.419
Onda, oni bi mogli da stvore
uspešan embrion u laboratoriji,

00:02:00.419 --> 00:02:05.150
nešto što nikada ranije nije bilo urađeno,
i što niko nije znao kako.

00:02:05.150 --> 00:02:06.980
Čak i to je bio samo početak -

00:02:06.980 --> 00:02:10.341
surogat majka druge vrste nosoroga

00:02:10.341 --> 00:02:13.272
bi nosila embrion do porođaja.

NOTE Paragraph

00:02:13.272 --> 00:02:17.422
Ženke bliskog rođaka ove vrste,
južnog belog nosoroga,

00:02:17.422 --> 00:02:21.092
postale su ključ za razvijanje
embriona nosoroga u laboratoriji

00:02:21.092 --> 00:02:24.496
i vodeći kandidat za surogat majke.

00:02:25.062 --> 00:02:29.552
Severni i južni beli nosorozi
odvojili su se pre oko milion godina

00:02:29.552 --> 00:02:33.307
u različite, premda usko povezane vrste.

00:02:33.542 --> 00:02:38.038
Nastanjuju različite oblasti,
i imaju pomalo različite fizičke osobine.

NOTE Paragraph

00:02:38.038 --> 00:02:42.108
Sticajem srećnih okolnosti,
nekoliko ženki južnog belog nosoroga

00:02:42.108 --> 00:02:45.042
zahtevalo je lečenje
za njihove reproduktivne probleme,

00:02:45.042 --> 00:02:49.412
a istraživači su mogli da sakupe
jajne ćelije kao deo tog lečenja.

00:02:49.412 --> 00:02:53.427
U zoološkom vrtu Dvur Kralove
oktobra 2015. godine,

00:02:53.427 --> 00:02:57.391
eksperti iz berlinskog IZD
počeli su da sakupljaju jajne ćelije

00:02:57.391 --> 00:02:59.111
južnog belog nosoroga

00:02:59.111 --> 00:03:04.895
i da ih šalju u Avanteu, laboratoriju
za životnjsku reprodukciju u Italiji.

00:03:04.895 --> 00:03:11.921
Tamo su naučnici razvili i usavršili
tehniku stvaranja uspešnog embriona.

NOTE Paragraph

00:03:11.921 --> 00:03:13.651
Čim su savladali tehniku,

00:03:13.651 --> 00:03:19.709
istraživači su izvadili jajne ćelije
Nadjni i Fati 22. avgusta 2019. godine

00:03:19.709 --> 00:03:21.769
i poslali ih u Italiju.

00:03:21.769 --> 00:03:25.187
Tri dana kasnije, oplodili su
jajne ćelije spermatoizoidom

00:03:25.187 --> 00:03:27.737
mužjaka severnog belog nosoroga.

00:03:27.737 --> 00:03:32.029
Nakon još jedne nedelje, dva zigota
dospela su do stadijuma razvoja

00:03:32.029 --> 00:03:36.111
kad embrion može da se zamrzne
i sačuva za budućnost.

00:03:36.111 --> 00:03:38.979
Još jednim sakupljanjem
u decembru 2019. godine

00:03:38.979 --> 00:03:41.049
dobio se još jedan embrion.

00:03:41.049 --> 00:03:46.499
Početkom 2020. godine
plan je da se sakupljaju jajne ćelije

00:03:46.499 --> 00:03:49.809
Najini i Fatu tri puta godišnje
ako su dovoljno zdrave.

NOTE Paragraph

00:03:49.809 --> 00:03:51.999
U međuvremenu, istraživači traže

00:03:51.999 --> 00:03:55.179
izgledne surogat majke
južnih belih nosoroga,

00:03:55.179 --> 00:03:58.979
idealno bi bilo da s u prošlosti
izdržale trudnoću.

00:03:58.979 --> 00:04:02.289
Plan za surogat majke je donekle
korak u nepoznato,

00:04:02.289 --> 00:04:05.209
i južni i severni
beli nosorozi ukrstili su se

00:04:05.209 --> 00:04:10.149
tokom poslednjeg glacijacijskog perioda
i skorije 1977. godine,

00:04:10.149 --> 00:04:13.859
tako da su istraživači optimistični
da južni beli nosorog

00:04:13.859 --> 00:04:17.109
može da podnese trudnoću
sa severnim belim nosorogom.

00:04:17.109 --> 00:04:20.909
Takođe, trudnoće ove dve vrste
iste su vremenske dužine.

00:04:20.909 --> 00:04:24.879
Ipak, prenošenje embriona
u nosoroga je riskantno

00:04:24.879 --> 00:04:27.179
zbog oblika grlića materice.

NOTE Paragraph

00:04:27.179 --> 00:04:29.809
Krajnji cilj, za koji
su potrebne decenije,

00:04:29.809 --> 00:04:34.249
jeste da se osnuje populacija za odgoj
severnih belih nosoroga

00:04:34.249 --> 00:04:36.577
u njihovoj originalnoj oblasti.

00:04:36.577 --> 00:04:39.769
Studije sugerišu da imamo
dovoljno individualnih uzoraka

00:04:39.769 --> 00:04:43.177
da se opet stvori populacija
sa genetskom raznovrsnošću

00:04:43.177 --> 00:04:45.383
koju je ova vrsta imala pre sto godina.

NOTE Paragraph

00:04:45.390 --> 00:04:47.890
Iako su pojedinosti
ovih napora jedinstvene,

00:04:47.890 --> 00:04:52.146
što se više vrsta suočava sa kritičnom
ugroženošću ili istrebljenjem,

00:04:52.146 --> 00:04:55.529
takođe je arena za velika pitanja:

00:04:55.529 --> 00:04:59.846
da li imamo odgovornost da pokušamo
da izvedemo vrste van opasnosti,

00:04:59.846 --> 00:05:03.928
naročito pošto su ih ljudske akcije
dovele do toga?

00:05:03.928 --> 00:05:06.724
Postoje li ograničenja napora
koje bi trebalo da proširimo

00:05:06.724 --> 00:05:10.196
kako bismo spasili životinje
kojima preti izumiranje?