Return to Video

Moleküler dünyanın mucizeleri, animasyonlu

  • 0:02 - 0:04
    Ben Utah'da yaşıyorum,
  • 0:04 - 0:07
    bu gezegendeki en heybetli
    doğal manzaralardan
  • 0:07 - 0:09
    bazılarına sahip olmakla bilinen bir yer.
  • 0:09 - 0:13
    Bu harika manzaralardan bunalmak
  • 0:13 - 0:17
    ve bazen yabancı görünümlü bu oluşumlardan
    gerçekten büyülenmek kolaydır.
  • 0:17 - 0:20
    Bir bilim insanı olarak
    doğal dünyayı gözlemlemeyi çok seviyorum.
  • 0:20 - 0:22
    Ama bir hücre biyoloğu olarak,
  • 0:22 - 0:25
    doğal dünyayı çok, çok daha küçük ölçekte
  • 0:25 - 0:27
    anlamaya çok daha ilgiliyim.
  • 0:28 - 0:31
    Ben bir moleküler animatörüm,
    ve esasında görünmez sayılacak
  • 0:31 - 0:34
    kadar küçük olan moleküllerin
    görüntülerini yaratmak için
  • 0:34 - 0:35
    başka araştırmacılarla çalışıyorum
  • 0:35 - 0:38
    Bu moleküller ışığın dalga boyundan
    daha küçükler
  • 0:38 - 0:40
    yani onları asla direkt olarak göremeyiz,
  • 0:40 - 0:42
    en iyi ışıklı mikroskoplarla bile.
  • 0:42 - 0:45
    O zaman ben görülemeyecek
    kadar küçük şeylerin
  • 0:45 - 0:47
    görüntülerini nasıl yaratıyorum?
  • 0:47 - 0:49
    Benim iş arkadaşlarım gibi bilim insanları
  • 0:49 - 0:51
    bir moleküler süreci anlamak için
  • 0:51 - 0:54
    bütün profesyonel kariyerlerini
    harcayabilir.
  • 0:54 - 0:56
    Bunu yapmak için
    her biri yapbozun küçük bir parçasını
  • 0:56 - 0:59
    söyleyen bir seri deney yaparlar.
  • 0:59 - 1:02
    Bir deney bize protein şeklini söylerken,
  • 1:02 - 1:03
    bir diğeri ise
  • 1:03 - 1:06
    hangi proteinlerle
    etkileşim yapabileceğini
  • 1:06 - 1:08
    ve bir diğeri ise
    hücrede nerede bulunabileceğini söyler.
  • 1:08 - 1:12
    Bütün bu bilgi parçaları esasen
    moleküllerin nasıl çalıştığının
  • 1:12 - 1:16
    hikayesi olan bir hipotez yaratmada
    kullanılabilir.
  • 1:17 - 1:21
    Benim işim bu fikirleri almak
    ve onları bir animasyona çevirmek.
  • 1:21 - 1:22
    Bu zor olabilir,
  • 1:22 - 1:25
    çünkü meğer moleküller
    bazı çılgın şeyler yapabilirlermiş.
  • 1:26 - 1:29
    Ama bu animasyonlar araştırmacıların
    moleküllerin nasıl çalıştığı hakkındaki
  • 1:29 - 1:32
    fikirlerini iletmeleri için
    inanılmaz kullanışlı olabilir.
  • 1:32 - 1:36
    Moleküler dünyayı onların gözünden
    görmemize imkan sağlayabilirler.
  • 1:36 - 1:38
    Size biraz animasyonlar göstermek isterim,
  • 1:38 - 1:42
    benim moleküler dünyanın
    doğal mucizeleri dediğim şeyin
  • 1:42 - 1:44
    kısa bir turu.
  • 1:44 - 1:46
    Öncelikle, bu bir bağışıklık hücresi,
  • 1:46 - 1:48
    Bu tür hücreler işgalcileri bulmak için
  • 1:48 - 1:51
    vücudumuzda gezmek zorundalar.
  • 1:51 - 1:55
    Bu hareket benim favorilerimden biri olan
    sitoskeleton olarak bildiğimiz şeyin
  • 1:55 - 1:56
    bir parçası olan
  • 1:56 - 1:58
    aktin adındaki bir protein
    tarafından desteklenir.
  • 1:58 - 2:00
    Bizim iskeletlerimiz aksine,
  • 2:00 - 2:04
    aktin filamentleri
    sürekli yapılır ve bozulur.
  • 2:04 - 2:07
    Aktin sitoskeletonu hücrelerimizde
    inanılmaz önemli bir rol oynar.
  • 2:07 - 2:09
    Onların şekil değiştirmelerine,
  • 2:09 - 2:11
    hareket etmelerine, yüzeye yapışmasına
  • 2:12 - 2:14
    ve bakteri öldürmesine izin verir.
  • 2:14 - 2:17
    Aktin başka tür bir
    harekette de mevcuttur.
  • 2:17 - 2:20
    Aktin yapıları kas hücrelerimizin içinde
    biraz kumaşa benzeyen
  • 2:20 - 2:21
    düzenli filamentleri oluşturur.
  • 2:21 - 2:24
    Kaslarımız kasıldığında
    bu filamentler çekilir,
  • 2:24 - 2:26
    ve kaslarımız gevşediğinde tekrar
  • 2:26 - 2:28
    eski pozisyonlarına dönerler.
  • 2:28 - 2:31
    Sitoskeletonun diğer parçaları,
    bu durumda mikrotübülüsler
  • 2:31 - 2:34
    uzun mesafeli ulaşımlardan sorumlular.
  • 2:34 - 2:36
    Basitçe bir şeyleri
    hücrenin bir ucundan diğerine
  • 2:36 - 2:40
    taşımak için kullanılan
    otoyollar olarak düşünülebilirler.
  • 2:40 - 2:43
    Bizim yollarımızın aksine,
    mikrotübülüsler büyür ve küçülür,
  • 2:43 - 2:44
    ihtiyaç duyulunca ortaya çıkıp
  • 2:44 - 2:46
    işleri bitince kaybolurlar.
  • 2:46 - 2:49
    Yarı kamyonların moleküler versiyonu
  • 2:49 - 2:51
    mikrotübülüsler arasında yürüyebilen,
  • 2:52 - 2:54
    bazen organeller gibi
    kocaman kargolar sürükleyen,
  • 2:54 - 2:58
    uygunca isimlendirilmiş
    motor proteinlerdir.
  • 2:59 - 3:01
    Bu belirli motor protein
    dinein olarak bilinir
  • 3:01 - 3:04
    ve bence biraz da
    at arabasındaki atlara
  • 3:04 - 3:07
    benzeyen gruplar halinde
    çalışabilmesi ile bilinir.
  • 3:07 - 3:11
    Gördüğünüz gibi hücre sürekli
    bir şeylerin yapılıp bozulduğu
  • 3:11 - 3:15
    inanılmaz değişen, hareketli yerdir.
  • 3:15 - 3:16
    Ama bu yapılardan bazılarını
  • 3:16 - 3:18
    parçalara ayırmak
    diğerlerine göre daha zor.
  • 3:18 - 3:20
    Ve yapıların zamanında parçalanması için
  • 3:20 - 3:24
    özel güçlerin getirilmesi gerekir.
  • 3:24 - 3:26
    Bu iş kısmen böyle proteinlerce yapılır.
  • 3:26 - 3:28
    Bu çörek şekilli proteinlerin,
  • 3:28 - 3:30
    ki hücrede birçok çeşitleri bulunur,
  • 3:30 - 3:32
    hepsi bireysel proteinleri
  • 3:32 - 3:35
    merkezi bir deliğe çekerek parçalar.
  • 3:35 - 3:38
    Böyle proteinler düzgün çalışmadığında,
  • 3:38 - 3:41
    ayrılması gereken proteinler
  • 3:41 - 3:43
    bazen ayrılmaz ve kümeleşir
  • 3:43 - 3:47
    ve bu da alzaymır gibi
    korkunç hastalıklara yol açabilir.
  • 3:47 - 3:49
    Şimdi de genomlarımızı
  • 3:49 - 3:52
    DNA şeklinde barındıran çekirdeğe bakalım.
  • 3:52 - 3:54
    Bütün hücrelerimiz içinde,
  • 3:54 - 3:58
    DNA'mızla çeşitli proteinler ilgilenir
    ve onu korur.
  • 3:58 - 4:01
    DNA, çekirdeğimizde
    büyük miktarlarda hücreler tutmamızı
  • 4:01 - 4:05
    sağlayan histon adındaki
    proteinlerin etrafında sarılıdır.
  • 4:05 - 4:08
    Bu mekanizmalara
    kromatin şekli değiştirici denir
  • 4:08 - 4:11
    ve DNA'yı histonların etrafından alıp
  • 4:11 - 4:16
    yeni DNA parçalarının
    ortaya çıkmasını sağlarlar.
  • 4:16 - 4:19
    Bu DNA sonra diğer
    mekanizmalar tarafından da tanınabilir.
  • 4:19 - 4:22
    Bu durumda, bu büyük moleküler mekanizma
  • 4:22 - 4:24
    bir genin başlangıcında olduğunu
  • 4:24 - 4:26
    ona söyleyecek bir DNA parçası arıyor.
  • 4:26 - 4:28
    Bir parça bulduğunda
  • 4:28 - 4:30
    basitçe karşılığında
    bir genin etkinleştirildiği
  • 4:30 - 4:33
    ya da kopyalandığı başka bir mekanizmayı
  • 4:33 - 4:37
    getirmesini sağlayan bir seri
    şekil değişiklikleri geçirir.
  • 4:37 - 4:40
    Bu çok sıkı programlı bir işlem olmalı
  • 4:40 - 4:43
    çünkü yanlış geni
    yanış zamanda etkinleştirmek
  • 4:43 - 4:45
    felaket sonuçlara yol açabilir.
  • 4:45 - 4:48
    Bilim insanları şimdi
    genomları düzenlemek için protein
  • 4:48 - 4:50
    mekanizmaları kullanabiliyorlar.
  • 4:50 - 4:52
    Eminim hepiniz CRISPR'ı duymuşsunuzdur.
  • 4:52 - 4:55
    CRISPR çok spesifik bir
    DNA sırasını tanıyıp kesecek
  • 4:55 - 4:58
    şekilde düzenlenebilen Cas9 adındaki
  • 4:58 - 5:00
    bir proteinden yararlanır.
  • 5:00 - 5:02
    Bu örnekte,
  • 5:02 - 5:06
    iki Cas9 proteini problemli bir
    DNA parçasını kesmek için kullanılıyor.
  • 5:06 - 5:09
    Örneğin bir hastalığa
    sebep olabilecek bir gen parçası.
  • 5:09 - 5:11
    Hücresel mekanizmalar o zaman
  • 5:11 - 5:14
    DNA'nın iki ucunu
    yapıştırmak için kullanılıyor.
  • 5:14 - 5:17
    Bir moleküler animatör olarak
    en büyük zorluğum
  • 5:17 - 5:19
    belirsizliği görselleştirmek.
  • 5:19 - 5:22
    Size gösterdiğim bütün animasyonlar
    iş arkadaşlarımın elindeki
  • 5:22 - 5:24
    en iyi bilgilerle bir
    sürecin nasıl işlediğini
  • 5:24 - 5:27
    düşündükleri hipotezleri temsil ediyor.
  • 5:27 - 5:29
    Ama birçok moleküler işlemler için
  • 5:29 - 5:32
    hala bir şeyleri anlamanın
    erken aşamalarındayız
  • 5:32 - 5:33
    ve daha öğrenecek çok şey var.
  • 5:33 - 5:34
    Doğrusu şu ki
  • 5:34 - 5:38
    bu görünmez molekül dünyalar çok geniş
    ve büyük oranda keşfedilmemiş.
  • 5:39 - 5:42
    Bana göre
    bu moleküler manzaraları keşfetmek
  • 5:42 - 5:45
    etrafımızda görünen doğal dünyayı
  • 5:45 - 5:47
    keşfetmek kadar heyecan verici.
  • 5:47 - 5:49
    Teşekkür ederim.
  • 5:49 - 5:52
    (Alkış)
Title:
Moleküler dünyanın mucizeleri, animasyonlu
Speaker:
Janet Iwasa
Description:

Bazı biyolojik yapılar o kadar küçük ki bilim insanları onları en güçlü mikroskoplarla bile göremiyor. İşte burada moleküler animasyoncu ve TED Fellow Janet Iwasa devreye giriyor. Kendisi nasıl işlediklerini gösteren büyüleyici animasyonlar paylaşırken geniş ve görülmemiş moleküler dünyaları keşfedin.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
06:05

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.