Return to Video

သက်ဝင်လှုပ်ရှား မော်လီကျူး ကမ္ဘာရဲ့ အံ့ဖွယ်ရာများ။

  • 0:02 - 0:04
    ကျွန်မက Utah မှာ နေတာပါ။
  • 0:04 - 0:07
    ဒီဂြိုဟ်ပေါ်မှာ အံဖွယ်အကောင်းဆုံး
    သဘာဝ ရှုခင်းတချို့
  • 0:07 - 0:09
    ရှိတယ်လို့ သိကြတဲ့ နေရာတစ်ခုပါ။
  • 0:09 - 0:13
    ဒီအံ့ဖွယ် ရှုခင်းတွေရဲ့ လွှမ်။မိုး
    ခံရဖို့နဲ့ တစ်ခါတစ်ရံ ဒီဂြိုဟ်သားပုံ
  • 0:13 - 0:17
    ပေါက်နေတဲ့ဖွဲ့စည်းမှုတွေကို တကယ်ပဲ
    စွဲမက်သွားစေဖို့က အလွယ်လေးပါ။
  • 0:17 - 0:20
    သိပ္ပံပညာရှင်တစ်ယောက်အနေနဲ့ သဘာဝ
    လောကကို စောင့်ကြည့်ရတာ နှစ်သက်တယ်။
  • 0:20 - 0:22
    ဒါပေမဲ့ ဆဲလ် ဇီဝဗေဒပညာရှင်အနေနဲ့
  • 0:22 - 0:25
    အမျာကြီး ပိုသေးငယ်တဲ့ ပမာဏမှာ
    သဘာဝ လောကကို နားလည်ခြင်းမှာ
  • 0:25 - 0:27
    အများကြီး ပိုစိတ်ဝင်စားတယ်။
  • 0:28 - 0:31
    ကျွန်မက မော်လီကျူး ပုံရိပ်ဖန်တီးသူ
    ဖြစ်ပြီး မမြင်နိုင်တဲ့
  • 0:31 - 0:34
    သေးလွန်းတဲ့ မော်လီကျူးတွေရဲ့
    အတွေးစိတ်ကူးတွေကို ဖန်တီးဖို့
  • 0:34 - 0:35
    အခြားသုတေသီတွေနဲ့ တွဲလုပ်တယ်။
  • 0:35 - 0:38
    ဒီမော်လီကျူးတွေဟာ အလင်းလှိုင်း
    အလျားထက် ပိုသေးငယ်တယ်။
  • 0:38 - 0:40
    ဆိုတာက အကောင်းဆုံး
    အလင်း အဏုကြည့်ကိရိယာနဲ့တောင်
  • 0:40 - 0:42
    ဘယ်တော့မှ တိုက်ရိုက် မမြင်နိုင်တာပါ။
  • 0:42 - 0:45
    ဒီတော့ မမြင်နိုင်အောင်
    သေးလွန်းတဲ့ အရာတွေရဲ့
  • 0:45 - 0:47
    စိတ်ကူးတွေကိုကျွန်မ ဘယ်လို ဖန်တီးသလဲ။
  • 0:47 - 0:49
    ကျွန်မရဲ့ ပူးပေါင်းသူတွေလို
    သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ
  • 0:49 - 0:51
    ပညာရှင်ဆိုင်ရာအလုပ်
    တစ်ခုလုံးကို မော်လီကျူး
  • 0:51 - 0:54
    ဖြစ်စဉ်တစ်ခုကို နားလည်ဖို့
    လုပ်ကိုင်ကာ ကုန်ဆုံးကြတယ်။
  • 0:54 - 0:56
    ဒါကို လုပ်ဖို့ တစ်ခုစီက ပဟေဠိ
    အပိုင်းလေးတစ်ခုဆိုတာ
  • 0:56 - 0:59
    ကျွန်မတို့ကို ပြောပြနိုင်တဲ့ စမ်းသပ်ချက်
    အတန်းတစ်ခု လုပ်တယ်။
  • 0:59 - 1:02
    စမ်းသပ်ချက်တစ်မျိုးက
    ပရိုတင်း ပုံစံအကြောင်း ပြောနိုင်စဉ်မှာ
  • 1:02 - 1:03
    နောက်တစ်ခုက ဒါနဲ့ တုံ့ပြန်
  • 1:03 - 1:06
    လောက်တဲ့ အခြား ပရိုတင်းတွေကို
    ပြောပြနိုင်ပြီး
  • 1:06 - 1:08
    နောက်တစ်ခုက ဆဲလ်အတွင်း
    ဒါကိုတွေ့နိုင်တဲ့ နေရာကိုပြောနိုင်တယ်။
  • 1:08 - 1:12
    ဒီသတင်းအချက်အလက် အပိုင်းအစအားလုံးဟာ
    အဆိုကြမ်းတစ်ခု၊ ဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ်၊
  • 1:12 - 1:16
    နောက်ဆုံး မော်လီကျူးတစ်ခု အလုပ်
    လုပ်ပုံကို ရဖို့ သုံးနိုင်တယ်။
  • 1:17 - 1:21
    ကျွန်မ အလုပ်က ဒီစိတ်ကူးတွေကိုယူပြီး
    လှုပ်ရှားပုံရိပ်အဖြစ် ပြောင်းဖို့ပါ။
  • 1:21 - 1:22
    ဒါက ခဲရာခဲဆစ်နိုင်ပါတယ်။
  • 1:22 - 1:25
    အကြောင်းက မော်လီကျူးတွေဟာ
    အတော် ကြောင်တဲ့ အရာတွေ လုပ်နိုင်လို့ပါ။
  • 1:26 - 1:29
    ဒါပေမဲ့ ဒီပုံရိပ်တွေက သုတေသီတွေအတွက်
    မော်လီကျူးတွေ အလုပ်လုပ်ပုံအကြောင်း
  • 1:29 - 1:32
    သူတို့စိတ်ကူးတွေကို ဆက်သွယ်ဖို့
    မယုနိုင်လောက်အောင် အသုံးဝင်ပါတယ်။
  • 1:32 - 1:35
    ဒါတွေက သူတို့ရဲ့ မျက်လုံးတွေကနေ
    တစ်ဆင့် ကျွန်မတို့ကို
  • 1:35 - 1:36
    မော်လီကျူး
    ကမ္ဘာကို မြင်စေတယ်။
  • 1:36 - 1:38
    လှုပ်ရှားပုံရိပ်တချို့ကို ပြသချင်ပါတယ်။
  • 1:38 - 1:42
    မော်လီကျူး ကမ္ဘာရဲ့ သဘာဝ အံ့ဖွယ်
    တချို့လို့ ကျွန်မ ယူဆတဲ့
  • 1:42 - 1:44
    ခရီးတိုတစ်ခုပေါ့။
  • 1:44 - 1:46
    ပထမ စပြီ၊ ဒါက ကိုယ်ခံအား ဆဲလ်တစ်ခုပါ။
  • 1:46 - 1:48
    ဒီဆဲလ်မျိုးက ရောဂါဖြစ်
    ဘက်တီးရီးယားလို ဝင်ရောက်သူတွေကို
  • 1:48 - 1:52
    ရှာဖွေဖို့ ကျွန်မတို့ရဲ့ကိုယ်တွေထဲမှာ
    လှည့်ပတ် တွားသွားနေတယ်။
  • 1:52 - 1:55
    ဒီလှုပ်ရှားမှုကို ကျွန်မ အကြိုက်ဆုံး
    ပရိုတင်းတစ်ခု actin ဆိုတာက
  • 1:55 - 1:56
    မောင်းနှင်ပေးတယ်။
  • 1:56 - 1:58
    ဒါက cytoskeleton လို့ သိကြတာရဲ့
    အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုပါ။
  • 1:58 - 2:00
    ကျွန်မတို့ရဲ့ အရိုးစုတွေနဲ့ မတူဘဲ
  • 2:00 - 2:04
    actin အမျှင်တွေဟာ အမြဲမပြတ်
    တည်ဆောက်ခံရကာ အခွဲခံနေရတယ်။
  • 2:04 - 2:07
    actin cytoskeleton ဟာ ဆဲလ်တွေမှာ
    မယုံအောင် အရေးပါတဲ့ကဏ္ဍတွေမှာ ပါတယ်။
  • 2:07 - 2:09
    ဒါတွေက သူတို့ကို ပုံပြောင်းဖို့၊
  • 2:09 - 2:11
    လှည်ပတ်ဖို့၊ မျက်နှာပြင်တွေ ကပ်နေဖို့နဲ့
  • 2:12 - 2:14
    ဘက်တီးရီးယားကို
    ဝါးမျိုဖို့ ခွင့်ပေးတယ်။
  • 2:14 - 2:17
    Actin ဟာ လှုပ်ရှားမှုရဲ့မတူတဲ့
    အမျိုးအစားမှာလည်းပါတယ်။
  • 2:17 - 2:20
    ကြွက်သားဆဲလ်တွေမှာ Actin
    တည်ဆောက်မှုတွေဟာ ရက်ထည်ပုံပေါက်တဲ့
  • 2:20 - 2:21
    ပုံမှန် အမျှင်တွေ ဖွဲ့စည်းတယ်။
  • 2:21 - 2:24
    ကြွက်သားတွေ ကျုံ့တဲ့အခါ
    ဒီအမျှင်တွေဟာ အတူတကွ အဆွဲခံရပြီး
  • 2:24 - 2:26
    ကြွက်သားတွေ လျှော့လိုက်တဲ့အခါ
  • 2:26 - 2:28
    မူလနေရာကို ပြန်သွားတယ်။
  • 2:28 - 2:31
    cytoskeleton ရဲ့ အခြားအပိုင်းတွေဟာ
    ဒီအဖြစ်မှာ microtubules တွေဟာ
  • 2:31 - 2:34
    ရှည်လျားတဲ့ ပို့ဆောင်ရေးအတွက်
    တာဝန်ရှိပါတယ်။
  • 2:34 - 2:36
    ဒါတွေကို ဆဲလ်တစ်ဘက်မှ တစ်ဘက်ကို
    အရာတွေ ရွေ့ဖို့ သုံးတဲ့
  • 2:36 - 2:40
    ဆယ်လူလာ အဝေးပြေးလမ်းမကြီးတွေလို့
    မှတ်ယူနိုင်ပါတယ်။
  • 2:40 - 2:43
    လမ်းတွေနဲ့ မတူတာက microtubules
    တွေက ကြီးထွားပြီး ကျုံ့တယ်။
  • 2:43 - 2:44
    လိုအပ်တဲ့အခါမှာ ပေါ်လာပြီး
  • 2:44 - 2:46
    သူတို့အလုပ် ပြီးတဲ့အခါ
    ပျောက်သွားတယ်။
  • 2:46 - 2:49
    ကုန်တွဲ တစ်ဝက်တွေရဲ့ မော်လီကျုး
    မူကွဲတွေက မော်တာ
  • 2:49 - 2:51
    ပရိုတိန်းတွေလို့ လိုက်ဖက်စွာ ခေါ်တဲ့
    ပရိုတိန်းတွေပါ။
  • 2:52 - 2:54
    ဒါတွေက microtubules တစ်လျှောက်
    လမ်းလျှောက်နိုင်တယ်၊
  • 2:54 - 2:57
    တစ်ခါတစ်လေ ဧရာမ ကုန်ပစ္စည်းတွေကို
    ဒရွတ်တိုက်ဆွဲရင်းပါ။
  • 2:57 - 2:59
    ဥပမာ ၎င်းတို့နောက်က အော်ဂင်နယ်တွေပါ။
  • 2:59 - 3:01
    ဒီထူးခြားတဲ့ မော်တာ ပရိုတိန်းကို
    dynein လို့ သိကြပြီး
  • 3:01 - 3:04
    အနည်းဆုံး ကျွန်မအတွက်တော့
    မြင်းရထားတစ်စီးနီးပါး
  • 3:04 - 3:07
    ဆင်တူတဲ့ အစုလိုက် လုပ်ကိုင်နိုင်တယ်လို့
    သိကြပါတယ်။
  • 3:07 - 3:11
    မြင်ကြတဲ့အတိုင်းဆဲလ်မှာ ဒီမယုံနိုင်လောက်
    အောင် ပြောင်းလဲတဲ့ တက်ကြွတဲ့ နေရာပါ။
  • 3:11 - 3:15
    အဲဒီမှာ အရာတွေဟာ အမြဲမပြတ်
    တည်ဆောက်ပြီး တစ်စစီဖျက်ခံရတယ်။
  • 3:15 - 3:16
    ဒါပေမဲ့ တည်ဆောက်မှုတချို့က
  • 3:16 - 3:18
    အခြားဟာတွေထက် တစ်စစီဖြုတ်ဖို့
    ပိုခက်ခဲတယ်။
  • 3:18 - 3:20
    တည်ဆောက်မှုတွေဟာ အချိန်ကိုက်နည်းနဲ့
  • 3:20 - 3:24
    တစ်စစီဖြုတ်ခံရတာ သေချာစေရန်
    ခေါ်ယူဖို့ အထူးအားတွေ လိုအပ်တယ်။
  • 3:24 - 3:26
    ဒီအလုပ်ကို ဒီလို ပရိုတင်းတွေက
    တစ်ပိုင်းတစ်စ လုပ်တယ်။
  • 3:26 - 3:28
    ဒီမုန့်လက်ကောက်ပုံ ပရိုတင်းတွေက
  • 3:28 - 3:30
    ဆဲလ်ထဲမှာ မျိုးအစားများစွာရှိတယ်။
  • 3:30 - 3:32
    အခြေခံအနေနဲ့ ပရိုတင်းတစ်ခုစီကို
    ဗဟိုပေါက်မှှ
  • 3:32 - 3:35
    ဆွဲယူရင်း အားလုံးဟာ တည်ဆောက်မှုတွေကို
    ဆုတ်ဖြဲဖို့ လုပ်ဆောင်တယ် ထင်ရတယ်။
  • 3:35 - 3:38
    ဒီလိုမျိုး ပရိုတင်းတွေ ကောင်းကောင်း
    အလုပ်မလုပ်တဲ့အခါ
  • 3:38 - 3:41
    တစ်စစီဖြုတ်ခံရတယ်လို့ ထင်ရတဲ့
    ပရိုတင်း အမျိုးအစားတွေဟာ
  • 3:41 - 3:43
    တစ်ခါတစ်ရံ အတူတူ ကပ်ပြီး
    ပေါင်းရုံးသွားတယ်။
  • 3:43 - 3:47
    ဒါက အယ်လ်ဇိုင်းမားလိုမျိုး
    ဆိုးဝါးတဲ့ ရောဂါတွေ ဖြစ်ပေါ်စေနိုင်တယ်။
  • 3:47 - 3:49
    အခု နျူကလိယကို တစ်ချက်ကြည့်ရအောင်။
  • 3:49 - 3:52
    ဒါက DNA ရဲ့ ပုံစံထဲမှာ ကျွန်မတို့ရဲ့
    genome ကို ထည့်ထားတယ်။
  • 3:52 - 3:54
    ဆဲလ်အားလုံးအတွင်းမှာ
  • 3:54 - 3:58
    DNA ကို ထွေပြားတဲ့ ပရိုတင်းတစ်စုံနဲ့
    စောင့်ရှောက် ထိန်းသိမ်းထားတယ်။
  • 3:58 - 4:01
    DNA ကို histones လို့ခေါ်တဲ့
    ပရိုတင်းတွေက ရစ်ပတ်ထားတယ်။
  • 4:01 - 4:05
    ဒါက ဆဲလ်တွေကို နျူကလိယ အတွင်းမှာ ဧရာမ
    DNA ပမာဏတွေကို ထုတ်ပိုးဖို့ ဖြစ်စေတယ်။
  • 4:05 - 4:08
    ဒီစက်တွေကို chromatin ပုံစံသစ်ဆောက်သူ
    တွေလို့ ခေါ်ပြီး
  • 4:08 - 4:11
    သူတို့ အလုပ်လုပ်ပုံက
    အခြေခံအားဖြင့် ဒီ histones တွေနားက
  • 4:11 - 4:12
    DNA ဆီ လှစ်ကနဲသွားပြီး
  • 4:12 - 4:16
    DNA အပိုင်းအစအသစ်ကို
    မြင်သာလာစေတယ်။
  • 4:16 - 4:19
    ဒီနောက် ဒီ DNA ကို အခြားစက်ယန္တရားက
    မှတ်မိနိုင်တယ်။
  • 4:19 - 4:22
    ဒီဖြစ်ရပ်မှာ ဒီကြီးမားတဲ့ မော်လီကျူးစက်ဟာ
  • 4:22 - 4:24
    ဒါဟာ မျိုးရိုးဗီဇရဲ့ အစလို့
  • 4:24 - 4:26
    ပြောနေတဲ့ DNA ရဲ့
    အပိုင်းတစ်ခုကို ရှာနေတယ်။
  • 4:26 - 4:28
    အပိုင်းတစ်ခုကို တွေ့ပြီဆိုတာနဲ့
  • 4:28 - 4:30
    ဒါက အခြေခံအားဖြင့် ပုံစံပြောင်းမှု
    အစဉ်အတန်းတစ်ခု ကြုံရတယ်။
  • 4:30 - 4:33
    ဒါက အခြား စက်ယန္တရားကို
    ခေါ်ယူဖို့ဖြစ်စေတယ်။
  • 4:33 - 4:37
    တစ်လှည့်ပြန်ပြီး မျိုးရိုးဗီဇတစ်ခုကို
    ဖွင့်ဖို့(သို့) ကူးယူခွင့်ပေးတယ်။
  • 4:37 - 4:40
    ဒါဟာ အင်မတန် တင်းကျပ်စွာ
    ထိန်းညှိထားတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုပါ။
  • 4:40 - 4:43
    မှားယွင်းတဲ့ အချိန်မှာ
    မှားယွင်းတဲ့ မျိုးရိုးဗီဇကို
  • 4:43 - 4:45
    ဖွင့်လိုက်ခြင်းဟာ ဆိုးဝါးတဲ့
    အကျိုးဆက်တွေရှိနိုင်လို့ပါ။
  • 4:45 - 4:48
    သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ genomes ကို
    တည်းဖြတ်ဖို့ ပရိုတင်းစက်တွေ
  • 4:48 - 4:50
    အခု သုံးနိုင်ပါတယ််။
  • 4:50 - 4:52
    CRISPR ကို အားလုံး ကြားဖူးကြမယ်
    ဆိုတာ သေချာပါတယ်။
  • 4:52 - 4:55
    CRISPR ဟာ အင်မတန် သီးခြားဖြစ်တဲ့
    DNA အစဉ်တစ်ခုကိုမှတ်မိ၊
  • 4:55 - 4:58
    ဖြတ်တောက်ဖို့ စီမံထုတ်လုပ်
    နိုင်တဲ့ Cas9 လို့ သိကြတဲ့
  • 4:58 - 5:00
    ပရိုတင်းတစ်ခုကို ကောင်းစွာ အသုံးချတယ်။
  • 5:00 - 5:02
    ဒီသာဓကမှာ
  • 5:02 - 5:06
    ပြဿနာဖြစ်တဲ့ DNA အစတစ်စကို ဖြတ်ဖို့
    Cas9 ပရိုတင်းတွေကို အသုံးပြုနေတာပါ။
  • 5:06 - 5:09
    ဥပမာ ရောဂါတစ်ခုကို ဖြစ်ပေါ်စေလောက်တဲ့
    မျိုးရိုးဗီဇရဲ့ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုပါ။
  • 5:09 - 5:11
    ဒီနောက်အခြေခံအားဖြင့် DNA ရဲ့
  • 5:11 - 5:14
    အစွန်းနှစ်ဖက်ကိုအတူတူ ပြန်ကပ်ဖို့
    ဆယ်လူလာ စက်ယန္တရားကို အသုံးပြုတယ်။
  • 5:14 - 5:15
    မော်လီကျူး ပုံရိပ်ဖန်တီးသူ
  • 5:15 - 5:19
    ကျွန်မရဲ့ အကြီးဆုံး စိန်ခေါ်မှု
    တစ်ခုက မရေရာမှုကို စိတ်ကူးကြည့်တာပါ။
  • 5:19 - 5:22
    ပြခဲ့တဲ့ လှုပ်ရှားပုံရိပ်အားလုံးဟာ
    ကျွန်မရဲ​့ ပူးပေါင်းသူတွေမှာရှိတဲ့
  • 5:22 - 5:24
    သတင်းအချက်အလက်ကို
    အခြခံကာ ဖြစ်စဉ်တစ်​ခု အလုပ်တာ
  • 5:24 - 5:27
    တွေးကြပုံ အဆိုကြမ်းတွေကို
    ကိုယ်စားပြုတယ်။
  • 5:27 - 5:29
    ဒါပေမဲ့ မော်လီကျူးလုပ်ငန်းစဉ်များစွာအတွက်
  • 5:29 - 5:32
    ကျွန်မတို့က အရာတွေကိုနားလည်တာရဲ့
    အစောပိုင်း အဆင့်တွေမှာဆိုတော့
  • 5:32 - 5:33
    သင်ယူစရာ အများကြီးရှိတယ်။
  • 5:33 - 5:34
    အမှန်တရားက
  • 5:34 - 5:38
    ဒီမမြင်နိုင်တဲ့ မော်လီကျူး ကမ္ဘာတွေဟာ
    ကျယ်ပြောပြီး အဓိကအားဖြင့် မစူးစမ်းရသေးပါ။
  • 5:39 - 5:42
    ကျွန်မအတွက်တော့ ဒီမော်လီကျူး ရှုခင်းတွေဟာ
  • 5:42 - 5:45
    ကျွန်မတို့ ဝန်းကျင်မှာ မြင်ရတဲ့
    သဘာဝ လောကကို စူးစမ်းသလိုပဲ
  • 5:45 - 5:47
    စိတ်လှုပ်ရှားစရာကောင်းပါတယ်။
  • 5:47 - 5:49
    ကျေးဇူတင်ပါတယ်။
  • 5:49 - 5:52
    (လက်ခုပ်သံများ)
Title:
သက်ဝင်လှုပ်ရှား မော်လီကျူး ကမ္ဘာရဲ့ အံ့ဖွယ်ရာများ။
Speaker:
Janet Iwasa
Description:

တချို့သော ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ တည်ဆောက်မှုတွေဟာ အားအကောင်း အဏုကြည့်မှန်ပြောင်းတွေနဲ့တောင် သိပ္ပံပညာရှင် မမြင်နိုင်လောက်အောင်ကို သေးငယ်လွန်းပါတယ်။ ဒါက သက်ဝင်လှုပ်ရှား ရုပ်ပုံများကို ဖန်တီးသူနဲ့ TED ဝိုင်းတော်သား Janet Iwasa ကို ဖန်တီးမှုဖြစ်စေတာပါ။ သူကနေပြီး ၎င်းတို့တွေ အလုပ်လုပ်နိုင်ပုံကို စိတ်ကူးမြင်ယောင်စေတဲ့ ညှို့ယူဖမ်းစားတဲ့ သက်ဝင်လှုပ်ရှား ပုံရိပ်များကို မျှဝေပေးတဲ့အခိုက်မှာ မမြင်နိုင်တဲ့ ကျယ်ပြောလှတဲ့ မော်လီကျူး ကမ္ဘာတွေကို စူးစမ်းလိုက်ပါဦး။
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
06:05

Burmese subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.