Satrancın kısa tarihi - Alex Gendler

Tam dersi görüntüle: https://ed.ted.com/lessons/a-brief-history-of-chess-alex-gendler

Saldıran piyade ilerler, filleri zaten savunma hattını kırdı. Kral geri çekilmeye çalışıyor, ama düşman onu arkadan kuşatır. Kaçış imkansız. Bu gerçek bir savaş veya sadece bir oyun değil. 1.500 yıldan fazla bir süredir satranç askeri strateji aleti, insani ilişkiler için bir metafor vezeka ölçütü olarak bilinmektedir.

Ders: Alex Gendler, yönetim: Remus & Kiki.

Saldıran piyade istikrarla ilerler,

filler zaten mevcut
savunma hattını kırdılar.

Kral geri çekilmeye çalışıyor ama düşman
süvari onu arkadan kuşatır.

Kaçmak imkansız.

Ama bu, gerçek bir savaş değil.

Sadece bir oyun da sayılmaz.

Bin beş yüz yıldan
fazla bir süredir, satranç

askeri strateji aracı,

insan ilişkilerinin metaforu
ve bir zeka ölçütü olarak kullanılmakta.

Efsaneler oyunun kökeninin
6. yüzyıla dayandığını söylese bile,

oyun hakkında en eski kayıtlarımız
7. yüzyıla dayanıyor.

Güya, Gupta İmparatorluğu'nun
en genç prensi savaşta öldürüldüğünde

erkek kardeşi sahneyi yas tutan annelerine
göstermenin bir yolunu buldu.

Diğer popüler oyunlarda
kullanılan 8x8 ashtapada tahtasında,

iki önemli özelliğe sahip
yeni bir oyun çıktı:

hareket için farklı kurallar
farklı taş türleri

ve kaderi, oyunun sonucunu
belirleyen tek bir şah parçası.

Oyun aslında "Chaturanga"
olarak biliniyordu.

Sanskritçede "dört bölüm"
anlamı olan bir kelime.

Fakat Sasani İmparatorluğu'na yayılmasıyla

mevcut adını ve terminolojisini aldı.

"Satranç," kral anlamına gelen "Şah"tan,

''Şah mat'' ise "Şah Çaresizdir"
anlamındaki "shah mat"tan türemiştir.

7. yüzyıldaki Pers'in
İslami fethinden sonra,

satranç, Arap dünyasına tanıtıldı.

Taktiksel bir simülasyon
kavramını yitirerek

zengin bir şiirsel görüntü
kaynağı haline geldi.

Devletler, politik güçlerini tanımlamak
için satranç terimlerini kullandılar.

Başta olan halifeler,
hevesli birer oyuncu haline geldiler.

Ve tarihçi El Mas'udi, satrancı,
şans oyunlarına nazaran

insanın hür iradesinin bir
kanıtı olarak görüyordu.

İpek Yolu üzerindeki ticaret,
oyunun birçok farklı varyantlarının

geliştirileceği yer olan Doğu ve
Güneydoğu Asya'ya taşıdı.

Çin'de satranç taşları,
yerli strateji oyunu Go'da olduğu gibi,

içlerinden ziyade tahta karelerinin
kesişme noktalarına yerleştirildi.

Moğol lideri Timurlenk,
Kale adındaki güvenli haneler barındıran

11x10'luk bir tahta yaptı.

Japon shogisinde, ele geçirilen parçalar
rakip oyuncu tarafından kullanılabilir.

Ancak Avrupa'da satranç,
modern formunu almaya başladı.

1000 yılında, oyun, mahkeme
eğitiminin bir parçası haline geldi.

Satranç taşları, farklı roller üstlenerek

uygun rolleri yerine getiren bir
alegori olarak kullanılmış

ve parçalara yeni
anlamlar yüklenmiştir.

Aynı zamanda, kilise oyunlardan
şüphelenmeye devam etti.

Ahlakçılar, haklı zamanlarını çok fazla
bu oyunla harcamamaları için uyardılar

hatta kısa bir süreliğine,
oyun Fransa'da yasaklandı,

oysa satranç yaygınlaştı

ve 15. yüzyılda bugün
bildiğimiz formunu aldı.

Nispeten zayıf olan danışman taşı,
bizim vezir dediğimiz güçlü kraliçe oldu.

Belki de güçlü kadın liderlerlerinin
o zamandaki yükselişinden ilham aldındı.

Bu değişiklik oyunun temposunu artırdı

ve diğer oyun kuralları
yaygınlaştıkları zaman,

oyun açılışı ve sonu taktiğini
inceleyen bilim dalı ortaya çıktı.

Satranç teorisi doğdu.

Aydınlanma döneminde oyun, kraliyet
mahkemelerinden kafelere taşındı.

Satranç, cesur hareketleri ve
dramatik oyunlara teşvik eden

yaratıcılığın ifadesi olarak görülüyordu.

Bu "Romantik" tarz, 1851 yılında
Adolf Anderssen bir vezir ve iki kalesini

feda ettikten sonra şah mat yaptığı ve
"Ölümsüz Oyun" adını alan

o oyunda zirvesine ulaştı.

Ancak 19. yüzyılın sonlarında
resmi rekabet oyununun ortaya çıkışı

stratejik hesaplamanın, dramatik
bir yetenek kazandıracağı görüldü.

Ve uluslararası rekabetin yükselişiyle

satranç, yeni bir jeopolitik önem kazandı.

Soğuk Savaş sırasında,

Sovyetler Birliği, satranç yeteneğini
geliştirmek için büyük kaynaklar ayırdı.

ve bu, yüzyılın geri kalanında
şampiyonluklara hükmetmelerini sağladı

ama Rusların hakimiyetini
bozacak olan oyuncu,

başka bir ülkenin vatandaşı değil

ancak Deep Blue isimli
bir bilgisayar sistemi oldu.

Satranç oynayan bilgisayarlar,
zaten onlarca yıldır vardı

ama Deep Blue'nun 1997 yılında
Gary Kasparov karşısındaki zaferi

bir makinenin,
bir şampiyonu ilk kez yenmesiydi.

Bugün, satranç yazılımı sürekli
olarak en iyi insan oyuncuları

yenebilecek kapasitede.

Fakat ustalaştıkları oyun gibi,

bu makineler de insan zekası olan ürünler.

Ve belki de aynı ustalık
bizi bu şah mattan kurtarır.