Return to Video

Kan nakli nasıl çalışır? - Bill Schutt

  • 0:06 - 0:12
    1881’de doktor William Halsted,
    doğumdan sonra iç kanama yaşayan
  • 0:12 - 0:15
    kız kardeşi Minnie’nin yardımına koştu.
  • 0:15 - 0:18
    Kendi koluna hızlıca bir iğne batırdı,
  • 0:18 - 0:21
    kendi kanını aldı
    ve kız kardeşine nakletti.
  • 0:21 - 0:25
    Şüphe içindeki birkaç dakikadan sonra,
    kız kardeşi iyileşmeye başladı.
  • 0:25 - 0:28
    Halsted ne kadar şanslı
    olduklarını bilmiyordu.
  • 0:28 - 0:31
    Yaptığı nakil sadece kız kardeşiyle
  • 0:31 - 0:33
    aynı kan grubu oldukları için
    işe yaramıştı,
  • 0:33 - 0:37
    ki bu durumun yakın akrabalar
    arasında bile garantisi yoktur.
  • 0:37 - 0:40
    Yüzyıllardır insanlar, çoğu başarısız olan
  • 0:40 - 0:42
    nakil deneyleri yapsalar da,
  • 0:42 - 0:46
    Halsted'in yaşadığı dönemde
    kan grupları keşfedilmemişti.
  • 0:46 - 0:50
    1667'de Jean-Baptiste Denis adlı
    Fransız hekim
  • 0:50 - 0:54
    bu tekniği insanda
    uygulayan ilk kişi oldu.
  • 0:54 - 0:58
    Denis, koyun kanını
    muhtemelen psikoz geçiren
  • 0:58 - 1:00
    Antoine Mauroy adındaki adama nakletti
  • 1:00 - 1:03
    ve bunun, adamın belirtilerini
    azaltacağını ümit etti.
  • 1:03 - 1:06
    Ardından, Mauroy neşelendi.
  • 1:06 - 1:09
    Fakat ikinci nakilden sonra ateşi çıktı,
  • 1:09 - 1:13
    belinde şiddetli ağrı
    ve kolunda aşırı bir yanma hissetti,
  • 1:13 - 1:17
    yoğun ve siyah idrar çıkardı.
  • 1:17 - 1:19
    O zaman kimse bilmese de,
  • 1:19 - 1:25
    bunlar vücudunun içinde yayılan tehlikeli
    bir bağışıklık tepkisinin işaretleriydi.
  • 1:25 - 1:28
    Bu bağışıklık tepkisi,
    vücudun kendi hücreleriyle
  • 1:28 - 1:30
    işgalci olan hücreleri ayırt eden
  • 1:30 - 1:33
    antikor adındaki proteinlerin
    üretimiyle başlar.
  • 1:33 - 1:38
    Antikorlar bunu, işgalcilerin
    hücre zarlarında yer alan
  • 1:38 - 1:40
    yabancı proteinleri
    ya da antijenleri tanıyarak yaparlar.
  • 1:40 - 1:43
    Antikorlar antijenlere bağlanırlar,
  • 1:43 - 1:45
    bunu, diğer immün hücrelere
    yabancı hücrelere saldırıp
  • 1:45 - 1:47
    tahrip etmeleri için
    sinyal vererek yaparlar.
  • 1:47 - 1:51
    Tahrip edilen hücreler
    vücuttan idrar yoluyla atılırlar.
  • 1:51 - 1:54
    Olağanüstü durumlarda,
    büyük çaptaki hücre bozulmaları
  • 1:54 - 1:59
    kan akışında pıhtıya sebep olur
    ve kanın hayati organlara akışını aksatır,
  • 1:59 - 2:03
    böbreklere fazla yük getirir
    ve organ yetmezliğine yol açar.
  • 2:03 - 2:06
    Neyse ki, Denis'in hastası nakli atlattı.
  • 2:06 - 2:10
    Fakat diğer karşı türlerin
    nakilleri ölümcül oldu,
  • 2:10 - 2:13
    yöntem Avrupa'da yasaklandı
  • 2:13 - 2:16
    ve birkaç yüzyıl boyunca gözden düştü.
  • 2:16 - 2:21
    1901’de Avusturyalı hekim Karl Landsteiner
  • 2:21 - 2:23
    kan gruplarını keşfedene dek,
  • 2:23 - 2:28
    insanlar arasındaki kan nakillerindeki
    başarı için önemli adımlar atılmadı.
  • 2:28 - 2:31
    Landsteiner, farklı kan grupları
    birbirine karıştığında
  • 2:31 - 2:32
    pıhtı oluşturduklarını fark etti.
  • 2:32 - 2:36
    Bu durum, antikorlar yabancı antijenli
    hücrelere bağlandığında meydana gelir
  • 2:36 - 2:39
    ve kan hücrelerinin
    birlikte kümelenmelerine yol açar.
  • 2:39 - 2:43
    Fakat donörün hücreleri
    alıcının hücrelerinin kan grubuyla aynıysa
  • 2:43 - 2:47
    donör hücreleri
    yok edilmek üzere işaretlenmez
  • 2:47 - 2:48
    ve kümeler oluşturmaz.
  • 2:48 - 2:50
    1907 yılında,
  • 2:50 - 2:53
    Doktorlar küçük miktarlardaki kanı
    nakletmeden önce
  • 2:53 - 2:54
    birbirleriyle karıştırıyorlardı.
  • 2:54 - 2:57
    Kümelenme olmazsa
    kan grupları eşleşmiş demekti.
  • 2:57 - 3:00
    Bu durum, modern nakillerin
    temellerini oluşturarak
  • 3:00 - 3:04
    binlerce hayatı kurtarmalarını sağladı.
  • 3:04 - 3:06
    Bu noktaya kadar bütün nakiller
  • 3:06 - 3:10
    eş zamanlı olarak
    doğrudan iki kişi arasında gerçekleşti.
  • 3:10 - 3:13
    Çünkü kan havayla temasa geçer geçmez
    pıhtılaşmaya başlar,
  • 3:13 - 3:16
    bu da yaralanmalardan sonra
  • 3:16 - 3:20
    aşırı kan kaybını önlemek için
    bir savunma mekanizmasıdır.
  • 3:20 - 3:24
    1914’te araştırmacılar,
    kimyasal sodyum sitratın
  • 3:24 - 3:28
    pıhtılaşmanın oluşumu için
    gerekli kalsiyumu ortadan kaldırarak
  • 3:28 - 3:31
    kanın pıhtılaşmasını
    durdurduğunu keşfettiler.
  • 3:31 - 3:35
    Sitratlı kan daha sonra kullanılmak
    için saklanabiliyordu,
  • 3:35 - 3:39
    bu da büyük ölçekli kan nakillerini
    olanaklı kılmanın ilk adımıydı.
  • 3:39 - 3:43
    1916’da Amerikalı birkaç bilim insanı,
  • 3:43 - 3:46
    heparin denilen daha etkili
    bir pıhtı önleyici buldular,
  • 3:46 - 3:50
    heparin, pıhtılaşmaya neden olan enzimleri
  • 3:50 - 3:52
    devre dışı bırakarak çalışıyordu.
  • 3:52 - 3:54
    Bugün hâlâ heparin kullanıyoruz.
  • 3:54 - 3:55
    Aynı zamanda,
  • 3:55 - 3:59
    Amerikalı ve Britanyalı araştırmacılar,
    donör kanını Birinci Dünya Savaşının
  • 3:59 - 4:05
    savaş meydanlarına taşıyabilen
    portatif makineler geliştirdiler.
  • 4:05 - 4:08
    Doktorlar, litrelerce kanı
    yeni keşfedilen heparin ile birleştirerek
  • 4:08 - 4:11
    ve yaralı askerlere kan nakli yapmak için
  • 4:11 - 4:16
    savaş meydanlarına arabalarla taşıyarak
    sakladılar ve korudular.
  • 4:16 - 4:21
    Savaştan sonra, bu basit portatif kutu
  • 4:21 - 4:26
    günümüzün kan bankalarına
    ve tüm dünyadaki hastanelere ilham oldu.
Title:
Kan nakli nasıl çalışır? - Bill Schutt
Speaker:
Bill Schutt
Description:

Tüm dersi görüntülemek için tıklayın: https://ed.ted.com/lessons/how-does-blood-transfusion-work-bill-schutt

1881’de doktor William Halsted, doğumdan sonra iç kanama yaşayan kız kardeşi Minnie’nin yardımına koştu. Kendi koluna hızlıca bir iğne batırdı, kendi kanını aldı ve kız kardeşine nakletti. Şüphe içindeki birkaç dakikadan sonra, kız kardeşi iyileşmeye başladı. Peki, bu kan naklini başarılı kılan neydi? Bill Schutt, hayat kurtaran yöntemin tarihini anlatıyor.

Ders: Bill Schutt, yöneten: Hype CG.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:28

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.